Giáo án Ngữ văn 10 tiết 33 Đọc - Văn: Ca dao than thân

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: 2/11/2006 TiÕt theo PPCT: 33 Ký duyÖt:. §äc - v¨n: Ca dao than th©n A. Môc tiªu bµi häc:. Gióp häc sinh: - Qua bài học, bước đầu cảm nhận được cảnh ngộ, nỗi niềm của người phụ nữ, người nông dân thời xưa. - Nắm được NT so sánh, ẩn dụ và cách sử dụng biểu tượng trong ca dao. B. phương tiện thực hiện - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸CH THøC TIÕN HµNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo , gợi tìm , kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò: 2. Giíi thiÖu bµi míi: Bên cạnh những câu hát bộc lộ nghĩa tình yêu thương đằm thắm, ca dao còn thể hiện sự than thở về cuộc đời, những cảnh ngộ đắng cay để từ đó bộc lộ phẩm chất và đòi quyền sống cho con người. Để thấy được vẻ đẹp trong những câu CD ấy , chúng ta tìm hiểu bài học hôm nay. Hoạt động của GV và HS I. §äc - hiÓu: 1.Bµi CD 1,2,3 Ba bài ca dao đề cập đến số phận gì của người phụ nữ trong x· héi cò ?. Yêu cầu cần đạt - Ba bài CD đều nói về thân phận chung - Thân phận bị phụ thuộc hoàn cảnh và người khác - của người phụ nữ trong xã hội phong kiến ( đặc biệt trong hôn nhân ) Họ không được chủ động, không có quyền quyết định h¹nh phóc cña m×nh; mµ hoµn toµn phô thuéc vµo x· hội, gia đình.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Bài CD 1 và 2 đã sử dụng thủ pháp NT gì ?Đối tượng được đề cập là ai? Phân tích giá trị biÓu c¶m cña bµi CD?. - Bµi 1 vµ 2 sö dông h×nh thøc so s¸nh vµ Èn dô . * Đối tượng để so sánh là: Tấm lụa đào Th©n em nh­ [ Giếng giữa đàng + " Tấm lụa đào": Gợi vẻ đẹp vừa mềm mại, dịu dàng, tha thướt đầy nữ tính. + " Giếng giữa đàng ": Gợi ra vẻ đẹp trong trẻo, m¸t lµnh {-> Người phụ nữ ý thức được về vẻ đẹp, phẩm chất đáng quý, đáng được nâng niu, gìn giữ,trân trọng của mình - "Giá trị sử dụng"để khẳng định vẻ đẹp tự nhiên, mộc mạc, giản dị của người phụ nữ hiện có. * Nh­ng hä l¹i : + PhÊt ph¬ gi÷a chî...ai? kh«n röa mÆt + Người [ { Èn dô phµm röa ch©n {-> Người phụ nữ đẹp là thế, đáng quý là thế mà kh«ng ®­îc lùa chän HP cho m×nh, th©n phËn hä phô thuộc vào người khác như : Tấm lụa đào "phất phơ giữa chợ" không biết rồi ai sÏ lµ chñ nh©n, kh«ng biÕt sÏ thuéc vÒ ai. Cũng như , giếng nước mát "giữa đàng"không thể tự mình chọn " Người khôn" hay "người phàm" đến röa . {=> Bối cảnh sử dụng để nhấn mạnh sự phụ thuộc cña phô n÷ trong x· héi.. Bµi CD sè 3 thÓ hiÖn th©n phận của người phụ nữ trong - Bài 3: lại gợi ra một sắc thái buồn khác về thân phận người phụ nữ - Nỗi niềm của người phụ nữ phải x· héi nh­ thÕ nµo? ®i lÊy chång sím b»ng h×nh ¶nh so s¸nh ngÇm: §ät mï u non nít - C« g¸i trÎ -> Ph¶i ®i lÊy chång qóa sím, ph¶i tõ bá tuæi thiÕu nữ đẹp đẽ , thơ mộng để buộc đời mình với phận làm vî ®Çy bã buéc, ®au khæ trong x· héi phong kiÕn => TiÕng ru buån lµ t©m sù riªng, hä kh«ng biÕt t©m sự cùng ai ngoài đưa con nhỏ bé, ngây thơ. Bài CD đã diễn tả cảnh đáng thương và số phận đau buồn như đã thành quy luật của những người con gái bị tảo hôn .. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> S¾c th¸i t×nh c¶m cña 3 bµi cã g× kh¸c nhau ?. - S¾c th¸i t×nh c¶m cña 3 bµi cã kh¸c nhau. NÕu bµi 1,2 người phụ nữ không quyết định được số phận của m×nh; th× bµi 3 l¹i thÓ hiÖn t×nh c¶m, tiÕng nãi cña người con gái phải lấy chồng quá sớm.. 2. Bµi CD sè 4: *Nh©n vËt tr÷ t×nh cña bµi CD nµy lµ mét c« g¸i, ®©y Nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi lµ lêi thæ lé vÒ t×nh yªu cña c«. CD nµy lµ ai ? Hai c©u th¬ *Hai c©u ®Çu vµ 4 c©u sau cã mèi liªn hÖ víi nhau: ®Çu cho ta biÕt ®iÒu g×?H·y - Hòn đá đóng rong... vì dòng nước chảy chØ ra mèi liªn hÖ gi÷a 2 c©u Hòn đá bạc đầu ... vì bởi sương sa dÇu vµ 4 c©u sau? -> ẩn dụ, mượn vật thể thiên nhiên để bộc lộ tâm sự thầm kín : Vững chắc, trơ lì như đá mà không tránh khỏi phôi pha, huống chi tuổi xuân con người (Đặc biÖt l¹i lµ con g¸i ) -> Nói đến "đá" là để nói về sự thay đổi , phôi pha trong thêi gian vµ hoµn c¶nh nghiÖt ng· - Bốn câu cuối bộc lộ tâm sự của người con gái trong tình yêu đôi lứa, trước nỗi sợ hoàn cảnh, lễ giáo phong kiến -> Nõi sợ hãi của người con gái được cụ thÓ ho¸ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh mang s¾c th¸i kh¸c nhau: MÑ, cha b»ng biÓn - trêi Sî[ { So s¸nh m©y b¹c gi÷a trêi mau tan + Nçi sî cha, mÑ ®­îc so s¸nh víi biÓn réng, trêi cao; bëi trong x· héi phong kiÕn hµ kh¾c, l¹c hËu cha - mẹ quyết định hôn nhân cho con, " cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy ". Thực tế này mà cô gái sợ không dám nãi ra t×nh yªu cña m×nh víi chµng trai -> H×nh ¶nh " §Êt - Trêi " nãi lªn ¸p lùc nÆng nÒ, ghê gớm của xã hội cũ đối với mong muốn chính đáng của người phụ nữ. + Nçi sî ®­îc diÔn t¶ bãng bÈy, tÕ nhÞ: " M©y b¹c"lµ Èn dô vÒ t×nh c¶m chµng trai - TY cña chµng tuy đẹp nhưng mỏng manh , không chắc chắn, dễ chuyển dời, tan biến -> Nỗi sợ lòng người dễ đổi thay - §©y míi chÝnh lµ nçi sî lín nhÊt cña c« g¸i ( dï không được diễn tả ở mức độ " bằng biển, bằng trời " ) => Càng yêu thương câu hỏi ấy càng xoáy sâu, giày vò cô gái . Nhưng sợ thì sợ đấy mà thương thì cứ thương. Mâu thuẫn đáng thương giữa niềm khao. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> 3. Bµi CD sè 5 : Con cß ë trong t×nh c¶nh nh­ thÕ nµo ? Ph©n tÝch tÝnh c¸ch con cß trong bµi CD?. khát HP lứa đôi và thân phận " đàn bà "được diễn tả rất sâu sắc và sinh động trong bài CD này . - Con cß ë trong t×nh c¶nh : §i kiÕm ¨n trong hoµn cảnh đặc biệt, gặp rủi ro và lâm nạn - Thông thường cß ®i kiÕm ¨n ban ngµy chø kh«ng ®i kiÕm ¨n ban đêm như loài Vạc. Con cò đi kiếm ăn ban đêm là trái víi tËp tÝnh, quy luËt tù nhiªn -> VÊt v¶,cã thÓ gÆp nhiều tai hoạ bất ngờ ( Họ phải đi làm thuê làm mướn ở nơi xa, phải tranh thủ làm cả đêm nữa để tăng tiền công, tiền thưởng. Song họ gặp phải chuyện chẳng lµnh ). Gi¶i thÝch nghÜa côm