Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 48 Đọc thêm: Hoàng Hạc lâu (Thôi Hiệu). Khuê oán (Vương Xương Linh). Điểu Minh Giản (Vương Duy)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: 30/11/2009 Ngµy so¹n: 02/12/2009 TiÕt 48:§äc thªm: hoµng h¹c l©u (Th«i HiÖu). khuê oán (Vương Xương Linh).. điểu minh giản (Vương Duy). A. Môc tiªu bµi häc: Gióp Hs: - Hiểu được chủ đề- cảm hứng chủ đạo và nét đặc sắc nghệ thuật tiêu biểu trong tõng bµi th¬ vµ qua ba bµi th¬ trªn hiÓu thªm vÇ gi¸ trÞ th¬ §­êng. - RÌn kÜ n¨ng tù häc, tù t×m hiÓu gi¸ trÞ cña t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh qua hÖ thèng c©u hái trong sgk. - Có lòng trân trọng vẻ đẹp của thơ Đường, đồng cảm với những xúc cảm, tình cảm đẹp của các thi nhân đời Đường. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv. - Mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái trong sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp: đọc diễn cảm, trao đổi- thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò: Câu hỏi: Đọc thuộc bài thơ Thu hứng của Đỗ Phủ? Nêu nét đặc sắc của bức tranh mïa thu vµ t©m sù cña t¸c gi¶? 3. Bµi míi: * Giới thiệu bài mới: Chúng ta đã cùng tìm hiểu hai tác phẩm ưu tú của hai nhà thơ được đánh giá là đỉnh cao của thơ Đường (thi tiên- Lí Bạch và thi thánh- Đỗ Phủ). Hôm nay, chúng ta sẽ cùng đọc thêm về một số bài thơ đường đặc sắc nữa: Hoàng Hạc lâu (Thôi Hiệu), Khuê oán (Vương Xương Linh) và Điểu minh giản (Vương Duy). Hoạt động của Gv và hs Nội dung cần đạt Gv yêu cầu Hs đọc tiểu dẫn- I. Hoàng Hạc lâu (Lầu Hoàng Hạc) : sgk. 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Th«i HiÖu vµ bµi th¬ Hoµng Hs đọc. H¹c l©u: ? Nªu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Th«i a. T¸c gi¶: - Th«i HiÖu (704- 754), quª ë BiÖn Ch©u- Hµ Nam HiÖu? (Trung Quốc), đỗ tiến sĩ năm 21 tuổi, là người nổi Hs tr¶ lêi. tiÕng tµi hoa.. 168 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> ? Em cã hiÓu biÕt g× vÒ lÇu Hoàng Hạc và các ý kiến đánh gi¸ vÒ bµi th¬ nµy? Hs tr¶ lêi.. Yêu cầu hs đọc diễn cảm bài th¬. ? NhËn xÐt vÒ thÓ th¬ cña b¶n nguyªn t¸c vµ c¸c b¶n dÞch? Hs nhËn xÐt. ? §äc hai c©u ®Çu, em thÊy cã những hình ảnh nào đáng chú ý? H¹c vµng vµ lÇu Hoµng H¹c, c¸i nµo lµ c¸i cßn, c¸i mÊt? C¸i nµo thuéc vÒ câi tiªn, câi trÇn? C¸i nµo thuéc vÒ qu¸ khø, hiÖn t¹i? Hs tr¶ lêi.. ? C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña t¸c gi¶?. - Sèng vµo thêi thÞnh §­êng. - ThÝch ngao du s¬n thuû. - Còn để lại 40 bài thơ. b. LÇu Hoµng H¹c: - Là một địa danh ở bờ bắc Trường Giang, thuộc tØnh Hå B¾c (Trung Quèc). - TruyÒn thuyÕt kÓ r»ng: x­a cã chµng nho sinh PhÝ Văn Vi buồn vì thi hỏng, lang thang đến bãi Anh Vũ, bên bờ Trường Giang và tu luyện.Sau có hạc vàng đáp xuống và chàng cưỡi hạc vàng bay lên trời. Người đời sau xây ngôi lầu này để kỉ niệm.  