Quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học của hiệu trưởng các trường THPT huyện gia lộc tỉnh hải dương

..

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ NGỌC

QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN
KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC
CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ NGỌC

QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN
KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC
CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÌNH

THÁI NGUN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Phạm Thị Ngọc học viên lớp cao học quản lý giáo dục K22A - Trường
Đại học Sư phạm Thái Nguyên - Đại học Thái Nguyên.
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của bản thân, được xuất phát từ
yêu cầu phát sinh trong công việc để hình thành hướng nghiên cứu.
Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình
bày trong luận văn thu thập được trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng
được ai cơng bố trước đây.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về những gì mà tơi đã cam đoan ở trên.
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 6 năm 2016
Tác giả

Phạm Thị Ngọc

i


LỜI CẢM ƠN

Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS Nguyễn Thị Tình trường
Đại học Sư phạm Hà Nội đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tơi hồn thành luận
văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy lớp
Cao học Quản lý, những người thầy đã trang bị cho tôi tri thức và kinh nghiệm
quý báu trong lĩnh vực quản lý khoa học giáo dục.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cơ Phịng Quản lý đào tạo sau Đại
học, khoa Tâm lý giáo dục trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên; Sở
Giáo dục và Đào tạo Hải Dương; Ban giám hiệu các trường THPT Gia Lộc,
THPT Gia Lộc II, THPT Đoàn Thượng huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương; các
bạn bè đồng nghiệp đã động viên, nhiệt tình giúp đỡ tơi và tạ điều kiện thuận
lợi cho tơi hồn thành luận văn này.
Trong q trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù đã có
nhiều cố gắng nhưng luận văn khơng tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong
nhận được sự chỉ bảo, đóng góp kiến của các thầy giáo, cơ giáo, các nhà quản
lý và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 6 năm 2016
Tác giả

Phạm Thị Ngọc

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ....................................................................... vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Điểm mới của đề tài ......................................................................................... 6
9. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 7
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN
MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC
CỦA HIỆU TRƯỞNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .... 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 8
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................... 8
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước .................................................................. 10
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 11
1.2.1. Khái niệm quản lý.................................................................................... 11
1.2.2. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 15
1.2.3. Trường Trung học phổ thông và quản lý trường Trung học phổ thông .. 16
1.2.4. Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông ............................................... 18
1.3. Tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông ......................................... 20
1.3.1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của tổ chuyên môn ...................................... 20
iii


1.3.2. Tổ chức và phân loại tổ chuyên môn ....................................................... 23

1.4. Sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học .............. 24
1.4.1. Khái niệm sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu
bài học ....................................................................................................... 24
1.4.2. Các lợi ích có được khi tham gia sinh hoạt chuyên môn khoa học xã
hội theo nghiên cứu bài học...................................................................... 24
1.4.3. Mục đích sinh hoạt chun mơn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học.... 25
1.4.4. Quy trình tiến hành nghiên cứu bài học .................................................. 25
1.4.5. Tổ chức thực hiện sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên
cứu bài học ................................................................................................. 25
1.4.6. Các nguyên tắc thực hiện sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo
nghiên cứu bài học ..................................................................................... 27
1.4.7. Hồ sơ sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ....... 27
1.4.8. Đặc thù của sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội ............................... 27
1.5. Quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học......... 28
1.5.1. Khái niệm quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên
cứu bài học.................................................................................................. 28
1.5.2. Nội dung quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu
bài học ........................................................................................................ 29
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã
hội theo nghiên cứu bài học....................................................................... 33
1.6.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 33
1.6.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 35
Kết luận chương 1.............................................................................................. 37
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN
KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC CỦA
HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG ............................................. 38
2.1. Khái quát về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện
Gia Lộc, tỉnh Hải Dương ........................................................................... 38

iv


2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Gia Lộc,
tỉnh Hải Dương ......................................................................................... 38
2.1.2. Khái qt về tình hình giáo dục nói chung và giáo dục Trung học phổ
thông của huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương nói riêng ................................ 38
2.2. Thực trạng giáo dục ở các trường trung học phổ thông huyện Gia Lộc,
tỉnh Hải Dương .......................................................................................... 40
2.2.1. Quy mô trường lớp, cơ sở vật chất phục vụ dạy và học .......................... 40
2.2.2. Thực trạng về đội ngũ cán bộ quản lý ..................................................... 41
2.2.3. Thực trạng về đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ......................................... 42
2.2.4. Thực trạng về đội ngũ giáo viên khoa học xã hội trong các nhà trường ...... 43
2.2.5. Kết quả học tập của học sinh trong năm học 2014 - 2015 ...................... 45
2.3. Thực trạng sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ở
các trường trung học phổ thông huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương ............ 47
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết sinh hoạt
chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ............................. 47
2.3.2. Thực trạng việc thực hiện sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội
theo nghiên cứu bài học ............................................................................. 48
2.4. Thực trạng quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu
bài học ở các trường trung học phổ thông huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương... 49
2.4.1. Quản lý bồi dưỡng kiến thức sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội
theo nghiên cứu bài học cho tổ trưởng chuyên môn và giáo viên ............. 50
2.4.2. Quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy minh họa theo nghiên cứu bài học ...... 53
2.4.3. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội triển khai dự giờ bài dạy
minh họa theo nghiên cứu bài học............................................................. 56
2.4.4. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội triển khai kế hoạch thảo luận, suy
ngẫm về bài học nghiên cứu ......................................................................... 59
2.4.5. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội triển khai việc áp dụng dạy

