Phong trào thanh niên tình nguyện ở Việt Nam từ năm 2000 đến năm 2014.

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VIỆT HÙNG

PHONG TRÀO THANH NIÊN TÌNH NGUYỆN
Ở VIỆT NAM TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2014

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC

HÀ NỘI, 2019


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VIỆT HÙNG

PHONG TRÀO THANH NIÊN TÌNH NGUYỆN
Ở VIỆT NAM TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2014
Chuyên ngành : Lịch sử Việt Nam
Mã số

: 92 29 013

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN VĂN NHẬT

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu, tư liệu được sử dụng trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa
học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả

Nguyễn Việt Hùng


MỤC LỤC
Trang
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các phụ lục

MỞ
ĐẦU…
………
………
………
………
………
………
………
………
…..
1
Chương
1.

TỔNG
QUAN
TÌNH
HÌNH
NGHIÊ
N CỨU
LIÊN
QUAN
6
ĐẾN ĐỀ
TÀI .......
...............
...............
...............
...............
...............
...............
.
1.1. Các

cơn
g
trìn
h
nghi
ên
cứu
về
than
h

niên, cơng tác Đồn
và phong 6
trào thanh
niên.....................................
............................................
...............
1.2. Các cơng trình

nghiên cứu về hoạt
động tình nguyện và
phong trào
19
Thanh niên tình nguyện ở
Việt
Nam. ..................................
........................
1.3. Kết quả nghiên cứu

của các cơng trình đã
cơng bố và những
vấn đề 22
luận án tiếp tục giải
quyết..................................
............................................
Chương 2. QUAN ĐIỂM
CỦA ĐẢNG, NHÀ
NƯỚC VỀ THANH
NIÊN,

CÔNG TÁC
THANH NIÊN VÀ
CƠ SỞ LỊCH SỬ
CHO VIỆC PHÁT
ĐỘNG PHONG
TRÀO THANH
NIÊN TÌNH
NGUYỆN Ở VIỆT
NAM
............................................
............................................
.............
26
2.1. Quan điểm của Đảng,

Nhà nước về thanh
niên, công tác thanh
niên
26
và phong trào thanh
niên………………………
…………………………..

2.1.1. Một

số
vấn
đề cơ
bản
về

cơng
tác
thanh
niên,
phon
g trào
thanh
niên
26
và phong
trào Thanh
niên tình
nguyện.......
...................
...................
...............
2.1.2. Tư

tưởng
Hồ
Chí
Minh
và
quan
điểm
của
Đảng
Cộng
sản
Việt

Nam
về30
thanh niên
và cơng tác
thanh
niên………
…………
…………
…………...
2.2. Cơ sở

lịch sử

và
chủ
trươ
ng
của
Tru
ng
ươn
g
Đồ
n về
pho
ng
trào
37
Thanh
niên

tình
nguyện
………
………
………
………
………
………
…….
2.2.1. Cơ
sở lịch
sử ..........
...............
...............
...............
...............
...............
.....
37
2.2.2.
Chủ
trươn
g của
Trung
ương
Đồn
về
phon
g

trào Thanh niên tình
48
nguyện...........................
.......................................
.......................................
......
Chương 3. HÌNH THỨC
VÀ NỘI DUNG HOẠT
ĐỘNG CỦA PHONG
57
TRÀO THANH NIÊN
TÌNH NGUYỆN (2000 2014.................................
3.1. Một số hình thức và

mơ hình triển khai
phong trào Thanh
niên tình 57
nguyện……………………
……………………………
……………………..
3.1.1. Một số hình thức

triển khai

57


3.1.2. Một số mơ hình, tổ chức có hoạt động tình nguyện ở Việt Nam...........

68

3.2. Hoạt động tình nguyện tham gia phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ

71

mơi trường………………………………………………………………..
3.2.1. Một số phong trào và nội dung chính………………………………… 71

3.2.2. Kết quả đạt được..........................................................................................73
3.3. Hoạt động tình nguyện vì an sinh xã hội……………………………...

