Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (387.2 KB, 20 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
<b>KHOA KHOA HỌC SỨC KHỎE </b>
<b>BỘ MÔN Y TẾ CÔNG CỘNG </b>
<b>LÊ THỊ DUNG </b>
<b>SỨC KHỎE TÂM THẦN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ </b>
<b>LIÊN QUAN CỦA NGƯỜI BỆNH ĐIỀU TRỊ METHADONE </b>
<b>TẠI TRUNG TÂM Y TẾ THÀNH PHỐ BẮC GIANG NĂM 2019 </b>
Chuyên ngành : Y TẾ CÔNG CỘNG
Mã số <b>: 8720701 </b>
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG
<b>HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Lê Anh Tuấn </b>
CDTP : Chất dạng thuốc phiện
CSĐT : Cơ sở điều trị
DASS : Thang đánh giá trầm cảm, lo âu, căng thẳng
(Depression Anxiety Stress Scales)
ĐTNC : Đối tượng nghiên cứu
ĐTV : Điều tra viên
MMT : Điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện
bằng methadone
(Methadone Mainternance Treatment)
NCMT : Nghiện chích ma túy
SKTT : Sức khỏe tâm thần
MLQ : Mối liên quan
Tp. : Thành phố
TTYT : Trung tâm y tế
UNODC : Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm Liên
hợp quốc
<b>ĐẶT VẤN ĐỀ </b>
Sử dụng ma túy hiện nay đang là vấn đề mà cả xã hội quan
tâm, nó len lỏi vào từng căn nhà, ngõ phố và không loại trừ người
nào. Ma túy xâm lấn như vũ bão trong cộng đồng người với tất cả
các tầng lớp trong xã hội, với các lứa tuổi và không loại trừ nam
hay nữ. Theo báo cáo của Cơ quan phòng chống ma túy và tội
phạm Liên hợp quốc (UNODC), năm 2014 ước tính trên thế giới
có khoảng 12,7 triệu người nghiện chích ma túy (NCMT) [36]. Tại
Châu Á, khoảng 25% đến 40% người nghiện chất gây nghiện bất
hợp pháp và 60% người nghiện các chất dạng thuốc phiện [34].
Tại Việt Nam tính đến ngày 15/11/2017, cả nước có khoảng
222.582 người nghiện chích ma túy có hồ sơ quản lý. Điều trị thay
thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone (MMT) đã
được triển khai ở 63 tỉnh, thành phố trên cả nước với 294 cơ sở
điều trị, cung cấp dịch vụ cho 52.818 người bệnh [8].
đến tình trạng thể chất, tâm lý, xã hội đa chiều, đặc biệt vấn đề sức
khỏe tâm thần của người điều trị methadone cũng là một vấn đề mà
Tại tỉnh Bắc Giang, tính đến ngày 26/7/2018, có 9 cơ sở điều trị
(CSĐT) methadone được đặt tại các huyện/thành phố, đang quản lý
điều trị cho 1.118 người bệnh, tổng số ca bệnh đã được điều trị bằng
biện pháp này lên hơn 1.900 người [14]. Tháng 11/2015 cơ sở điều trị
methadone thuộc Trung tâm Y tế (TTYT) thành phố Bắc Giang (Tp.
Bắc Giang) được thành lập. Tính đến hết tháng 5/2019 cơ sở đã điều
trị lũy tích cho 335 người nghiện chích ma túy và hiện tại đang điều
trị cho 170 người bệnh [10]. Sức khỏe tâm thần của người bệnh là
một trong các chỉ số phản ánh chất lượng dịch vụ và tác động của
dịch vụ. Đo lường sức khỏe tâm thần của người bệnh đang điều trị
methadone ở đây là rất cần thiết, nghiên cứu sẽ là cơ sở góp phần
nâng cao sức khỏe tâm thần cho người bệnh điều trị methadone. Câu
hỏi đặt ra là “Thực trạng sức khỏe tâm thần của người điều trị
methadone ở đây như thế nào và yếu tố nào ảnh hưởng đến sức khỏe
tâm thần của họ?”