học theo nghiên cứu bài học vào thực tiễn hàng ngày .............................. 63

v


2.4.6. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá của tổ chuyên môn KHXH
trong sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ............................... 65
2.4.7. Quản lý tổ chuyên môn khoa học xã hội trong việc thực hiện cơ chế
phối hợp và tạo động lực cho giáo viên thực hiện hiệu quả sinh hoạt
chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ............................. 69
2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội
theo nghiên cứu bài học ở các trường Trung học phổ thông huyện Gia
Lộc, tỉnh Hải Dương ................................................................................... 71
2.5.1. Đánh giá chung về thực trạng quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã
hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng ở các trường Trung học phổ
thông huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương ......................................................... 73
2.5.2. Phân tích nguyên nhân ............................................................................. 77
Kết luận chương 2.............................................................................................. 79
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN
KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC CỦA
HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG ............................................. 80
3.1. Nguyên tắc đề xuất hệ thống các biện pháp ............................................... 80
3.1.1. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................ 80
3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống............................................................................. 80
3.1.4. Đảm bảo tính khoa học ............................................................................ 81
3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả ............................................................................. 81
3.2. Các biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo
nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các trường Trung học phổ thông
huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương ................................................................ 81

3.2.1. Đề xuất các nguyên tắc chung để đảm bảo việc sinh hoạt chuyên môn
khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học .................................................. 81
3.2.2. Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn khoa học xã
hội theo nghiên cứu bài học đạt hiệu quả .................................................. 83

vi


3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng kiến thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý
về sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ......... 85
3.2.4. Bồi dưỡng và khuyến khích giáo viên tự bồi dưỡng nâng cao trình độ
chun mơn nghiệp vụ đáp ứng sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội
theo nghiên cứu bài học ............................................................................. 88
3.2.5. Chỉ đạo triển khai việc dạy học thể nghiệm theo nghiên cứu bài học
một cách đại trà ở các tổ chuyên môn ....................................................... 89
3.2.6. Quản lý các điều kiện và phương tiện đảm bảo yêu cầu sinh hoạt
chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ............................. 91
3.2.7. Tăng cường việc kiểm tra đánh giá tổ chuyên môn khoa học xã hội
thực hiện sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ........................ 94
3.2.8. Những điều kiện hỗ trợ khi thực hiện biện pháp ..................................... 95
3.2.9. Tăng cường mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................... 95
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp .......... 96
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 96
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 96
3.3.3. Thang đánh giá khảo nghiệm .................................................................. 97
3.3.4. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp.... 97
Kết luận chương 3............................................................................................ 101
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................... 102
1. Kết luận ........................................................................................................ 102
2. Đề nghị......................................................................................................... 104

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 107
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 109

vii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGH

: Ban Giám hiệu

BPQL

: Biện pháp quản lý

BDMH

: Bài dạy minh họa

CB, GV, HS

: Cán bộ, giáo viên, học sinh.

CBQL

: Cán bộ quản lý

GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

NCBH

: Nghiên cứu bài học

KHXH

: Khoa học xã hội

KHTN

: Khoa học tự nhiên

PPDH

: Phương pháp dạy học

QL

: Quản lý

QLGD

: Quản lý giáo dục

SHCM

: Sinh hoạt chuyên môn

TTCM

: Tổ trưởng chuyên môn

THCS, THPT : Trung học cơ sở, Trung học phổ thông

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1:
Bảng 2.2:
Bảng 2.3:
Bảng 2.4:
Bảng 2.5:
Bảng 2.6:
Bảng 2.7:
Bảng 2.8:
Bảng 2.9:
Bảng 2.10:
Bảng 2.11:
Bảng 2.12:
Bảng 2.13:
Bảng 2.14:

Bảng 2.15:
Bảng 2.16:

Bảng 2.18:
Bảng 2.19:

Quy mô trường, lớp và số học sinh THPT huyện Gia Lộc
năm học 2014-2015 ..................................................................... 40
Thống kê đội ngũ cán bộ quản lý năm học 2014 - 2015 ............. 41
Thống kê đội ngũ tổ trưởng chuyên môn KHXH năm học
2014 - 2015.................................................................................. 42
Thống kê đội ngũ giáo viên năm học 2014 - 2015 ..................... 43
Kết quả thi giáo viên giỏi cấp tỉnh năm học 2014 - 2015 ........... 43
Kết quả xếp loại thi đua năm học 2014 - 2015 ........................... 44
Thống kê kết quả dự thi sáng kiến kinh nghiệm năm học
2014 - 2015.................................................................................. 44
Thống kê kết quả xếp loại học lực năm học 2014 - 2015 ........... 45
Kết quả học sinh tốt nghiệp THPT Quốc gia năm học 2014 - 2015 ..... 46
Thống kê kết quả học sinh giỏi cấp tỉnh năm học 2014 - 2015.......... 46
Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần
thiết sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học............. 47
Thực trạng về mức độ thực hiện sinh hoạt chuyên môn
KHXH theo nghiên cứu bài học .................................................. 48
Mức độ cần thiết của quản lý bồi dưỡng kiến thức cho tổ
trưởng chuyên môn và giáo viên về SHCM KHXH theo NCBH ... 50
Mức độ thực hiện quản lý bồi dưỡng kiến thức cho tổ
trưởng chuyên môn và giáo viên về sinh hoạt chuyên môn
KHXH theo nghiên cứu bài học .................................................. 51
Mức độ cần thiết quản lý xây dựng kế hoạch chuẩn bị bài
dạy minh họa ............................................................................... 53
Mức độ thực hiện quản lý xây dựng kế hoạch chuẩn bị bài
dạy minh họa tổ chuyên môn KHXH triển khai dự giờ
BDMH theo NCBH ..................................................................... 56
Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn
KHXH tổ chức dự giờ BDMH theo NCBH ................................ 57
Đánh giá về mức độ cần thiết của quản lý tổ chuyên môn

KHXH triển khai kế hoạch thảo luận, suy ngẫm về bài học
nghiên cứu .................................................................................... 60

v


Bảng 2.20:
Bảng 2.21:

Bảng 2.22:

Bảng 2.23:
Bảng 2.24:
Bảng 2.25:

Bảng 2.26:

Bảng 2.27:

Bảng 2.28:
Bảng 2.29:
Bảng 3.1:
Bảng 3.2:
Bảng 3.3:

Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn KHXH
triển khai kế hoạch thảo luận, suy ngẫm về bài học nghiên cứu .... 61
Đánh giá về mức độ cần thiết của quản lý tổ chuyên môn
KHXH triển khai việc áp dụng dạy học theo nghiên cứu bài
học vào thực tiễn hàng ngày........................................................ 63

Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn KHXH
triển khai việc áp dụng dạy học theo nghiên cứu bài học vào
thực tiễn hàng ngày ....................................................................... 64
Đánh giá về mức độ cần thiết của hoạt động kiểm tra đánh
giá tổ chuyên môn KHXH trong SHCM theo NCBH................. 65
Đánh giá về mức độ thực hiện của hoạt động kiểm tra đánh
giá tổ chuyên môn KHXH trong SHCM theo NCBH................. 67
Đánh giá về mức độ cần thiết của quản lý tổ chuyên môn trong
việc thực hiện cơ chế phối hợp và tạo động lực cho giáo viên
thực hiện hiệu quả trong SHCM KHXH theo NCBH .................... 69
Đánh giá về mức độ thực hiện quản lý tổ chuyên môn trong
việc thực hiện cơ chế phối hợp và tạo động lực cho giáo
viên thực hiện hiệu quả sinh hoạt chuyên môn KHXH theo
nghiên cứu bài học ...................................................................... 70
Đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sinh hoạt
chuyên môn KHXH theo NCBH ở các trường THPT huyện
Gia Lộc, tỉnh Hải Dương ............................................................. 71
Mức độ cần thiết của quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH
theo NCBH .................................................................................. 73
Mức độ thực hiện quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH
theo nghiên cứu bài học .............................................................. 74
Kết quả đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp quản lý
sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ............. 97
Kết quả đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lý
sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ............. 98
Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của
các biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH theo
nghiên cứu bài học ...................................................................... 99

vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ:
Biểu đồ 2.1:

Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần
thiết sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ............. 48

Biểu đồ 2.2:

Thực trạng quản lý bồi dưỡng kiến thức cho tổ trưởng chuyên
môn và giáo viên về sinh hoạt chuyên môn KHXH theo NCBH ....... 53

Biểu đồ 2.3:

Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy minh họa theo
nghiên cứu bài học .............................................................................. 56

Biểu đồ 2.4:

Thực trạng quản lý tổ chuyên môn KHXH triển khai dự giờ bài
dạy minh họa theo nghiên cứu bài học ............................................... 59

Biểu đồ 2.5:

Thực trạng biện pháp quản lý tổ chuyên môn KHXH triển khai kế
hoạch thảo luận, suy ngẫm về bài học nghiên cứu ............................. 62