84

3.3.1. Một số phong trào và nội dung chính………………………………….

84

3.3.2. Kết quả đạt được..........................................................................................87
3.4. Hoạt động tình nguyện đảm bảo an ninh – quốc phòng……..............

98

3.4.1. Một số phong trào và nội dung chính………………………………….

98

3.4.2. Kết quả đạt được…....................................................................................100

Chương 4. NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM................................108

4.1. Nhận xét về phong trào Thanh niên tình nguyện.....................................108
4.4.1. Về nội dung hoạt động...............................................................................108
4.4.2. Phương thức triển khai...............................................................................110
4.1.3. Về hiệu quả, tác động của phong trào Thanh niên tình nguyện.................115
4.1.4. Nguyên nhân những thành cơng của phong trào Thanh niên tình

nguyện..............................................................................................................

120

4.1.5. Một số khó khăn, hạn chế và nguyên nhân................................................122
4.2. Một số kinh nghiệm....................................................................................126
4.3. Một số vấn đề đặt ra đối với phong trào Thanh niên tình nguyện

hiện nay ……………………………………………………………………..

129

4.3.1. Thời cơ, thách thức....................................................................................129
4.3.2. Yêu cầu đặt ra và một số giải pháp đẩy mạnh phong trào Thanh niên

tình nguyện trong thời gian tới……………………………………………….

134

KẾT LUẬN.........................................................................................................148
CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ.............151
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................152
PHỤ LỤC............................................................................................................178

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

An tồn giao thơng

ATGT

Ban Chấp hành Trung ương

BCHTW

Chính trị - xã hội

CT-XH

Chủ nghĩa xã hội

CNXH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNH, HĐH

Hội đồng nhân dân

HĐND

Kinh tế-xã hội

KT-XH

Liên hiệp thanh niên

LHTN

Nhà xuất bản

Nxb.

Thanh niên cộng sản

TNCS

Thanh niên tình nguyện

TNTN

Ủy ban nhân dân

UBND

Xã hội chủ nghĩa

XHCN


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Trang
Bảng

Hoạt động tuyên truyền về Tháng Thanh niên và Chiến dịch

1:

Thanh niên tình nguyện Hè, 2003-2012....................................... 58

Bảng

Địa bàn chiến dịch Thanh niên tình nguyện hè năm 2001-2008.. 61

2:
Bảng

Số lượng Thanh niên tình nguyện tham gia các chiến dịch thanh

3:

niên tình nguyện hè, 2000 – 2014......................................

Bảng

Một số đóng góp của hoạt động tình nguyện phát triển kinh tế -

4:

xã hội............................................................................................ 78

Bảng

Thống kê hoạt động tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật.... 80

64

5:
Bảng

Hoạt động y tế, chăm sóc sức khỏe cộng đồng trong các chiến 89

6:

dịch...............................................................................................

Biểu

Kết quả tiếp nhận máu toàn quốc từ năm 1994 đến năm 2013.... 90

đồ:
Bảng

Kết quả vận động và tổ chức hiến máu tại Lễ hội Xuân hồng từ

07:

năm 2008 đến năm 2014.............................................................. 92

Bảng

Hoạt động Tiếp sức mùa thi, Tiếp sức đến trường của Thanh

08:

niên............................................................................................... 93

Bảng

Hoạt động chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng.................... 95

09:
Bảng

Hoạt động Xây dựng văn minh đô thị, đảm bảo trật tự an tồn

10:

giao thơng trong các Tháng Thanh niên....................................... 103

Bảng 11:

Số lượng các đội hình thanh niên tình nguyện và số buổi tun
truyền về an tồn giao thơng trong các chiến dịch Thanh niên
tình nguyện hè.............................................................................. 104


DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC

Trang
Phụ lục 01:

Bảng tổng hợp kết quả chiến dịch Thanh niên tình nguyện hè

từ năm 2000 đến hết năm 2014................................................ 178

Phụ lục 02:

Bảng tổng hợp kết quả Tháng Thanh niên từ năm 2003 đến
hết năm 2013............................................................................ 191

Phụ lục 03:

Một số hình ảnh về phong trào Thanh niên tình nguyện (2000
– 2014)...........................................................................