LÇu Hoµng H¹c lµ mét th¾ng c¶nh næi tiÕng đồng thời là một di chỉ thần tiên. c. Bµi th¬ Hoµng H¹c l©u: - Được đánh giá là một trong những bài thơ Đường hay nhÊt. - Tương truyền, Lí bạch đến thăm lầu, thấy bài thơ này của Thôi Hiệu, đã viết vào vách rằng: “Nhãn tiền hữu cảnh đạo bất đắc/ Thôi Hiệu đề thi tại thượng đầu” ( Trước mắt có cảnh đẹp nhưng ko nói được/ Vì th¬ Th«i HiÖu ë trªn ®Çu). 2. Hướng dẫn đọc- hiểu: * ThÓ th¬: + Nguyên tác và bản dịch thơ của Khương Hữu Dông, thÊt ng«n b¸t có §­êng luËt. + B¶n dÞch cña T¶n §µ: lôc b¸t- lµ mét trong nh÷ng bản dịch thơ Đường được hâm mộ, đánh giá cao nhÊt. a. Hai câu đề: - H×nh ¶nh: Người xưa và hạc vàng  Lầu Hoàng Hạc Cái đã mất C¸i cßn Câi tiªn Câi trÇn Qu¸ khø HiÖn t¹i - Nhan đề bài thơ là Lầu Hoàng Hạc nhưng ngay từ mở đầu bài thơ, ngoài sự xác định vị trí lầu ở “nơi ®©y” kh¸ chung chung, toµn bµi ko nãi g× vÒ “lÇu” c¶  dụng ý mượn cảnh để luận sự. - Tác giả tìm đến một di chỉ thần tiên nhưng người tiªn, h¹c tiªn ®©u cßn, chØ cßn tr¬ l¹i lÇu Hoµng H¹c như một dấu tích kỉ niệm. Từ sự đối lập của quá khứ với hiện tại, tác giả ghi nhận sự tiêu vong của người tiªn, h¹c tiªn. - T©m tr¹ng cña t¸c gi¶: nuèi tiÕc, bµng hoµng, ngẩn ngơ trước thực tại biến cải. b. Hai c©u thùc: - C©u 3: 6/7 thanh tr¾c  ©m ®iÖu tróc tr¾c  nhÊn. 169 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> ? Nhận xét về thanh điệu của mạnh cái đã mất  sự bừng tỉnh, cái giật mình sau nh÷ng d¾m ch×m cña c¶m xóc hoµi niÖm  t©m hai c©u thùc? ý nghÜa? tr¹ng hÉng hôt, nuèi tiÕc, th¶ng thèt. Hs tr¶ lêi. - C©u 4: 5/7 thanh b»ng, lèi phï b×nh thanh- 3 thanh b»ng liªn tiÕp ko dÊu (ko du du)  ©m ®iÖu nhÑ nhµng. + H×nh ¶nh “m©y tr¾ng ngµn n¨m cßn bay ch¬i vơi” trên lầu  thời gian vũ trụ vĩnh cửu, trường tồn. + Hình ảnh đám mây chơi vơi, phiêu bồng  trạng thái chơi vơi, bàng hoàng của lòng người khi nhận thøc ®­îc quy luËt: M©y tr¾ng thuéc vÒ thiªn nhiªn vÉn tån t¹i theo n¨m th¸ngcßn huyÒn tho¹i rót côc chØ lµ huyÒn th¹i, lµ h­ ¶o.  HÖ qu¶ tÊt yÕu cña m¹ch c¶m xóc: t¸c gi¶ nhËn thức được thiên nhiên là cái vĩnh cửu, trường tồn còn đời người hữu hạn, dù huy hoàng đến mấy rồi cũng lui vµo qu¸ khø.  Quy luËt cña cuéc sèng thËt m¹nh mÏ vµ l¹nh lùng nên con người cần xác định một vị trí để thẩm định các giá trị ở đời.  Điểm nhìn của tác giả có sự vân động, chuyển đổi ở những câu tiếp. c. Hai c©u luËn: - Cảnh vật: + Hàng cây ở đất Hán Dương. ? C¶nh thiªn nhiªn ®­îc miªu + Dòng sông Trường Giang. t¶ lµ c¶nh cña qu¸ khø hay thùc + Cá th¬m trªn b·i Anh Vò. tại? Nó gắn với cõi tiên hay đời  Là cảnh thực tại, gắn với đời thường, có địa thường? danh cô thÓ. Hs tr¶ lêi. - S¾c th¸i cña c¶nh: + LÞch lÞch- râ mån mét. ? Sắc thái của thiên nhiên ở đây + Thê thê- mơn mởn xanh tươi. ntn?  