Quản lý xây dựng thư viện tiên tiến xuất sắc ở các trường trung học cơ sở huyện ninh giang tỉnh hải dương

..

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

BÙI ANH TUẤN

QUẢN LÝ XÂY DỰNG THƯ VIỆN TIÊN TIẾN, XUẤT SẮC
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG
Ngành: Quản lý Giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN QUANG UẨN

THÁI NGUYÊN - 2018


LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả khảo sát, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công
bố trong bất cứ công trình nào khác.
Luận văn này cho đến nay chưa từng được bảo vệ tại bất kỳ hội đồng bảo vệ
luận văn nào trên toàn quốc và cho đến nay chưa hề được công bố trên bất kỳ phương
tiện thông tin nào.
Tơi xin chịu hồn tồn trách nhiệm về những gì mà tôi cam đoan ở trên.
Thái Nguyên, ngày 20 tháng 6 năm 2018
Tác giả

Bùi Anh Tuấn

i


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian nghiên cứu đề tài: "Quản lý xây dựng thư viện tiên tiến,
xuất sắc ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương", đến
nay luận văn đã hoàn thành và em được phép bảo vệ luận văn.
Với tình cảm chân thành, em xin cảm ơn các thầy giáo, các cô giáo khoa
Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm, thuộc Đại học Thái Nguyên đã giúp
đỡ tận tình cho em trong quá trình học tập. Em xin chân thành cảm ơn lãnh đạo
trường Đại học Sư phạm, các bộ phận quản lý, đặc biệt là khoa sau đại học, đã chỉ
dẫn, quản lý chặt chẽ về thủ tục, thời gian và tạo những điều kiện thuận lợi cần
thiết cho việc hoàn thành luận văn thạc sĩ của em.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS Nguyễn Quang Uẩn - người
đã giúp đỡ, hướng dẫn em trong suốt thời gian em làm luận văn này.
Mặc dù bản thân em đã có nhiều cố gắng trong q trình nghiên cứu song
chắc chắn trong luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong được sự
chỉ dẫn của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp.
Hải Dương, tháng 6 năm 2018
Tác giả

Bùi Anh Tuấn

ii


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................... iv
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ .................................................................... v
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 7
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG THƯ VIỆN
TIÊN TIẾN, XUẤT SẮC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .................... 8
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề ................................................................ 8
1.1.1. Ở nước ngoài ....................................................................................................... 8
1.1.2. Ở trong nước ..................................................................................................... 11
1.2. Lý luận chung về thư viện và thư viện tiên tiến, xuất sắc ................................... 14
1.2.1. Khái niệm thư viện trường học ......................................................................... 14
1.2.2. Khái niệm thư viện trường học tiên tiến, xuất sắc ............................................ 15
1.2.3. Vai trò, nhiệm vụ, chức năng của thư viện trường phổ thông .......................... 15
1.3. Lý luận về xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ................................................. 17
1.3.1. Khái niệm xây dựng thư viện trường học tiên tiến, xuất sắc ............................ 17
1.3.2. Những thuận lợi, khó khăn trong việc xây dựng thư viện các trường trung
học cơ sở đạt tiêu chuẩn tiên tiến, xuất sắc ...................................................... 18
1.3.3. Xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học cơ sở....................... 20
1.4. Quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học cơ sở ............. 24

iii


1.4.1. Khái niệm quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học
cơ sở ................................................................................................................. 24
1.4.2. Nội dung quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ................................... 26
1.4.3. Quản lý và chỉ đạo xây dựng thư viện trường trung học cơ sở đạt tiên tiến,
xuất sắc............................................................................................................. 30
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở
trường trung học cơ sở của Phòng Giáo dục và Đào tạo ................................. 35
1.5.1. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 35
1.5.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 37
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÂY DỰNG THƯ VIỆN Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THUỘC PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO
TẠO HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG ............................................. 41
2.1. Khái quát về tình hình các trường trung học cơ sở nói chung và tình hình thư
viện các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương nói riêng .. 41
2.1.1. Khái quát tình hình các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang ................. 41
2.1.2. Khái quát tình hình thư viện ............................................................................. 41
2.2. Thực trạng xây dựng và hoạt động thư viện ở các trường trung học cơ sở
huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ................................................................. 43
2.2.1. Xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường trung học cơ sở huyện
Ninh Giang ....................................................................................................... 43
2.2.2. Quản lý việc xây dựng thư viện đạt tiên tiến xuất sắc ...................................... 61
2.2.3. Đánh giá chung thực trạng quản lý việc xây dựng thư viện đạt tiên tiến,
xuất sắc............................................................................................................. 70
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG THƯ VIỆN TIÊN TIẾN,
XUẤT SẮC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH
GIANG TỈNH HẢI DƯƠNG ................................................................................... 73
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................................. 73

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ................................................................... 73
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................... 74

iv


3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................... 74
3.2. Biện pháp quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường trung
học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .................................................. 75
3.2.1. Biện pháp 1: Tích cực tham mưu để tăng cường sự lãnh đạo có hiệu quả
của các cấp, sự hỗ trợ, phối hợp của các lực lượng giáo dục, lực lượng xã
hội trong việc xây dựng thư viện trường học ..................................................... 75
3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bồi dưỡng có hiệu quả trình độ chuyên môn nghiệp vụ
cho cán bộ quản lý, nhân viên phụ trách thư viện đáp ứng chuẩn quốc gia........... 78
3.2.3. Biện pháp 3: Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý xây
dựng, khai thác, sử dụng thư viện trường học ................................................... 81
3.2.4. Biện pháp 4: Phòng Giáo dục đẩy mạnh việc kiểm tra, đánh giá, phân loại,
rút kinh nghiệm xây dựng, bình xét thư viện trường tiên tiến xuất sắc ............. 84
3.2.5. Biện pháp 5: Đề xuất với các cấp quản lý, chính quyền, Sở Giáo dục và
Đào tạo, các lực lượng xã hội về cơ chế, chính sách về tăng cường đầu tư
kinh phí cho thư viện.......................................................................................... 87
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 91
3.4. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .. 92
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 92
3.4.2. Địa bàn khảo nghiệm ........................................................................................ 93
3.4.3. Khách thể khảo nghiệm .................................................................................... 93
3.4.4. Thời gian tiến hành khảo nghiệm ..................................................................... 93
3.4.5. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 93
3.4.6. Hình thức khảo nghiệm..................................................................................... 93

3.4.7. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 94
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 98
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 103
PHỤ LỤC.......................................................................................................................

