Giáo án Ngữ văn lớp 10 - Tiết 57: Phú sông Bạch Đằng (Bạch đằng giang phú - Trương Hán Siêu)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tiªt57 §äc v¨n. Phó s«ng B¹ch §»ng ( Bạch Đằng giang phú- Trương Hán Siêu) A. Kiến thức cần đạt. 1.VÒ kiÕn thøc Gióp häc sinh: + Nắm được những nét chính về tác giả Trương Hán Siêu và địa danh Bạch đằng +Cảm nhận được nội dung yêu nước (tự hào về chiến công lịch sử) và tư tưởng nhân v¨n cña bµi phó. +Thấy được đặc trưng cơ bản của thể phú về các mặt: kết cấu, hình tượng, lời văn…. 2. VÒ kÜ n¨ng. Rèn cho học sinh kĩ năng đọc hiểu một bài phú cụ thể.’ 3 Về thái độ. Bồi dưỡng lòng yêu nước,niềm tự hào dân tộc, trân trọng những địa danh lịch sử và danh nh©n lÞch sö. B ChuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: 1 ThÇy: +So¹n gi¸o ¸n +ChuÈn bÞ tranh ¶nh, m¸y chiÕu…. 2 Trß: +So¹n bµi + ChuÈn bÞ b¶ng phô. C. TiÕn tr×nh bµi d¹y. * H§1: KiÓm tra bµi cò:. C©u hái: Qua phÇn chuÈn bÞ bµi ë nhµ em h·y tr×nh bµy mét vµi hiÓu biÕt cña em vÒ địa danh Bạch Đằng?Hãy kể tên những sáng tác đã viết về địa danh này? * H§ 2:DÉn vµo bµi: Đi dọc theo chiều dài đất nước, ta sẽ bắt gặp biết bao nhiêu dòng sông mà tên tuổi của nó đã lưu danh cùng sử sách như sông Hồng, sông Lô….Những dòng sông ấy không chỉ bồi đắp phù sa thành những dải đồng bằng phì nhiêu màu mỡ mà đó còn là nơi ghi dấu ấn những chiến công vang lừng của dân tộc ta trong kh¸ng chiÕn.S«ng B¹ch §»ng lµ mét trong nh÷ng dßng s«ng nh­ thÕ.ChØ trong vòng 3 thế kỉ, nơi đây đã trở thành niềm tự hào của dân tộc Đại Việt. Và từ đó đến nay,dòng sông và những chiến công hiển hách đã là niềm cảm hứng hoài cổ hào hùng của bao thế hệ thi nhân mà “Bạch Đằng giang phú”( Trương Hán Siêu) là một trong nh÷ng t¸c phÈm thµnh c«ng nhÊt.. Đoàn Thị Duyên – Trường THPT Bạch Đằng Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Hoạt động của thầy. Hoạt động của trò. Kiến thức cần đạt. I TiÓu dÉn HĐ3: Hướng dẫn HS tìm 1 T¸c gi¶: + Tù Th¨ng Phñ( ?—1354) hiÓu môc I +Quª quÊn: Lµng Phóc Thµnh, huyÖn Yªn + PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu + HS quan s¸t, ph¸t hiÖn nh÷ng ý chÝnh Ninh( nay thÞ x· Ninh B×nh). nh÷ng néi dung g×? +Lµ m«n kh¸ch cña TrÇn H­ng §¹o + Tr×nh bµy vµi nÐt chÝnh trong phÇn tiÓu dÉn. + Tính tình cương trực, học vấn uyên thâm, về tác giả Trương Hán ®­îc vua TrÇn tin cËy, nh©n d©n kÝnh träng. Siªu? + T¸c phÈm cßn l¹i: kh«ng nhiÒu. 2. T¸c phÈm + Hoµn c¶nh ra đời + Nêu hoàn cảnh ra đời tác a. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: phẩm, xác định hoàn cảnh không rõ năm sáng tác. Không rõ thời gian ra đời nhưng khoảng 50 + Bè côc ba ®o¹n ra đời, thể loại và bố cục n¨m sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng gi¹c Minh cña bµi phó? th¾ng lîi. Vµ nh©n dÞp t¸c gi¶ du ngo¹n trªn dßng s«ng B¹ch §»ng. b. ThÓ lo¹i: ThÓ phó - mét thÓ v¨n cã vÇn hoÆc xen lÉn văn vần và văn xuôi dùng để tả cảnh vật ,phong tục, bàn .chuyện đời…Bố cục gồm 4 phÇn…. c. Bè côc: 3 phÇn +Từ đầu…..luống còn lưu”:Hình tượng nhân vËt kh¸ch. +Tiếp…….chừ lệ chan” Hình tượng các vị bô l·o. +Còn lại:Lời ca đồng vọng. II. §äc hiÓu v¨n b¶n. HĐ4: Hướng dẫn học 1.Gi¶i thÝch tõ khã sinh đọc hiểu văn bản. 2.T×m hiÓu v¨n b¶n + GV đọc mẫu, gọi HS a. Hình tượng nhân vật “khách”. đọc tiếp, nhận xét về cách +T­ thÕ:Th¶nh th¬i, ung dung, d¹o ch¬i đọc. phong cảnh: “Lướt bể chơi trăng mải miết” + Më ®Çu bµi phó nh©n vËt + HS tr¶ lêi: khách được giới thiệu với - Tư thế thảnh thơ, ung +Có mộng tráng trí 4 phương: Nơi có người đi đâu mà chẳng biết t­ thÕ nh­ thÕ nµo? dung. §Çm V©n Méng chøa vµi tr¨m trong d¹ còng nhiÒu. mà tráng trí bốn phương vẫn còn tha thiết. +§Þa danh: + Khách đã du ngoạn qua - Địa danh: Tam Ngô, những địa danh nào, ở B¸ch ViÖt… §¹i Than, -Th¾ng c¶nh ë Trung Quèc: S«ng Nguyªn, sông Tương, núi Vũ Huyệt, Tam Ngô, Bách ®©u? Em cã nhËn xÐt g× vÒ §«ng TriÒu, B¹ch ViÖt….=>Dïng nh÷ng ®iÓn tÝch chän läc. những địa danh đó? §»ng. =>Thắng cảnh đẹp nổi tiếng, tác giả chủ yếu tìm hiểu qua sách vở và qua trí tưởng tượng Đoàn Thị Duyên – Trường THPT Bạch Đằng Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> + Mục đích dạo chơi của khách là gì? Qua đó cho thấy khách là người như thÕ nµo ? + C¶nh s¾c trªn s«ng B¹ch §»ng hiÖn lªn nh­ thÕ nµo? A. Hïng vÜ, hoµnh tr¸ng. B. Tr÷ t×nh, th¬ méng. C. Hoang vu, hiu h¾t. D. C¶ A,B,C.. - Thưởng thức vẻ đẹp thiªn nhiªn.. + Trước khung cảnh ấy kh¸ch cã t©m tr¹ng g×? A. PhÊn khëi, tù hµo. B. Buồn thương, nuối tiếc. C. GiËn gi÷, phÉn né. D. C¶ A,B.. - §¸p ¸n D. + Hình tượng khách khiến em liên tưởng đến ai?. + Các vị bô lão đón tiếp khách bằng thái độ như thÕ nµo?. - §¸p ¸n D. + T¸c gi¶ *TiÓu kÕt: Nh©n vËt kh¸ch chÝnh lµ c¸i t«i t¸c giả. Đó là một con người có tính cách mạnh mẽ đồng thời cũng là một kẻ sĩ nặng lòng ưu hoài trước thiên nhiên, chiến tích. + §ãn lßng nhiÖt t×nh hiÕu tiÕp b»ng kh¸ch.. + C¸c b« l·o gi÷ vai trß nh­ thÕ nµo trong bµi phó? + Trong lêi kÓ cña c¸c vÞ bô lão tác giả đã sử dụng nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt nào?. Giá trị biểu đạt của nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt Êy?( líp chia hai nhãm th¶o luËn).. cña m×nh. -Địa danh đất Việt: Cửa Đại Than, bến Đông TriÒu, s«ng B¹ch §»ng=> c¶nh cã tÝnh ®­¬ng đại và được tác giả trực tiếp đén thăm. =>Mục đích:Thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiªn vµ t×m hiÓu lÞch sö. => Khách là người có tâm hốn khoáng đạt, có hoµi b·o lín lao. + Quang c¶nh dßng s«ng B¹ch §»ng. -Hïng vÜ, hoµnh tr¸ng:B¸t ng¸t sãng kình=>ẩn dụ tượng trưng. -Trữ tình, thơ mộng:Nước trời một sắc phong c¶nh ba thu.==> c©u thơ: “ Thu thuỷ cộng trường thiên nhất sắc” (Vương Bột). - Hoang vu, hiu hắt:Bến lách đìu hiu Sông chìm giáo gãy, gò đầy xương khô. +T©m tr¹ng cña “Kh¸ch”:võa phÊn khëi tù hào, vừa buồn thương tiếc nhớ.. b. Hình tượng các vị bô lão: +Đón tiếp khách bằng thái độ nhiệt tình, hiếu kh¸ch., t«n kÝnh. “Có kẻ gây lê chống trước, có người thuyền nhÑ b¬i sau. V¸i ta mµ th­a r»ng…..”