198


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài luận án

Thanh niên là bộ phận đặc biệt của xã hội, có vị trí quan trọng trong
suốt tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Hồ Chí Minh,
trong nhiều bài nói và viết của mình đã luận giải một cách thuyết phục rằng:
"Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên"
[66, tr. 216]. Nghị quyết Trung ương 7 (khóa X) “Về tăng cường sự lãnh đạo
của Đảng đối với công tác thanh niên” tiếp tục khẳng định: “Thanh niên là
lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định
tương lai, vận mệnh dân tộc; là lực lượng chủ yếu trên nhiều lĩnh vực, đảm
nhận những công việc đòi hỏi hy sinh, gian khổ, sức khỏe và sáng tạo.”[211,
tr. 809]
Trước yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, các cấp,

các ngành cần phát huy tốt vai trò của thanh niên và thanh niên cần tiếp tục
tự khẳng định mình thực sự là lực lượng xung kích, sáng tạo trong đời sống
xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự định hướng, dẫn dắt của Đồn.
Phong trào Thanh niên tình nguyện do Đồn thanh niên phát động trên quy
mơ tồn quốc từ năm 2000 là một hoạt động hết sức có ý nghĩa, có tính giáo
dục và tính nhân văn, là mơi trường đoàn kết tập hợp thanh niên, thu hút
thanh niên tham gia vào các hoạt động cách mạng. Hoạt động tình nguyện
đã mạng lại ý nghĩa to lớn về nhiều mặt, kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội,
an ninh quốc phịng. Đồng thời qua đó, thanh niên được rèn luyện, cống hiến
và trưởng thành, sống có hồi bão, có lý tưởng và khơng ngừng nâng cao ý
thức giác ngộ cách mạng. Phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của
dân tộc, trong sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của
Đảng, thanh niên ta cũng ln ln có mặt ở những nơi đầu sóng ngọn gió
của Tổ quốc với tinh thần của những người tình nguyện. Truyền thống tình
1


nguyện, hy sinh những lợi ích nhỏ bé của bản thân để cống hiến mọi khả
năng trí tuệ, sức lực, của cải vật chất cho sự nghiệp cách mạng cao cả của
dân tộc đã làm nên đặc trưng và bản chất anh hùng của thế hệ trẻ mang tên
Bác Hồ vĩ đại.
Hiệu quả, tác động của phong trào Thanh niên tình nguyện thực sự to
lớn như vậy, tuy nhiên phong trào Thanh niên tình nguyện vẫn chưa nhận
được một sự quan tâm đúng mức. Nhiều hoạt động tình nguyện của thanh
niên vẫn cịn riêng lẻ, tự phát chưa có sự kết nối chặt chẽ giữa các cơ quan,
ban ngành đoàn thể, thiếu sự chỉ đạo chặt chẽ có hệ thống dựa trên các
khung pháp lý có hiệu lực nên khơng đảm bảo được tính bền vững – là một
trong những yếu tố quan trọng cho sự thành công của hoạt động thanh niên
tình nguyện. Hơn thế nữa, các nghiên cứu về phong trào Thanh niên tình
nguyện ở Việt Nam chưa nhiều và các nghiên cứu chưa thực sự phản ánh

được bức tranh tổng thể về hiện trạng các hoạt động, phong trào Thanh niên
tình nguyện ở Việt Nam.
Do đó, nghiên cứu sinh chọn đề tài “Phong trào thanh niên tình
nguyện ở Việt Nam từ năm 2000 đến năm 2014” làm luận án tiến sĩ lịch sử,
chuyên ngành Lịch sử Việt Nam là thực sự cần thiết, không chỉ giúp đánh
giá đúng thực trạng, những đóng góp, tác động của phong trào Thanh niên
tình nguyện đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước mà còn đưa ra
những bài học kinh nghiệm để đẩy mạnh và phát triển hoạt động thanh niên
tình nguyện trong thời gian tới.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu

- Làm rõ q trình hình thành, phát triển, hoạt động và những đóng
góp chủ yếu của phong trào Thanh niên tình nguyện đối với sự phát triển
kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng của đất nước từ năm 2000 đến hết năm
2014.