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BP:

Biện pháp

CBQL:

Cán bộ quản lý

CBTV:

Cán bộ thư viện

ĐLC:

Độ lệch chuẩn

ĐTB:

Điểm trung bình

GV:

Giáo viên

HS:

Học sinh

TT:

Thứ tự

iv


DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Bảng
Bảng 2.1.

Những thuận lợi trong việc xây dựng thư viện các trường trung học
cơ sở tiên tiến, xuất sắc ........................................................................... 43

Bảng 2.2.

Những khó khăn trong việc xây dựng thư viện các trường trung học
cơ sở tiên tiến, xuất sắc ........................................................................... 45

Bảng 2.3.

Sách báo, tạp chí, bản đồ, tranh ảnh giáo dục, băng đĩa giáo khoa ........ 47

Bảng 2.4.

Cơ sở vật chất của thư viện ..................................................................... 50

Bảng 2.5.

Nghiệp vụ công tác thư viện ................................................................... 52

Bảng 2.6.

Tổ chức và hoạt động thư viện ................................................................ 54

Bảng 2.7.

Quản lý thư viện ...................................................................................... 57

Bảng 2.8.

Quản lý công tác thư viện của các trường trung học cơ sở ..................... 61

Bảng 2.9.

Thực hiện chỉ đạo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang
về xây dựng thư viện các trường trung học cơ sở ................................... 64

Bảng 2.10. Các yếu tố ảnh hưởng tới việc quản lý xây dựng thư viện tiên tiến,

xuất sắc ở trường trung học cơ sở ........................................................... 67
Bảng 3.1.

Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lý ..................................................................................................... 94

Biểu đồ
Biểu đồ 2.1.

Tổng hợp đánh giá chung thực trạng xây dựng thư viện tiên tiến,
xuất sắc ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang .................. 59

Biểu đồ 2.2.

Tổng hợp kết quả quản lý việc xây dựng thư viện đạt tiên tiến, xuất sắc ..... 70

Sơ đồ

Sơ đồ 3.1: Quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ........................................................... 92

v


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Một xã hội muốn phát triển bền vững và đi lên thì phải lấy giáo dục làm quốc
sách hàng đầu, muốn có nền giáo dục phát triển, đào tạo con người toàn diện, có khả
năng suy luận cao, hiểu biết nhiều lĩnh vực, chúng ta phải xây dựng các cơ sở vật
chất, trang thiết bị, các điều kiện, phương tiện phục vụ cho việc dạy học và giáo dục
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Muốn vậy phải xây dựng các thư viện đạt chuẩn

và trên chuẩn theo Quyết định 01 của Bộ giáo dục và Đào tạo vì sách là kho tàng tri
thức, “Khơng có sách thì khơng có tri thức, khơng có tri thức thì khơng có chủ nghĩa
Cộng sản” (V.I.Lênin). Trong xã hội chúng ta ngày nay, đòi hỏi con người cần phải
tìm tịi học hỏi, học để nâng cao sự hiểu biết về văn hoá dân tộc, hiểu biết về lồi
người trong q trình phát triển, hiểu biết về khoa học xã hội, hiểu biết về sự phát
triển của xã hội... Tất cả đều được xã hội, con người, các bậc tiền bối, các nhà khoa
học, các nhà nghiên cứu văn học, lịch sử... đúc kết và in ấn thành sách, các tài liệu,
các ấn phẩm văn hóa, khoa học, giáo dục.
Hiện nay, một số trường vẫn còn xem nhẹ cơng tác thư viện, chưa có sự quan
tâm đúng mức về các hoạt động của thư viện nhà trường. Cán bộ thư viện kiêm
nhiệm quá nhiều việc hoặc nghiệp vụ còn hạn chế, cán bộ quản lý còn thiếu sự chỉ
đạo và quản lý sát sao hoặc quản lý cịn lỏng lẻo dẫn đến cơng tác thư viện chưa đạt
hiệu quả cao. Theo báo cáo tổng kết hàng năm, công tác quản lý xây dựng thư viện tiên
tiến, xuất sắc ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong
những năm qua đã đạt được nhiều thành tích đáng kể, nhưng bên cạnh đó cịn có những
mặt hạn chế, bất cập do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, trong đó có
nguyên nhân là do công tác quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc của Phòng
Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương đối với các trường trung học
cơ sở còn chậm đổi mới tư duy và phương thức quản lý.
Vì vậy, cần phải làm thế nào để xây dựng thư viện trường học hoạt động đạt
hiệu quả, chủ động khai thác vốn sách, vốn tư liệu, tài liệu tham khảo, tổ chức các
hoạt động của thư viện, quản lý thư viện, để kịp thời bổ sung các loại sách, tài liệu

1


mới, sử dụng và quản lý chặt chẽ kinh phí đầu tư cho thư viện nhà trường đúng mục
đích. Một nền giáo dục tiên tiến thì khơng thể thiếu thư viện tiên tiến, xuất sắc, đó là
điều mà chúng tơi băn khoăn, trăn trở trong vai trị cơng tác quản lý của mình. Phịng
Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang chúng tôi nhận thấy cần phải nghiên cứu để

đề ra biện pháp quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc, chính vì vậy chúng tơi
chọn đề tài “Quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường trung học
cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương” làm luận văn tốt nghiệp cao học, nhằm
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát thực tiễn hoạt động thư viện và quản
lý xây dựng thư viện ở các trường trung học cơ sở của Phòng Giáo dục và Đào tạo
huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương, đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng thư viện
tiên tiến, xuất sắc của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương
đối với các trường trung học cơ sở nhằm góp phần nâng cao kết quả xây dựng thư
viện, qua đó góp phần nâng cao kết quả giáo dục trong đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động xây dựng thư viện trường học tiên tiến, xuất sắc.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường trung học cơ sở.
4. Giả thuyết khoa học
Việc quản lý xây dựng thư viện ở các trường trung học cơ sở của Phòng Giáo
dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương đã đạt được những kết quả nhất
định song còn những hạn chế, bất cập, trong đó có những biện pháp quản lý xây dựng
thư viện tiên tiến, xuất sắc. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hợp lý sẽ góp
phần xây dựng được các thư viện tiên tiến, xuất sắc ở địa phương, qua đó góp phần
nâng cao hiệu quả của các thư viện, nâng cao kết quả giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục.
2


