Giáo án Tự chọn Ngữ văn 8 - Tiết 1 đến 16

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 TiÕt1,2,3,4. Chủ đề 1 TËp lµm v¨n - V¨n b¶n Tiết 1: Chủ đề của văn bản 1. Chủ đề là gì? - Chủ đề là đối tượng và vấn đề chính (chủ yếu) mà văn bản biểu đạt. - Đối tượng mà văn bản biểu đạt có thể là người, vật hay một vấn đề nào đó. Còn vấn đề chính mà văn bản biểu đạt có thể là một tư tưởng, một quan niÖm xuyªn suèt ®­îc t¸c gi¶ nªu trªn trong v¨n b¶n. Chẳng hạn, chủ đề của văn bản Tôi đi học là tâm trạng, hồi hộp, cảm giác ngỡ ngàng và trang trọng của nhân vật "tôi" trong buổi tựu trường đầu tiên. Chủ đề của văn bản Tắt đèn là vạch trần bộ mặt tàn bạo bất nhân của tầng lớp phong kiến thống trị, của chế độ thực dân phong kiến đương thời, nói lên nỗi thống khổ cùng cực của người nông dân lao động bị áp lực, và thể hiện vẻ đẹp tâm hồn cũng như sức sống tiềm tàng mạnh mẽ của người phụ nữ nông dân, ngay c¶ khi hä bÞ vïi dËp trong bïn ®en. 2. Phân biệt chủ đề với đề tài và đại ý - Chủ đề và đề tài tuy có mối liên hệ nội tại nhưng cần có sự phân biệt. Đề tài là các hiện tượng đời sống, là phạm vi đối tượng được miêu tả, phản ánh, nhận thức trong tác phẩm, là một phương diện trong nội dung của nó. Nội dung đề tài gắn với việc xác lập chủ đề của tác phẩm. Trái lại, chủ đề của tác phẩm bao giờ cũng được hình thành và thể hiện trên cơ sở đề tài. Trong phần lớn các tác phẩm trữ tình, đề tài gần như trùng với chủ đề. Tuy nhiên, chủ đề là vấn đề cơ bản, vấn đề trung tâm được nêu lên, đặt ra xuyên suốt nội dung cụ thể của tác phẩm, cho nên chủ đề có nội dung bao quát hơn đề tài. Chẳng hạn, chủ đề của tác phẩm Tắt đèn như đã khái quát ở trên. Còn đề tài của Tắt đèn là cuộc sống bế tắc cùng cực của người nông dân trong chế độ thực phân phong kiến tàn bạo trước Cách mạng. Nói chung, đề tài giúp ta xác định tác phẩm viết về cái gì? Còn chủ đề nhằm giải đáp câu hỏi tác phẩm đặt ra vấn đề cơ bản gì? Trong làm văn, khái niệm chủ đề được hiểu bao gồm cả nội dung đề tài. 1 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 - Chủ đề là vấn đề chủ yếu, xuyên suốt văn bản tác phẩm. Cho nên một khæ th¬, ®o¹n th¬, mét ®o¹n v¨n, ®o¹n trÝch hay mét phÇn cña truyÖn ch­a h×nh thành được chủ đề mà chỉ biểu đạt những ý lớn, thường được gọi là đại ý. Ch¼ng h¹n, ®o¹n trÝch Trong lßng mÑ (TrÝch Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyên Hồng) có thể chia làm hai phần. Phần 1 (từ đầu đến "và này cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?") đại ý: tâm địa độc ác, cay nghiệt, tàn nhẫn của nhân vật người cô đối với chú bé Hồng. Phần 2 (đoạn còn lại) đại ý: tình yêu thương mãnh liệt của chú bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh của m×nh. Bài Rừng cọ quê tôi có thể chia làm ba phần. Phần 1 (câu mở đầu) đạy ý: tác giả giới thiệu "rừng cọ trập trùng" làm nên vẻ đẹp không nơi nào bằng của "sông Thao quê tôi". Phần 2 (ba đoạn văn tiếp theo) đại ý: tả cây cọ, rừng cọ và cuộc sống của người dân gắn bó với cây cọ. Phần 3 (đoạn còn lại) đại ý: người sông Thao đi đâu cũng nhớ về rừng cọ quê mình. Chủ đề được thể hiện qua Rừng cọ quê tôi là: tác giả miêu tả rừng cọ như một vẻ đẹp của vùng sông Thao, qua đó thể hiện tình cảm gắn bó, yêu mến của tác giả cũng như người sông Thao đối với quê nhà. 3. Tính nhiều chủ đề của văn bản: - Một văn bản tác phẩm có thể gồm một hoặc nhiều chủ đề (đa chủ đề), vì trong một tác phẩm, tác giả có thể viết về một hoặc nhiều đối tượng, có thể đặt ra một hoặc hàng loạt vấn đề. - ở những tác phẩm có nhiều chủ đề, người ta thường phân biệt chủ đề chính và các chủ đề phụ. Chủ đề chính được xem là vấn đề bao quát nhất, chủ yếu nhất, còn chủ đề phụ là những vấn đề có ý nghĩa nhỏ hơn, thứ yếu hơn và có liên quan chặt chẽ với chủ đề chính. Chẳng hạn, chủ đề chính của bài thơ Ngắm trăng trong Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh là tình yêu thiên nhiên đặc biệt sâu sắc của tác giả. Bên cạnh đó còn có chủ đề khác như: vẻ đẹp của một tâm hồn nghệ sĩ rất nhạy cảm trước vẻ đẹp thiên nhiên, đặc biệt là vầng trăng: phong thái ung dung tự tại và sức mạnh tinh thần to lớn của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh tù ngục... Ông đồ của Vũ Đình Liên là một bài thơ có nhiều chủ đề: đó là tình cảnh đáng thương của những "ông đồ" vào thời tàn của nho học; là niềm cảm thương chân thành trước tình cảnh một lớn người đang tàn tạ trước sự đổi thay của cuộc 2 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 đời; đó còn là nỗi tiếc nhớ ngậm ngùi những cảnh cũ người xưa nay đã văng bãng... Tập thơ Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh bao gồm nhiều chủ đề: + Phơi bày hiệu thực chế độ nhà tù tăm tối, vô nhân đạo; + Những khổ cực đày đoạ của tù nhân; + ý chí kiên cường bất khuất của người chiến sĩ cách mạng; + Tinh thÇn l¹c quan; + Phong th¸i ung dung tù t¹i; + Lßng khao kh¸t tù do; + Lòng yêu nước; + T×nh yªu thiªn nhiªn; + Lòng thương người; ... 