Biện pháp quản lý của tổ trưởng chuyên môn đối với công tác xây dựng hồ sơ môn học của giáo viên trường trung học phổ thông

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
–––––––––––––––––––––––



NÔNG THỊ HẢO




BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CỦA TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN

ĐỐI VỚI CÔNG TÁC XÂY DỰNG HỒ SƠ MÔN HỌC CỦA
GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG





L
L
U
U
Ậ
Ậ
N
N


V
V
Ă
Ă
N
N


T
T
H
H
Ạ

Ạ
C
C


S
S
Ĩ
Ĩ


G
G
I
I
Á
Á
O
O


D
D
Ụ
Ụ
C
C


H

H
Ọ
Ọ
C
C













THÁI NGUYÊN, NĂM 2009



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
–––––––––––––––––––––––

NÔNG THỊ HẢO





BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CỦA TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN
ĐỐI VỚI CÔNG TÁC XÂY DỰNG HỒ SƠ MÔN HỌC CỦA
GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG



Chuyên ngành : Quản lý Giáo dục
Mã số : 60 14 05



L
L
U
U
Ậ
Ậ
N
N

V
V
Ă
Ă
N
N


T
T
H
H
Ạ
Ạ
C
C


S
S
Ĩ
Ĩ


G
G
I
I
Á
Á

O
O


D
D
Ụ
Ụ
C
C


H
H
Ọ
Ọ
C
C





Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM HỒNG QUANG

THÁI NGUYÊN, NĂM 2009


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
LỜI CẢM ƠN

Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học
Thái Nguyên, Khoa sau đại học, Khoa Tâm lý Giáo dục đã tạo điều kiện thuận lợi
cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn PGS. TS Phạm Hồng Quang đã tận tình chỉ dẫn,
giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Tập thể Cán bộ, giáo viên, nhân viên Trƣờng
trung học phổ thông Bình Yên, bạn bè đã quan tâm, giúp đỡ và động viên tôi hoàn
thành luận văn này.
Thái Nguyên, ngày 31 tháng 10 năm 2009
Tác giả


Nông Thị Hảo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Giá trị nhỏ nhất : GTNN
Giá trị lớn nhất : GTLN
Giáo viên : GV
Học sinh : HS
Máy tính bỏ túi : MTBT
Sách giáo khoa : SGK
Trung học phổ thông : THPT

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu...................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 2
6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 2

7. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 2
7.1. Nhóm phƣơng pháp lý luận .......................................................................... 2
7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ..................................................... 3
7.3. Nhóm phƣơng pháp toán học ........................................................................ 3
8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 3
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG
HỒ SƠ MÔN HỌC Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .... 4
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 4
1.2. Ý nghĩa, tầm quan trọng của hồ sơ môn học đối với hoạt động dạy học ở
trƣờng THPT ...................................................................................................... 4
1.2.1. Khái niệm hồ sơ ......................................................................................... 4
1.2.2. Hồ sơ môn học........................................................................................... 4
1.3. Một số khái niệm .............................................................................................. 8
1.3.1. Khái niệm quản lý ..................................................................................... 8
1.3.2. Quản lý giáo dục ........................................................................................ 9
1.3.3. Hoạt động dạy học ................................................................................... 10
1.3.3.1. Mục đích và nhiệm vụ dạy học ....................................................... 10
1.3.3.2. Nội dung dạy học ........................................................................... 11
1.3.3.3. Phƣơng pháp và phƣơng tiện dạy học ............................................. 11
1.3.3.4. Giáo viên với hoạt động dạy ........................................................... 13
1.3.3.5. Học sinh với hoạt động học ............................................................ 13
1.3.4. Các biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ........................ 17

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
1.4. Cơ sở lý luận của công tác quản lý hồ sơ môn học .......................................... 17
1.4.1. Những căn cứ pháp lý .............................................................................. 17
1.4.2. Quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở trƣờng THPT ...................... 17
1.5. Vai trò của tổ trƣởng chuyên môn trong quản công tác xây dựng hồ sơ
môn học ở trƣờng THPT .................................................................................. 19