Vẻ đẹp thanh khiết, tràn đầy sức sống. Hs tr¶ lêi.  C¶nh v¾ng lÆng, yªn tÜnh, ko mét ©m thanh, hµng c©y in h×nh trªn dßng s«ng ko mét gîn sãng xao động. - C¸ch miªu t¶: kh¸i qu¸t, chÊm ph¸. - Nghệ thuật: đối chỉnh bức tranh thiên nhiên hài hoµ, trang nh·. ? Nhận xét về đặc sắc nghệ - Tâm trạng của tác giả: ở 4 câu đầu, tác giả hướng thuËt cña hai c©u luËn? vÒ qu¸ khø víi c¶m høng hoµi cæ song qu¸ khø dï ? Hai câu thơ tả cảnh nhưng đẹp nhưng ko thể vãn hồi. Quay trở lại thực tại (ở hai Èn s©u trong c¶nh lµ t©m tr¹ng c©u thùc) nh­ng c¶nh vËt qu¸ tÜnh lÆng, ko mét dÊu hiệu sự sống, hơi ấm con người, tác giả ko tìm được g× cña t¸c gi¶? “đường dây liên hệ tình cảm” nào. Nỗi cô đơn dâng Hs tr¶ lêi. lên trong lòng người lữ khách khi phải đối diện với ko gian v¾ng lÆng vµ thêi gian “nhËt mé” (chiÒu tµn).. 170 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> ? Nhµ th¬ béc lé t©m tr¹ng g× trong ko gian, thêi gian nµo? ? T¹i sao nhµ th¬ l¹i b¨n khoăn “ Nhật mộ hương quan hà xứ thị?”. Hai chữ “hương quan” (quê hương) có thể hiểu với nh÷ng nghÜa g×? Hs tr¶ lêi. Gv l­u ý hs ý kiÕn cña Phan Huy Dũng: “ Quê hương ở đây chÝnh lµ ®iÓm tùa cña câi lßng, lµ n¬i tró Èn cuèi cïng cña nh÷ng t©m hån ko t×m ®­îc sù bình an khi hướng ngoại và là đối cực của những cái vạn biến trong cuộc đời”. ? Ch÷ “sÇu” kÕt l¹i bµi th¬ ph¶i ch¨ng ®em tíi ý vÞ buån b·? Quan niÖm nh©n sinh tÝch cùc, t×nh c¶m nh©n b¶n: - Khẳng định ý nghĩa của cuộc đời. - Hồn người lữ khách ko đắm ch×m m·i trong c¶nh tiªn, ko m·i triÒn miªn suy t­ vÒ qu¸ khø mµ cuèi cïng vÉn quay l¹i nh×n th¼ng vµo hiÖn thùc víi hµng c©y, b·i cá vµ m©y khãi mÞt mïng trªn dßng s«ng gîi nhí tíi mét miÒn quª xa v¾ng. §ã lµ t×nh c¶m nh©n b¶n lµnh m¹nh cña bµi th¬.... - Điểm nhìn của tác giả lại có sự vận động biến đổi. d. Hai c©u kÕt: - Thêi gian: chiÒu tèi. - Không gian: sông nước, khói sóng.  Gîi nçi lßng “chiÒu h«m nhí nhµ”. - Quê hương: + Nghĩa đen: nơi chôn rau cắt rốn của con người. + Nghĩa biểu tượng: điểm tựa, chốn dừng chân, niÒm an ñi cho nh÷ng th©n phËn næi nªnh, cho nh÷ng cuộc đời bấp bênh trôi dạt, ko tìm thấy được sự bình an. - Ch÷ “sÇu” víi thanh b»ng gîi c¶m gi¸c mªnh mang lan to¶ cña nçi buån. Nỗi buồn là cảm xúc tất yếu của con người trong cảnh tha hương, chiều muộn, ngày tàn. Đó lại là nỗi buồn nhớ quê hương  tình cảm gắn bó, tình yêu quê hương tha thiết- là tình cảm nhân bản của con người  ko bi quan. - Hai câu kết này đã gợi tứ cho Huy Cận viết hai c©u cuèi trong bµi Trµng giang..  TiÓu kÕt:. - Víi ba m¶ng c¶m xóc dån nÐn (câi tiªn,c¶nh thùc vµ nçi sÇu nhí), bµi th¬ tuy nãi vÒ mét di tÝch x­a mà vẫn gắn bó với cuộc đời, con người, khơi lên những tình cảm nhân bản đẹp đẽ, hàm chứa quan niÖm nh©n sinh tÝch cùc, tiÕn bé. - NghÖ thuËt: + Ng«n ng÷: hµm sóc. + Sù ph¸ c¸ch luËt th¬ §­êng tµi hoa. II. Khuê oán (Nỗi oán của người phòng khuê): 1. Vài nét về cuộc đời và sự nghiệp của Vương Xương Linh (698?