5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở

các trường trung học cơ sở cấp Phòng Giáo dục.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động thư viện và thực trạng quản lý
xây dựng thư viện ở các trường trung học cơ sở của Phòng Giáo dục và Đào tạo
huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, lý giải nguyên nhân thực trạng.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các
trường trung học cơ sở của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, tỉnh Hải
Dương đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về khách thể
43 CBQL, 215 giáo viên và cán bộ thư viện.
6.2. Giới hạn về đối tượng
Quản lý của Phòng Giáo dục và Đào tạo trong việc xây dựng thư viện trường
trung học cơ sở đạt tiên tiến, xuất sắc.
6.3. Giới hạn về địa bàn
20 trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương.
6.4. Giới hạn về thời gian
Năm học 2016 - 2017 và năm học 2017 - 2018.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
7.1.1. Mục tiêu của phương pháp
Tổng quan những nghiên cứu về xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở nước
ngoài và trong nước, xây dựng hệ thống cơ sở lý luận về xây dựng thư viện đạt chuẩn
tiên tiến, xuất sắc và quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học
cơ sở.
7.1.2. Nội dung của phương pháp
- Đánh giá những cơng trình nghiên cứu ở nước ngồi và trong nước về xây
dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc và quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các
nhà trường.

3

- Xây dựng hệ thống các vấn đề lý luận về thư viện tiên tiến, xuất sắc và xây
dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc.
- Xây dựng hệ thống các vấn đề lý luận về quản lý xây dựng thư viện tiên tiến,
xuất sắc ở trường trung học cơ sở.
7.1.3. Cách tiến hành phương pháp
Thu thập thông tin qua đọc sách báo, tài liệu, phân tích, tổng hợp hóa, khái
qt hóa nhằm mục đích tìm chọn những khái niệm và tư tưởng cơ bản về quản lý,
xây dựng thư viện đạt chuẩn tiên tiến, xuất sắc, hình thành giả thuyết khoa học, xây
dựng khung cơ sở lý luận về quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường
trung học cơ sở.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp chuyên gia (Phụ lục 2)
a) Mục tiêu của phương pháp
Thu thập, xin ý kiến của các chuyên gia về xây dựng thư viện tiên tiến, xuất
sắc và quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học cơ sở.
b) Nội dung của phương pháp
Xin ý kiến về việc xây dựng đề cương nghiên cứu, xây dựng khung cơ sở lý
luận về thư viện tiên tiến, xuất sắc.
Xin ý kiến chuyên gia về những vấn đề lý luận xây dựng thư viện tiên tiến,
xuất sắc và quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học cơ sở.
c) Cách tiến hành phương pháp
Tham khảo, hỏi ý kiến về các vấn đề chuyên sâu của đề tài. Trong đề tài, tác
giả luận văn sử dụng phương pháp này để hỏi ý kiến một số cán bộ quản lý, một số
chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc để xây dựng
khung cơ sở lý luận cũng như đánh giá, nhận định về kết quả nghiên cứu thực trạng,
xây dựng và khảo nghiệm các biện pháp đề xuất cho việc nâng cao hiệu quả quản lý
xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc.
7.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (Phụ lục 1)

a) Mục tiêu của phương pháp
Thu thập số liệu giúp cho việc đánh giá thực trạng xây dựng thư viện tiên tiến
xuất sắc và quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường trung học cơ sở,
tìm ra những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân của các hạn chế này.

4


b) Nội dung của phương pháp
- Đánh giá về những thuận lợi, khó khăn trong việc xây dựng thư viện các
trường trung học cơ sở đạt tiêu chuẩn tiên tiến, xuất sắc.
Đánh giá thực trạng phấn đấu xây dựng thư viện đạt tiên tiến, xuất sắc ở các
trường trung học cơ sở về 5 tiêu chuẩn nói chung về thư viện trường trung học cơ sở.
Tiêu chuẩn 1: Về sách báo, tạp chí, bản đồ, tranh ảnh giáo dục, băng đĩa giáo khoa.
Tiêu chuẩn 2: Cơ sở vật chất của thư viện
Tiêu chuẩn 3: Nghiệp vụ công tác thư viện
Tiêu chuẩn 4: Về tổ chức và hoạt động thư viện
Tiêu chuẩn 5: Quản lý thư viện
- Đánh giá thực trạng quản lý xây dựng thư viện đạt chuẩn tiên tiến, xuất sắc ở
các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương về:
Quản lý công tác thư viện của các trường trung học cơ sở.
Chỉ đạo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang về xây dựng thư
viện các trường trung học cơ sở.
Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới việc quản lý xây dựng thư viện
tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học cơ sở.
c) Cách tiến hành phương pháp
Chúng tôi sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến dành cho cán bộ quản lý, giáo viên,
cán bộ thư viện thiết bị trường học.
Phát phiếu cho các khách thể tại 20 trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện
Ninh Giang, các khách thể được giải thích rõ về mục đích khảo sát, các yêu cầu đối

với người trả lời.
Các phương án trả lời được chia làm ba mức độ: chưa tốt, trung bình và mức
tốt. Đối với nội dung các yếu tố ảnh hưởng mỡi item có ba phương án trả lời ít ảnh
hưởng, vừa phải và ảnh hưởng nhiều.
Đối với các biện pháp đề xuất, các biện pháp được trả lời ở ba mức độ về tính
cần thiết và tính khả thi, từ ít cần thiết đến cần thiết và từ ít khả thi đến khả thi.
7.2.3. Phương pháp quan sát (Phụ lục 3)
a) Mục tiêu của phương pháp
Quan sát điều kiện xây dựng cơ sở vật chất của nhà trường trung học cơ sở về
thực hiện và quản lý thực hiện 5 tiêu chuẩn xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc và