Biểu đồ 2.6:

Thực trạng biện pháp quản lý tổ chuyên môn KHXH triển khai việc
áp dụng dạy học theo nghiên cứu bài học vào thực tiễn hàng ngày ....... 65

Biểu đồ 2.7:

Thực trạng biện pháp hoạt động kiểm tra đánh giá của tổ chuyên
môn trong SHCM KHXH theo NCBH ............................................... 68

Biểu đồ 2.8:

Thực trạng biện pháp quản lý tổ chuyên môn trong việc thực hiện
cơ chế phối hợp và tạo động lực cho giáo viên thực hiện hiệu quả
sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ..................... 71

Biểu đồ 2.9:

Thực trạng các quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH theo nghiên
cứu bài học .......................................................................................... 75

Biểu đồ 3.1:

Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi ..................... 100

Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1:

Cấu trúc hệ thống quản lý được đặt trong môi trường quản lý .......... 13

Sơ đồ 3.1:

Sơ đồ mối quan hệ của các nhóm biện pháp quản lý sinh hoạt
chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học ..................................... 96

vi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong q trình lãnh đạo và xây dựng đất nước, Đảng ta luôn quan tâm
đến sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI
(Nghị quyết số 29-NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo,
đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế nêu rõ: “Tiếp tục đổi
mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc
phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách
học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi
mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực” [19, tr.15].
Như vậy, mục đích của giáo dục ngày nay là tập trung phát triển trí tuệ,
thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực cơng dân, phát hiện và bồi dưỡng
năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo
dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống,
ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực
tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời.
Theo tinh thần đó, các yếu tố của q trình giáo dục trong nhà trường
phổ thông cần được tiếp cận theo định hướng đổi mới. Tổ chuyên môn, một tổ
chức quan trọng và nòng cốt trong các nhà trường phổ thông, là đơn vị cơ sở tổ
chức việc dạy và học trong nhà trường. Sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường
nếu khơng có sự đổi mới kịp thời sẽ làm cho xu thế đổi mới phương pháp dạy

học không đạt kết quả như mong muốn. Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu
bài học là một vấn đề quan trọng trong việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn
trong nhà trường hiện nay.
Tuy nhiên để đạt hiệu quả cao trong đổi mới sinh hoạt chun mơn theo
nghiên cứu bài học địi hỏi người hiệu trưởng cần có những biện pháp quản lý
sinh hoạt tổ chuyên môn theo nghiên cứu bài học một cách hiệu quả nhằm góp
phần thực hiện tốt những mục tiêu, nhiệm vụ chiến lược của ngành GD&ĐT,

1


nâng cao chất lượng dạy và học đặc biệt là tạo ra những đột phá trong vấn đề
đổi mới sinh hoạt chun mơn.
Hơn bao giờ hết góc nhìn, quan niệm, thói quen sinh hoạt chun mơn
trước đây cần phải thay đổi cho phù hợp với giáo dục hiện đại. Như vậy, việc
quản lý sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học của hiệu trưởng các
trường phổ thơng nói chung và các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải
Dương nói riêng cần phải có những giải pháp phù hợp, thiết thực, hiệu quả để
thực hiện tốt nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học trong các nhà trường.
Góp phần vào cơng cuộc đó tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý sinh hoạt
chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các
trường trung học phổ thông huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương” .
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản sinh lý sinh hoạt
chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ở các trường THPT
huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương, đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao
chất lượng sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ở
các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động sinh hoạt chuyên môn ở các trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên
cứu bài học của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.
4. Giả thuyết khoa học
Trong thời gian qua, quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội của
Hiệu trưởng các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương đã đạt được một
số kết quả nhất định. Tuy nhiên đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục còn bộc
lộ những hạn chế, bất cập do các nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên
nhân biện pháp quản lý chưa phù hợp. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp
quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học của

2


Hiệu trưởng các trường THPT trên địa bàn huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương có
tính khả thi và hiệu quả thì sẽ nâng cao được chất lượng sinh hoạt tổ chun
mơn trong nhà trường, góp phần nâng cao được chất lượng giáo dục.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa
học xã hội theo nghiên cứu bài học của hiệu trưởng ở trường THPT.
5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng sinh hoạt chuyên môn khoa
học xã hội theo nghiên cứu bài học và quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH theo
nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH theo
nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
6.1. Về nội dung nghiên cứu
Trong công tác quản lý nhà trường, người Hiệu trưởng phải thực hiện rất
nhiều nhiệm vụ, trong đó có nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là: “Tổ chức giảng

dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu, chương trình giáo
dục”. Như vậy quản lý nhà trường bao gồm quản lý hoạt động dạy và học và
các hoạt động khác. Trong khuôn khổ của đề tài này, tác giả chỉ đề cập đến một
nhiệm vụ của hoạt động quản lý chun mơn đó là việc quản lý sinh hoạt
chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng trường
THPT nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn, góp phần nâng cao
chất lượng dạy và học ở trường THPT.
6.2. Về địa bàn nghiên cứu
Huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương có 41 trường THPT. Trong đề tài này
tác giả chỉ nghiên cứu 3/41 trường THPT trên địa bàn huyện Gia Lộc, tỉnh Hải
Dương đó là trường THPT Gia Lộc, THPT Gia Lộc II và THPT Đoàn Thượng.
6.3. Về khách thể khảo sát
Tổng số khách thể khảo sát là: 99 người, Trong đó Cán bộ quản lý (Hiệu
trưởng, Phó Hiệu trưởng): 11 người và 88 cán bộ, giáo viên thuộc 3 nhà trường

3


đó là trường THPT Gia Lộc, THPT Gia Lộc II, THPT Đồn Thượng. Trong đó
bao gồm: Tổ trưởng chun mơn: 06 người. Giáo viên: 82 người.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện
chứng của Chủ nghĩa Mác-Lê nin. Quán triệt quan điểm, chủ trương đổi mới
giáo dục, đào tạo và QLGD của Đảng, đặc biệt là đổi mới sinh hoạt tổ nhóm
chuyên môn KHXH theo nghiên cứu bài học. Dựa trên nghiên cứu tài liệu về
quản lý, tài liệu liên quan đến sinh hoạt tổ chuyên môn, sinh hoạt chuyên môn
khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học, quản lý trường THPT, quản lý sinh
hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng và các tài liệu liên
quan đến vấn đề nghiên cứu. Trên cơ sở đó tiến hành phân tích, tổng hợp, hệ

thống tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận làm nền tảng cho quá trình nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát các hình thức biểu hiện hoạt động quản lý sinh hoạt
tổ chuyên môn KHXH, quản lý sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học
KHXH của hiệu trưởng, các biểu hiện về thái độ và hành động của giáo viên và
học sinh trong quá trình giảng dạy, học tập và thực hiện các hoạt động giáo dục
qua đó đánh giá hiệu quả cơng tác quản lý sinh hoạt chuyên môn KHXH theo
nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng.
7.2.2. Phương pháp điều tra
Điều tra thực trạng biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã
hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Gia Lộc,
tỉnh Hải Dương. Tác giả sử dụng các bảng hỏi sau:
- Bảng hỏi dành cho giáo viên: Mục đích: Tìm hiểu thực trạng của giáo
viên về sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học: Nội
dung, hình thức, hiệu quả, điểm khác nhau giữa nghiên cứu bài học KHXH và
KHTN, thuận lợi, khó khăn của sinh hoạt chun mơn theo nghiên cứu bài học.
Tìm hiểu đánh giá của giáo viên về công tác quản lý của Hiệu trưởng.

4


- Bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý nhà trường (Hiệu trưởng, Phó Hiệu
trưởng, Tổ trưởng chun mơn). Mục đích: Tìm hiểu đánh giá của các nhà quản
lý về hoạt động sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học.
Tìm hiểu đánh giá của cán bộ quản lý về các biện pháp quản lý sinh hoạt
chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Bổ sung, kiểm tra và làm rõ những thông tin đã thu thập được thơng qua
phương pháp điều tra. Qua đó tìm hiểu thêm những biện pháp quản lý hoạt

động sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học. Những
thơng tin này có giá trị là căn cứ để nhận xét, khẳng định chính xác hơn thực
trạng biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu
bài học của Hiệu trưởng. Ngồi ra, có thể tìm hiểu thêm các nhân tố ảnh hưởng
tới thực trạng đó cũng như những khuyến nghị của họ. Đồng thời những thông
tin này cũng giúp cho nhà nghiên cứu có thêm căn cứ để khẳng định tính trung
thực, độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Qua đó hồn thiện những nội dung
nghiên cứu của đề tài.
7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Tổ chức trao đổi, tham khảo ý kiến của các lãnh đạo và chuyên viên
Phòng GDTrH - Sở Giáo dục và Đào tạo, các đồng chí Hiệu trưởng, giáo viên
lâu năm, các nhà quản lý,… để có thêm thơng tin tin cậy đảm bảo tính khách
quan cho các kết quả nghiên cứu. Đặc biệt xin ý kiến đóng góp cho những đề
xuất biện pháp nhằm quản lý có hiệu quả sinh hoạt chun mơn khoa học xã hội
theo nghiên cứu bài học ở các trường THPT nơi được nghiên cứu.
7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
Từ kết quả hoạt động giáo dục của giáo viên và học sinh, phân tích làm
rõ hiệu quả quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài
học của Hiệu trưởng.
7.2.6. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Qua các hoạt động: viết sáng kiến kinh nghiệm về sinh hoạt chuyên môn
khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học, báo cáo khoa học, hội thảo, trao đổi