<i><b>Để trả lời câu hỏi này, nghiên cứu “Sức khỏe tâm thần và một số </b></i>
<i><b>yếu tố liên quan của người bệnh điều trị methadone tại Trung tâm y tế </b></i>
<i><b>thành phố Bắc Giang năm 2019” được thực hiện với hai mục tiêu: </b></i>
<i>1. Mô tả thực trạng sức khỏe tâm thần của người bệnh điều trị </i>
<i>methadone tại Trung tâm y tế thành phố Bắc Giang năm 2019. </i>
<i>2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến sức khỏe tâm thần của </i>
<b>CHƯƠNG 1 </b>
<b>TỔNG QUAN TÀI LIỆU </b>
<b>1.1. Một số khái niệm cơ bản </b>
<i><b>1.1.1. Chất ma túy </b></i>
Theo Luật phòng chống ma túy: Chất ma túy bao gồm chất gây
nghiện và chất hướng thần.
<i><b>1.1.2. Nghiện ma túy </b></i>
Theo quyết định 3140/QĐ-BYT ngày 30/8/2010 của Bộ trưởng
Bộ Y tế, người nghiện ma túy là người sử dụng chất ma túy và bị lệ
thuộc vào các chất này [1].
<i><b>1.1.3. Methadone và điều trị methadone </b></i>
Methadone là một CDTP tổng hợp, có tác dụng dược lý tương tự
như các CDTP khác (đồng vận) nhưng không gây nhiễm độc hệ thần
kinh trung ương và khơng gây khối cảm ở liều điều trị, có thời gian
bán huỷ dài (trung bình là 24 giờ) nên chỉ cần sử dụng 1 lần trong 1
ngày là đủ để không xuất hiện hội chứng cai. Methadone có độ dung
nạp ổn định nên ít phải tăng liều khi điều trị lâu dài.
<b>1.2. Thực trạng sử dụng ma túy và hậu quả </b>
<i><b>1.2.1. Thực trạng nghiện chích ma túy </b></i>
Tại Châu Á, khoảng 25% đến 40% người nghiện chất gây nghiện
<i><b>1.2.2. Hậu quả của sử dụng ma túy </b></i>
Nghiện ma túy không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến bản thân, gia
đình người nghiện mà cịn ảnh hưởng lớn đến cộng đồng.
Tác hại đối với cơ thể
Ảnh hưởng đến các mối quan hệ
Ảnh hưởng đến gia đình
Ảnh hưởng đến xã hội
<b>1.3. Chương trình giảm hại và chương trình methadone </b>
Tại Việt Nam, chương trình MMT thí điểm bắt đầu triển khai từ tháng
5/2008 với 06 trung tâm điều trị tại Hải Phịng và Hồ Chí Minh. Tháng
9/2014, chương trình được triển khai tại 38 tỉnh, thành phố với hơn 120
CSĐT và điều trị cho 21.317 người bệnh [8]. Đến hết năm 2015, đã có 57
tỉnh, thành phố triển khai chương trình với 239 cơ sở điều trị, nâng số
người bệnh được điều trị lên 43.720 người [2].
<b>1.4. Sức khỏe tâm thần của người bệnh MMT và các yếu tố liên </b>
<b>quan </b>
<i><b>1.4.1. SKTT của người bệnh MMT ở Việt Nam </b></i>
<i><b>1.4.2. Một số nghiên cứu về sức khỏe tâm thần của người bệnh </b></i>
<i><b>MMT </b></i>
Nghiên cứu của Nguyễn Thu Trang và cộng sự năm 2016, cho
thấy việc sàng lọc rối loạn tâm thần bằng cơng cụ chuẩn hố ở người
bệnh MMT là rất cần thiết [8]; các chỉ số báo cáo SKTT có thể là
chất lượng giấc ngủ và liều MMT. Người bệnh có liều MMT trên 120
mg có nguy cơ rối loạn tâm thần cao hơn 2 lần so với người bệnh có
liều dưới 60 mg (OR = 2,4; 95% CI = 1,1 - 5,5) [4].
Nghiên cứu của Nguyễn Thị Ninh Huệ, Phạm Phương Thảo, Lê
Minh Thuận năm 2018, nghiên cứu cho thấy người bệnh có rối loạn
trầm cảm, lo âu và căng thẳng lần lượt là 22%, 22%, 14,1%, người bệnh
bị cả ba rối loạn là 7,5% [27].
<b>1.5. Thông tin về địa bàn nghiên cứu </b>
<b>CHƯƠNG 2 </b>
<b>ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU </b>
<b>1. Đối tượng nghiên cứu </b>
Người bệnh đang điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng
methadone tại địa bàn nghiên cứu.