4. Tính thống nhất về chủ đề của văn bản. - Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi tập trung biểu đạt một chủ đề bao quát (chủ yếu), một tư tưởng xuyên suốt đã được xác định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác. - Tính thống nhất về chủ đề là một trong những đặc trưng quan trọng tạo nªn sù thèng nhÊt chÆt chÏ vµ trän vÑn cña néi dung v¨n b¶n. §Æc tr­ng nµy liªn hÖ mËt thiÕt víi tÝnh liªn kÕt, m¹ch l¹c cña v¨n b¶n. Mét v¨n b¶n kh«ng cã tÝnh liên kết, thiếu mạch lạc thì không thể bảo đảm tính thống nhất về chủ đề. Mặt khác, chính tính thống nhất về chủ đề làm cho văn bản mạch lạc và liên kết chặt chÏ h¬n. - Tính thống nhất về chủ đề của văn bản thể hiện trên cả hai bình diện: nội dung và cấu trúc - hình thức. Một mặt, tính thống nhất về chủ đề được thể hiện qua sù thèng nhÊt chÆt chÏ cña néi dung v¨n b¶n, tøc lµ v¨n b¶n cÇn ph¶i x¸c định đối tượng (đề tài) hay vấn đề chính được biểu đạt, cần phải thể hiện một tư tưởng, quan niệm, một cảm xúc nào đấy theo chủ đích của chủ thể văn tạo văn bản. Mọi chi tiết, bộ phận của văn bản đều trực tiếp hoặc gián tiếp biểu hiện vấn đề hay đối tượng phản ánh và chủ đích của chủ thể tạo văn bản. Mặt khác, tính thống nhất về chủ đề được thể hiện qua cấu trúc - hình thức của văn bản, tức là được thể hiện nhan đề, sự sắp xếp các đề mục, mối quan hệ gi÷a c¸c phÇn cña v¨n b¶n, tÝnh thèng nhÊt cña c¸c tõ ngõ (nhÊt lµ hÖ thèng tõ 3 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 ngữ chủ đề, các từ ngữ liên kết), của các cấu trúc ngữ pháp (đặc biệt là các câu chủ đề, câu nối liên kết các phần, đoạn) trong văn bản. Tất cả các yếu tố thuộc bình diện cấu trúc - hình thức trên đây đều góp phần quan trọng tạo nên tính thống nhất về chủ đề của văn bản. Vì vậy, khi viết hoặc đọc - hiểu một văn bản, cần xác định chủ đề được thể hiện qua các yếu tố đó. Chẳng hạn, tính thống nhất về chủ đề của Tôi đi học được thể hiện qua các yÕu tè trong v¨n b¶n nh­ sau: - Nhan đề Tôi đi học cho phép dự đoán văn bản nói về chuyện "tôi đi học". - Các từ ngữ và các câu biểu thị ý nghĩa đi học và nhắc đến những kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên của nhân vậy "tôi" được lặp đi lặp lại nhiều lần trong v¨n b¶n: + "Hµng n¨m cø vµo cuèi thu,... lßng t«i l¹i nao nøc nh÷ng kØ niÖm m¬ man của buổi tựu trường". + "T«i quªn thÕ nµo ®­îc nh÷ng c¶m gi¸c trong s¸ng Êy...". + "H«m nay t«i ®i häc". + "Hai quyển vở mới đang ở trên tay tôi đã bắt đầu thấy nặng". + "... Mẹ đưa bút thước cho con cầm". + "Tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần ...". - Các từ ngữ, các chi tiết trong văn bản đều tập trung thể hiện, sự thay đổi tâm trạng, cảm giác mới lạ, bỡ ngỡ của nhân vật "tôi" trong buổi tựu trường đầu tiªn: * Thay đổi cảm nhận: + "Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần nay tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh đều thay đổi...". + "Trước đó mấy hôm, ... tôi có ghé lại trường một lần... Tôi không có cảm tưởng nào khác là nhà trường cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng. Nhưng lần này lại khác. Trước mắt tôi trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng... Sân nó rộng, mình nó cao hơn...". + "Tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn". + "Trong thêi th¬ Êu t«i ch­a lÇn nµo thÊy xa mÑ t«i nh­ lÇn nµy. T«i còng lÊy lµm l¹. V× cã nh÷ng h«m ®i ch¬i suèt c¶ ngµy víi chóng b¹n..., lßng t«i vÉn kh«ng c¶m thÊy xa nhµ hay xa mÑ t«i chót nµo." * Thay đổi hành vi: 4 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 + "H«m nay t«i ®i häc." + "Tôi không lội qua sông thả diều... không đi ra đồng nô đùa... nữa." * Nh÷ng c¶m gi¸c håi hép, bì ngì, lóng tóng: "Lßng t«i ®©m ra lo sî vÈn vơ", "bỡ ngỡ đứng nép bên người thân", "chỉ dám nhìn một nữa hay dám đi từng bước nhẹ", "ngập ngừng e sợ", "cảm thấy mình chơ vơ", "vụng về lúng túng", "đã lúng túng... càng lúng túng hơn"," nữ nở khóc"... Thùc hµnh - luyÖn tËp. 1. §äc v¨n b¶n T«i ®i häc vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau: a. Xác định chủ đề của văn bản. b. Ph©n ®o¹n v¨n b¶n vµ nªu ý chÝnh cña mçi ®o¹n. c. Tìm các câu văn thể hiện chủ đề văn bản. d. Trong v¨n b¶n cã nhiÒu h×nh ¶nh so s¸nh. C¸c h×nh ¶nh so s¸nh Êy cã tác dụng như thế nào trong việc tạo nên tính thống nhất của chủ đề văn bản? 2. Để chứng minh cho luận điểm "sách có lợi ích rất lớn đối với con người", một bạn dự định triển khai các ý sau: a. Sách giúp con người khám phá mọi lĩnh vực của đời sống. b. Sách giúp con người nhận thức được vấn đề lớn của đời sống xã hội, n¾m b¾t ®­îc quy luËt cña tù nhiªn. c. Sách giúp con người hiểu được chính bản thân con người. d. Sách do con người làm ra. e. Sách dạy con người biết sống đúng, sống đẹp. f. Sách đem lại sự thư giãn thoải mái cho con người sau những giờ lao động mệt nhọc. Trong các ý trên, ý nào không đảm bảo tính thống nhất của chủ đề? Vì sao? TiÕt 2: Bè côc cña v¨n b¶n 1. Bè côc cña v¨n b¶n. - HiÓu mét c¸ch chung nhÊt bè côc lµ sù s¾p xÕp bè trÝ c¸c phÇn trong mét chØnh thÓ. - Bè côc cña v¨n b¶n lµ sù tæ chøc, s¾p xÕp mét c¸ch hîp lý gi÷a c¸c phÇn, các đoạn tạo thành một văn bản hoàn chỉnh để thể