-757): - Lµ nhµ th¬ næi tiÕng thêi thÞnh §­êng. - Hiện còn để lại 186 bài thơ. Hs đọc phần tiểu dẫn-sgk. ? Nªu c¸c nÐt chÝnh vÒ cuéc - §Ò tµi: chiÕn tranh (biªn t¸i) vµ t×nh b¹n. đời và sự nghiệp của Vương - Phong cách thơ: trong trẻo, tinh tế. 2. Hướng dẫn đọc- hiểu: Xương Linh? a. C©u 1: Hs tr¶ lêi. Giới thiệu hình ảnh và tâm trạng của người thiếu phô: + Đó là một người đàn trẻ nơi phòng khuê. Hs đọc diễn cảm bài thơ. ? Diễn biến tâm trạng của + “Bất tri sầu”- ko biết buồn vô tư, vui tươi.  V×:- Tuæi trÎ.. 171 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Cïng chung giÊc méng c«ng danh víi người vợ trẻ trong bài thơ ntn? ? Phân tích rõ tâm trạng và sự chồng, hi vọng chồng được ban tước hầu vẻ vang sau chuyÓn biÕn t©m tr¹ng cña nµng chiÕn tranh. trong tõng c©u th¬? V× sao cã sù b. C©u 2: - Tả cảnh: ngày xuân, người phụ nữ trang điểm chuyển đổi đó? lộng lẫy, lên lầu ngắm cảnh- nếp sinh hoạt của người Hs tr¶ lêi. phụ nữ quý tộc, trẻ, xinh đẹp.  Gîi tø th¬ ®¨ng cao väng viÔn, gi·i bµy, béc lé t©m tr¹ng. - Đối diện với ko gian rộng lớn, con người thường có nhiều suy tư nên tâm hồn thiếu phụ đến đây đã có sự xao động, ko còn yên tĩnh nữa. c. C©u 3: - Dương liễu Mùa xuân, tuổi trẻ, hồi ức về người chồng, bao liên tưởng, xúc cảm về những ngày hạnh phóc...  khao kh¸t h¹nh phóc.  Sù biÖt li. ? ý nghĩa của hình ảnh dương Hètchît sù bõng tØnh cña nhËn thøc, khao liÔu? ? Tõ “hèt” (chît) cã gi¸ trÞ kh¸t h¹nh phóc. Màu dương liễu đánh thức khát khao hạnh phúc và biÓu c¶m ntn? c¶ ý thøc vÒ sù biÖt li. Nã t¹o nªn c¸i giËt m×nh bõng Hs tr¶ lêi. thøc cña thiÕu phô ra khái giÊc méng c«ng hÇu. Mïa xuân của vũ trụ tuần hoàn nhưng thời gian đời người hữu hạn, mùa xuân của đời người (tuổi trẻ) càng ngắn ngủi, đáng quý. Hiện tại, con người lại phải biÖt li. Cµng ý thøc khao kh¸t h¹nh phóc th× giÊc m¬ c«ng hÇu cµng trë nªn bÐ nhá, v« nghÜa... d. C©u 4: - Hối- hối hận vì đã xui, đã để chồng đi tòng quân mong lËp c«ng, kiÕm Ên phong hÇu - Sau nçi hèi hËn sÏ lµ t©m tr¹ng o¸n sÇu o¸n c¸i ? Người phụ nữ hối hận về ấn phong hầu, oán chiến tranh PK phi nghĩa khiến vợ điều gì? Sau nỗi hối hận đó, tâm chồng nàng phải chia li ko biết đến bao giờ. trạng của người phụ nữ đó còn  Diễn biến tâm trạng: Bất tri sầu- hốt- hối- oán V« t­- bõng tØnh- tiÕc, hèi hËn- o¸n sÇu. diÔn biÕn ntn? - ý nghÜa: tè c¸o chiÕn tranh PK phi nghÜa. Hs tr¶ lêi. - Nguyªn nh©n: + Nguyên cớ trước mắt: màu dương liễu. ? Kh¸i qu¸t l¹i qu¸ tr×nh diÔn + Nguyªn nh©n s©u xa: Ên phong hÇu- chiÕn tranh biến tâm trạng của người khuê PK phi nghĩa. - Liên hệ: “Lúc ngoảnh lại ngắm màu dương liễu/ phô? ý nghÜa? Nguyªn nh©n? ? Em có liên hệ bài thơ này Thà khuyên chàng đừng chịu tước phong” (Chinh đến tác phẩm nào của VHTĐVN phụ ngâm- Đoàn Thị Điểm). III. §iÓu minh gi¶n (Khe chim kªu): đã học? 1. Vài nét về cuộc đời và sự nghiệp của Vương Hs tr¶ lêi. Duy (701- 761):. 