1.5.1. Tổ trƣởng chuyên môn xây dựng kế hoạch để tổ viên hoàn thành
hồ sơ môn học .......................................................................................... 19
1.5.2. Tổ trƣởng chuyên môn tổ chức cho giáo viên xây dựng hồ sơ môn học ... 20
1.5.3. Yêu cầu đối với trƣởng bộ môn ............................................................... 20
1.5.4. Tổ trƣởng chuyên môn kiểm tra, đánh giá công tác xây dựng hồ sơ môn học ...... 22
1.6. Vai trò của hiệu trƣởng trong quản công tác xây dựng Hồ sơ môn học ở
trƣờng THPT .................................................................................................... 22
1.6.1. Hiệu trƣởng định hƣớng công tác xây dựng hồ sơ môn học trên cơ sở
đổi mới phƣơng pháp dạy học ................................................................... 23
1.6.2. Hiệu trƣởng tạo mọi điều kiện thuận lợi để giáo viên xây dựng hồ sơ
môn học, triển khai kế hoạch dạy học trên đối tƣợng học sinh .................. 23
1.6.3. Hiệu trƣởng điều hành mối quan hệ phối hợp giữa các tổ chuyên môn,
các tổ chức trong nhà trƣờng nhằm huy động sức mạnh tập thể ................ 23
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG HỒ SƠ MÔN
HỌC Ở TRƢỜNG THPT BÌNH YÊN TỈNH THÁI NGUYÊN .............. 26
2.1. Vài nét về trƣờng THPT Bình Yên - Định Hoá - Thái nguyên ........................ 26
2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT Bình Yên ................... 29
2.2.1. Công tác xây dựng kế hoạch .................................................................... 29
2.2.2. Về công tác tổ chức ................................................................................. 29
2.2.3. Công tác chỉ đạo thực hiện kế hoạch ........................................................ 30
2.3. Thực trạng quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học của giáo viên ............... 33
2.3.1. Về nhận thức ........................................................................................... 33
2.3.2. Điều kiện phục vụ công tác xây dựng hồ sơ môn học............................... 35

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
2.3.3. Thực trạng tổ chức chỉ đạo công tác xây dựng hồ sơ môn học ở
trƣờng THPT Bình Yên .......................................................................... 37
2.3.4. Thực trạng công tác xây dựng hồ sơ môn học của giáo viên trƣờng
THPT Bình Yên ...................................................................................... 37

2.3.5. Thực trạng kiểm tra đánh giá công tác xây dựng hồ sơ môn học ở
trƣờng THPT Bình Yên .......................................................................... 40
CHƢƠNG 3. ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY
DỰNG HỒ SƠ MÔN HỌC Ở TRƢỜNG THPT ............................ 43
3.1. Nguyên tắc trong quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ........................... 43
3.1.1. Đảm bảo tính mục đích ............................................................................ 43
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn và phù hợp với lý luận ......................................... 43
3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả ............................................................................. 43
3.2. Các biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ............................... 43
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 57
1. Kết luận ............................................................................................................. 57
2. Một số khuyến nghị ........................................................................................... 58
2.1. Đối với Chính phủ ................................................................................... 58
2.2. Đối với Bộ giáo dục và Đào tạo ............................................................... 58
2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo .............................................................. 58
2.4. Đối với các nhà trƣờng ............................................................................ 58
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 59
PHỤ LỤC ............................................................................................................. 60


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1: Chất lƣợng học sinh tuyển vào lớp đầu cấp thấp thể hiện ở kết quả
khảo sát môn Ngữ văn, Toán đầu năm lớp 10 ............................................... 28
Bảng 2: Chất lƣợng hai mặt giáo dục 3 năm từ 2006-2009 ........................................ 28
Bảng 3: Kết quả khảo sát nhận thức của giáo viên về hồ sơ môn học ....................... 34
Bảng 4: Kết quả khảo sát nhận thức về tầm quan trọng và nhu cầu bồi dƣỡng
về kiến thức, kỹ năng ...................................................................................... 36

Bảng 5: Kết quả trƣng cầu ý kiến khảo nghiệm các biện pháp quản lý của tổ
trƣởng chuyên môn đối với công tác xây dựng hồ sơ môn học.................... 54


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ


Sơ đồ 1: Quá trình kiến tạo hồ sơ môn học ................................................................... 5
Sơ đồ 2: Quan hệ tác động giữa giáo viên - học sinh - tài liệu học tập ..................... 14
Sơ đồ 3: Quan hệ công tác quản lý hồ sơ môn học ..................................................... 24
Sơ đồ 4: Cơ cấu tổ chức của trƣờng THPT Bình Yên ................................................ 27



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1. Hoạt động dạy học - giáo dục là hoạt động chủ yếu trong nhà trƣờng. Yếu tố
quyết định chất lƣợng hoạt động dạy học là năng lực của ngƣời giáo viên. Năng lực
dạy học của ngƣời giáo viên biểu hiện ở các chuẩn bị, tổ chức dạy học, kiểm tra
đánh giá. Đặc biệt là năng lực tự nghiên cứu của giáo viên. Năng lực của mỗi giáo
viên đƣợc thể hiện chủ yếu trong quá trình chuyển hoá sƣ phạm - quá trình chuyển
hoá tri thức khoa học thành tri thức dạy học.
Để hoạt động dạy học - giáo dục trong trƣờng trung học phổ thông (THPT)
đạt chất lƣợng và hiệu quả, đòi hỏi công tác xây dựng hồ sơ môn học của giáo viên
phải đƣợc tiến hành một cách khoa học đáp ứng yêu cầu đổi mới, phù hợp với đối
tƣợng học sinh và điều kiện dạy học.
2. Trong quá trình dạy học 3 yếu tố: Mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp dạy học
có mối quan hệ biện chứng. Cùng với quá trình đổi mới nội dung, chƣơng trình,

