Nâng cao hiệu quả giờ thảo luận các môn học Lý luận chính trị theo định hướng phát triển năng lực người học tại trường Đại học Quảng Bình

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (542.11 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY

Số 66 (6/2019) No. 66 (6/2019)

Email: ; Website:

NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIỜ THẢO LUẬN CÁC MƠN HỌC LÝ LUẬN

CHÍNH TRỊ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

NGƯỜI HỌC TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG BÌNH

Enhancing the efficiency of discussing political theory subjects in the direction

of developing learners’ capacity at Quang Binh University

ThS. Nguyễn Hồng Thủy

Trường Đại học Quảng Bình
TĨM TẮT

Ở các trường đại học nói chung và Trường Đại học Quảng Bình nói riêng, theo quy định của Bộ Giáo
dục và Đào tạo, giờ học thảo luận chiếm 30% tổng số tiết trên lớp trong giảng dạy các môn học lý luận
chính trị. Vấn đề đặt ra là, trong các giờ thảo luận, giảng viên và sinh viên cần phải thảo luận những nội
dung gì và thảo luận như thế nào để phát triển năng lực người học theo yêu cầu đổi mới dạy và học như
hiện nay. Bài viết đi vào phân tích thực tế và đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả dạy và học của
giờ thảo luận các môn học lý luận chính trị ở Trường Đại học Quảng Bình.

Từ khóa: Đại học Quảng Bình, Lý luận chính trị, Thảo luận

ABSTRACT

Class discussion accounts for 30% of the total number of periods in teaching Political Theory subjects at

universities in general and in Quang Binh University in particular according to the regulations of the
Ministry of Education and Training. The problem in class discussion is what and how teachers and
students need to discuss in order to develop learners' capacity according to the current teaching and
learning innovation requirements. The paper analyzes the reality and proposes solutions to improve the
effectiveness of discussing political theory subjects at Quang Binh University.

Keywords: Quang Binh University, Political Theory, Discussion

1. Đặt vấn đề

Theo Quyết định số:

52/2008/QĐ-BGDĐT ngày 18 tháng 9 năm 2008 của Bộ

Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành

Chương trình các mơn lý luận chính trị

trình độ đại học, cao đẳng dùng cho sinh

viên khối khơng chun trình độ đại học,

cao đẳng gồm các môn:

Những nguyên lý

cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư

tưởng Hồ Chí Minh và Đường lối cách

mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Riêng môn Những nguyên lý cơ bản

của chủ nghĩa Mác – Lênin có thời lượng 5

tín chỉ (phần 1: 2 tín chỉ; phần 2 và 3: 3 tín

chỉ), trong đó nghe giảng là 70% và

thảo

luận là 30%.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Cộng sản Việt Nam, hiểu biết nền tảng tư

tưởng của Đảng; xây dựng niềm tin, lý

tưởng cách mạng cho sinh viên; từng bước

xác lập thế giới quan, nhân sinh quan và

phương pháp luận chung nhất để tiếp cận

các khoa học chuyên ngành được đào tạo.

Như vậy, theo quy định của Bộ Giáo

dục và Đào tạo, đối với các môn lý luận

chính trị, thảo luận cũng là hình thức dạy

học chính khóa có vai trị hết sức quan

trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào

tạo.

2. Nội dung

2.1. Thực tế dạy học giờ thảo luận

các mơn học lý luận chính trị theo định

hướng phát triển năng lực người học ở

trường Đại học Quảng Bình hiện nay

Đổi mới phương pháp giảng dạy đang

là một yêu cầu cấp thiết trong đổi mới giáo

dục hiện nay. Giáo dục truyền thống tập

trung vào nội dung kiến thức đã khơng cịn

phù hợp mà đang có bước chuyển mình

theo hướng giảng dạy và đánh giá theo

năng lực. Năng lực được hiểu là “khả năng

thực hiện có trách nhiệm và hiệu quả các

hành động, giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề

trong những tình huống khác nhau thuộc

các lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá

nhân trên cơ sở hiểu biết, kỹ năng, kỹ xảo

và kinh nghiệm cũng như sự sẵn sàng hành

động” (Nguyễn Văn Tuấn, 2010).

