Bài giảng Ngữ văn 10 tuần 29 bài: Lập luận trong văn nghị luận

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 10

LẬP LUẬN TRONG
VĂN NGHỊ LUẬN


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong văn nghị luận:
* Đọc đoạn văn (SGK Tr109)
Người dùng binh giỏi là ở chỗ biết xét thời thế mà thơi. Được thời
có thế thì biến mất làm cịn, hố nhỏ thành lớn. Mất thời khơng thế
thì mạnh quay thành yếu, yên chuyển làm nguy, chỉ như khoảng trở
bàn tay mà thôi. Nay các ông không rõ thời thế, lại trang sức bằng
những lời dối trá, thế chẳng phải là kẻ thất phu hèn kém ư? Sao đủ
để cùng nói việc binh được”.
(Nguyễn Trãi, Lại dụ Vương Thơng)


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

THẢO LUẬN CÁC CÂU HỎI (SGK Tr109)
a. Kết luận (mục đích) của lập luận là gì?


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận

* Đoạn văn( SGK Tr109)

a. Mục đích của lập luận:
“Nay các ơng khơng rõ thời thế… nói việc binh được”
-> Thuyết phục đối phương từ bỏ ý chí xâm lược

b. Để đạt được mục đích đó, tác giả sử dụng:
- Lí lẽ 1: Người dùng binh giỏi là ở chỗ biết xét thời thế.
- Lí lẽ 2: Được thời, có thế thì biến mất làm cịn, hóa nhỏ
thành lớn.
- Lí lẽ 3: Mất thời khơng thế…trở bàn tay mà thôi.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
a. Mục đích của lập luận:
b. Để đạt được mục đích đó, tác giả sử dụng các lí lẽ.

c. Khái niệm lập luận
Lập luận là đưa ra các lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt người
nghe (đọc) đến một kết luận nào đó mà người nói (viết) muốn đạt tới.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận

II. Cách xây dựng lập luận

1. Xác định luận điểm
Luận điểm:

Là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị
luận.
• ĐỌC VĂN BẢN”CHỮ TA” (SGKTr110)


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận

II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
Văn bản: CHỮ TA
a.Vấn đề nghị luận và quan điểm của tác giả
+ Bài văn bàn về vấn đề :
Thực trạng sử dụng tiếng ngoài lấn lướt Tiếng Việt của người
Việt -> Cần có thái độ tự trọng trong việc dùng tiếng mẹ đẻ (Chữ
ta)
+ Quan điểm của tác giả:
- Khi nào thật cần thiết mới dùng tiếng nước ngoài.
- Thái độ tự trọng và đảm bảo quyền được thông tin của
người đọc.
- Phê phán người Việt dùng tiếng nước ngồi khơng thích hợp
trong một số trường hợp.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm

a. Vấn đề nghị luận và quan điểm của tác giả
b. Luận điểm trong văn bản:
Có 2 luận điểm:

- Luận điểm 1:
(Khắp nơi đều có quảng cáo, nhưng không bao giờ quảng cáo
thương mại được đặt ở những công sở, hội trường lớn, danh
lam thắng cảnh.)
- Luận điểm 2:
(Tôi không biết chữ Triều Tiên nhưng cũng xem qua khá nhiều
tờ báo.)


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận

II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
- Luận cứ:
Là lí lẽ, bằng chứng mà người viết đưa ra để người nghe hiểu
và tin vào luận điểm.
a. Tìm các luận cứ cho các luận điểm
* Văn bản phần I có 3 luận cứ:
- Luận điểm: Người dùng binh giỏi là ở chỗ biết xét thời thế
- Luận cứ 1: Được thời, có thế thì biến mất làm cịn, hóa nhỏ
thành lớn.
- Luận cứ 2: Mất thời không thế…trở bàn tay mà thôi.
- Luận cứ 3: Nay các ông không rõ thời thế…cùng nói việc binh

được.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
a. Tìm các luận cứ cho các luận điểm
+ Văn bản ở phần II có 6 luận cứ

- Luận điểm 1 gồm 3 luận cứ:
+ Luận cứ 1: Chữ nước ngoài…chữ Triều Tiên to hơn
ở
phía trên.
+ Luận cứ 2: Đi đâu, nhìn đâu… chữ Triều Tiên.
+ Luận cứ 3: Trong khi đó…lạc sang một nước khác.
- Luận điểm 2 gồm 3 luận cứ:
+ Luận cứ 1: Có một số tờ báo…in rất đẹp.
+ Luận cứ 2: Nhưng các tờ báo phát hành trong nước…những
bài cần đọc
+ Luận cứ 3: Trong khi đó ở ta…mất mấy trang thông tin.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận

II. Cách xây dựng lập luận

1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
a. Tìm các luận cứ cho các luận điểm
b. Xác định các luận cứ lí lẽ và luận cứ bằng chứng
thực tế.
• Văn bản phần I có 3 luận cứ:
-> là luận cứ lí lẽ.
• Văn bản ở phần II có 6 luận cứ :
-> là luận cứ bằng chứng thực tế.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận

II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
3. Lựa chọn phương pháp lập luận

- Phương pháp lập luận:
Là cách thức sắp xếp luận điểm, luận cứ sao cho lập luận
chặt chẽ, thuyết phục.
a. Xác định phương pháp lập luận 2 đoạn văn(ở phần I
và phần II)
Lập luận ở đoạn văn phần I:
Phương pháp diễn dịch, quan hệ nhân - quả
Lập luận ở đoạn văn phần II:
Phương pháp quy nạp, so sánh đối lập.

LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
3. Lựa chọn phương pháp lập luận

b. Một số phương pháp lập luận thường dùng:
+ Phương pháp nêu phản đề: Từ một kết luận có sẵn dẫn đến một kết luận
khác(sai hoặc đúng)
Ví dụ:
Người ta thường nói: “Cứng q thì gãy”. Kẻ sĩ chỉ lo khơng cứng cỏi
được, cịn gãy hay khơng là việc của trời. Sao lại đoán trước là sẽ gãy
mà chịu đổi cứng ra mềm?
Ngô Tử Văn là một chàng áo vải. Vì cứng cỏi mà dám đốt cháy đền tà,
chống lại yêu ma, làm một việc hơn cả thần và người. Bởi thế được nổi
tiếng và được giữ ngôi vị ở Minh ti, thật là xứng đáng. Vậy kẻ sĩ, không
nên sợ sự cứng cỏi.
(Nguyễn Dữ, Chuyện chức phán sự đền Tản Viên)


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
3. Lựa chọn phương pháp lập luận

b. Một số phương pháp lập luận thường dùng:

+ Phương pháp loại suy: Dựa vào sự so sánh hai hay nhiều đối tượng tìm
ra được những thuộc tính giống nhau nào đó -> Từ đó suy ra chúng có
những thuộc tính giống nhau khác.
Ví dụ:
“Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hố cho họ có
quyền khơng ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có
quyền được sống, quyền tự do và quyền mưa cầu hạnh phúc”.
Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của nước Mĩ. Suy
rộng ra câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra
bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền
tự do.”
(Hồ Chí Minh)


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
3. Lựa chọn phương pháp lập luận

b. Một số phương pháp lập luận thường dùng:
• Phương pháp nguỵ biện: Là phương pháp xuất phát
từ một thực tế hiển nhiên nào đó để suy ra những kết
luận chủ qua nhằm bác bỏ ý kiến đối phương.
Ví dụ: Một người nói chưa phải là dư luận, nhiều
người nói cũng chưa phải là dư luận, vơ cùng nhiều
người nói vẫn chưa phải là dư luận. Kết luận: Dư
luận chỉ là chuyện bịa đặt.

LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận

III. TỔNG KẾT
• Ghi nhớ: sgk/111
• Lập luận là đưa ra lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt
người đọc đến một kết luận nào đó mà ngừơi viết
muốn đạt tới
• Để xây dựng lập luận trong văn bản NL, cần xác
định được luận điểm chính xác, minh bạch; tìm các
luận cứ (lí lẽ và bằng chứng) thuyết phục và vận
dụng các phương pháp lập luận hợp lí (phương
pháp quy nạp, diễn dịch, nêu phản đề…)


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I.
Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận
III. Tổng kết

IV. Luyện tập
1. Bài tập 1

Chủ nghĩa nhân đạo trong văn học trung đại cũng rất phong
phú, đa dạng, biểu hiện ở lòng thương người, lên án, tố cáo
những thế lực trà đạp lên con người; khẳng định, đề cao con
người …với người

Có thể thấy những biểu hiện của chủ nghĩa nhân đạo nói
trên qua các tác phẩm văn học Phật giáo thời Lí (“Cáo bệnh
bảo mọi người”, của Mãn Giác, …, sáng tác của Nguyễn
Trãi (“Đại cáo bình Ngô”,…), … Cảm hứng nhân đạo đặc
biệt nổi bật ở các tác phẩm thuộc giai đoạn văn học thế kỉ
XVIII- giữa thế kỉ XIX như “Chinh Phụ ngâm”,”Cung oán
ngâm khúc”, thơ Hồ Xuân Hương…Truyện Kiều của
Nguyễn Du, “Truyện Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình
Chiểu…


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận
III.Tổng kết
IV. Luyện tập
1. Bài tập 1:
- Luận điểm:
Chủ nghĩa nhân đạo trong văn học trung đại rất phong phú và đa
dạng
- Luận cứ:
+ Luận cứ lí lẽ:
Chủ nghĩa nhân đạo biểu hiện ở lòng thương người, khẳng định…
người với người.
+ Luận cứ dẫn chứng thực tế:
Liệt kê các tác phẩm văn học: Cáo bệnh…
- Phương pháp lập luận:
Diễn dịch

LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

IV. Luyện tập

2. Bài tập 2: Tìm luận cứ cho các luận điểm
- Câu a: Đọc sách đem lại cho ta nhiều điều bổ ích
+ Đọc sách nâng cao tầm hiểu biết về tự nhiên , xã hội
+ Đọc sách giúp ta khám phá chính bản thân mình
+ Đọc sách chắp cánh cho ước mơ và sáng tạo
+ Đọc sách giúp cho việc diễn đạt tốt hơn
- Câu b: Môi trường đang bị ô nhiễm nặng nề
+ Đất đai bị xói mịn, sa mạc hóa
+ Khơng khí bị ơ nhiễm
+ Nước bị nhiễm bẩn khơng thể tưới cây
ăn uống, tắm rửa
+ Môi sinh đang bị tàn phá, hủy diệt
- Câu c: Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng.
+ VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ
+ VHDG là những tác phẩm truyền miệng


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

CỦNG CỐ
• Cần nắm được khái niệm lập luận trong văn nghị luận.
• Nắm được cách xây dựng lập luận trong văn nghị luận.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

Dặn dò
- Học bài: Nắm các bước xây dựng lập luận xem lại các bài tập.
- Soạn bài : Chí khí anh hùng (trích “Truyện Kiều”)