2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lịch sử, quá trình ra đời và phát triển của phong trào

Thanh niên tình nguyện ở Việt Nam.
- Trình bày thực trạng các hoạt động tình nguyện của thanh niên ở Việt

Nam trong giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2014.
- Phân tích, làm rõ ưu điểm, hạn chế, những vấn đề khó khăn, vướng
mắc trong q trình triển khai, tổ chức thực hiện phong trào Thanh niên tình
nguyện và đánh giá, nhận xét, rút ra một số kinh nghiệm, đề xuất những giải
pháp để phát huy hiệu quả của phong trào Thanh niên tình nguyện trong giai
đoạn hiện nay và sắp tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

3. 1. Đối tượng nghiên cứu
Phong trào Thanh niên tình nguyện do Đồn TNCS Hồ Chí Minh cấp
trung ương phát động và tổ chức thực hiện.
3. 2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu các hoạt động tình nguyện

của thanh niên Việt Nam trong phạm vi cả nước.
- Về thời gian: Luận án nghiên cứu các vấn đề nói trên trong khoảng

thời gian từ năm 2000 (Năm Thanh niên Việt Nam, năm Trung ương Đồn
chính thức phát động và triển khai phong trào Thanh niên tình nguyện trong
tồn quốc) đến hết năm 2014 (Năm Thanh niên Việt Nam, đánh dấu 15 năm
phong trào Thanh niên tình nguyện) và đề cập ở mức độ nhất định đến các
phong trào thanh niên trước và sau giai đoạn 2000 – 2014.
- Về nội dung: Nghiên cứu cơ sở lịch sử, quá trình hình thành, phát

triển, nội dung hoạt động, kết quả triển khai phong trào Thanh niên tình
nguyện do Trung ương Đồn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức trên các lĩnh vực
kinh tế - xã hội, an ninh – quốc phòng, an sinh xã hội và bảo vệ môi trường.


4. Cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Cơ sở lý luận

Luận án được tiến hành trên cơ sở chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh niên,
công tác thanh niên và phong trào thanh niên.
4.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu chủ yếu như sau:
- Phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp lơgic: được sử dụng

xun suốt trong cơng trình nghiên cứu này để phân tích mối liên hệ giữa
các sự kiện lịch sử, các phong trào thanh niên; nghiên cứu và luận giải các
các vấn đề thông qua các sự kiện cụ thể trong quá trình lịch sử, trong từng
phong trào cũng đòi hỏi tuân theo trật tự logic chặt chẽ mang tính liên kết.
- Phương pháp so sánh: được sử dụng nhằm đưa ra những kết luận,

nhận xét, đánh giá trong luận án được khách quan và chính xác hơn.
- Phương pháp phân tích - tổng hợp: được sử dụng nhằm luận giải q

trình phát động, triển khai, vai trị, tác động của phong trào Thanh niên tình
nguyện trong thời kỳ từ năm 2000 đến hết năm 2014.
- Phương pháp tổng kết thực tiễn: được sử dụng để đúc rút các kinh

nghiệm lịch sử, rút ra thành công và hạn chế của phong trào Thanh niên tình
nguyện trong giai đoạn từ năm 2000 đến hết năm 2014.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
- Luận án nghiên cứu một cách có hệ thống về phong trào Thanh niên

tình nguyện dưới góc độ sử học góp phần làm rõ hoạt động, vai trị và những
tác động, hiệu quả tích cực trong hoạt động tình nguyện của thanh niên Việt
Nam giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2014; từ đó, đúc kết một số kinh
nghiệm, đề xuất những giải pháp nhằm phát huy hiệu quả các hoạt động tình
nguyện của thanh niên Việt Nam.