5


quan sát việc quản lý xây dựng các kế hoạch, các báo cáo của nhà trường và sự chỉ
đạo của Phòng Giáo dục với việc xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc, nhằm thu thập
tư liệu thực tế minh họa cho các phương pháp nghiên cứu khác.
b) Nội dung của phương pháp
Quan sát các kết quả thực hiện 5 tiêu chuẩn về sách báo, tạp chí, bản đồ, tranh
ảnh giáo dục, băng đĩa giáo khoa; về cơ sở vật chất của thư viện; về nghiệp vụ công
tác thư viện; về tổ chức và hoạt động thư viện và quản lý thư viện.
Quan sát các báo cáo về tình hình quản lý xây dựng thư viện về phát triển đội
ngũ cán bộ thư viện về chuyên môn, nghiệp vụ.
c) Cách tiến hành phương pháp
Quan sát các kết quả xây dựng thư tiện tiên tiến, xuất sắc ở các trường được
khảo sát về số lượng đâu sách, các trang thiết bị có trong thư viện, cách bố trí, sắp
xếp, trình bày và bảo quản các đồ dùng, hiện trạng của các phương tiện, trang thiết bị.
7.2.4. Phương pháp phỏng vấn (Phụ lục 4)
a) Mục tiêu của phương pháp
Cung cấp thông tin định tính về thực trạng xây dựng thư viện tiên tiến, xuất

sắc và quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường trung học cơ sở
huyện Ninh Giang.
b) Nội dung của phương pháp
Phỏng vấn về xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường trung học cơ
sở huyện Ninh Giang về những thuận lợi, khó khăn trong việc xây dựng thư viện các
trường trung học cơ sở đạt tiêu chuẩn tiên tiến, xuất sắc.
Phỏng vấn về việc phấn đấu xây dựng thư viện đạt chuẩn quốc gia và tiên tiến,
xuất sắc ở các trường trung học cơ sở.
Phỏng vấn về kết quả thực hiện 5 tiêu chuẩn nói chung về xây dựng thư viện
tiên tiến, xuất sắc ở trường trung học cơ sở.
Phỏng vấn về thực trạng quản lý xây dựng thư viện đạt chuẩn tiên tiến, xuất
sắc về quản lý công tác thư viện của các trường trung học cơ sở và về chỉ đạo của
Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang về xây dựng thư viện các trường trung
học cơ sở.

6


c) Cách tiến hành phương pháp
Tiến hành phỏng vấn đối với các thành viên trong Ban Giám hiệu, đội ngũ
giáo viên, nhân viên thư viện trường học được khảo sát. Các nội dung phỏng vấn tập
trung vào những thuận lợi, khó khăn khi xây dựng thư viện, các biện pháp quản lý
xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc.
7.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu với sự trợ giúp của SPSS
7.3.1. Mục đích của phương pháp
Xác định một cách định lượng các kết quả khảo sát từ bảng hỏi, các kết quả
phỏng vấn, quan sát.
7.3.2. Nội dung của phương pháp
Kết quả thu được sẽ được tính theo điểm trung bình, độ lệch ch̉n, tương
quan nhị biến.

7.3.3. Cách tiến hành biện pháp
Kết quả các số liệu thu được về định lượng sẽ được tiến hành trên phần mềm
SPSS 16.0 (Statistical Package for the Social Sciences).
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các
trường trung học cơ sở.
Chương 2: Thực trạng quản lý xây dựng thư viện ở các trường trung học cơ sở
của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương.
Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở các trường
trung học cơ sở của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương.

7


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG THƯ VIỆN TIÊN TIẾN, XUẤT SẮC
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Ở nước ngoài
Thư viện là một thiết chế ra đời rất sớm trong lịch sử nhân loại và đi liền với
sự ra đời là các nghiên cứu về xây dựng và phát triển hệ thống thư viện. Trong những
năm gần đây, sự phát triển mạnh của tri thức và sự phát triển của cuộc cách mạng
công nghiệp 4.0, nghiên cứu về sự phát triển của thư viện được đặc biệt quan tâm.
Hai tác giả người Mỹ Wofford, Azile trong nghiên cứu “Thư viện trường học
nơi làm việc, thu nhận, tổ chức, sử dụng và bảo quản các tài liệu” từ năm 1959 [37].
Tác giả cho rằng thư viện trong các trường phổ thông không chỉ là nơi phục vụ đọc
sách, nghiên cứu, lưu trữ và bảo quản nguồn tài liệu phục vụ giảng dạy và học tập mà

còn là nơi tổ chức học tập hiệu quả của cả giáo viên và học sinh. Vì vậy, cần phải chú
trọng quản lý xây dựng thư viện theo hướng hiện đại, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ
tiên tiến để giáo viên và học sinh có thể đến đọc sách và làm việc tại đây hiệu quả.
Nghiên cứu “Sự hợp tác trong các hệ thống thư viện công cộng: Các mẫu dịch
vụ quản trị” của nhóm tác giả người Mỹ Gregory, Ruth W. and Lester L. Stoffel xuất
bản năm 1971 [30]. Trong nghiên cứu các tác giả khẳng định tầm quan trọng của việc
đổi mới cung cách phục vụ trong các thư viện công cộng. Công việc phục vụ chủ yếu
theo hướng thủ công nên tính hiệu quả khơng cao, khó kích thích được nhu cầu sử
dụng các thư viện công cộng, do vậy cần hướng đến tăng tính hiệu quả phục vụ bằng
cách xây dựng thư viện tiên tiến, đẩy mạnh các hình thức quản trị, ứng dụng công
nghệ để tăng cường tương tác trong phục vụ thay vì chỉ sử dụng nhân tố con người.
Cuốn sách “Quản lý thư viện” [35] của tác giả Robert D. Sueart và John
Taylor xuất bản năm 1981 nêu khía cạnh lịch sử của quản lý thư viện các chức năng
của quản lý thư viện hiện đại. Cuốn sách “Quản lý chất lượng thông tin và quản lý
thư viện” [33] của tác giả Peter Broply và Kate Coulling xuất bản năm 1996 đưa ra

