Giáo án Ngữ văn 10 tiết 34, 35: Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: TiÕt theo PPCT: 34, 35 Kh¸i qu¸t V¨n häc viÖt nam từ thế kỉ x đến hết thế kỉ xix A. Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - Nắm được vị trí các giai đoạn phát triển và những đặc điểm cơ bản của VHT§VN. - BiÕt vËn dông nhËn thøc trªn vµo viÖc t×m hiÓu, hÖ thèng ho¸ nh÷ng tri thøc vÒ t¸c phÈm sÏ häc cña thêi k× nµy. B. phương tiện thực hiện - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸CH THøC TIÕN HµNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo , gợi tìm , kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò: Trong chương trình THCS các em đã được học những tác phẩm nào của VHVN từ thế kỉ X đến hết TK XIX ? Của tác giả nào ? 2. Giíi thiÖu bµi míi: VH viết của VN từ TK X đến hết TK XIX được gọi là VHTĐ. VHTĐ VNam ra đời cùng với sự ra đời của Quốc gia Đại Việt ( TK X) và phát triển trong suốt 10 thế kỉ dưới chế độ PK. Thành tựu VH để lại cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị Để hiểu rõ, chúng ta đọc - hiểu bài Khái quát VHVN từ ... Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt I. VÞ trÝ cña VHT§ ViÖt Nam - HS đọc " Trong tiến trình phát - VHTĐ Việt Nam có vị trí cực kì quan trọng triÓn...vÒ sau" trong nÒn VHDT, v× : - VHTĐ có vị trí như thế nào + Cùng với VHDG, VHTĐ đã góp phần làm nên trong nÒn VHDT? diÖn m¹o cña VHDT + Nã më ®Çu cho VH viÕt b»ng ch÷ viÕt cña VHVN + Nó đóng vai trò to lớn trong việc hình thành, kÕt tinh nh÷ng truyÒn thèng quý b¸u cña nÒn - HS đọc SGK VHDT II. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña VHT§ ViÖt Nam ( 4 giai ®o¹n ) - Về lịch sử, xã hội giai đoạn 1. VHVN từ TK X đến hết TK XIV nµy cã g× næi bËt? a) VÒ lÞch sö - XH - Nhân dân ta vừa giành được độc lập sau hàng. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Văn học có đặc điểm ntn?. - Nh÷ng thµnh tùu næi bËt cña VH giai ®o¹n nµy? - Em hiÓu ntn vÒ Hµo khÝ §«ng A. - Néi dung chÝnh cña VH giai ®o¹n nµy thÓ hiÖn ®iÒu g×?. - VÒ lÞch sö, x· héi giai ®o¹n này có gì đặc biệt?. - V¨n häc giai ®o¹n nµy ®­îc ph¸t triÓn ntn? - Thµnh tùu cña VH H¸n?. - Thµnh tùu cña VH N«m?. ngàn năm mất nước. Do đó, nhiệm vụ XD Quốc gia thèng nhÊt vµ chèng ngo¹i x©m lµ quan träng - §©y lµ thêi k× cã nhiÒu t«n gi¸o cïng tån t¹i hoà đồng - H×nh th¸i x· héi PK. b) VÒ v¨n häc - §©y lµ giai ®o¹n kh«i phôc vµ XD nÒ v¨n hiÕn DT, trong đó có VH - §©y lµ nÒn mãng toµn diÖn, v÷ng ch¾c cã tÝnh định hướng cho VHTĐ nói riêng và VHVN nói chung - V¨n tù : + Chữ Hán, văn ngôn đọc theo âm Hán việt + Ch÷ N«m ( Tõ TK XIII )- quèc ng÷ hoÆc quèc ©m - ThÓ lo¹i VH : + TiÕp thu c¸c thÓ lo¹i VH chÝnh luËn cña TQ ( chiÕu, biÓu, hÞch, tÊu, v¨n bia ...) + ThÓ v¨n xu«i + Th¬, phó, tõ tiÕp thu cña TQ - Nội dung : Khẳng định và ngợi ca DT -> Yêu nước Nước VN có lịch sử và nền văn minh, văn hiến lâu đời, có truyền thống yêu nước. Đấy là sự đảm bảo cho