. + Hồi tưởng kể lại, bình luận các trận đánh + Vai trò:Là người hồi tưởng, kể lại và bình luËn c¸c chiÕn tÝch trªn s«ng B¹ch §»ng + NghÖ thuËt: - LiÖt kª - H×nh ¶nh ­íc lÖ - §iÓn tÝch chän läc - So s¸nh. + NghÖ ThuËt: - Liệt kê: Kể lại hai trận đánh - Hình ảnh ước lệ:và đối nhau: “Thuyền bè muôn đội,. Đoàn Thị Duyên – Trường THPT Bạch Đằng Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - C©u dµi ng¾n kh¸c tinh k× phÊp phíi. nhau Hïng hæ s¸u qu©n - Giäng ®iÖu ®Çy tù hµo Giáo gươm sáng chói.” => Khẳng định sức =>Tất cả : cờ quạt,vũ khí, quân đội đều được m¹nh cña qu©n vµ d©n chuÈn bÞ s½n sµng => Kh«ng khÝ bõng bõng ta. chiÕn trËn, bõng bõng khÝ thÕ S¸t Th¸t, hµo khí cuả quân đội nhà Trần. - H×nh ¶nh mang tÇm vãc vò trô: “¸nh nhËt nguyÖt chõ ph¶i mê Bầu trời đất chừ sắp đổi” =>Miªu t¶ thÕ gi»ng co , quyÕt liÖt cña trËn chiÕn. - Hình ảnh so sánh đặt các trận thuỷ chiến trªn s«ng B¹ch §»ng ngang víi nh÷ng trËn oanh liÖt nhÊt trong lÞch sö Trung Quèc. - C©u th¬ dµi ng¾n kh¸c nhau rÊt phï hîp víi tâm trạng và diễn biến của trận đánh. - Lời kể không dài dòng mà súc tích cô đọng, kh¸i qu¸t nh­ng l¹i gîi ®­îc diÔn biÕn, kh«ng khí các trận đánh hết sức sinh động. - Giäng ®iÖu hµo hïng, nhiÖt huyÕt, ®Çy tù hào, mang cảm hứng của người trong cuộc. => Ca ngîi søc m¹nh khÝ thÕ, tµi trÝ cña qu©n và dân ta trong chiến đấu. + Nguyªn nh©n nµo khiÕn + Hai yÕu tè: qu©n ta dµnh ®­îc chiÕn - §Þa thÕ + Nguyªn nh©n chiÕn th¾ng: th¾ng vÎ vang nh­ vËy? - Nh©n tµi(quan träng - Do đất hiểm(sóng nước Bạch Đằng) + Em cã nhËn xÐt g× vÒ nhÊt ). - Do cã nh©n tµi => lµ yÕu tè quan träng những lời bình luận đó? nhÊt  lµ c¶m høng mang gi¸ trÞ nh©n v¨n vµ cã tÇm triÕt lý s©u s¾c. + ý nghĩa của chiến thắng : rửa nhục cho đất nước, tái tạo công lao, để tiếng thơm còn mãi víi lÞch sö, víi thêi gian. + TiÕp nèi nh÷ng b×nh + Khẳng định tài trí, luËn Êy, c¸c vÞ b« l·o vµ mưu lược con người. c. Lời ca đồng vọng khách còn khẳng định điều + Lêi ca cña c¸c vÞ b« l·o: g×? - Khẳng định vẻ đẹp vĩnh hằng của dòng + §iÓm gÆp gì trong lêi ca s«ng vµ chiÕn tÝch hiÓn h¸ch. cña kh¸ch vµ b« l·o lµ g×? - Khẳng định chân lý: bất nghĩa thì tiêu vong, nh©n nghÜa th× l­u danh thiªn cæ. + Lêi ca cña “kh¸ch” : - Ca ngîi sù anh minh cña hai vÞ th¸nh qu©n. - Ca ngîi chiÕn tÝch trªn s«ng B¹ch Đoàn Thị Duyên – Trường THPT Bạch Đằng Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> HĐ5: Hướng dẫn HS tæng kÕt. + Kh¸i qu¸t nh÷ng thµnh c«ng vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi phó?. + Yêu cầu HS đọc ghi nhớ vµ lµm bµi tËp vÒ nhµ.. §»ng, tù hµo vÒ non s«ng hïng vÜ. - Khẳng định vị trí vai trò sức mạnh của con người  §Òu tù hµo vÒ dßng s«ng B¹ch §¨ng vµ khẳng định sức mạnh con người . + Gi¸ trÞ vÒ néi dung vµ III. Tæng kÕt nghÖ thuËt. 1. VÒ néi dung: + Tư tưởng yêu nước: ca ngợi tinh thần bất khuÊt tù hµo d©n téc. + Tư tưởng nhân văn: ca ngợi và khẳng định truyền thống đạo lý chính nghĩa, nhân nghĩa sáng ngời, đề cao, ca ngợi con người. 2. VÒ nghÖ thuËt + Là đỉnh cao về nghệ thuật của thể phú với bố cục rõ ràng, đơn giản mà chặt chẽ, hình tượng nghệ thuật sống động, lời văn khoa trương, tự nhiên, phóng túng. + Ghi nhí: SGK – trang 7  Bµi tËp vÒ nhµ 1. Häc thuéc phÇn ghi nhí 2. Häc thuéc lßng mét ®o¹n mµ em thÝch. 3. So¹n bµi: “§¹i c¸o b×nh Ng«”. Đoàn Thị Duyên – Trường THPT Bạch Đằng Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>