8


những tiêu chuẩn về chất lượng quản lý thông tin thư viện, so sánh thư viện với các
dịch vụ thông tin của các cơ quan thông tin khác.
C.K. Sharma, Kiran Singh hai chuyên gia nghiên cứu về phát triển thư viện
của Ấn Độ đã cho xuất bản cuốn sách “Quản lý thư viện” [36] năm 2005. Quản lý thư
viện không phải là khái niệm mới, nhưng trong những năm gần đây, việc đẩy mạnh
ứng dụng khoa học, đáng chú ý là những ứng dụng của công nghệ thông tin tiên tiến
tạo ra sự thay đổi đáng kể về phương thức phục vụ với đội ngũ quản trị thư viện trong
hiệu quả và dịch vụ nhanh. Nội dung cuốn sách quản lý thư viện cung cấp các thông
tin mới nhất liên quan đến hệ thống thư viện, thủ tục, tự động hoá và các hoạt động
của các thư viện ảnh hưởng đến người đọc.
Năm 2007, tác giả người Mỹ Richard C. McCarthy một kiến trúc sư có chun

mơn sâu về xây dựng thư viện cho xuất bản cuốn sách “Hướng dẫn các bước quản lý
dự án xây dựng thư viện” [32]. Tác giả cho rằng việc quản lý xây dựng thư viện giúp
cho những người có quyền truy cập vào một chun gia đáng tin cậy có thể giải thích
quy trình theo từng bước sẽ có cơ hội tốt nhất để nhanh chóng tiếp cận được với các
thơng tin. Trong cuốn sách ông đưa ra các lời khuyên thiết thực để hiểu các mối quan
hệ quan trọng và quản lý xây dựng thư viện do vậy, các giám đốc thư viện, các
chuyên gia, các quản trị viên và nhân viên viên sẽ nhận được những lời khuyên về
quản lý xây dựng thư viện cần trả lời các câu hỏi: Ai làm gì và bằng cách nào? Trách
nhiệm của các bên là gì? Khi nào và như thế nào sản phẩm được liệt kê ? Làm thế nào
để bạn tạo ra một ngân sách thực tế cho xây dựng thư viện mới? Những bí mật để
thiết kế sự phát triển bền vững trong thư viện? Từ việc quyết định xây dựng mới,
phân tích địa điểm, làm việc với các kiến trúc sư, đánh giá quá trình và đánh giá hiệu
quả sẽ chỉ ra sự phát triển bền vững và thích ứng với sự phát triển của cuộc cách
mạng công nghệ hiện nay.
Jeannette Woodward một chuyên gia tư vấn về thư viện và là hiệu trưởng của
trường Wind River Library tại Mỹ trong cuốn sách “Dự án quản lý thư viện” [32]
được xuất bản tại Mỹ năm 2010. Từ quan điểm của một thủ thư từng trải qua nhiều
dự án xây dựng thư viện, Jeannette Woodward hướng dẫn quá trình giám sát việc lập
kế hoạch và xây dựng một dự án trong việc cập nhật tài liệu tham khảo, các tiêu

9


chuẩn, tài liệu và tài nguyên, thông tin về các vấn đề công nghệ mới, đưa ra lời
khuyên hiệu quả và các quy tắc phát triển hệ thống thư viện tiên tiến ở mọi cấp độ.
“Quản lý thư viện và môi trường lưu trữ” của tác giả người Anh Jane
Henderson, tại trường đại học Cardiff xuất bản lần đầu năm 2007 và tái bản lần hai
năm 2010 và lần ba năm 2013 [31]. Theo tác giả, để xây dựng thư viện phát triển bền
vững cần coi trọng yếu tố môi trường bảo quản nguồn tài liệu bởi tuổi thọ của tài
nguyên in ấn bị ảnh hưởng đáng kể bởi môi trường trong đó chúng được lưu giữ. Đây

là vấn đề nhiều thư viện trên thế giới chưa thực sự quan tâm vì nhiều thư viện đã bỏ
ra số tiền rất lớn để khôi phục, phục chế lại nhiều tác phẩm rất tốn kém cả về thời
gian và kinh phí. Ngồi ra tác giả còn đưa ra lời khuyên cho các thư viện ở Anh và
các thư viện trên thế giới về yếu tố môi trường bảo quản nguồn tài nguyên, đồng thời
phải thiết kế hướng đến tính thẩm mỹ, tiện ích cho người sử dụng và cần đẩy mạnh
việc ứng dụng cơng nghệ để bảo quản tài ngun thư viện.
Tóm lại, ở nước ngồi đã có nhiều nghiên cứu về quản lý xây dựng thư viện,
các ưu điểm chủ yếu là:
- Coi thư viện là nơi phục vụ và cung cấp thông tin đầy đủ, khoa học nhất, để
phục vụ tốt cần đổi mới cung cách phục vụ.
- Đưa ra tiêu chuẩn chất lượng quản lý thư viện và đẩy mạnh ứng dụng thông
tin vào quản lý thư viện.
- Hướng dẫn lập kế hoạch xây dựng thư viện và chú trọng vào yếu tố bảo quản
nguồn tài liệu.
Những hạn chế và nội dung chưa đề cập đến:
- Các nghiên cứu chủ yếu ở hệ thống thư viện nói chung hoặc hệ thống thư
viện công cộng, thư viện trong các trường đại học, có rất ít nghiên cứu về quản lý xây
dựng thư viện trong các nhà trường phổ thông, nhất là các trường trung học cơ sở.
- Chủ yếu tập trung chỉ ra việc xây dựng hệ thống thư viện hiện đại, thay đổi
cung các phục vụ, cách quản trị hiệu quả, đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ
để người sử dụng dễ dàng tiếp cận với các nguồn tài nguyên thư viện.
- Chưa chỉ ra những thuận lợi, khó khăn khi thay đổi từ cách phục vụ truyền
thống sang cách phục vụ hiện đại và chưa có tiêu chuẩn cụ thể để đánh giá thư viện
tiên tiến, hiện đại.

10


- Chưa đi sâu nghiên cứu về cách quản lý thư viện ở các trường phổ thông theo
hướng hiện đại.