tõ " t«i - " T«i cã lßng nµo ": T«i cã ý g× xÊu ( thanh minh, ph©n trÇn ) cã lßng nµo"vµ h×nh ¶nh Nước trong " nước trong, nước đục". T©m sù cña con cß thÓ hiÖn [ { Èn dô ®iÒu g× ? Nước đục -> Béc lé sù lùa chän : + Nếu phải chết cò muốn chết trong "nước trong" ( tøc chÕt trong danh dù -"ChÕt trong h¬n sèng nhôc" + Cò không muốn chết trong "nước đục" ( Tức tai tiÕng, nhôc nh·, hæ thÑn ) => Nçi niÒm cña cß: + Cß khao kh¸t ®­îc sèng. TiÕng kªu cña nã ch©n thµnh, gÊp g¸p, lµ tiÕng kªu cøu cÇn ®­îc sèng. + Cò tượng trưng cho cho người lương thiện đêm ngày lặn lội kiếm ăn vất vả, lại gặp rủi ro, hoạn nạn Lời con cò là lời phân trần chân thật về cảnh ngộ đáng thương của nó + Trong việc lựa chọn sự sống, cò luôn hướng tới danh dự . Nếu phải chết cò luôn nghĩ đến lương tâm và trách nhiệm của mình đối với thế hệ nối tiếp; kh«ng muèn ch¸u con ph¶i hæ thÑn v× nã . Con cò thường là biểu tượng cña ai ?. - Con cò thường là biểu tượng của người nông dân. Người nông thường mượn hình ảnh con cò để diễn tả cuộc đời, thân phận của mình, bởi : + Trong các loài chim kiếm ăn ở đồng ruộng, chỉ có con cò gần gũi người nông dân hơn cả. Những lúc cày cuèc, cÊy h¸i hä lu«n thÊy con cß ë bªn c¹nh.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> + Cò có nhiều đặc điểm giống người nông dân : Thân cß gÇy guéc, chÞu khã, vÊt va lÆn léi kiÕm ¨n T×m 1 sè bµi Cd cã h×nh ¶nh con cß ?. - Bµi CD cã h×nh ¶nh con cß : + Nước non lận đận một mình, Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh bÊy nay. Ai lµm cho bÓ kia ®Çy, Cho s«ng kia c¹n, cho gÇy cß con. + Trêi m­a Qu¶ d­a vÑo vä Con èc n»m co Con tôm đánh đáo Con cß kiÕm ¨n. II. Cñng cè :. - CD than thân có ssó lượng lớn và tiêu biểu cho tiếng nói đoig quyền sống cho con người - CD cßn lµ tiÕng nãi tè c¸o, bãc trÇn b¶n chÊt cña x· hội phong kiến đè nặng lên kiếp sống người dân LĐ - NT thường sử dụng là so sánh, ẩn dụ, biểu tượng có tính truyền thống, quen thuộc với người LĐ. III. Bµi tËp n©ng cao : Làm đề cương giới thiệu chùm CD về chủ đề than thân. 1. Đặt vấn đề : - Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ CD nãi chung vµ chïm CD víi chủ đề thanh thân nói riêng 2. Giải quyết vấn đề: - Than thở vì không quyết định được HP của mình Th©n em nh­ miÕng cau kh« ...... - Cùng một chủ đề thanh thân, CD có nhiều cách thể hiÖn : + H×nh ¶nh c©y quÕ gi÷a rõng " Em nh­ c©y quÕ ...." + H×nh ¶nh c©y khÕ" TrÌo lªn c©y khÕ .... khÕ ¬i " + Hình ảnh hạt mưa, tấm lụa đào, giếng giữa đàng - Cã nhiÒu c¶nh ngé kh¸c nhau trong lêi ca gióp ta nhËn ra sù phong phó cña CD than th©n + Người làm nghề sông nước + Người nông dân trên đồng ruộng + C« g¸i than thë v× bÞ Ðp duyªn - NT tiªu biÓu trong CD than th©n + So s¸nh + Èn dô. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> + Biểu tượng 3. Kết thúc vấn đề : Nêu ý nghĩa của vấn đề được phản ánh trong chùm CD về chủ đề than thân. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>