- Đóng góp, bổ sung nhiều tài liệu có giá trị về tổ chức và hoạt động

của Đoàn thanh niên, Hội LHTN, Hội Sinh viên Việt Nam, góp phần vào
cơng tác nghiên cứu, giảng dạy lịch sử Đoàn và phong trào thanh niên Việt
Nam, phục vụ công tác giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Đồng thời, đây
cũng là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị cho đội ngũ cán bộ Đoàn trong
việc tham mưu, xây dựng, tổ chức thực hiện các phong trào thanh niên.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
- Luận án góp phần vào việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn về phong

trào thanh niên nói chung, phong trào Thanh niên tình nguyện nói riêng, làm
cơ sở khoa học cho việc đổi mới nhận thức và phương thức hoạt động của
Đồn TNCS Hồ Chí Minh, Hội LHTN Việt Nam trong tình hình mới.
- Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ nghiên cứu,

giảng dạy cán bộ Đồn và cơng tác thanh niên ở các cơ sở đào tạo; làm tài
liệu tham khảo có giá trị cho chính bản thân các tình nguyện viên, đồn viên,
thanh niên tham gia phong trào Thanh niên tình nguyện.
7. Kết cấu của luận án

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục cơng trình của tác giả đã cơng
bố có liên quan đến đề tài luận án, Phụ lục và Danh mục tài liệu tham khảo,
luận án được kết cấu 4 chương, 12 tiết.
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Chương 2. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về thanh niên, công tác
thanh
niên và cơ sở lịch sử cho việc phát động phong trào Thanh niên tình nguyện
ở Việt Nam

Chương 3. Hình thức và nội dung hoạt động của phong trào Thanh niên
tình nguyện (2000 – 2014)

Chương 4. Nhận xét và một số kinh nghiệm


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
Cho đến nay, việc nghiên cứu về phong trào thanh niên nói chung và
phong trào Thanh niên tình nguyện nói riêng đã nhận được sự quan tâm
khơng chỉ của những nhà hoạch định chính sách, chủ trương, đường lối trong
hệ thống chính trị mà cịn được nhiều nhà khoa học tập trung nghiên cứu.
Đặc biệt kể từ khi Việt Nam tiến hành cơng cuộc đổi mới đất nước thì các
nghiên cứu, đánh giá về thanh niên, công tác thanh niên và các phong trào
thanh niên ngày càng nhiều hơn. Có thể chia thành ba nhóm nghiên cứu liên
quan đến đề tài.
1.1. Các cơng trình nghiên cứu về thanh niên, cơng tác Đồn và

phong trào thanh niên
- Vũ Oanh (1991), Công tác thanh niên là nhiệm vụ ưu tiên trong chiến

lược con người, Nxb Trẻ, TP. Hồ Chí Minh. Trên cơ sở phân tích, dẫn chứng
các số liệu thống kê về đóng góp của thanh niên trên các lĩnh vực xã hội
trong các giai đoạn lịch sử cách mạng, tác giả khẳng định thanh niên nước ta
hết thế hệ này đến thế hệ khác, đã luôn nêu cao tinh thần yêu nước, không
ngại gian khổ, hy sinh, sẵn sàng dấn thân vì sự nghiệp dựng nước và giữ
nước. Cơng trình cũng nhấn mạnh đến việc Đảng, Nhà nước cần ưu tiên đầu
tư cho công tác thanh niên, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công
tác thanh niên, tạo mọi điều kiện thuận lợi để thanh niên được học tập, cống
hiến cơng sức, trí tuệ góp phần cùng tồn Đảng, tồn dân và tồn qn đẩy
mạnh cơng cuộc đổi mới vì mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
- Trung ương Đồn TNCS Hồ Chí Minh (1995), Kỷ yếu hội thảo Tư

tưởng Hồ Chí Minh về vận động thanh niên. Kỷ yếu đã tập hợp được nhiều
bài viết có giá trị của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu và cả các đồng chí
lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Đoàn Thanh niên. Các tác giả