1.1.2. Ở trong nước
Ở Việt Nam đã có một số nghiên cứu về quản lý thư viện, có thể kể đến các
nghiên cứu sau:
Tác giả Nguyễn Thị Loan Thanh có nhiều nghiên cứu về quản lý thư viện.
Năm 2002 với nghiên cứu “Đổi mới phương pháp quản lý thông tin - thư viện trong
nền kinh tế thị trường” [21] đăng trên tạp chí Văn hố Nghệ thuật. Trong nền kinh tế
thị trường đòi hỏi cung cách phục vụ, phương thức quản trị cần có sự đổi mới để có
sự hấp dẫn người đọc. Một lần nữa tác giả nhấn mạnh đến khâu quản trị thư viện và
nâng cao hiệu quả hoạt động của thư viện nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của độc giả.
Trong cơng trình “Quản lý thư viện trường học hiện đại: những thay đổi tất yếu khách
quan” [22] cơng bố năm 2005 trên tạp chí Giáo dục. Thư viện trường học hiện nay
khơng chỉ có các nguồn thơng tin được phát hành theo hình thức in ấn truyền thống
mà các tài liệu đã được số hóa, có thể nhanh chóng phổ biến trên tồn cầu, cho nên
cách quản lý cần đi trước, đón trước sự phát triển và cần có sự liên kết, liên thơng.
Năm 2006, trong bài “Phát triển nguồn nhân lực thư viện thông tin đáp ứng yêu cầu
xã hội hiện đại” [23] đăng tạp chí Văn hố Nghệ thuật. Với sự phát triển mạnh mẽ
của khoa học kỹ thuật, những yêu cầu của xã hội đối với công tác thư viện không
ngừng thay đổi, điều đó đặt ra yêu cầu quan trọng với những người làm công tác thư
viện cần nâng cao năng lực, trình độ chun mơn trong quản trị thư viện, năng lực
ứng dụng công nghệ thông tin, năng lực tổ chức thông tin. Nghiên cứu “Những vấn
đề cần quan tâm trong quản lý thư viện điện tử ở Việt Nam” [24] đăng trên kỷ yếu
Hội thảo khoa học cấp trường “Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý
các thư viện điện tử tại Việt Nam” năm 2013. Trên cơ sở khẳng định tầm quan trọng
công tác quản lý thư viện, nhất là quản lý thư viện hiện đại với sự ứng dụng mạnh mẽ
công nghệ tiên tiến, nhiều thư viện điện tử ở Việt Nam đã ra đời và đưa vào hoạt
động, nhưng tính hiệu quả và sự tương tác chưa cao, trên cơ sở đó tác giả đưa ra một
số giải pháp cao hiệu quả quản lý các thư viện điện tử, trong đó nhấn mạnh đến nhân
tố con người và việc ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ vào quản lý xây dựng
thư viện hiện đại.

11


Đồn Thị Thu đã cơng bố nghiên cứu “Vai trị của thư viện trường trong việc
xây dựng và phát triển tủ sách lớp học ở các thư viện trường phổ thơng” đăng trên
Tạp chí Thư viện Việt Nam năm 2014 [27] chỉ ra những vấn đề cả về lý luận và thực
tiễn thư viện trường phổ thông cần tham gia xây dựng tủ sách lớp học, đồng thời đưa
ra một số gợi ý về việc thư viện trường phổ thông xây dựng và phát triển tủ sách lớp
học như: Thuyết minh để Ban Giám hiệu thông qua chủ trương thành lập mạng lưới
tủ sách lớp học; lập và trình Ban Giám hiệu duyệt kế hoạch xây dựng, phát triển
mạng lưới tủ sách lớp học; tham vấn Ban Giám hiệu về việc xây dựng và ban hành
các văn bản về mạng lưới tủ sách lớp học; tham vấn, hỗ trợ nhà trường trong việc
phát động quyên góp tài liệu; tổ chức họp, triển khai hoạt động của mạng lưới tủ sách
lớp học do giáo viên chủ nhiệm tạo lập và duy trì kênh thơng tin liên lạc.
Tác giả Nguyễn Xn Hịa qua nghiên cứu “Cải tiến thư viện trường học với
biên mục tại ngoại” năm 2015 [13], trên cơ sở phân tích hệ thống lý luận về thư viện
trường học hay thư viện trường phổ thông đã đưa ra một số bước để xây dựng, phát
triển thư viện tiên tiến gồm chuẩn hóa nghiệp vụ thư viện trong thư viện trường học,
tập huấn cán bộ thư viện trường học, góp phần vào việc xây dựng thư viện tại các
trường phổ thông theo hướng hiện đại.
Luận án tiến sĩ “Quản lý thư viện hiện đại tại Việt Nam” [26] của tác giả
Nguyễn Văn Thiên, trong đó tác giả đã phân tích rõ cơ sở lý luận về quản lý thư viện
hiện đại, sự biến đổi của thư viện Việt Nam từ truyền thống sang hiện đại thể hiện ở
các nội dung: Xu hướng phát triển của các thư viện thế giới và sự hội nhập quốc tế
của các thư viện Việt Nam, tiến trình hiện đại hóa của các thư viện Việt Nam và chỉ
rõ thực trạng các thư viện hiện đại Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể
nhưng theo đánh giá của tác giả các thư viện Việt Nam còn khoảng cách rất xa so với
các nước trên thế giới về sự đầu tư, quy mô và đặc biệt là tính mở và tính hiện đại.
Bên cạnh đó, tác giả phân tích thực trạng quản lý thư viện hiện đại tại Việt Nam về
quản lý nhân lực, quản lý các hoạt động nghiệp vụ, quản lý về cơ sở vật chất. Trên cơ

sở phân tích những ưu điểm và hạn chế tác giả nêu lên bốn giải pháp gồm: đổi mới
mơ hình cơ cấu tổ chức, phương thức và công cụ quản lý, chất lượng nhân lực và tăng
cường hiệu lực quản lý nhà nước nhằm nâng cao tính hiệu quả của thư viện hiện đại
tại Việt Nam.