<b>2. Địa điểm nghiên cứu </b>
Nghiên cứu được thực hiện tại cơ sở điều trị methadone
<b>3. Thời gian nghiên cứu </b>
Thời gian nghiên cứu từ tháng 2 đến tháng 12 năm 2019,
<b>4. Thiết kế nghiên cứu </b>
Nghiên cứu mơ tả cắt ngang có phân tích.
<b>6. Bộ công cụ thu thập thông tin </b>
- Bộ câu hỏi phỏng vấn trực tiếp người bệnh.
- Bản trích lục thông tin bệnh án.
<i>- Thang đo Dass – 21(được phát hành bởi quỹ tâm lý Úc). </i>
<b>7. Xử lý số liệu </b>
<b>CHƯƠNG 3 </b>
<b>KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN </b>
<b>1. Thông tin chung của người bệnh </b>
Nghiên cứu được thực hiện với 170 người bệnh điều trị methadone
tại Trung tâm Y tế Tp. Bắc Giang, tỷ lệ nghiên cứu là 100%.
Phần lớn người bệnh MMT ở trong nghiên cứu có giới tính là
nam, chiếm tới 98,8%, chỉ có 2 người bệnh trong nghiên cứu có giới
tính là nữ.
Về độ tuổi, đa số người bệnh ở độ tuổi lao động, lứa tuổi trung
niên với độ tuổi trung bình của đối tượng là 43,9 tuổi. Nhóm tuổi
Đa số người bệnh có học vấn ở mức tiểu học và THCS (34,47%,
46,47%), THPT 17,65 %, cịn lại 1,18% là khơng biết chữ.
Người bệnh tham gia nghiên cứu hoặc sống với bố mẹ, anh chị
trong nhà, hoặc đã góa, ly dị hoặc ly thân. Tỷ lệ này chiếm 67,65%,
gấp 2,09 lần nhóm sống độc thân (chưa từng kết hơn) hoặc sống với
<b>bạn bè, bạn tình hoặc người yêu. </b>
Phần lớn họ làm nghề tự do (85,29%), với 60,59% người bệnh
có thu nhập hàng tháng từ 3 đến 5 triệu đồng. Mức thu nhập này
tương đồng với nghiên cứu của Phạm Thị Đào [23].
<b>2. Thực trạng sức khỏe tâm thần của người bệnh </b>
tượng đang được điều trị methadone là khá cao. Sự khác biệt có thể
giải thích qua sự khác biệt về văn hóa và địa bàn của các nghiên cứu.
Nghiên cứu cắt ngang được thực hiện tại Nam Định của Lê
Anh Tuấn, mô tả về các vấn đề sức khỏe tâm thần trên đối tượng hiện
đang điều trị methadone, cho thấy tỷ lệ trầm cảm, lo âu và căng thẳng
ở mức độ vừa khá cao, lần lượt là 96,2%, 82% và 96% [39]. Theo
nghiên cứu tại tỉnh Quảng Châu, Trung Quốc trên cùng đối tượng,
được thực hiện bởi Xiao Zhang và cộng sự, mức độ trầm cảm của đối
tượng đang được điều trị methadone là 42,7% [38]. Tuy nhiên, các
đối tượng được phỏng vấn trong nghiên cứu lại có mức độ trầm cảm,
lo âu và căng thẳng ở mức vừa, nặng và rất nặng khá lớn. Theo đó, tỷ
lệ đối tượng bị căng thẳng là 50,59%, thấp nhất trong 3 yếu tố. Tỷ lệ
mắc trầm cảm là 75,29% tỷ lệ đối tượng lo âu là cao nhất với
<b>3. Một số yếu tố liên quan đến sức khỏe tâm thần của người bệnh </b>
Qua điều tra phỏng vấn 170 người bệnh đang điều trị Methadone
cho thấy các yếu tố có liên quan đến sức khỏe tâm thần là:
Trình độ học vấn (với p < 0,05; OR = 4,63),
Tình trạng hơn nhân (với p < 0,05; OR = 0,14),
Uống rượu bia trong 1 tháng qua (với p < 0,05; OR = 3,1),
Đã từng tiêm chích ma túy (với p < 0,05; OR = 0,39),
<b>KẾT LUẬN </b>
Nghiên cứu về sức khỏe tâm thần và một số yếu tố liên quan
của 170 người bệnh hiện đang tham gia điều trị Methadone tại Trung
tâm Y tế thành phố Bắc Giang năm 2019 cho thấy:
<b>1. Thực trạng sức khỏe tâm thần của người bệnh điều trị </b>
<b>methadone </b>
Tại thời điểm thực hiện nghiên cứu, có 170 người bệnh đủ điều
kiện tham gia nghiên cứu với 98.82% là nam giới, độ tuổi trung bình
là 44 tuổi và phần lớn người bệnh khơng có cơng việc ổn định. Phần
lớn người bệnh gặp vấn đề về rối loạn lo âu, chiếm 91,8%. Tỷ lệ
người bệnh gặp vấn đề về căng thẳng là ít nhất trong 3 yếu tố sức
Số liệu thu thập từ 170 người bệnh phân tích hồi quy theo 3
khía cạnh chính, bao gồm yếu tố cá nhân của người bệnh, yếu tố
từ cơ sở điều trị và yếu tố gia đình, cộng đồng.