hiện chủ đề.. 5 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 - C¸c v¨n b¶n ng«n tõ nãi chung, mét bµi th¬, mét thiªn truyÖn nãi riªng đều có bố cục của nó. Bố cục hợp lí, chặt chẽ là điều kiện quan trọng tạo nên sự hoà hợp, gắn kết giữa chỉnh thể với các bộ phận nhằm tập trung biểu đạt chủ đề của văn bản, đồng thời tác động ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiếp thu của người đọc. Vì vậy, khi xây dựng văn bản cần phải kết sức chú ý đến cách bố trí, sắp xếp các phần sao cho mạch lạc, phù hợp với đối tượng phản ánh, với sự triển khai chủ đề và sự tiếp nhận của người đọc. 2. CÊu tróc cña bè côc. - Một văn bản tác phẩm hay một bài làm văn đều có bố cục gồm các phần có quan hệ với nhau, được sắp xếp hợp lí theo một số cách thức nhất định, thậm chÝ mang tÝnh quy ph¹m. Ch¼ng h¹n, bè côc mét bµi th¬ tø tuyÖt gåm bèn phÇn: khai, thõa, chuyÓn, hợp. Một bài thơ bát cú bố cục cũng gồm bốn phần: đề, thực, luận, kết. - Trong làm văn, văn bản thường có bố cục ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. Mỗi phần đều có chức năng, nhiệm vụ riêng nhưng phải có quan hệ phù hợp víi nhau. Phần Mở bài thường là một đoạn văn ngắn gọn, được tổ chức tương đối ổn định, có nhiệm vụ nêu ra chủ đề của văn bản. Phần Thân bài thường gồm một số đoạn văn bản, được tổ chức theo nhiều kiÓu kh¸c nhau nh­ng g¾n kÕt víi nhau mét c¸ch hîp lý, chÆt chÏ, cã nhiÖm vô trình bày, triển khai các khía cạnh của chủ đề. Phần Kết bài cũng giống như phần Mở bài, thường gồm một đoạn văn ngắn gọn, được tổ chức tương đối ổn định, có nhiệm vụ tổng kết chủ đề của văn b¶n. - ë trªn lµ nãi chung. Trong thùc tÕ, nhiÖm vô vµ c¸ch thøc tæ chøc, s¾p xếp nội dung của từng phần bố cục tuỳ thuộc vào đặc trưng của các kiểu văn bản, vào chủ đề của văn bản cũng như ý đồ giao tiếp của người viết. Chẳng hạn, nhiÖm vô vµ c¸ch tæ chøc tõng phÇn trong v¨n b¶n miªu t¶ vµ v¨n b¶n nghÞ luËn kh¸ kh¸c nhau. * V¨n b¶n miªu t¶: + Mở bài: thường giới thiệu hoàn cảnh không gian, thời gian, các ấn tượng, cảm xúc chung về đối tượng miêu tả, phản ánh. + Thân bài: tả cụ thể hoặc bao quát từng cảnh, từng sự việc, con người. 6 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 + KÕt bµi: nªu c¶m xóc, ý nghÜ. * V¨n b¶n nghÞ luËn: + Mở bài: nêu vấn đề cần nghị luận, xác định phạm vi và hướng giải quyết vấn đề. + Thân bài: giải quyết vấn đề, triển khai các ý lớn, ý nhỏ đầy đủ, hợp lí, chặt chẽ và xoay quanh vấn đề cần giải quyết. + Kết bài: tổng kết, kết luận vấn đề, nêu cảm nghĩ, liên hệ... - Phân tích bố cục văn bản Người thầy đạo cao đức trọng để làm ví dụ: + Ngoài đầu đề (nhan đề) nêu đề tài - chủ đề: Người thầy (đề tài) đạo cao đức trọng (chủ đề). Bè côc cña v¨n b¶n chia lµm ba phÇn: + Më bµi: phÇn më bµi ng¾n gän, râ rµng, chØ b»ng mét c©u ng÷ ph¸p mµ đã nêu được: tên nhân vật (ông Chu Văn An), thời đại lịch sử (đời Trần), cương vÞ x· héi (thÇy gi¸o), phÈm chÊt (tÝnh t×nh cøng cái, kh«ng mµng danh lîi), tµi n¨ng (næi tiÕng lµ mét thÇy gi¸o giái). Như vậy, phần Mở bài đã cụ thể hoá đầu đề, đã giới thiệu nhân vật (Chu Văn An) và nêu ra chủ đề về phẩm chất "đạo cao đức trọng" của nhân vật. Mặt khác, phần Mở bài còn định hướng nội dung cụ thể và chặt chẽ cho viÖc triÓn khai néi dung ë phÇn Th©n bµi. + Th©n bµi: gåm hai ®o¹n v¨n b¶n ®­îc s¾p xÕp theo tr×nh tù thêi gian nhằm trình bày chủ đề "đạo cao đức trọng" của nhân vật Chu Văn An. Trong mỗi đoạn đều có nói cả phần "đạo cao" lẫn phần "đức trọng". Đoạn 1: nói về "đạo cao đức trọng" của nhân vật Chu Văn An trong thời kỳ «ng ®ang lµm viÖc. Phần "đạo cao": học trò theo học rất đông, nhiều người đỗ đạt cao, được vua vêi d¹y cho th¸i tö. Phần "đức trọng": nhiều lần can ngăn vua, cạn vua không được ông trả lại mũ áo cho triều đình, từ quan về làng. - Đoạn 2: nói về "đạo cao đức trọng" của nhân vật Chu Văn An trong thời kú «ng th«i lµm viÖc. Phần "đạo cao": ông coi trọng đạo thầy - trò khiến cho học trò cũ của ông từ quan to tới người bình thường khi đến thăm ai cũng giữ lễ.. 7 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 Phần "đức trọng": ông trách mắng hoặc có khi không cho học trò vào thăm nÕu häc cã ®iÒu g× kh«ng ph¶i. - Nh­ vËy, c¶ hai ®o¹n v¨n trong phÇn Th©n bµi bæ sung ý cho nhau vµ lµm rõ chủ đề "người thầy đạo cao đức trọng" được nêu ra ở phần Mở bài và đầu đề cña v¨n b¶n. + KÕt bµi: phÇn kÕt bµi kh¸i qu¸t vµ n©ng cao b»ng mét c©u ng¾n gän: "khi ông mất, mọi người đều thương tiếc". Cái ý nhấn mạnh, nâng cao ở đây là: với cái đạo, cái đức vẹn toàn của ông, ông không chỉ được nể vì, kính phục khi còn sống mà cả khi ông qua đời. 3. C¸ch bè trÝ, s¾p xÕp néi dung phÇn Th©n bµi cña v¨n b¶n. - Trong ba phÇn cña bè côc v¨n b¶n (Më bµi, Th©n bµi vµ KÕt bµi), Th©n bài thường được coi là phần chính, phần quan trọng nhất, có nhiệm vụ triển khai đầy đủ đối tượng và vấn đề chính theo hướng đã được xác định ở phần Mở bài cña v¨n b¶n. - Cã thÓ nãi Th©n bµi lµ phÇn phøc t¹p nhÊt trong bè côc ba phÇn cña v¨n b¶n. Néi dung phÇn Th©n bµi ®­îc s¾p xÕp tæ chøc theo nhiÒu kiÓu kh¸c nhau và việc sắp