12


Nghiên cứu “Thực trạng quản lý hoạt động thư viện ở trường Cao đẳng Văn
hóa Nghệ thuật và Du lịch Sài Gòn” của tác giả Nguyễn Kim Loan, trên cơ sở phân
tích, đánh giá những vấn đề lý luận về hoạt động thư viện và quản lý hoạt động thư
viện ở trường cao đẳng, đánh giá, phân tích về thực trạng hoạt động thư viện, quản lý
hoạt động thư viện, tác giả đưa ra hai nhóm biện pháp để nâng cao hiệu quả quản lý
hoạt động thư viện ở trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Sài Gịn gồm
nhóm biện pháp nền tảng để tổ chức, quản lý hoạt động thư viện và nhóm biện pháp
quản lý nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện ở trường cao đẳng [19].
Như vậy, những nghiên cứu ở trong nước tập trung vào những trọng tâm sau:
- Hướng đến xây dựng thư viện hiện đại, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thơng
tin, đẩy mạnh các hình thức quản trị thư viện để giáo viên, học sinh dễ dàng khai
thác, sử dụng thông tin.
- Các nghiên cứu đã chỉ ra những tiêu chuẩn về chất lượng quản lý thông tin
thư viện.
- Phân tích, đánh giá về quản lý thư viện trên nhiều phương diện, trọng tâm là
đổi mới phương pháp quản lý, phổ biến thông tin, tổ chức ứng dụng công nghệ thông
tin vào quản lý, khai thác thông tin, chuẩn hóa nghiệp vụ thư viện trường học, tập
huấn chun mơn, nghiệp vụ cho cán bộ thư viện trường học.
Những hạn chế và những nội dung chưa được nghiên cứu
- Không đi sâu vào việc phân tích, đánh giá theo hướng lập kế hoạch, tổ chức
thực hiện và sự chỉ đạo của cấp trên đối với thư viện ở các trường trung học cơ sở.
- Chưa đi sâu vào phân tích vai trò của các cấp quản lý thư viện trong tổ chức

thực hiện, khâu kiểm tra, đánh giá.
- Chưa chỉ ra những những tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể của một thư viện tiên
tiến, xuất sắc, vì vậy thiếu những giải pháp, biện pháp trong việc quản lý xây dựng
thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường phổ thơng.
Góp phần khắc khắc phục những thiếu hụt trên, tác giả tập trung theo hướng
nghiên cứu các biện pháp quản lý xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc ở trường trung
học cơ sở theo các khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch và sự chỉ đạo của
các cấp về việc xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc.

13


1.2. Lý luận chung về thư viện và thư viện tiên tiến, xuất sắc
1.2.1. Khái niệm thư viện trường học
- Khái niệm thư viện
Từ trước tới nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về thư viện tuy nhiên từ
năm 1970 UNESCO đã định nghĩa về thư viện như sau: “Thư viện là một bộ phận
của một tổ chức có mục đích xây dựng và duy trì một bộ sưu tập và tạo điều kiện
thuận lợi cho việc sử dụng các nguồn thông tin và phương tiện thông tin đáp ứng nhu
cầu thơng tin, nghiên cứu, giáo dục, văn hố hoặc giải trí của người sử dụng” [37].
Thư viện trường học (school library) hay còn được gọi là thư viện trường phổ
thông là thư viện trong các trường tiểu học, trung học cơ sở, và trung học phổ thông.
Trên cơ sở đó có thể hiểu: Thư viện trường học là một thiết chế được hình
thành trong các nhà trường đáp ứng yêu cầu giảng dạy và học tập của người dạy và
người học trong việc tìm kiếm, khai thác thơng tin khoa học.
Như vậy, thư viện trường học là bộ phận hữu cơ không thể thiếu trong các nhà trường.
Thư viện trong nhà trường phổ thông là một thiết chế có tính độc lập tương đối
với các hoạt động khác trong nhà trường.
Thư viện trong nhà trường phổ thông được hình thành trên cơ sở phục vụ hoạt
động giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh.

- Các loại thư viện
Thư viện trường học có số lượng lớn nhất trong năm loại hình thư viện:
Thư viện Quốc gia;
Thư viện đại học;
Thư viện chuyên ngành;
Thư viện công cộng;
Thư viện trường học.
Trong đó Thư viện Quốc gia là duy nhất, cùng với thư viện đại học và thư viện
chuyên ngành là loại hình thư viện mang tính chất nghiên cứu và hàn lâm, thư viện
trường học và thư viện công cộng có số lượng đơng đảo là loại hình thư viện mang
tính phổ thơng và đại chúng.
Thư viện trường học không chỉ phục vụ giáo viên và học sinh trong một
trường học, cung cấp những tài nguyên hỗ trợ cho học tập và giảng dạy, mà còn định

14


hướng việc phát triển giảng dạy các khóa giảng. Độc giả của thư viện gồm học sinh,
giáo viên và phụ huynh học sinh.
- Mục tiêu họat động của một thư viện trường học:
+ Phục vụ nhu cầu bài giảng, cung cấp tài nguyên và đội ngũ chuyên viên
nhằm đáp ứng yêu cầu của giáo viên, học sinh, và phụ huynh;
+ Cung cấp đường lối phát triển và giảng dạy các khóa giảng;
+ Hướng dẫn học sinh biết cách sử dụng thư viện và khuyến khích việc đọc sách
Thư viện trường học là nơi tiếp xúc đầu tiên của học sinh với thư viện và văn
hóa đọc. Một thư viện trường học nên nhắm đến việc tạo thích thú và kích thích trẻ
em phát triển kỹ năng đọc. Thư viện nên dạy cho học sinh phổ thông cách định vị
thông tin trong suốt những bài học thư viện, động viên tự đảm trách việc nghiên cứu
và học tập.
1.2.2. Khái niệm thư viện trường học tiên tiến, xuất sắc

Ngày 17 tháng 12 năm 2004 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành công văn số
11185/GDTH về việc Hướng dẫn thực hiện tiêu ch̉n thư viện trường phổ thơng,
trong đó quy định rõ các tiêu ch̉n, tiêu chí về trường phổ thơng đạt chuẩn, tiên tiến
và xuất sắc. Trên cơ sở đó có thể khẳng định:
Thư viện trường học tiên tiến là những thư viện đạt đầy đủ 5 tiêu chuẩn theo
quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo và có những mặt vượt trội so với ít nhất từ 3
tiêu chuẩn trở lên. Thư viện trường học xuất sắc là những thư viện đạt tiên tiến và có
những hoạt động đặc biệt xuất sắc có hiệu quả cao, có sáng tạo được ngành và xã
hội công nhận.
Như vậy, thư viện trường học tiên tiến, xuất sắc phải đảm bảo được 5 tiêu
chuẩn của Bộ Giáo dục và Đào tạo và trong mỡi tiêu ch̉n có các tiêu chí cụ thể.
Các trường ở các địa bàn khác nhau như các trường ở thành phố, đồng bằng có
các mức đạt tiên tiến, xuất sắc cao hơn các trường ở miền núi, vùng sâu.
Các trường đạt được các tiêu chuẩn, tiêu chí theo quy định sẽ được cấp có
thẩm quyền cơng nhận.
1.2.3. Vai trò, nhiệm vụ, chức năng của thư viện trường phổ thơng
* Thư viện trường học có vai trị:
Là một cơ quan truyền thơng trong nhà trường, nhằm mục đích cung cấp
thơng tin để giải đáp thắc mắc, thỏa mãn óc tị mị, tìm hiểu của học sinh.