<b>KHUYẾN NGHỊ </b>
Qua kết quả nghiên cứu, tôi xin đưa ra một số khuyến nghị như sau.
<i><b>Đối với người bệnh điều trị methadone và người nhà </b></i>
Để tăng hiệu quả điều trị, người bệnh không nên tiếp tục sử
dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, ma túy.
Đồng thời, nên dành thời gian tham gia các hoạt động xã hội
nhằm tăng cường gắn kết với cộng đồng, cũng như tham gia các hoạt
động cùng gia đình nhằm tăng thêm sự gắn kết với các thành viên.
Nên thực hiện tuyên truyền cho cộng đồng nhằm nâng cao
nhận thức về việc điều trị Methadone. Ủng hộ và động viên tinh thần
của người bệnh, giúp họ làm giảm gánh nặng về trầm cảm và căng
thẳng khi tham gia điều trị.
Khuyến khích người bệnh kết bạn, cùng nhau điều trị và giữ
vững tinh thần, nhằm tăng hiệu quả điều trị và giảm khả năng mắc
<i><b>Đối với cơ sở điều trị methadone </b></i>
<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO </b>
<b>TIẾNG VIỆT </b>
<i>mới công tác cai nghiện”, Tạp chí lao động và xã hội online </i>
<i>(10:50 AM 12/10/2016). </i>
giới đã tăng lên mức kỷ lục”.
<i>cộng đồng” Cổng thông tin điện tử. </i>
30/9/2014, Hà Nội.
phịng, chống HIV/AIDS năm 2015 và các nhiệm vụ trọng tâm
năm 2016”
phịng, chống HIV⁄AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại
dâm năm 2017 và triển khai nhiệm vụ năm 2018.
ra khỏi chương trình và quay lại điều trị tại các cơ sở điều trị
cai nghiện bằng methadone tỉnh Thái Nguyên từ 30/9/2011 đến
<i>31/8/2015”. Tạp chí Y học dự phịng. </i>
Thành Viên Gia Đình Của Nam Tiêm Chích Ma Túy Nhiễm
HIV Tại Hà Nội Năm 2016” Tạp chí nghiên cứu Y học 106(1),
pg. 179-185.
cảm của cán bộ y tế khối lâm sàng bệnh viện đa khoa thành
phố Vinh, bệnh viện đa khoa 115 Nghệ An năm 2013 và một
<i>số yếu tố liên quan”. Thư viện đại học Y tế công cộng. </i>
Khoa học và Công nghệ, số 8, tr. 165
<i>trí, Bệnh viện tâm thần Tp. Hồ Chí Minh", </i>
<i>. </i>
nghiện bằng chất thay thế methadone”. tiengchuong.vn/Ma-tuy
<b>TIẾNG ANH </b>
Attitudes Toward, and Experiences with Methadone and
Buprenorphine Maintenance Therapy Among People Who
<i>Inject Drugs in Malaysia”. Journal of Substance Abuse </i>
<i><b>Treatment 54, pg. 29–36. </b></i>
“Multilevel Predictors of Concurrent Opioid Use during
Methadonee Maintenance Treatment among Drug Users with
<i>HIV/AIDS”. PLoS ONE, 7(12), 51569. 8. Thach Duc Tran, </i>
<i>Tuan Tran và Jan </i>
depression among men living with HIV infection in Viet
<i><b>Nam”, American Journal of Public Health, 99 (S2). </b></i>
entry to methadone maintenance treatment using the SF‐36
<i>health survey questionnaire”, </i>