5


kinh nghiệm sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học,… đề xuất các biện
pháp quản lý phù hợp của Hiệu trưởng.
7.2.7. Phương pháp khảo nghiệm
Tiến hành khảo nghiệm các biện pháp đã đề xuất để khẳng định tính

khoa học, cần thiết, khả thi của các biện pháp đó.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học
Đề tài đã sử dụng các phương pháp thống kê, xử lý các số liệu thu thập
được trong quá trình điều tra thực trạng công tác quản lý sinh hoạt chuyên môn
theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh
Hải Dương dưới dạng: Bảng số liệu, biểu đồ,... giúp cho các kết quả nghiên cứu
trở nên chính xác và tin cậy.
8. Điểm mới của đề tài
Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học mà đề tài đề cập đến bắt
đầu được triển khai đại trà từ năm học 2014 - 2015 trên địa bàn huyện Gia Lộc,
tỉnh Hải Dương. Đây là một hướng nghiên cứu để đổi mới sinh hoạt tổ chuyên
môn nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. Trên cơ sở nghiên
cứu thực trạng công tác quản lý sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học
khoa học xã hội ở các trường THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương tác giả đề
xuất được hệ thống các biện pháp quản lý một cách khoa học, phù hợp, giúp
cho Hiệu trưởng quản lý sinh hoạt tổ chun mơn có hiệu quả hơn, để đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
Lần đầu tiên huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương có được một số liệu đáng
tin cậy đánh giá thực trạng công tác quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã
hội theo nghiên cứu bài học ở ba nhà trường THPT cũng như các nguyên nhân
của thực trạng đó, từ đó rút ra được những bài học kinh nghiệm trong công tác
chỉ đạo chuyên môn.
Xây dựng, đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng
sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học ở các trường
THPT huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.

6


9. Cấu trúc luận văn

Đề tài được kết cấu ngoài phần Mở đầu; Kết luận và Đề nghị, Luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã
hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội
theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông huyện
Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.
Chương 3: Biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học xã hội
theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông huyện
Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.

7


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SINH HOẠT CHUYÊN MÔN
KHOA HỌC XÃ HỘI THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC CỦA
HIỆU TRƯỞNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Thuật ngữ “nghiên cứu bài học” có gốc từ tiếng Nhật (jugyou kenkyuu)
và được dịch sang tiếng Anh là Lesson Study hoặc Lesson Ressearch. Từ thời
Meiji (1982 - 1912) trong giáo dục Nhật Bản, nghiên cứu bài học được sử dụng
trong nhà trường để giáo viên cùng phối hợp với nhau nghiên cứu cải tiến
những bài học trong chương trình. Ngày nay, nghiên cứu bài học đã tiếp tục
được phát triển và đi sâu vào đổi mới, cải tiến thực tiễn nhà trường, lớp học từ
nhiều khía cạnh, góc độ giáo dục và dạy học.
Quá trình nghiên cứu bài học bao gồm ba giai đoạn cơ bản sau:
(1) Chuẩn bị cho một bài học minh họa (một giờ học có những giáo viên
khác đến dự). Cơng việc này có thể được tiến hành cá nhân hay nhóm nhưng

mỗi giáo viên chịu trách nhiệm chính, đăng ký dạy và thiết kế kế hoạch bài học,
xây dựng học liệu, làm đồ dùng dạy học,… (với sự hỗ trợ, chia sẻ của các giáo
viên trong nhóm). Thường những tiết học này giáo viên dạy minh họa đều
muốn thử áp dụng một ý tưởng, một cải tiến nội dung, phương pháp, cách thức
dạy học.
(2) Tiến hành giờ học minh họa: Là một tiết học diễn ra như thường lệ
theo kế hoạch dạy học nhưng có các giáo viên khác trong nhóm nghiên cứu,
trong trường hay cụm trường đến dự giờ giáo viên dạy và các giáo viên khác
quan sát, ghi chép để ghi lại được những diễn biến trong giờ học, những biểu
hiện hành vi học tập của học sinh trong những hoạt động, những thời điểm nhất
định và thường được quay video.
(3) Phân tích bài học và rút kinh nghiệm: Tất cả các giáo viên dự giờ và
giáo viên dạy minh họa sẽ cùng nhau ngồi lại sau giờ dạy để cùng nhau trao đổi
những suy nghĩ dựa trên những điều quan sát được về các dấu hiệu, hành vi học