Năng lực

gồm có năng lực chung và năng lực đặc

thù. Năng lực chung là năng lực cơ bản cần

thiết mà bất cứ người nào cũng cần phải có

để sống, học tập và làm việc. Năng lực đặc

thù thể hiện trên từng lĩnh vực khác nhau

như năng lực đặc thù môn học là năng lực

được hình thành và phát triển do nội dung

của mơn học đó tạo nên. Năng lực mà sinh

viên đạt được sau khi học tập các môn lý

luận chính trị thuộc năng lực đặc thù, đó là

năng lực được hình thành và phát triển do

nội dung các mơn học lý luận chính trị tạo

nên, bao gồm năng lực vận dụng các kỹ

năng hoạt động lý luận, năng lực vận dụng

các kỹ năng hoạt động thực tiễn và năng

lực cá nhân.

“Giảng dạy theo năng lực là hướng tiếp

cận tập trung vào đầu ra của quá trình dạy

và học, trong đó nhấn mạnh người học cần

đạt được các mức năng lực như thế nào sau

khi kết thúc một chương trình giáo dục”

(Nguyễn Thu Hà, 2014). Trong quan niệm

dạy học mới, (tổ chức) một giờ học tốt là

giờ học phát huy được tính tích cực, tự giác,

chủ động, sáng tạo của cả người dạy và

người học nhằm nâng cao tri thức, bồi

dưỡng năng lực hợp tác, năng lực vận dụng

tri thức vào thực tiễn, bồi dưỡng phương

pháp tự học, tác động tích cực đến tư tưởng,

tình cảm, đem lại hứng thú học tập cho

người học. Thông qua các giờ học thảo luận

hiệu quả, hoạt động giảng dạy sẽ đảm bảo

được những yêu cầu như trên. Thảo luận

được hiểu là “hình thức tổ chức cho người

học trao đổi, tranh luận các vấn đề học tập,

để tự rút ra được các kết luận theo yêu cầu

bài học” (Phan Hồng Vinh, 2010). Khi

người học trao đổi, tranh luận, người học sẽ

mở rộng và nâng cao nhận thức vấn đề, hình

thành quá trình trao đổi kiến thức và tư

tưởng chủ động, thái độ phê phán trong học

tập, phát triển năng lực giải thích, bảo vệ ý

kiến, lập trường, quan điểm của sinh viên;

học cách thức làm việc chung, chấp nhận ý

kiến của nhau và đi đến thống nhất, kích

thích phát triển năng lực nghiên cứu khoa

học, đặc biệt là tư duy sáng tạo.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực

hành, thực tiễn. Tăng cường việc thảo luận

sẽ đổi mới quan hệ giảng viên – sinh viên

theo hướng cộng tác, từ đó phát triển năng

lực xã hội “một người được coi là có năng

lực hay khơng có năng lực, người đó phải

làm một cái gì đó, có nghĩa là được đặt

trong một tình huống, vấn đề và giải quyết

tình huống vấn đề đó” (Nguyễn Quang

Thuấn, 2016). Giờ học thảo luận các học

phần lý luận chính trị tạo ra sự hấp dẫn,

hứng thú trong học tập các mơn lý luận

chính trị, khắc phục được hạn chế của

phương pháp giảng dạy truyền thống; giúp

sinh viên giải quyết được những vấn đề cịn

vướng mắc, từ đó hiểu đúng bản chất những

nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin,

tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chính

sách của Đảng mà trong q trình giảng bài

giảng viên chưa có điều kiện để làm rõ, rèn

luyện cho sinh viên kỹ năng thuyết trình, sự

tự tin trong giao tiếp, thực hiện có hiệu quả

giờ thảo luận cịn giúp sinh viên tăng cường

khả năng tự học, tự nghiên cứu.

Khoa Lý luận chính trị Trường Đại

học Quảng Bình hiện nay có 15 giảng viên

giảng dạy các học phần

Những nguyên lý

cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư

tưởng Hồ Chí Minh và Đường lối cách

mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam cho tất

cả các ngành đào tạo của Trường với các

khóa 57, 58, 59, 60 đang theo học.

Xác định việc dạy học các học phần lý

luận chính trị theo phương pháp truyền thống

có nhiều hạn chế, nên các giảng viên trong

Khoa đã cố gắng tổ chức hiệu quả các giờ

thảo luận cho sinh viên. Chỉ có như vậy mới

tạo cơ hội để sinh viên trình bày chính kiến,

học hỏi lẫn nhau, cùng nhau đối thoại để giải

quyết một vấn đề lý luận hoặc thực tiễn,

nâng cao năng lực tự học, rèn luyện cho sinh

viên, kỹ năng trình bày vấn đề khoa học, góp

phần nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh

viên đáp ứng yêu cầu phát triển người học

theo định hướng phát triển năng lực như hiện

nay. Tuy vậy, chất lượng và hiệu quả các giờ

học thảo luận các học phần Lý luận chính trị

đa phần chưa đạt yêu cầu hay nói cách khác

là chưa đạt mục tiêu học phần.