xếp tổ chức nội dung phần Thân bài như thế nào sẽ có tác động ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiếp thu của người đọc. - Cách sắp xếp tổ chức nội dung phần Thânh bài thường tuỳ thuộc vào đối tượng phản ánh và vấn đề được trình bày, vào kiểu văn bản, vào ý đồ giao tiếp cũng như sở trường của người viết. Nhìn chung, nội dung phần Thân bài thường ®­îc bè trÝ, s¾p xÕp theo tr×nh tù thêi gian vµ kh«ng gian, theo logic vµ sù ph¸t triÓn cña sù viÖc hay theo m¹ch suy luËn, sao cho phï hîp víi sù triÓn khai chñ đề và sự tiếp nhận của người đọc. Trong thực tế thường thấy một số cách sắp xÕp, tr×nh bµy néi dung phÇn Th©nh bµi sau ®©y: + Tr×nh bµy theo tr×nh tù thêi gian: Đây là cách trình bà rất thông dụng để miêu tả các sự kiện lịch sử, trình bày tiểu sử, kể chuyện, tường thuật một sự việc, giải thích các quá trình, chỉ dẫn các thao tác hoạt động ... Nói chung nguyên tắc trình bày theo trình tự thời gian không quá phức tạp nếu không muốn nói đơn giản. Theo cách này, trên thực tế sù viÖc hay thao t¸c nµo x¶y ra sau sÏ ®­îc tr×nh bµy sau. Nãi c¸ch kh¸c lµ tr×nh bày theo trình tự trước sau về thời gian. Như vậy, ở đây logic trình bày phải tuân thñ vµ phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña sù viÖc, víi quy tr×nh thao t¸c. Khi 8 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 trình bày theo phương thức này, các từ ngữ chỉ mốc thời gian thường được sử dụng: trước tiên, trước hết, sau đó, sau hết, bước đầu tiên là, bước tiếp theo là, cuèi cïng... + Trình bày theo logic khách quan của đối tượng: Đối tượng miêu tả, phản ánh, tự bản thân nó có logic bên trong của nó cho nên việc trình bày nội dung cần phải phù hợp với đặc trưng này của đối tượng. Theo phương thức này có thể sắp xếp tổ chức nội dung theo từng đặc điểm, từng phương diện hoặc theo quan hệ chỉnh thể - bộ phận, quan hệ nhân quả... Khi tr×nh bµy theo quan hÖ nguyªn nh©n - kÕt qu¶, cÇn l­u ý ph©n biÕt quan hÖ nh©n quả với quan hệ nối tiếp trước sau về thời gian và tránh đảo nhược nhân - quả. Mặt khác, cần đặc biệt chú ý sử dụng hợp lý các từ ngữ, kết cấu biểu thị quan hệ nh©n qu¶ nh­: - Nguyên nhân (lí do) thứ nhất là, trước hết là do, trước tiên phải kể đến nguyªn nh©n, cã nhiÒu lÝ do, (nguyªn nh©n) khiÕn cho, bëi v×... Hệ quả là, hậu quả đầu tiên là, bởi vậy, vì thế, do đó, cho nên,... + Tr×nh bµy theo logic chñ quan: Đối tượng trong thế giới khách quan được phản ánh vào văn bản thông qua nhận thức chủ quan của người viết. Vì vậy, việc sắp xếp tổ chức nội dung văn bản còn có thể dựa vào logic chủ quan của người viết. Theo phương thức này, người viết có thể trình bày bằng cách liên tưởng, so sánh tương đồng hoặc tương phản (sự liên tưởng này đòi hỏi phải dựa vào các thuộc tính, quan hệ bản chất của đối tượng trình bày nhằm thể hiện được bản chÊt cña nã, cã thÓ tr×nh bµy theo logich chñ quan mµ kh«ng dùa vµo logich kh¸ch quan cña sù viÖc. Ch¼ng h¹n, theo logic kh¸ch quan, sù viÖc (a) x¶y ra trước sự việc (b), nhưng trong cách trình bày, vì những lí do nào đó, người viết có thể trình bày sự việc (b) trước sự việc (a). Một ví dụ khác: trên thực tế, một nhận định, một luận điểm nào đó đã được đúc kết, khái quát theo con đường quy nạp, nhưng khi trình bày, người viết có thể lặp lại quy trình quy nạp hoặc dùng cách diễn dịch tuỳ theo ý đồ chủ qua của họ. Ngoài ra, trong các văn bản nghị luận, người viết có thể bố trí, sắp xếp các luận điểm, luận cứ theo quan điểm, nhận thức về tầm quan trọng của vấn đề hay theo ý đồ, định hướng giao tiếp của người viết.. 9 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 Trình bày theo phương thức này, cần chú ý sử dụng các từ ngữ như: trước hết phải kể đến, đặc điểm quan trọng đầu tiên là, thứ nhất, sau đó, cũng cần phải nói đến, còn phải kể đến, ... + Tr×nh bµy theo quy luËt t©m lý, c¶m xóc. Phương thức trình bày này thích hợp với các văn bản thiên về thể hiện đời sống, tình cảm có tính chất riêng tư, bộc lộ, cảm xúc chủ quan của người viết. - Như trên đã nói, cách bố trí, sắp xếp nội dung phần Thânh bài còn tuỳ thuéc vµo kiÓu v¨n b¶n. Ch¼ng h¹n, néi dung phÇn Th©n bµi v¨n b¶n miªu t¶ cã thÓ ®­îc s¾p xÕp, trình bày theo thời gian và không gian, từ hoàn cảnh đến bộ phận, từ cảnh này đến cảnh khác, có cảnh chính và cảnh phụ... Néi dung phÇn Th©n bµi v¨n b¶n tù sù cã thÓ ®­îc bè trÝ, s¾p xÕp c¸c chi tiÕt, t×nh tiÕt, c¸c t×nh huèng, sù viÖc, c¸c nh©n vËt theo diÔn biÕn tù nhiªn cña câu chuyện hoặc đảo ngược, đan xen nhau một cách hợp lý theo ý đồ chủ quan của người viết. Néi dung phÇn Th©n bµi v¨n b¶n nghÞ luËn gåm mét hÖ thèng c¸c luËn ®iÓm lín, nhá vµ c¸c luËn cø (nh÷ng lÝ lÏ vµ dÉn chøng) nh»m lµm s¸ng tá, næ bật vấn đề cần nghị luận. Cách tổ chức, phối hợp, sắp xếp các luận điểm, luận cứ có thể dựa theo những quan điểm nhất định sao cho chúng được đưa vào quỹ đạo logic trình bày nhằm làm cho các lí lẽ và dẫn chứng soi sáng cho nhau và thuyết minh được luận điểm, các luận điểm thuyết minh được luận đề (vấn đề cÇn gi¶i quyÕt) mét c¸ch ®Çy søc thuyÕt phôc. - Ph©n tÝch c¸ch s¾p