8


tập của học sinh trong các tương tác của học sinh với tài liệu, nhiệm vụ học tập,
với bạn, với nhóm, với giáo viên,… và cùng thảo luận để hiểu, lí giải những
tình huống trong giờ học, những hành vi học tập của học sinh và những nguyên
nhân đưa đến những hành vi học tập tốt hoặc chưa tốt cũng như các cách làm
để cải tiến, giải quyết các tình huống học tập không thuận lợi cho học tập của
học sinh.
Bước tiếp theo là thu hoạch của cá nhân, nhóm từ bài học đã được
nghiên cứu đó và sẽ khởi đầu cho những suy nghĩ và dự định cải tiến để không
ngừng đổi mới thực tiễn và nâng cao chất lượng hoạt động của giáo viên, học
sinh và hiệu quả sử dụng phương pháp, kĩ thuật, phương tiện dạy học.
Trong ba giai đoạn của nghiên cứu bài học, giáo viên đã tham gia vào
một chuỗi các hoạt động cùng đồng nghiệp trong quá trình nghiên cứu thực tiễn

của một lớp học, trong một bài học cụ thể: những ý định thiết kế và việc thực
hiện của giáo viên dạy minh họa; các kết quả quan sát về hành vi và kết quả
học tập của học sinh; cách lí giải cho các biểu hiện học tập và nguyên nhân của
chúng; các cách giả định để cải tiến;… Những chia sẻ, trao đổi về chuyên môn
xung quanh một bài học được nghiên cứu là cơ hội cho cả giáo viên dạy và giáo
viên dự giờ học cách nhìn vào thực tiễn từ những góc nhìn khác nhau; hiểu về
những hành động, hành vi, biểu hiện khác nhau của những học sinh trong giờ
học; các cách giải quyết khác nhau cho những tình huống thực tiễn;… Vì thế,
nghiên cứu bài học được xem là cơ hội cho giáo viên học tập lẫn nhau thơng
qua q trình cùng hợp tác nghiên cứu tác động cải tạo thực tiễn lớp học.
Điều đó cho thấy nghiên cứu bài học đã hướng vào cải tiến thực tiễn dạy
học (áp dụng phương pháp, kĩ thuật, hình thức tổ chức dạy học,…) qua quá
trình cùng hợp tác trong tập thể sư phạm của nhà trường. Kết quả là năng lực
chuyên môn, nghiệp vụ và nghiên cứu của giáo viên được phát triển. Như vậy,
quá trình nghiên cứu bài học sẽ tác động đến cả 3 yếu tố: năng lực nghề nghiệp
của giáo viên, thực tiễn nghề dạy học và kết quả học tập của học sinh. Việc tổ
chức nghiên cứu bài học thường xuyên và huy động sự tham gia của tất cả giáo
viên trong trường sẽ thúc đẩy quá trình học tập của mọi giáo viên và nâng cao
chất lượng hoạt động dạy và học trong thực tiễn. Kết quả là chất lượng học tập

9


của học sinh tất yếu sẽ được cải thiện. Đó chính là động lực để giáo viên hợp
tác nghiên cứu, tìm tịi.
Hiện nay mơ hình nghiên cứu bài học đã được thực hiện ở nhiều nước
đặc biệt là Mỹ, Đức, Trung Quốc, Hồng Kông, và một số nước Đông Nam Á
(Singapore, Indonesia, Thái Lan,…). Mơ hình này được phát triển phù hợp với
hoàn cảnh cụ thể của từng trường ở mỗi nước. Nghiên cứu bài học như một
hình thức sinh hoạt chuyên môn lấy nghiên cứu cải tiến thực tiễn làm phương

tiện để tạo ra môi trường cho các giáo viên học tập từ chính q trình cùng
quan sát, phân tích và suy ngẫm về những cái diễn ra trong những giờ thực học.
Nghiên cứu bài học có những dấu hiệu và thuộc tính cơ bản sau:
- Thực tiễn một lớp học cụ thể trở thành đối tượng được nghiên cứu cải tiến.
- Sự hợp tác giữa các giáo viên trong tất cả các khâu của quá trình nghiên
cứu cải tiến bài học.
- Quá trình học tập của giáo viên thơng qua quan sát, trao đổi, phân tích,
lập luận và suy ngẫm về những kinh nghiệm cụ thể diễn ra trong thực tiễn làm
việc cùng các bạn đồng nghiệp.
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Tại Việt Nam mơ hình nghiên cứu bài học đã được dự án hợp tác giữa
Bộ GD&ĐT và tổ chức JICA đưa vào áp dụng ở 5 trường Tiểu học thuộc tỉnh
Bắc Giang những năm 2006 - 2007. Cho đến nay, ngoài một số trường tham gia
dự án JICA, Bộ GD&ĐT vẫn tiếp tục áp dụng mơ hình sinh hoạt chun mơn
theo nghiên cứu bài học có thêm một số trường Tiểu học khác ở Bắc Giang, các
trường trong vùng hưởng lợi của tổ chức PLAN, ở các trường thí điểm nghiên
cứu bài học của đại học Cần Thơ, Đại học Sư phạm - đại học Huế cũng đã triển
khai hình thức này và đã đưa đến kết quả khả quan. Năm 2007 - 2009 Đại học
bang Michigan (Michigan Stale University - MSU) kết hợp với đại học Cần
Thơ nghiên cứu vận dụng mơ hình nghiên cứu bài học vào thực tiễn lớp học
cấp tiểu học và THCS ở vùng khó khăn. Hiểu được sự cần thiết phải đổi mới
phương pháp dạy học, đổi mới sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài
học trong các năm học 2013 - 2014, 2014 - 2015 nhiều trường THCS, THPT đã
chỉ đạo, quán triệt các tổ chuyên môn, giáo viên tìm hiểu, bám sát nội dung