tập


trung phân tích, làm rõ lý luận chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí
Minh về thanh niên và phương pháp vận động thanh niên; tiếp tục khẳng
định vai trị, vị trí quan trọng của thanh niên với các phong trào hành động
trong tiến trình lịch sử và xác định rõ trách nhiệm của Đảng, Nhà nước đối
với sự nghiệp đào tào, bồi dưỡng thế hệ trẻ và xây dựng Đồn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh theo tư tưởng Hồ Chí Minh; Tổ chức Đồn cần qn
triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh để tiếp tục tổ chức tốt các phong trào
hành động cách mạng trong thanh niên, để mọi thanh niên đều được cống
hiến và trưởng thành trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước.
- Hồ Đức Việt (1996), Thanh niên với sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện

đại hóa đất nước, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Nội dung cuốn sách khẳng định
suốt tiến trình lịch sử của dân tộc, thơng qua các phong trào thanh niên do
Đồn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức, thanh niên Việt Nam ln thể hiện rõ vai
trị xung kích sáng tạo của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Trong cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thanh niên
có vị trí và vai trò hết sức quan trọng, bởi lẽ thanh niên là nguồn nhân lực
trẻ, chiếm hơn 50% lực lượng lao động của đất nước. Nhiều phong trào lớn
của tuổi trẻ đặc biệt là phong trào thanh niên tình nguyện ở một số tỉnh,
thành đã thu hút hàng triệu thanh niên thực hiện những nhiệm vụ kinh tế - xã

hội đất nước. Ngồi ra tác giải cũng phân tích những vấn đề cơ bản của công
tác thanh niên, phương pháp tổ chức, tập hợp và đoàn kết các tầng lớp thanh
niên và nhiệm vụ của của Đồn TNCS Hồ Chí Minh trong thời kỳ đổi mới.
- Nguyễn Phương Hồng (1997), Những bài học kinh nghiệm của phong

trào thanh niên lập nghiệp, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Tác giả cho rằng các
phong trào thanh niên nói chung, phong trào Thanh niên lập nghiệp (giai
đoạn 1993 – 2002) nói riêng có vai trị quan trọng trong việc đoàn kết, tập
hợp thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội, cổ vũ thanh niên thi đua
học tập, rèn luyện và bảo vệ Tổ quốc. Phong trào Thanh niên lập nghiệp là


một chủ trương đúng đắn, kịp thời, phù hợp với nguyện vọng của thanh niên
và yêu cầu của


cơng cuộc đổi mới, có sự kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc, sức sống
của phong trào là kết hợp hài hồ giữa lợi ích của đất nước và lợi ích gia
đình của mỗi thanh niên. Để phong trào thanh niên đi sâu vào thanh niên và
nhận được sự đồng thuận của xã hội, các phong trào thanh niên phải khơng
ngừng đổi mới cả nội dung và hình thức, phải bảo đảm cả yếu tố chính trị
(nhiệm vụ chính trị) và nhu cầu, nguyện vọng của tuổi trẻ. Nghĩa là các
phong trào thanh niên muốn lôi cuốn thanh niên thì vừa phải phát huy được
tính xung kích, tình nguyện của thanh niên vừa chăm lo, giáo dục, bảo vệ
thanh niên.
- Đặng Cảnh Khanh, Nguyễn Hồng Thanh (1997), Tập hợp, đồn kết

thanh niên thơng qua phong trào hành động cách mạng trong thời kỳ đổi
mới, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Các tác giả đã dựa trên lập trường quan điểm
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam

để nhìn nhận, đánh giá vai trò, tác động của phong trào thanh niên đối với
thanh niên và đối với xã hội; Những vấn đề trong công tác tập hợp thanh
niên thông qua các hoạt động phong trào trong điều kiện đổi mới toàn diện
kinh tế, xã hội của đất nước và đưa ra một số đề xuất về định hướng và giảp
pháp. Các tác giả cho rằng các phong trào thanh niên là một phương thức để
đoàn kết, tập hợp thanh niên. Phong trào thanh niên là phong trào hành động
cách mạng mang yếu tố tự giác của quần chúng nhân dân đông đảo được
giác ngộ, ln hướng tới những lợi ích chung, những mục tiêu của cách
mạng để hành động. Mặt khác chính sức hấp dẫn của phong trào lại có khả
năng thuyết phục, lôi cuốn một bộ phận quần chúng không nhỏ khác tham
gia vào các hành động, từ đó được giác ngộ, hăng hái đi vào con đường giác
ngộ cách mạng. Bởi vậy có thể khẳng định rằng, phong trào hành động cách
mạng chính là hình thức quan trọng để đồn kết, tập hợp thanh niên, giúp
thanh niên phát huy được sức mạnh tích cực của mình. Đánh giá cao tác
động của phong trào thanh niên, các tác giả cũng cho rằng để phong trào có
sức mạnh lơi cuốn đơng đảo đồn viên, thanh niên tham gia thì một trong


những yếu tố quan trọng nhất là những nhiệm vụ chính trị của Đảng, những
mục tiêu của sự nghiệp cách mạng biểu


hiện qua phong trào phải có sự thống nhất hữu cơ với những khát vọng của
tuổi trẻ.
- Đỗ Mười (1997), Tuổi trẻ đi đầu trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa,

hiện đại hóa đất nước, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Tác giả khẳng định vai trò
to lớn của thanh niên đã được chứng minh trong các giai đoạn lịch sử của
dân tộc. Đồng thời tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của thanh niên và các
phong trào hành động của thanh niên trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện

đại hóa đất nước.
- Nguyễn Thị Tú Oanh (1999), Phát huy nguyồn lực thanh niên trong

sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam hiện nay (LATS Triết
học), Hà Nội. Tác đánh giá vai trò của nguồn lực thanh niên với sự phát triển
xã hội, thực trạng của nguồn lực thanh niên hiện nay, các nguyên nhân yếu
kém và bài học kinh nghiệm cùng phương hướng giải pháp chủ yếu để phát
huy nguồn lực thanh niên và phong trào thanh niên trong sự nghiệp cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam.
- Văn Tùng (1999), Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và

củng cố tổ chức Đoàn, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Tác giả đã khái quát lý luận
chủ nghĩa Mác – Lê nin về giáo dục và tổ chức thanh niên, tư tưởng Hồ Chí
Minh và những quan điểm của Đảng đối với công tác xây dựng, củng cố tổ
chức Đoàn, những vấn đề cần quan tâm trong cơng tác thanh niên nói chung,
trong tổ chức, thực hiện phong trào thanh niên nói riêng và những vấn đề
phát triển mới trong cơng tác tổ chức của Đồn.
- Nguyễn Văn Buồm (2000), Thanh niên Việt Nam trước thềm thế kỷ 21

: Số liệu và phân tích, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Tác giả phân tích tình hình
thanh niên trước năm 2000 cũng như việc phân bố lực lượng này trong cơ
cấu xã hội, các chính sách phát triển thanh niên của Nhà nước. Tác giả cũng
đi sâu nghiên cứu các chương trình hành động của thanh niên, các phong
trào thanh


niên để thấy hiệu quả, tác động đối với xã hội và đối với chính bản thân thanh
niên.
- Nguyễn Văn Hùng (chủ biên) (2001), Đảng Cộng sản Việt Nam với