Thăm dò ý kiến của các giảng viên trong

Khoa và sinh viên cho thấy đa số ý kiến cho

rằng hiệu quả giờ thảo luận các mơn học lý

luận chính trị vẫn chưa đạt được yêu cầu. Chỉ

một số giờ học với một số ít giảng viên đã có

thể lôi cuốn sinh viên tham gia nhiệt tình

thảo luận.

Trên thực tế, sau một thời gian tăng

cường và cố gắng nâng cao chất lượng giờ

thảo luận, các giảng viên trong Khoa bước

đầu nhận thấy sự tiến bộ của sinh viên

trong việc tiếp thu và mạnh dạn trao đổi

kiến thức. Bên cạnh đó, một số năng lực lý

luận chính trị đã hình thành, khoảng 60%

sinh viên đạt được các kỹ năng nghiên

cứu, viết, thuyết trình, kỹ năng thực hành

văn bản lý luận chính trị, kỹ năng thu thập

và xử lý thông tin lý luận chính trị; kỹ

năng nghiên cứu, đánh giá truyền thông và

khai thác truyền thơng trong chính trị, kỹ

năng phân tích, bình luận chính trị trên các

phương tiện truyền thông đại chúng, kỹ

năng làm việc theo nhóm, kỹ năng giao

tiếp; một số sinh viên khá, giỏi đạt kỹ năng

và năng lực tư duy lý luận về chính trị (số

sinh viên này chiếm khoảng 5%), số còn

lại 35 % sinh viên chưa đạt được các kỹ

năng theo yêu cầu.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

tình huống lý luận chính trị hay nói theo

cách mà các giảng viên giảng dạy lý luận

chính trị thường sử dụng đó là các tình

huống có vấn đề cả về lý luận và thực tiễn.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ

phía giảng viên và người học. Cụ thể:

Thứ nhất, từ phía giảng viên

Đa số các giảng viên trong Khoa vẫn

còn thiếu kiến thức thực tiễn, chưa chịu

khó tìm hiểu các vấn đề kinh tế xã hội

mang tính thời sự phục vụ giảng dạy, trong

khi để tổ chức tốt giờ thảo luận đòi hỏi

giảng viên phải nâng cao trình độ chuyên

môn, năng lực sư phạm, am hiểu thực tế.

Một số giảng viên vẫn chưa chủ động,

linh hoạt để xử lý những tình huống của

buổi thảo luận. Hình thức thảo luận phát

huy tính tự tin, tích cực, chủ động, sáng tạo

của sinh viên khơng có nghĩa là vai trò của

giảng viên sẽ lu mờ. Trái lại, để thực sự là

người tổ chức thực hiện, hướng dẫn sinh

viên trong thảo luận vai trò của giảng viên

phải được nâng cao.

Giảng viên chưa biết cách áp dụng các

phương pháp cũng như kỹ thuật tổ chức

hoạt động học của sinh viên để tổ chức một

giờ thảo luận hiệu quả. Có nhiều năng lực

cần hình thành và phát triển cho sinh viên

trong dạy học như năng lực tự học, năng lực

phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực

sáng tạo, năng lực giao tiếp và hợp tác; năng

lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền

thơng v.v. Trong số đó, phát triển năng lực

sáng tạo, năng lực phát hiện và giải quyết

vấn đề của sinh viên là mục tiêu quan trọng,

qua đây góp phần thúc đẩy sự hình thành và

phát triển của các năng lực khác. Để có thể

đạt được mục tiêu này, phương pháp dạy

học cần phải đổi mới sao cho phù hợp với

tiến trình nhận thức khoa học để sinh viên

có thể tham gia vào hoạt động tìm tịi sáng

tạo giải quyết vấn đề, góp phần đắc lực hình

thành năng lực hành động, phát huy tính

tích cực, độc lập, sáng tạo của sinh viên để

từ đó bồi dưỡng cho sinh viên phương pháp

tự học. Những phương pháp thường sử

dụng cho giờ học thảo luận đó là phương

pháp làm việc nhóm, phương pháp đặt vấn

đề, phương pháp đóng vai, phương pháp

tình huống v.v...

Một số giảng viên xác định chủ đề thảo

luận chưa phù hợp, chưa đưa ra được các

chủ đề thảo luận vừa mang tính lý luận vừa

mang tính thực tiễn. Trên cơ sở nội dung

theo Chương trình khung của Bộ Giáo dục

và Đào tạo, giảng viên cần biết lựa chọn các

chủ đề để sinh viên chuẩn bị. Các chủ đề

cần đảm bảo nội dung tri thức của bộ môn,

phù hợp với đối tượng sinh viên và gắn liền

với thực tiễn.