15


Là một động lực đóng góp vào việc cải tiến giáo dục trong nhà trường, nhằm
mục đích sử dụng các nguồn tài liệu để hỗ trợ cho sự thay đổi cách học tập và giảng
dạy trong nhà trường.
Theo Quyết định về việc ban hành Quy chế về tổ chức và hoạt động thư viện
trường phồ thông, số 61/1998/QĐ-BGD&ĐT, ngày 06 tháng 11 năm 1998, quy định
về vai trò của thư viện trường phổ thông đã xác định trong Điều 1 [2]:
Thư viện trường phổ thông (bao gồm trường tiểu học, trường trung học cơ sở và

trường trung học phổ thông) là một bộ phận cơ sở vật chất trọng yếu, trung tâm sinh
hoạt văn hoá và khoa học của nhà trường. Thư viện góp phần nâng cao chất lượng
giảng dạy của giáo viên, bồi dưỡng kiến thức cơ bản về khoa học thư viện và xây dựng
thói quen tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, tạo cơ sở từng bước thay đổi phương
pháp giảng dạy và học tập, đồng thời thư viện tham gia tích cực vào việc bồi dưỡng tư
tưởng chính trị, xây dựng nếp sống văn hố mới cho các thành viên của nhà trường.
Thư viện trường Phổ thông thuộc thư viện Khoa học chuyên ngành Giáo dục
và Đào tạo, nằm trong hệ thống thư viện chung và thực hiện nghiêm chỉnh những văn
bản quy phạm pháp luật về công tác thư viện của Nhà nước.
* Thư viện trường phổ thơng có nhiệm vụ như sau [2]:
Cung ứng cho giáo viên và học sinh đầy đủ các loại sách giáo khoa, sách tham
khảo, sách nghiệp vụ, các loại từ điển, tác phẩm kinh điển để tra cứu, và các sách báo
cần thiết khác, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập và tự bồi
dưỡng thường xuyên của giáo viên và học sinh.
Sưu tầm và giới thiệu rộng rãi trong cán bộ, giáo viên và học sinh những sách
báo cần thiết của Đảng, Nhà nước và của Ngành Giáo dục và Đào tạo, phục vụ giảng
dạy, học tập, nghiên cứu khoa học giáo dục, bổ sung kiến thức của các bộ mơn khoa
học, góp phần vào việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Tổ chức thu hút toàn thể giáo viên và học sinh tham gia sinh hoạt thư viện
thông qua các hoạt động phù hợp với chương trình và kế hoạch dạy học, tìm hiểu nhu
cầu của giáo viên và học sinh, giúp họ chọn sách, đọc sách có hệ thống, biết cách sử
dụng bộ máy tra cứu sách, tra cứu thư mục nhằm sử dụng triệt để kho sách, nhất là
các sách nghiệp vụ và sách tham khảo.

16


Phối hợp hoạt động với các thư viện trong ngành và các thư viện địa phương
(thư viện xã, phường, thị trấn, quận, huyện, thị xã, tỉnh, thành phố) để chủ động khai
thác, sử dụng vốn sách báo, trang thiết bị chuyên dùng, giúp đỡ kinh nghiệm, tổ chức

hoạt động đào tạo và bồi dưỡng về nghiệp vụ; liên hệ với các cơ quan phát hành trong
và ngoài ngành, các tổ chức chính trị, kinh tế, xã hội, các nhà tài trợ... nhằm huy động
các nguốn vốn kinh phí ngồi ngân sách và các loại sách báo, tạp chí, tư liệu để đảm
bảo nguồn vốn bổ sung, làm phong phú nội dung kho sách và tăng cường cơ sở vật
chất kỹ thuật thư viện.
Tổ chức quản lý theo đúng nghiệp vụ thư viện, có sổ sách quản lý chặt chẽ,
bảo quản giữ gìn sách báo tránh hư hỏng, mất mát, thường xuyên thanh lọc sách báo
cũ, rách nát, lạc hậu, kịp thời bổ sung các loại sách, tài liệu mới (kể cả băng hình, băng
tiếng, đĩa CD ROM, tranh ảnh và bản đồ giáo dục); sử dụng và quản lý chặt chẽ kinh
phí thư viện thu được theo đúng mục đích; có kế hoạch chủ động đón đầu, tiếp thu sự
phát triển của mạng lưới thông tin - thư viện điện tử, từng bước đưa các trang thiết bị
hiện đại phục vụ công tác quản lý thư viện phục vụ bạn đọc.
* Chức năng của thư viện trường phổ thông
Phục vụ và hỗ trợ công tác giảng dạy và học tập của tập thể cán bộ - giáo viên
- công nhân viên và học sinh trong nhà trường.
Tổ chức thu thập khai thác và sử dụng các nguồn tài liệu, sách, báo, tạp chí
liên quan đến giáo dục sư phạm theo chương trình quy định của Bộ Giáo dục, nhằm
truyền bá tri thức, cung cấp thông tin phục vụ nhu cầu học tập, giảng dạy và nghiên
cứu của cán bộ - giáo viên - cơng nhân viên và học sinh, góp phần hỗ trợ cho công tác
dạy và học trong nhà trường.
1.3. Lý luận về xây dựng thư viện tiên tiến, xuất sắc
1.3.1. Khái niệm xây dựng thư viện trường học tiên tiến, xuất sắc
Chúng tôi quan niệm: Xây dựng thư viện trường học tiên tiến, xuất sắc là hoạt
động của đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ thư viện và các tập thể, có nhân có liên quan
trong việc phối hợp thực hiện đồng bộ các biện pháp nhằm đạt được các tiêu chí, tiêu
chuẩn về thư viện tiên tiến, xuất sắc theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo và được
cấp có thẩm quyền cơng nhận.

17