công tác vận động thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện
đại hố đất nước, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Cùng với việc trình bày
khái quát tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam
về xây dựng Đoàn Thanh niên, về nâng cao chất lượng đoàn viên, các tác giả
đề cập đến sự trưởng thành và những tên gọi đi cùng năm tháng của Đồn
TNCS Hồ Chí Minh, hệ thống tổ chức thanh niên và tổ chức quản lý Nhà
nước về công tác thanh niên, các cuộc vận động và phong trào thanh niên do
Đoàn phát động qua các kỳ Đại hội. Các tác giả khẳng định thanh niên là lực
lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương
lai, vận mệnh dân tộc. Thanh niên là một trong những nội dung công tác rất
quan trọng của Đảng Cộng sản Việt Nam, ngay từ khi mới thành lập Đảng đã
rất quan tâm đến công tác thanh niên. Công tác vận động thanh niên và lãnh
đạo công tác thanh niên hiện nay phải đặt trong sự tác động đan xen (cả mặt
thuận, không thuận, cả thời cơ và thách thức) của những yêu cầu và bối cảnh
thời kỳ mới, phải có sự nhìn nhận, đánh giá thật sự khách quan, đúng với
thực trạng để không quá lạc quan nhưng cũng khơng q bi quan về tình
hình thanh niên hiện nay.
- Trần Văn Miều (2001), Phong trào thanh niên với việc đào tạo nguồn

nhân lực trẻ, Nxb Thanh niên, Hà Nội. tác giả đã phân tích, đánh giá tác
động của phong trào thanh niên đối với xã hội nói chung và tập trung đánh
giá tác động của phong trào thanh niên trong lĩnh vực cung cấp nguồn nhân
lực chất lượng cao cho cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa nói riêng.
Tác giả cho rằng đào tạo nguồn nhân lực trẻ thơng qua phong trào thanh niên
và cơng trình thanh niên là hình thức tự đào tạo. Tức là Đồn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh huy động tuổi trẻ để họ tham gia các hoạt động xã
hội, tham gia lao động sản xuất, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm về quan


hệ xã hội, tổ chức

hoạt động xã hội, giao tiếp, biết cách điều hành công việc và họ được rèn
luyện về thể chất, ý thức kỷ luật lao động tập thể. Đoàn thanh niên đóng vai
trị là người định hướng và tổ chức các hoạt động nhằm giáo dục tinh thần và
thể chất cho thanh niên.
- Văn Tùng (2001), Một số vấn đề về cơng tác thanh niên trong thời kỳ

cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Tác giả
phân tích chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của
Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh niên và cơng tác thanh niên. Từ đó tác
giả khẳng định công tác thanh niên, đặc biệt là các phong trào thanh niên do
tổ chức Đoàn phát động có vai trị, vị trí quan trọng trong thời kỳ cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và trong cơng tác đoàn kết, tập hợp, giáo
dục thanh niên.
- Văn Tùng (2002), Đồn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh qua các

kỳ Đại hội, Nxb Thanh niên, Hà Nội. Cơng trình khắc họa những dấu mốc
quan trọng của Đoàn Thanh niên qua các kỳ Đại hội toàn quốc, các phong
trào hành động cách mạng của tuổi trẻ qua các giai đoạn cách mạng, đặc biệt
là vai trị, đóng góp của thanh niên trong cơng cuộc đổi mới, trong đó khái
qt q trình hình thành và đóng góp nhất định của phong trào Thanh niên
tình nguyện ở Việt Nam.
- Viện Nghiên cứu Thanh niên, Trung tâm Phát triển khoa học công

nghệ và tài năng trẻ (2001), Thế hệ trẻ Việt Nam - Nghiên cứu lý luận và
thực tiễn, Nxb Lao động – Xã hội, Hà Nội. Các tác giả nhận định thanh niên
là lực lượng xã hội to lớn, là lực lượng xung kích thúc đẩy sự nghiệp cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thanh niên có những đặc điểm riêng về
sinh lý, tâm lý, so với nhóm xã hội khác, luôn nhạy cảm với cái mới, vừa tác

động, vừa chịu sự tác động không nhỏ vào môi trường xã hội. Thực tế những
năm qua cho thấy, với sự tác động cả tích cực lẫn tiêu cực của cơ chế thị
trường, thanh niên đang có những biến động về cơ cấu, vị thế xã hội, nhận
thức, tâm trạng, nguyện vọng, đạo đức và lối sống…phần nào ảnh hưởng