Việc đánh giá kết quả học tập của đa

số giảng viên cũng chưa thật phù hợp. Dạy

học theo định hướng phát triển năng lực

cần có sự kết hợp đánh giá của thầy với tự

đánh giá của trị. Trong q trình dạy học,

việc đánh giá không chỉ nhằm nhận định

thực trạng và điều chỉnh hoạt động học của

trò mà còn cả hoạt động dạy của thầy.

Trong phương pháp tích cực, giảng viên

phải hướng dẫn sinh viên phát triển kĩ năng

tự đánh giá để tự điều chỉnh cách học. Hiện

nay, một số giảng viên vẫn chưa tạo điều

kiện cho sinh viên được tham gia vào đánh

giá kết quả học tập và giảng dạy cũng như

tự đánh giá lẫn nhau.

Ngồi ra, cơng tác tổ chức giảng dạy

còn chưa đạt yêu cầu, hệ thống âm thanh,

máy chiếu không đủ cũng ảnh hưởng

không nhỏ tới công tác đổi mới giảng dạy.

Thứ hai, về phía người học

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

phần lý luận chính trị, đặc biệt là việc vận

dụng kiến thức học phần vào giải quyết các

vấn đề của thực tiễn cuộc sống. Khơng ít

sinh viên cịn chưa thấy vai trò, mối liên hệ

giữa các học phần lý luận chính trị với các

học phần chuyên ngành, xem các học phần

này chỉ là bắt buộc, khô khan, trừu tượng

mang tính đường lối, chính sách, khơng

liên quan tới chun môn sau này, dẫn tới

động cơ học tập không cao, thái độ học tập

chưa đúng đắn như học để đối phó với kiểm

tra, thi cử; học để trả nợ.

Ý thức chuẩn bị cho giờ học thảo luận

của sinh viên còn hạn chế. Giờ thảo luận

chỉ phát huy hiệu quả khi tất cả sinh viên

đều tham gia vào tiến trình chung của giờ

học. Vì vậy, việc chuẩn bị các yêu cầu của

giờ học là rất cần thiết, đây chính là nền

tảng quan trọng nhất để tổ chức thảo luận

thành công.

Trong quá trình thảo luận sinh viên

cịn trình bày chủ đề có tính ngẫu hứng,

theo cách hiểu của mình nên đơi lúc cịn xa

rời trọng tâm, nên xuất hiện những quan

điểm không phù hợp với chủ đề của buổi

thảo luận, hoặc xuất hiện những tranh luận

kéo dài giữa các nhóm sinh viên.

Trên đây là những vướng mắc cần

khắc phục trong quá trình dạy học giờ thảo

luận các mơn học lý luận chính trị tại Khoa

Lý luận chính trị Trường Đại học Quảng

Bình. Để giải quyết những tồn tại trên, nhất

thiết phải thống nhất thực hiện nhiều giải

pháp cụ thể, sát thực.

2.2. Nâng cao hiệu quả giờ học thảo

luận các mơn học lý luận chính trị theo

định hướng phát triển năng lực người

học tại trường Đại học Quảng Bình

Thảo luận là một trong những khâu

quan trọng của quá trình dạy học. Song

buổi thảo luận thành công hay không là do

việc chuẩn bị tốt nội dung của người học

và vai trị chủ trì của giảng viên. Để nâng

cao chất lượng các buối thảo luận trong

dạy học các môn lý luận chính trị tại

Trường Đại học Quảng Bình, cần thực hiện

một số giải pháp sau:

Thứ nhất, đối với người học

Sinh viên nên soạn trước nội dung thảo

luận sau mỗi bài vừa học vì điều này sẽ

giúp các em nhớ lại những điều chưa rõ,

những nội dung cần tra cứu thêm theo gợi

ý của giảng viên. Nếu sinh viên quên

không soạn nội dung thảo luận như giảng

viên dặn dò, dẫn đến số lượng câu hỏi ít,

buổi thảo luận trở nên nghèo nàn, ít hiệu

quả. Việc soạn nội dung thảo luận sẽ tạo

điều kiện cho sinh viên cách làm việc khoa

học, hiệu quả, có sự ghi chép cẩn thận, lưu

trữ lại những thông tin mới, tư liệu mà cả

thầy và trò cùng nhau trao đổi.