xÕp, tr×nh bµy phÇn néi dung Th©n bµo cña mét vµi văn bản sau đây để làm ví dụ: + Néi dung Th©n bµi cña v¨n b¶n Rõng cä quª t«i ®­îc tr×nh bµy b»ng ba ®o¹n v¨n theo trËt tù s¾p xÕp nh­ sau: §o¹n 1: miªu t¶ c©y cä: Th©n cä vót th¼ng trêi. Bóp cä cuèt dµi nh­ thanh kiếm sát vung lên. Cây non vừa trồi, lá đã xoà sát mặt đất. Lá cọ tròn xoè ra như mét rõng tay vÉy... Đoạn 2: Miêu tả rừng cọ: Căn nhà núp dưới rừng cọ. Ngôi trường khuất trong rõng cä. Ngµy ngµy ®i trong rõng cä. Cä xoÌ « lîp kÝn trªn ®Çu. Ngµy nắng bóng râm mát rượi. Ngày mưa, cũng chẳng ướt đầu.. 10 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 Đoạn 3: cây cọ gắn bó với cuộc sống của người dân: Cha làm chổi cọ. Mẹ đựng hạt giống đầy món lá cọ. Chị đan nón lá cọ, mành cọ và làn cọ. Chúng tôi rñ nhau ®i nhÆt nh÷ng tr¸i cä vÒ om, ¨n võa bÐo võa bïi. NhËn xÐt: C¸c ®o¹n v¨n tr×nh bµy néi dung phÇn Th©n bµi v¨n b¶n Rõng cọ quê tôi được sắp xếp theo thứ tự từ miêu tả cây cọ, rừng cọ đến cuộc sống của người dân gắn bó với cây cọ. Cách bố trí sắp xếp các đoạn văn theo trật tự như vậy là hợp lý, chặt chẽ, khó có thể thay đổi được. + Phần Thân bài của văn bản Người thầy đạo cao đức trọng được trình bày bằng hai đoạn văn đều có nói đến cả phần "đạo cao" lẫn phần "đức trọng" và ®­îc s¾p xÕp theo tr×nh tù thêi gian: Đoạn 1: nói về "đạo cao đức trọng" của nhân vật Chu Văn An trong thời kỳ «ng ®ang lµm viÖc. Đoạn 2: nói về "đạo cao đức trọng" của nhân vật Chu Văn An trong thời kỳ «ng th«i lµm viÖc. + Ph©n tÝch c¸ch s¾p xÕp, tr×nh bµy néi dung ®o¹n trÝch sau: Tôi vội ra khoang trước nhìn. Xa xa từ vệt rừng đen, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời. Càng đến gần, những đàn chim đen ba kín trời, cuốn theo sau những luồng giã vót lµm t«i rèi lªn, hoa c¶ m¾t. Mçi lóc, t«i cµng nghe râ tiÕng chim kªu n¸o động như tiếng xóc những rổ tiền đồng. Chim đậu chen nhau trắng xoá trên những đầy cây mắm, cây chà là, cây vẹt rụng trụi gần hết lá. Cồng cộc đứng trong tổ vươn cánh như tượng những người vũ nữ bằng đồng đen đang vươn tay móa. Chim giµ ®Éy, ®Çu hãi nh­ nh÷ng «ng thÇy tu mÆc ¸o x¸m, trÇm t­ rôt cæ nhìn xuống chân. Nhiều con chim rất lạ to như con ngỗng đậu đến quằn nhánh c©y. Chim tËp trung vÒ ®©ynhiÒu kh«ng thÓ nãi ®­îc. Chóng ®Ëu vµ lµm tæ thÊp lắm, đứng dưới gốc cây có thể thò tay lên tổ nhặt trứng một cách dễ dàng. Xa xa thấp thoáng có người quảy giỏ, cầm sào trúc để bắt chim, coi bộ dễ hơn bắt gà trong chuång. Tiếng chim kêu vang động bên tai, nói chuyện không nghe nhau được nữa. Thuyền chúng tôi tiếp tục chèo, đi tới ba nghìn thước rồi mà vẫn thấy chim đậu tr¾ng xo¸ trªn nh÷ng cµnh c©y gie s¸t ra s«ng. (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam). 11 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 Gîi ý: néi dung ®o¹n trÝch ®­îc s¾p xÕp, tr×nh bµy theo thø tù kh«ng gian: nhìn xa- đến gần- đến tận nơi - đi xa gần. Thùc hµnh - luyÖn tËp:. 1. Cho đề văn sau: Có nhà nghiên cứu nhận định: "Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng". Em hiểu như thế nào về nhận định trên? Qua đoạn trích Trong lòng mẹ em hãy chứng minh nhận định trên. a. LËp dµn ý phÇn Th©n bµi vµ nãi râ c¸ch tr×nh bµy ý cña em. b. Viết thành bài văn theo dàn ý đã lập. 2. Dùa vµo nh÷ng hiÓu biÕt vÒ bè côc cña v¨n b¶n, h·y ph©n ®o¹n v¨n b¶n Trong lòng mẹ và đặt tiêu đề cho từng phần. 3. Cho đề văn sau : Hãy giải thích câu tục ngữ: "Uống nước nhớ nguồn". Một bạn học sinh đã triển khái dàn ý thân bài như sau: a. Tại sao "uống nước " phải "nhớ nguồn"? - LÝ lÏ... - DÇn chøng .... b. Nªn hiÓu c©u tôc ng÷ nh­ thÕ nµo? - LÝ lÏ... - DÇn chøng .... c. "Nhí nguån", ta ph¶i lµm g×? - LÝ lÏ... - DÇn chøng .... Em h·y nªu nhËn xÐt vÒ tr×nh tù s¾p xÕp cña dµn ý trªn? Theo em nªn söa nh­ thÕ nµo?. 12 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 TiÕt 3. X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n 1. ThÕ nµo lµ ®o¹n v¨n? - Đoạn văn là một bộ phận của văn bản, là đơn vị trực tiếp tạo nên văn bản, thường do nhiều câu tạo thành và biểu đạt một ý tương đối hoàn chỉnh. Đoạn v¨n b¾t ®Çu tõ ch÷ viÕt hoa lïi ®Çu dßng (dÊu më ®o¹n) vµ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm xuèng dßng (dÊu ng¾t ®o¹n). - Cần lưu ý: đoạn văn thường gồm nhiều câu tạo thành, nhưng đoạn văn còng cã thÓ chØ do mét c©u t¹o thµnh, thËm chÝ c©u nµy cã thÓ lµ c©u mét tõ (câu đợc làm thành từ một từ). Ví dụ (đánh số để tiện trình bày): [I] Một con chim con liệng đến đứng trên bờ cửa sổ, hót mấy tiếng rụt rè råi vçc¸nh bay cao. [II] (1) T«i ®­a m¾t thÌm thuång nh×n theo c¸nh chim. (2) Mét kØ niÖm cò đi bẫy chim giữa cánh đồng lúa hay bên bờ sông Viêm sống lại đầy rẫy trong trí tôi. (3) Nhưng tiếng phấn của thầy tôi gạch mạch trên bảng đen đã đưa tôi về c¶nh thËt. (Theo Thanh TÞnh, T«i ®i häc) - PhÇn trÝch võa dÉn ë trªn gåm hai ®o¹n v¨n. §o¹n [I] chØ do mét c©u t¹o thµnh. §o¹n [II] gåm ba c©u t¹o thµnh. 2. Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề của đoạn văn. Đoạn văn thường có từ ngữ chủ đề và câu chủ đề. - Từ ngữ chủ đề là các từ ngữ được dùng làm đề mục hoặc các từ ngữ được lặp lại nhiều lần (thường là các chỉ từ, đại từ, các từ đồng nghĩa) nhằm duy trì đối tượng được biểu đạt trong đoạn văn. - Câu chủ đề (còn gọi là câu then chốt) là các câu mang nội dung khái quát, lời lẽ ngắn gọn, thường đủ hai thành phần chính (chủ ngữ và vị ngữ) và đứng ở đầu hoặc cuối đoạn văn. Câu chủ đề có chức năng nêu rõ đề tài - chủ đề mà đoạn văn biểu đạt. Nó chính là "hạt nhân" của nội dung đoạn văn, chi phối toµn bé néi dung ®o¹n v¨n. VÝ dô: + Đoạn văn có câu chủ đề đứng ở đầu (trình bày theo cách diễn dịch): 13 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 Trần Đăng Khoa rất biết yêu thương. Em thương bác đẩy xe bò "mồi hôi ưới lưng, căng sợi dây thừng" chở vôi cát về xây trường học, và mời bácvề nhà mình... Em thương thầy giáo một hôm trời mưa đường trơn bị ngã, cho nên dân làng bèn đắp lại đường. (Theo Xu©n DiÖu) + Đoạn văn có câu chủ đề đứng ở cuối (trình bày theo quy nạp): C¸c tÕ bµo cña l¸ c©y cã chøa nhiÒu lôc l¹p. Trong c¸c lôc l¹p nµy cã chøa mét chÊt gäi lµ diÖp lôc, tøc lµ chÊt xanh cña l¸. Së dÜ chÊt diÖp lôc cã mµu xanh lục vì nó bút các tia sáng có màu khác, nhất là màu đỏ và màu lam, nhưng không thu nhận màu xanh lục mà lại phản chiếu màu này và do đó mắt ta mới nh×n thÊy mµu xanh lôc. Nh­ vËy, l¸ c©y cã mµu xanh lµ do chÊt diÖp lôc chøa trong thµnh phÇn tÕ bµo. (Theo SGK Ng÷ v¨n 8) - Việc xác định đúng câu chủ đề của đoạn văn có tác dụng hết sức quan trọng đối với việc tạo vắn bản và tiếp nhận văn bản. Một mặt, nó giúp cho sự tr×nh bµy v¨n b¶n ®­îc hîp lý, m¹ch l¹c, chÆt chÏ, t¹o nªn søc thuyÕt phôc cña lời văn. Mặt khác, nó cũng giúp cho việc đọc hiểu, tiếp nhận đúng nội dung ®o¹n v¨n, v¨n b¶n, tr¸nh ®­îc sù suy diÔn chñ quan, tuú tiÖn. - Cần lưu ý: không phải bất kì đoạn văn nào cũng đều có câu chủ đề. Nói cách khác, có những đoạn văn không có câu chủ đề, tức là không có câu nào mang ý chính, ý khái quát. Tuy nhiên, nói đoạn văn không có câu chủ đề không có nghĩa là đoạn văn đó không có chủ đề. Trái lại, nó vẫn có đề tài - chủ đề của nó. Đề tài - chủ đề của đoạn văn kiểu này không được bộc lộ trực tiếp ở bất cứ c©unµo mµ ®­îc hiÓu ngÇm, ®­îc rót ra tõ viÖc kh¸i qu¸t, tæng hîp néi dung ý nghÜa cña tÊt c¶ c¸c c©u trong ®o¹n. 3. C¸ch tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n. Đoạn văn thường do nhiều câu tạo thành. Các câu trong đoạn văn có nhiệm vụ triển khai và làm sáng tỏ chủ đề của đoạn bằng nhiều cách trình bày khác nha. Néi dung ®o¹n v¨n cã thÓ ®­îc tr×nh bµy theo c¸c c¸ch sau ®©y: - Tr×nh bµy theo c¸ch diÔn dÞch. Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch diÔn dÞch lµ ®i tõ ý lín, ý kh¸i qu¸t đến các ý nhỏ, ý cụ thể. 14 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 §o¹n v¨n ®­îc tr×nh bµy theo c¸ch nµy gåm cã hai thµnh phÇn: phÇn më đoạn (gồm có câu chủ đề đứng đầu đoạn) và phần phát triển đoạn (gồm các câu kế tiếp triển khai những ý phụ để làm rõ ý chính trong câu chủ đề). VÝ dô: Tãm t¾t lµ mét kÜ n¨ng rÊt cÇn thiÕt trong cuéc sèng, häc tËp vµ nghiªn cứu. Khi ra đường, ta chứng kiến một sự việc nào đó, về nhà kể tóm tắt lại cho gia đình nghe. Xem một cuốn sách, một bộ phim hay mới chiếu,... ta có thể tóm tắt lại cho người chưa đọc, chưa xem được biết. Viết một bài giới thiệu về cuốn sách mới ra ta phải tóm tắt câu chuyện hoặc những nội dung tư tưởng chính của cuốn sách đó cho người đọc nắm được, trước khi phân tích các giá trị của nó. Khi đọc tác phẩm văn học, muốn nhớ được lâu, người đọc thường phải ghi chép lại bằng cách tóm tắt nội dung tác phẩm đó,... ( Theo SGV Ng÷ v¨n 8) - Tr×nh bµy theo c¸ch quy n¹p Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch quy n¹p ®i tõ c¸c ý nhá, ý cô thÓ đến ý lớn, ý khái quát. Nói cách khác, quy nạp là cách trình bày theo chiều ngược lại với cách diễn dịch. §o¹n v¨n ®­îc tr×nh bµy theo c¸ch nµy gåm cã hai phÇn: phÇn ph¸t triÓn đoạn (gồm các câu chứa những ý phụ, ý cụ thể được triển khái trước, đứng đầu đoạn) và phần kế đoạn (gồm một câu chủ đề đứng cuối đoạn). Ví dụ: Lúc đầu, hai chữ "thơ mới" dùng để gọi tên một thể thơ: thơ tự do. Kho¶ng sau n¨m 1930, mét lo¹t thi sÜ trÎ xuÊt th©n "T©y häc" lªn ¸n "th¬ cò" (chủ yếu là thơ Đường luật) và khuôn sáo, trói buộc. Họ đòi đổi mới thơ ca và đã sáng tác những bài thơ khá tự do, số chữ trong câu và số câu trong bài không có hạn định, gọi đó là "thơ mới". Nhưng rồi "thơ mới" không còn chỉ để gọi thể thơ tự do mà chủ yếu dùng để gọi một phong trào thơ có tính chất lãng mạn tiểu t­ s¶n bét ph¸t n¨m 1932 vµ kÕt thóc vµo n¨m 1945, g¾n liÒn víi tªn tuæi cña ThÕ L÷, L­u Träng L­, Xu©n DiÖu, Huy CËn, Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn, Nguyễn Bính,... Phong trào Thơ mới ra đời và phát triển mạnh mẽ rồi đi vào bế t¾c trong vßng gÇn 15 n¨m. (Theo SGV Ng÷ v¨n 8) - Tr×nh bµy theo c¸ch kÕt hîp diÔn dÞch vµ quy n¹p.. 15 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 §o¹n v¨n ®­îc tr×nh bµy theo c¸ch nµy gåm cã ba thµnh phÇn: phÇn më đoạn (gồm câu mở đoạn nêu lên ý chính, ý khái quát