172 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - Là người sùng tín đạo Phật, thường sống như một Hs đọc phần tiểu dẫn-sgk. Èn sÜ. ? PhÇn tiÓu dÉn- sgk- nªu vÊn - Thuéc ph¸i th¬ ®iÒn viªn s¬n thuû. - Phong cách thơ trang nhã, bình đạm, trong thơ đề gì? giµu chÊt häa. Hs tr¶ lêi. - §­îc mÖnh danh lµ thi PhËt (PhËt th¬). 2. Hướng dẫn đọc- hiểu: a. C©u 1: - Hoµn c¶nh cña t¸c gi¶: nhµn- rçi r·i, th­ th¸i. - Hoa quÕ rÊt nhá  ©m thanh hoa quÕ rông khÏ khµng, m¬ hå. Hs đọc diễn cảm bài thơ. ? C©y quÕ cµnh l¸ sum suª - C¶m nhËn ®­îc ©m thanh hoa quÕ rông sù tinh nh­ng hoa l¹i rÊt nhá. Nhµ th¬ tÕ, nh¹y c¶m, tËp trung cña t¸c gi¶ vµ sù yªn tÜnh cña cảm nhận được âm thanh hoa cảnh đêm nơi rừng núi. quế rơi. Chi tiết đó cho thấy b. Câu 2: Trực tiếp miêu tả cái tĩnh của đêm rừng núi mùa điều gì về cảnh đêm xuân và xu©n. t©m hån thi sÜ? c. C©u 3: Hs tr¶ lêi. - Trăng lên- hình động  ko tạo âm thanh  khó nhËn biÕt râ. - Với chim núi, trăng lên lại là sự vận động đáng kể ? Tr¨ng lªn cã t¹o ra tiÕng khiÕn chóng giËt m×nh, sî h·i. động ko? Vậy tại sao nó khiến  Tác giả đã lấy hình gợi âm, lấy động tả tĩnh để đặc tả sự yên tĩnh dường như tuyệt đối của đêm. chim nói ph¶i giËt m×nh? d. C©u 4: Hs tr¶ lêi. Nh÷ng tiÕng kªu cña chim nói trong khe suèi v× sî hãi lúc trăng lên- một âm thanh đáng kể nhất của bài thơ  Gợi sự tĩnh lặng vô cùng của đêm xuân.  TiÓu kÕt: - Néi dung: + Cảnh đêm xuân nơi rừng núi tĩnh lặng dường như tuyệt đối. + Sự bình yên, thanh thản của tâm hồn con người bất biến trước mọi đổi thay. ? Khái quát đặc sắc nội dung - Nghệ thuật: + LÊy h×nh t¶ ©m. vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬? + Lấy động tả tĩnh. Hs tr¶ lêi. IV. Tæng kÕt bµi häc: 1. Gi¸ trÞ néi dung: - Phong phú về đề tài. - Thể hiện những tình cảm đẹp, những giá trị nhân bản của con người: tình yêu quê hương, tình cảm ? Giá trị phong phú về nội nhân đạo (oán ghét chiến tranh PK phi nghĩa, đồng dung và đặc sắc nghệ thuật của cảm với khát vọng hạnh phúc của con người), khẳng thơ Đường qua ba bài thơ trên? định bản lĩnh của con người trước mọi đổi thay của cuộc đời. Hs tr¶ lêi. 2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt:. 173 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Ng«n ng÷: hµm sóc, tinh tÕ. - Nghệ thuật đặc sắc: lấy hình gợi âm, lấy động tả tÜnh, t¶ c¶nh ngô t×nh,... 4. Cñng cè – NhËn xÐt: - HÖ thèng néi dung: Theo yªu c©u bµi häc. - NhËn xÐt chung. E Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs: - Häc thuéc c¸c bµi th¬ trªn. - ¤n tËp chuÈn bÞ thi häc k× I. - So¹n bµi: Th¬ Hai-c­ (Ba-s«).. 174 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>