tương lai trường tồn của DT - VÝ dô t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu ( SGK) 2. VHVN từ TK XV đến hết TK XVII a) VÒ lÞch sö - XH - TriÒu Lª ®­îc thiÕt lËp sau chiÕn th¾nggiÆc Minh, nhµ Lª lÊy Nho gi¸o lµm quèc gi¸o - TriÒu Lª tån t¹i 100 n¨m ( 1427 - 1527 ) thÞnh trị. Sau đó là nội chiến Lê - Mạc ( Từ năm 1553 1559) và tiếp theo là nội chiến Đàng trong Đàng ngoài b) VÒ VH - Chuyển mạch theo hướng DT hoá từ ngôn ngữ, thể loại, từ nội dung đến hình thức - VH ch÷ H¸n : Cã vai trß to lín + V¨n chÝnh luËn ph¸t triÓn m¹nh, nh÷ng t¸c phÈm xuÊt s¾c ( §¹i c¸o b×nh Ng« ...) + V¨n xu«i tù sù : TruyÖn ng¾n truyÒn k× ( Chuyện người con gái Nam Xương ) + Sö kÝ, tùa, b¹t, th¬, phó, tõ... phong phó, cã nhiều thành tựu đặc sắc. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - VH giai ®o¹n nµy ph¶n ¸nh ®iÒu g×? - Em nhËn xÐt ntn vÒ VH giai ®o¹n nµy?. - T×nh h×nh lÞch sö, XH?. - Giai ®o¹n VH nµy cã nh÷ng thµnh tùu næi bËt g×?. - Em h·y nªu nh÷ng TG, TP tiªu biÓu? Néi dung chÝnh cña nh÷ng TP nµy?. - V¨n häc ch÷ N«m ph¸t triÓn + Th¬ n«m §­êng luËt : §Ønh cao " Quèc ©m thi tập "- Nguyễn Trãi, " Hồng đức quốc âm thi tập "- Các tướng đời Lê Thánh Tông; " Bạch vân quèc ng÷ thi "- NguyÔn BØnh Khiªm  LÇn ®Çu tiªn cã tËp th¬ cña c¸c danh gia + ThÓ th¬ thuÇn viÖt : H¸t nãi, lôc b¸t vµ song thÊt lôc b¸t  XuÊt hiÖn nh÷ng t¸c phÈm diÔn ca, khóc vÞnh, nh÷ng truyÖn th¬ N«m, diÔn n«m v¨n xu«i, truyÖn truyÒn k× víi quy m« lín ( Hai thµnh phÇn VH H¸n vµ N«m tån t¹i song song, t¸c dông qua l¹i ) - Néi dung : + Nội dung yêu nước với các sắc thái khác nhau + Chú ý đến con người số phận con người, đặc biệt người phụ nữ và bắt đầu phê phán những biÓu hiÖn phi nho gi¸o - NhËn xÐt chung : VH giai ®o¹n nµy xuÊt hiÖn nhiÒu t¸c gi¶ lín, xuÊt hiÖn c¸c thÓ th¬ DT, ph¸t triÓn m¹nh th¬ ca quèc ©m, v¨n xu«i chÝnh luËn vµ tù sù, néi dung phong phó 3. VHVN từ TK XVIII đến nửa đầu TK XIX a) Hoµn c¶nh lÞch sö - XH - Chế độ XH khủng hoảng dẫn đến các triều đại liên tiếp thay nhau sụp đổ : Chúa Nguyễn ở Đàng trong, vua Lê và chúa Trịnh ở đàng ngoài, triều đại Tây Sơn, tiếp đó là sự thiết lập triều NguyÔn Gia long - Phong trào đấu tranh của ND nổ ra khắp nơi, đặc biệt từ năm 1738 trở đi và đỉnh cao là phong trào Tây Sơn cùng một lúc lật đổ các tập đoàn phong kiến trong nước: Nguyễn - Trịnh - Lê và đập tan các cuộc xâm lược từ 2 phía : Quân Xiªm vµ qu©n Thanh, nh­ng cuèi cïng nhµ T©y Sơn cũng bị sụp đổ - ý thøc vÒ c¸ nh©n ph¸t triÓn b) VÒ VH - VH viết vẫn phát triển và đạt đến độ rực rỡ nhÊt vÒ néi dung, NT ( ThÓ lo¹i NT ) - Néi dung : Chñ yÕu ph¬i bµy hiÖn thùc XH bÊt công và quan tâm đến số phận của con người bình thường, đấu tranh đòi quyền sống , quyền hưởng HP lứa đôi - Ngôn ngữ VH trưởng thành vượt bậc, đặc biệt. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - §Æc ®iÓm lÞch sö - XH vµ V¨n häc?. - ND VH giai ®o¹n nµy? C¸c TG tiªu biÓu?. - VHTĐVN có những đặc điểm c¬ b¶n g×? Cho biÕt néi dung các đặc điểm ấy . - T¹i sao nãi VHT§VN g¾n bã với vận mệnh đất nước và số. lµ ng«n ng÷ DT - Thể loại nở rộ, đều đạt đỉnh cao : + TruyÖn n«m : TruyÖn KiÒu ( NguyÔn Du), " S¬ kÝnh t©n trang "( Ph¹m Th¸i )... + Ng©m khóc : " Chinh phô ng©m khóc" ( §Æng TrÇn C«n); " Cung o¸n ng©m khóc" ( NguyÔn Gia ThiÒu ) + H¸t nãi : NguyÔn C«ng Trø, Cao B¸ Qu¸t ... + Thơ nôm Đường luật : Hồ Xuân Hương, Bà huyÖn Thanh Quan ... + Tiểu thuyết chương hồi : "Hoàng Lê nhất thèng chÝ " ( Ng« Gia v¨n ph¸i ) + KÞch b¶n tuång + Kí : " Thượng kinh kí sự " -> NhËn xÐt : §©y lµ gia ®o¹n ph¸t triÓn rùc rì nhÊt 4. VHVN nöa cuèi TK XIX a) §Æc ®iÓm lÞch sö - XH - Chế độ XH phong kiến VN suy tàn - Pháp xâm lược, VN mất dần vào tay TD Pháp, một chế độ nửa phong kiến, nửa thực dân bước ®Çu h×nh thµnh ë Nam bé vµ lan ra B¾c bé b) VÒ VH - Văn chương trào phúng, tố cáo, đả kích tiêu biểu như : Tú Xương, Nguyễn Khuyến ... - Văn chương yêu nước phát triển với những tác gi¶ tiªu biÓu : NguyÔn §×nh ChiÓu - Ngoài thơ ca, văn chính luận ; đặc biệt là loại văn đầu đời Trần cũng rất phát triển ( Nguyễn Trường Tộ ) - Do hạn chế vì mặt văn tự và phương thức phản ¸nh, VHT§ viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m r¬i vµo bÕ t¾c - Ch÷ Quèc ng÷ víi v¨n xu«i quèc ng÷ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn ë Nam bé II. Một số đặc điểm cơ bản của VHTĐ Việt Nam 1. Chủ nghĩa yêu nước: Gắn bó với vận mệnh đất nước và số phận con người - Do hoàn cảnh đặc biệt, ngay từ khi mới ra đời, VHTĐVN đã gắn bó với vận mệnh đất nước và con người - Chủ đề nổi bật của VHTĐVN là chủ nghĩa yêu nước, tư tưởng nhân đạo và chủ nghĩa anh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> phận con người?Cho VD?. - Chñ nghÜa N§ trong VHVN b¾t nguån tõ ®©u? - Chñ nghÜa N§ ®­îc thÓ hiÖn ntn?. - Trong VH chủ nghĩa NĐ đã được đề cập ntn?. - Sau khi đọc SGK, hãy nêu các TG, TP tiªu biÓu? - T¹i sao VH giai ®o¹n nµy l¹i ph¶n ¸nh hiÖn thùc x· héi cuéc sång ®au khæ cña nh©n d©n?. - Nhøng hiÖn thùc nµo vÒ thÕ sù đã phản ánh trong những TP nµy?. hïng VÝ dô : + Tác phẩm yêu nước : Thiên đo chiếu, Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuéc... + T/P phản ánh số phận con người : Bình Ngô đại cáo, Truyền kì mạn lục, Truyện Kiều ... {-> Biªñ hiÖn phong phó vÒ néi dung, c¶m xóc, giäng ®iÖu... - VHT§VN lu«n b¸m s¸t lÞch sö DT, ph¶n ¸nh những sự kiện trọng đại liên quan đến vân mệnh đất nước và phản ánh số phận con người VN 2. Chñ nghÜa nh©n dËo - §©y lµ ND lín xuyªn suèt VH T§ VN - Chñ nghÜa N§ b¾t nguèn tõ truyÒn thèng nh©n đạo, cội nguồn VH DG, ảnh hưởng tư tưởng của PhËt gi¸o, Nho gi¸o , §¹o gi¸o. - Những biểu hiện của chủ nghĩa nhân đạo + Lối sống: Thương người như thể thương thân + Nguyên tắc, đạo lí. + Thái độ ứng sử tốt đẹp giữa con người với con người. - Thể hiện chủ nghĩa nhân đạo trong các TP VH: + Lên án, tố cáo các thế lực tàn bạo chà đạp