về vấn đề), phần phát triển đoạn (gồm các câu chứa những ý phụ, ý cụ thể nhằm triển khai vấn đề và phần kết đoạn (gồm câu kết đoạn tổng hợp lại vấn đề, khẳng định thêm vấn đề) theo c«ng thøc: Tæng - Ph©n - Hîp. VÝ dô: Trong hoàn cảnh "trăm dâu đổ đầu tằm", ta càng thấy chị Dậu thật là một người phụ nữ đảm đang, tháo vát. Một mình chị phải giải quyết mọi khó khăn đột xuấ của gia đình, phải đương đầu với những thế lực tàn bạo, quan lại, cường hào, địa chủ và tay sai của chúng. Chị có khóc lóc, có kêu trời nhưng chị không nh¾m m¾t khoanh tay mµ tÝch cùc t×m c¸ch cøu ®­îc chång ra khái c¬n ho¹n n¹n. H×nh ¶nh chÞ DËu hiÖn lªn v÷ng ch·i nh­ mét chç dùa ch¾c ch¾n cña c¶ gia đình. (Theo NguyÔn §¨ng M¹nh) - Tr×nh bµy theo c¸ch song hµnh Trình bày đoạn văn theo cách song hành là sắp xếp theo lối sống đôi các câu chứa các ý ngang nhau, bổ sung cho nhau và phối hợp với nhau để biểu đạt ý chung, ý kh¸i qu¸t cña toµn ®o¹n. §o¹n v¨n ®­îc tr×nh bµy theo c¸ch song hành không có câu chủ đề. Chủ đề của đoạn văn được rút ra từ việc khái quát, tæng hîp néi dung ý nghÜa cña tÊt c¶ c¸c c©u trong ®o¹n. VÝ dô: Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa hay dám đi từng bước nhẹ. Họ như con chim con đứng bên bê tæ, nh×n qu¶ng trêi réng muèn bay, nh­ng cßn ngËp ngõng e sî. Hä thÌm vụng và ước ao thầm được như những người học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khái ph¶i rôt rÌ trong c¶nh l¹. (T«i ®i häc - Thanh TÞnh) - Tr×nh bµy theo c¸ch mãc xÝch Tr×nh bµy ®o¹n v¨n theo c¸ch nµy lµ s¾p xÕp c¸c c©u chøa c¸c ý cã quan hÖ móc xích với nhau, ý sau bổ sung, giải thích cho ý trước. VÝ dô: Ph¶i lµm cho gi¸o dôc phæ th«ng thùc sù lµ phæ th«ng. Trong phæ th«ng cã đức dục, trí dục, mỹ dục, thể dục, lao động. Tất cả những cái này đều đúng đắn, 16 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 cần thiết và tốt đẹp. Nhưng phải thấy cái chủ yếu là trí dục. Phải kết hợp với trí dôc mµ gi¸o dôc c¸c mÆt kh¸c. (Phạm Văn Đồng - Mấy vấn đề văn hoá giáo dục) Ngoµi c¸c c¸ch tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n trªn ®©y, chóng ta cã thÓ x©y dùng ®o¹n v¨n theo c¸c c¸ch kh¸c nh­: so s¸nh, lo¹i suy, nªu nghi vÊn, nªu phản đề, giả thiết, ... Thùc hµnh - luyÖn tËp. 1. Cho v¨n b¶n sau: Thùc häc lµ lèi häc thùc tÕ, häc cho më mang trÝ thøc, häc cho dµy dÆn năng lực để thành tài, để ra ngời, để làm người hữu dụng: nhỏ thì hữu dụng cho x· héi, to th× h÷u dông cho quèc gia, cho thiªn h¹. Thực học trái ngược với lối học hư văn là lối tục học, phù hoa khinh bạc, loè đời, nịnh đời, chỉ tổ tự hại và hại tha, tuyệt không có gì là hữu dụng cả. Thế cho nên người đi học thì nhiều, người hữu dụng thì ít; đời mới than phiền: "hiếm nh©n tµi!". (¤n Nh­ NguyÔn V¨n Ngäc, Cæ häc tinh hoa) a. V¨n b¶n trªn gåm mÊy ý? b. Hãy thử đặt tiêu đề cho văn bản. 2. Cho câu chủ đề sau: "Hình ảnh bà nội hiền hậu không bao giờ phai mờ trong lßng em". a. ViÕt tiÕp c©u trªn thµnh mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch. b. Sau đó, chuyển đoạn văn diễn dịch thành đoạn văn quy nạp. 3. Ph©n tÝch c¸ch tr×nh bµy ý trong c¸c ®o¹n v¨n sau ®©y: a. Văn học có thể miêu tả chim muôn cầm thú, hoa lá cỏ cây, sông nước mây trời. Văn học cũng có thể miêu tả những đồ vật do bàn tay con người làm ra như nhà cửa, đường sá, cầu cống. Nhưng tất cả các đối tượng đấy đều được miêu tả trong mối liên hệ đối với con người. Cho nên, dù tác phẩm văn học không trực tiếp miêu tả con người thì con người vẫn nằm ở vị trí trung tâm trong bức tranh đời sống của văn học. (V¨n häc 10, tËp hai) b. V¨n Nguyªn Hång lµ thø v¨n b¸m riÕt lÊy cuéc sèng, quÊn quýt lÊy cuéc sèng. Mét thø v¨n s«i næi, h¨m hë, trµn ®Çy chÊt th¬ tr÷ t×nh l·ng m¹n. Một chất thơ không lấycảm hứng từ mây gió trăng hoa mà luyện bằng bùn đất, 17 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 sỏi đá, bằng than bụi các nhà máy, các bến tàu, trộn với mồ hôi mặn chát của người lao động, một chất thơ của địa ngục tối tăm của chế độ thực dân vút thẳng lªn trêi cao léng giã. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ v¨n Nguyªn Hång ®Çy ¸nh nắng. Dưới ánh nắng ấy, đất đai trở nên màu mỡ hơn, cây cỏ trở nên tươi tốt hơn và sinh khí tràn tới cả những nơi tưởng chỉ có hơi lạnh và bóng tối. (NguyÔn §¨ng M¹nh) c. Nói đến Nguyễn Đình Chiểu trước hết là nói đến một nhân cách vĩ đại; nói đến một con người mà toà bộ cuộc đời gắn liền với vận mệnh sống còn của dân tộc ở nửa cuối thế kỉ XIX; nói đến một nhà thơ mà sống hay viết đều chỉ vì nghĩa lớn. Nhưng nói đến Nguyễn Đình Chiểu còn phải nói đến một con ngời mà cảnh ngộ riêng không lấy gì làm may mắn, một người đã phải chịu tiếp liền những bi kịch trong suốt cuộc đời mính. (NguyÔn HuÖ Chi) d. Nguyễn Du có lòng thương xót đối với những nỗi lầm than, đau khổ của con ngời. Trong khi nói lên những cảnh thương tâm, không phải Nguyễn Du chỉ m« t¶ l¹i mét c¸ch kh¸ch quan theo chñ nghÜa tù nhiªn, mµ trong mçi c¶nh ngé éo le, mỗi sự dày đoạ đối với con người, đều chứa đựng một sự phẫn nộ, một lời phản kháng đánh vào những kẻ đã gây ra tai hoạ. Thông cảm một cách chân thật, thấm thía với số phận của con người, Nguyễn Du thấy cái trách nhiệm của mình là bảo vệ phẩm giá của con người, tố cáo chế độ xã hội đương thời, qua những nhân vật tiêu biểu cho cái luân thường, đạo lí của xã hội ấy. Tiếng nói của Nguyễn Du là một lời bảo vệ thiết tha của con người sống có phẩm giá. Tiếng nói của Nguyễn Du là một lời đanh thép chống những cái gì chà đạp lên giá trị của con người. (Hoµi Thanh) e. Muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi th× ph¶i t¨ng gia s¶n xuÊt. Muèn t¨ng gia s¶n xuÊt th× ph¶i cã kÜ thuËt c¶i tiÕn. Muèn sö dông tèt kÜ thuËt c¶i tiÕn th× ph¶i cã v¨n ho¸. VËy, viÖc bæ tóc v¨n ho¸ lµ cùc k× cÇn thiÕt. (Hå ChÝ Minh). 