Với sinh viên đến lớp dự thảo luận

không chuẩn bị nội dung một cách chu

đáo, thậm chí khơng chuẩn bị câu hỏi hoặc

câu hỏi ít sẽ dẫn đến buổi thảo luận khơng

đạt u cầu vì thời gian có hạn, giảng viên

không thể đi sâu từng vấn đề, sinh viên sẽ

khơng có cơ hội trình bày hết những gì còn

vướng mắc. Một số sinh viên chuẩn bị nội

dung mang tính đối phó, khi giảng viên hỏi

đến đâu, sinh viên lật bài giảng hoặc giáo

trình ra và đọc đến đó dẫn đến thiếu tập

trung vào giải quyết vấn đề thảo luận hoặc

hiểu vấn đề cần trao đổi một cách mơ hồ

ảnh hưởng đến chất lượng thảo luận.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

và trình bày, song điểm chung mà sinh viên

hướng tới là sự tự nghiên cứu, tập trung

khai thác cái mới nhằm giải quyết những

vấn đề nảy sinh có trong từng nội dung

thảo luận.

Sinh viên nên đọc kỹ câu hỏi, gạch

dưới những từ cần chú ý, xác định nội

dung câu hỏi mà giảng viên đặt ra; xác

định rõ đâu là lý luận, đâu là thực tiễn.

Sinh viên có thể vận dụng luật, nghị quyết,

văn kiện, tài liệu có liên quan đồng thời

những câu hỏi kèm theo như tại sao, nếu

như… để có thể lật ngược vấn đề, có như

vậy bài soạn mới thực sự là kiến thức của

chính mình.

Khi soạn nội dung thảo luận, sinh viên

cần chú ý số liệu, tư liệu tham khảo, nguồn,

những thông tin liên quan, mối liên hệ từng

nội dung, những thông tin phù hợp, không

phù hợp để chứng minh, diễn giải rõ ràng.

Ngoài ra, sinh viên cần tuân thủ một

cách nghiêm ngặt nội quy, quy chế học tập

của nhà trường khi đến lớp, phải thấy tầm

quan trọng của buổi thảo luận. Bản thân

sinh viên phải biết hòa vào khơng khí học

tập của lớp, biết thực hiện đúng theo lịch

học, giờ nào việc nấy, phải xem buổi thảo

luận là một buổi học chính thức.

Cuối cùng, sinh viên cần rèn luyện kỹ

năng nói chuyện trước đám đơng, chính vì

vậy cần chuẩn bị tốt nội dung để có thể

phát biểu tốt trong quá trình học tập tại

trường. Khi trở về địa phương công tác,

tiếp cận những yêu cầu thực tiễn đặt ra

nhất là công tác vận động quần chúng, kỹ

năng nói khơng tốt sẽ là một trong những

nguyên nhân dẫn đến công tác vận động

quần chúng kém hiệu quả.

Nếu sinh viên thực hiện tốt các nội

dung trên thì sự trao đổi, tranh luận giữa

sinh viên với nhau và giữa sinh viên với

giảng viên sẽ hiệu quả, người học vừa nắm

được tri thức mới, vừa nắm được phương

pháp lĩnh hội tri thức đó, phát triển tư duy

tích cực, sáng tạo, được chuẩn bị một năng

lực thích ứng với đời sống xã hội, phát hiện

kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề

nảy sinh.

Thứ hai, đối với giảng viên

Giảng viên vừa đóng vai trò cố vấn,

vừa là trọng tài trong buổi thảo luận, cho

nên cần lưu ý những điểm sau đây:

Giảng viên cần chuẩn bị nội dung thảo

luận chu đáo, đầy đủ. Các tình huống có vấn

đề không chỉ dừng lại ở việc đặt câu hỏi và

đưa ra bài tập thông thường, mà phải đặt

vấn đề, xây dựng tình huống để gợi mở tư

duy cho người học, tạo sự mâu thuẫn giữa

kiến thức và kinh nghiệm đã có với những

kiến thức mới mà họ đang tìm hiểu.

Khi nêu tình huống có vấn đề trong

dạy học các môn lý luận chính trị, giảng

viên cần đáp ứng các yêu cầu:

- Tình huống nêu lên phải phù hợp và

có tác động tích cực, hiệu quả đến việc

khai thác nội dung bài học.

- Tình huống phải phù hợp với đặc

điểm và trình độ của sinh viên.

- Tình huống phải bao hàm những kiến

thức đã có và những kiến thức mới, chú ý

cập nhật những kiến thức mới tạo sự hứng

thú, kích thích sự động não của người học.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>