10


chuyên đề “Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học” để thực
hiện các tiết dạy thao giảng theo nghiên cứu bài học.

Cơng trình nghiên cứu của Vũ Thị Sơn và Nguyễn Dn năm 2010 “Vận
dụng mơ hình nghiên cứu bài học vào dạy học ở Tiểu học và THCS: Kết quả
nghiên cứu và bài học kinh nghiệm” đăng trên tạp chí khoa học giáo dục số 61
- tháng 10 năm 2010. Trong thực tiễn giáo dục Việt Nam, mơ hình nghiên cứu
bài học được vận dụng từ năm 2000 nhưng cịn ít và rải rác, chủ yếu ở một số
trường Tiểu học, chưa nghiên cứu vận dụng nhiều ở bậc phổ thơng.
Như vậy, có thể thấy rằng những cơng trình nghiên cứu về quản lý sinh
hoạt chun môn khoa học xã hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng
trường trung học ở trong nước ta chưa được đề cập đến nhiều. Do vậy tác giả
đầu tư, nghiên cứu, đề xuất biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn khoa học
xã hội theo nghiên cứu bài học của Hiệu trưởng trường THPT một cách phù
hợp để góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đổi mới sinh hoạt chuyên
môn trong nhà trường ngày càng tốt hơn.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm quản lý
Trong quá trình phát triển của xã hội, bất cứ một lọi hình lao động nào ,
một cơ sở, tổ chức có quy mơ từ thấp đến cao đều cần có sự tổ chức và điều
khiển hoạt động để đạt được các mục đích mà con người mong muốn. Dạng lao
động mang tính đặc thù tổ chức - điều khiển các hoạt động theo những tiêu chí,
yêu cầu, qui định cụ thể gọi là quản lý. Quản lý thường xuyên biến đổi, phát
triển theo sự phát triển của xã hội lồi người, có vai trị quan trọng trong đời
sống con người, tồn tại trong mọi chế độ xã hội, mọi quốc gia, mọi thời đại.
Cho đến nay, vẫn chưa có sự thống nhất cao trong nghiên cứu khi bàn về
khái niệm quản lý. Tuy nhiên, từ trên bình diện lý luận chung và xuất phát từ
các góc độ khác nhau, có thể đề cập đến một số cách tiếp cận khái niệm quản lý
như sau:
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lý là một quá trình tác động gây ảnh
hưởng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu chung” [1].

11

Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có
kế hoạch của chủ thể quản lý đến những người lao động nói chung là khách thể
quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [21].
Theo tác giả Phạm Khắc Chương: “Quản lý một đơn vị (cơ sở sản xuất,
cơ quan, trường học, địa phương,…) với tư cách là một hệ thống xã hội, là
khoa học và nghệ thuật tác động vào hệ thống, vào từng thành tố của hệ thống
bằng phương pháp thích hợp nhằm đạt được các mục tiêu đề ra” [8].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản
lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý)
trong tổ chức làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích đề ra” [9].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý
trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều hành, điều phối các nguồn
lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một
cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [18].
Thao quan điểm của lý thuyết hệ thống: Quản lý là phương thức tác động
có chủ định của chủ thể quản lý lên hệ thống, bao gồm hệ thống các quy tắc,
các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm
duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đưa hệ thống sớm đạt mục tiêu.
Từ những quan niệm khác nhau về khái niệm quản lý, tuy mỗi khái niệm
có cách tiếp cận khác nhau song chúng ta có thể hiểu một cách khái quát đó là:
Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thế
quản lý (người quản lý) lên khách thể quản lý (người bị quản lý) bằng việc thực
hiện các chức năng quản lý nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt tới mục tiêu
quản lý.
Như vậy, khái niệm quản lý bao hàm những khía cạnh sau đây:
- Đối tượng tác động của quản lý là một hệ thống xã hội hoàn chỉnh như
một cơ thể sống bao gồm nhiều yếu tố liên kết hữu cơ theo một cấu trúc nhất
định, tồn tại theo thời gian, không gian cụ thể (gọi là môi trường quản lý).

- Hệ thống quản lý gồm: chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Chủ thể
quản lý tạo ra tác động quản lý, còn khách thể quản lý tạo ra các sản phẩm có

12