lên con người + Khẳng định, đề cao con người: Phẩm chất, tài n¨ng, kh¸t väng, quyÒn sèng, quyÒn h¹nh phóc, tù do…. + Đề cao những quan hệ đạo đức, đạo lí tốt đẹp giữa người vưới người. - C¸c TP, TG tiªu biÓu (SGK) 3. C¶m høng thÕ sù - BiÓu hiÖn râ nhÊt tõ VH cuèi thêi TrÇn (TK XIV). VH ph¶n ¸nh hiÖn thùc XH, cuéc sèng ®au khæ cña nh©n d©n. - Cảm hứng thế sự đặc biệt phát triển trong 2 TK XVIII, XIX. - C¸c TG tiªu biÓu: + NguyÔn BØnh Khiªm, NguyÔn D÷. + Thượng Kinh Ký sự – LHTrác, Vũ trung tuỳ bót – P§Hæ. + Th¬ NDu. + Thơ NKhuyến, TXương.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - GV yªu cÇu HS nªu VD cô 4. Lu«n hÊp thô m¹ch nguån VH d©n gian thÓ hoÆc GV thuyÕt gi¶ng - BÊt cø nÒn VHDT nµo còng ph¶i hÊp thô m¹ch nguån VHDG. Mèi quan hÖ VHDG - VHV lµ quan hÖ hai chiÒu - ở VN nền VHV ra đời sau 100 năm bị phong kiến phương bắc đô hộ. Vì vậy VHDG lại càng quan trọng. Nó không chỉ cung cấp đề tài, cốt truyện, kinh nghiệm NT ; mà còn định hướng, b¶o tån b¶n s¾c DT vµ song hµnh víi VHV trong suốt thời trung đại VÝ dô : + T/P v¨n xu«i " ViÖn ®iÖn u linh tËp", " LÜnh nam chÝch qu¸i lôc "- S­u tÇm, ghi chÐp, viết lại các truyền thuyết dân gian của người ViÖt . + YÕu tè DG trong " TruyÒn k× m¹n lôc" + ThÓ th¬ lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t ... trong truyÖn N«m b¾t nguån tõ ca dao, tôc ng÷ + Ng«n ng÷ trong th¬ NguyÔn Tr·i, Hå Xuân Hương ... - Tính quy phạm được thể hiện {-> Các tác giả lớn đều tắm mình trong suối ntn? nguån cña VHDG III – Nh÷ng ®¨c ®iÓm lín vÒ NT cña VHT§ 1. TÝnh quy ph¹m vµ sù ph¸ vì tÝnh quy ph¹m. - TÝnh quy ph¹m: + Quan điểm VH: Coi trọng mục đích giáo huấn cña VH. - Hãy thử lấy một vài VD để + Tư duy NT: theo kiểu mẫu NT có sẵn đã thành chøng minh sù ph¸ vì tÝnh quy c«ng thøc. ph¹m trong VHT§? + Thể loại VH: Quy định chặt chẽ về kết câu. + C¸ch sö dông thi liÖu, v¨n liÖu: Thiªn vÒ ­íc lệ tượng trưng. - Em hãy tìm những TP, TG để - Sự phá vỡ tính quy phạm: Phát huy cá tính minh ho¹? s¸ng t¹o trong c¶ éi dung vµ h×nh thøc. 2. Khuynh hướng trang nhã và su hướng bình dÞ. - BiÓu hiÖn: + Đề tài, chủ đề: hướng tới cái cao cả, sang träng. - Biểu hiện như thế nào ? + Hình tượng NT: hướng tới vẻ tao nhã, mỹ lệ Chøng minh ? + Ngôn ngữ NT: ngôn ngữ cao quý, diễn đạt trau chuèt - Tuy nhiên, su hướng trang nhã dần dần đi gần về đời sống hiện thực, tự nhiên, bình dị.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> 3. TiÕp thu tinh hoa VH Trung hoa trªn tinh thần DT, tạo nên những giá trị VH đậm đà bản s¾c VN - Sử dụng chữ Hán, các thể loại VH, đề tài, thi liệu, điển cố cùng các phương thức thể hiện từ VH Trung hoa VD : +" ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n " .............. .......... TQuèc Míi + Mượn cốt truyện, thi liệu trong " TruyÖn KiÒu" + Mượn chữ Hán nhưng đọc theo âm Hán ViÖt + Th¬ §­êng viÕt b»ng ch÷ ViÖt ( N«m ) v.v..... Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>