18 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 TiÕt 4. Liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n 1. T¸c dông cña viÖc liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n. - V¨n b¶n lµ mét thÓ thèng nhÊt, hoµn chØnh ®­îc t¹o nªn bëi c¸c phÇn, c¸c ®o¹n, c¸c c©u cã sù liªn kÕt víi nhau mét c¸ch hîp lý, chÆt chÏ nh»m biÓu đạt chủ đề đã xác định. Không có sự liên kết, văn bản sẽ không có được tính thống nhất về chủ đề. Tính liên kết và tính thống nhất về chủ đề là những dấu hiệu để phân biệt văn bản với những câu hỗn độn, với những chuỗi bất thường vÒ nghÜa. - Sù liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n cã t¸c dông lµm cho ý cña c¸c ®o¹n võa ph©n biÖt nhau, võa liÒn m¹ch víi nhau mét c¸ch hîp lý, t¹o tÝnh chÝnh thÓ cho v¨n b¶n. - Muèn t¹o mèi quan hÖ ý nghÜa chÆt chÏ, hîp lý gi÷a c¸c ®o¹n v¨n víi nhau, khi chuyển từ đoạn này sang đoạn khác, cần phải sử dụng các phương tiện liên kết phù hợp. Các phương tiện liên kết vốn mang ý nghĩa, mặt khác, chúng còng lµ dÊu hiÖu h×nh thøc lµm râ tÝnh liªn kÕt cña néi dung ®o¹n v¨n. - Trong m«t v¨n b¶n, viÖc liªn kÕt cÇn ®­îc thùc hiÖn c¸c vÞ trÝ sau: Thø nhÊt, gi÷a c¸c phÇn bè côc chÝnh cña v¨n b¶n, tøc lµ gi÷a phÇn Më bµi víi Th©n bµi, gi÷a Th©n bµi víi KÕt bµi. Thø hai, gi÷a c¸c ®o¹n trong tõng phÇn, nhÊt lµ gi÷a c¸c ®o¹n trong phÇn th©n bµi, tøc lµ gi÷a ®o¹n ý víi ®o¹n ý. - Có thể sử dụng các phương tiện tiên kết chủ yếu sau đây để thể hiện quan hÖ ng÷ nghÜa chÆt chÏ, hîp lý gi÷a c¸c ®o¹n v¨n. + Dùng các từ ngữ có tác dụng liên kết: quan hệ từ, đại từ, chỉ từ, các cụm từ thể hiện ý liệt kê, so sánh, đối lập, tổng kết, khái quát, ... + Dùng câu nối để liên kết các đoạn văn. 2. Dùng từ ngữ đề liên kết các đoạn văn - Đâylà cách dùng các từ ngữ có tác dụng liên kết để nối ý này với ý kia, phÇn ®o¹n nµy víi phÇn ®o¹n kia nh»m chuyÓn tiÕp chóng, t¹o ra ®o¹n v¨n liªn kết mạch lạc, chặt chẽ. Các từ ngữ có tác dụng liên kết như: quan hệ từ, đại từ, chỉ từ, các cụm từ thể hiện ý liệt kê, so sánh, đối lập, tổng kết, khái quát.... 19 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Gi¸o ¸n Tù chän Ng÷ v¨n 8 - Cần chú ý: khi dùng phương tiện từ ngữ để liên kết các đoạn văn, cần chú ý quan hệ ý nghĩa được biểu đạt trong đoạn văn đó để sử dụng từ ngữ liên kết cho phï hîp. Ch¼ng h¹n: + Các từ ngữ dùng để liên kết, chuyển đoạn có quan hệ liệt kê: trước hết, ®Çu tiªn, cuèi cïng, sau n÷a, mét mÆt, mÆt kh¸c, mét lµ, hai lµ, thø nhÊt, thø hai, thêm vào đó, ngoài ra,... VÝ dô: Đoạn văn miêu tả cảnh chị Dậu đánh nhau với cai lệ là một đoạn văn hay, thÓ hiÖn tµi n¨ng cña ngßi bót Ng« TÊt Tè. Trước hết, đấy là một đoạn văn giàu kịch tính. Nhà văn đã xây dựng những t×nh huèng c¨ng th¼ng liªn tiÕp nhau, võa hîp lý, võa bÊt ngì, t¹o nªn søc hÊp dẫn đối với người đọc. Người đọc cảm thấy lo lắng khi bọn tay sai rầm rập xông vào nhà chị Dậu trong lúc anh Dậu đang nằm liệt giường; cảm thông với chị Dậu lúc chị lo sợ và lễ phép van xin đám tay sai tha cho chồng; tức giận khi nhìn thấy bộ mặt tàn bạo không có tính người của tên cai lệ; hả hê khi đọc đến đoạn chị Dậu đánh trả lại tên cai lệ và người nhà lí trưởng... Bên cạnh đó, trong đoạn này, nhà văn đã khắc họa thành công tính cách hai nhân vật: tên cai lệ và chị Dậu. Mỗi nhân vật đều hiện lên một cách cụ thể và sinh động với tất cả những chi tiết chân thực về ngoại hình, hành động, ngôn ng÷, t©m lÝ... Thêm vào đó, ngòi bút miêu tả của tác giả linh hoạt, sống động, nhiều tình tiết, nhiều hoạt động dồn dập liên tiếp nhau mà vẫn rõ nét, mọi chi tiết đều đạt đến hiệu quả tối đa của sự miêu tả, khiến cho người đọc có thể hình dung cụ thể cảnh chị Dậu quật ngã tên cai lệ và người nhà lí trưởng. §iÒu cuèi cïng cÇn nãi lµ ng«i ng÷ kÓ chuyÖn, miªu t¶ cña nhµ v¨n vµ ngôn ngữ đối thoại của nhân vật trong đoạn văn rất đặc sắc. Ngôi Tất Tố đã vận dụng tự nhiên và nhuần nhuyễn lời ăn tiếng nói bình dị, sinh động của đời sống hàng ngày, tạo ấn tượng chân thực về nhân vật và câu chuyện được kể. Các nhân vật đều "thật" như đời sống. Mỗi nhân vật đều có ngôn ngữ riêng, phù hợp với tÝnh c¸ch vµ tÝnh huèng... + Các từ ngữ dùng để liên kết, chuyển đoạn có ý nghĩa đối lập: song, nhưng, thế nhưng, thế nào, tuy nhiên, tuy vậy, tuy thế, trái lại, ngược lại,... VÝ dô: 20 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>