sách giáo khoa phổ thông là quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy học. Để thực hiện
đổi mới phƣơng phƣơng pháp dạy học, ở từng bài giảng đòi hỏi giáo viên phải thiết
kế kế hoạch bài giảng theo hƣớng tích cực cao độ. Công tác xây dựng hồ sơ môn
học cần phải đƣợc coi trọng bởi đây là biểu hiện cụ thể của ngƣời giáo viên trong
quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy học.
3. Thực tiễn quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng THPT Bình Yên đã cho
thấy: đối với những giáo viên tâm huyết với nghề, dạy giỏi… rất chú trọng công tác
xây dựng hồ sơ môn học. Những giáo viên trình độ chuyên môn yếu, tay nghề chƣa
cao lại coi nhẹ công tác xây dựng hồ sơ môn học, hoặc có làm để đối phó kiểm tra
dẫn đến chất lƣợng hoạt động dạy học hạn chế.
4. Hoạt động quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học còn mang nặng tính
chất hành chính, chƣa đi sâu vào quản lý chất lƣợng, chƣa có tiêu chí đánh giá cụ thể.
Từ những lý do nêu trên chúng tôi chọn đề tài: Biện pháp quản lý của tổ trưởng
chuyên môn đối với công tác xây dựng hồ sơ môn học của giáo viên trường trung
học phổ thông.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng chuẩn bị hồ sơ môn
học ở trƣờng trung học phổ thông.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu là hoạt động quản lý công tác xây dựng Hồ sơ môn
học ở trƣờng Trung học phổ thông Bình Yên, Định Hóa, Thái Nguyên.
- Đối tƣợng nghiên cứu: Các biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn
học ở trƣờng trung học phổ thông Bình Yên.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu có biện pháp quản lý hoạt động xây dựng hồ sơ môn học phù hợp chất
lƣợng hồ sơ môn học đƣợc nâng lên góp phần nâng cao chất lƣợng hoạt động dạy
học - giáo dục.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận của hoạt động quản lý công tác xây dựng hồ sơ
môn học của giáo viên ở trƣờng trung học phổ thông.
5.2. Thực trạng quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học của giáo viên ở
trƣờng THPT Bình Yên.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở
trƣờng trung học phổ thông.
6. Phạm vi nghiên cứu
Tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học
của giáo viên THPT, đặc biệt là công tác xây dựng kế hoạch bài giảng (giáo án).
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp lý luận
Sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích, tổng hợp, khái quát hoá;
hệ thống hoá để xây dựng hệ thống các vấn đề lý luận của đề tài:
+ Lý luận về quản lý dạy học và cơ sở pháp lý của quản lý hoạt động dạy học.
+ Quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở trƣờng trung học phổ thông.
+ Xây dựng một số biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để thu thập ý kiến
của các đối tƣợng thông qua việc trƣng cầu ý kiến. Nội dung ý kiến trƣng cầu là các
vấn đề liên quan đến thực trạng của vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm của các tổ chuyên
môn về quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học.
- Phương pháp chuyên gia: Phƣơng pháp này dùng khi xin ý kiến của các
chuyên gia về các vấn đề “đánh giá thực trạng, các biện pháp đƣợc đề xuất”.
7.3. Nhóm phương pháp toán học
Phƣơng pháp thống kê: Phƣơng pháp này dùng để xử lý các số liệu đã thu

thập đƣợc.
8. Cấu trúc luận văn
Luận văn gồm 3 phần chính: Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận, Tài liệu
tham khảo, Phụ lục, phần Nội dung gồm 3 chƣơng:
Chƣơng I. Cơ sở lý luận của quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở
trƣờng trung học phổ thông
Chƣơng II. Thực trạng quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở trƣờng
Trung học phổ thông Bình Yên - Định Hoá - Thái Nguyên
Chƣơng III. Đề xuất các biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở
trƣờng trung học phổ thông










Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ
CÔNG TÁC XÂY DỰNG HỒ SƠ MÔN HỌC Ở CÁC
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Trong quá trình dạy học 3 yếu tố: Mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp dạy học có
mối quan hệ biện chứng. Cùng với quá trình đổi mới nội dung, chƣơng trình, sách giáo
khoa phổ thông là quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy học. Để thực hiện đổi mới

phƣơng phƣơng pháp dạy học, ở từng bài giảng đòi hỏi giáo viên phải thiết kế kế hoạch
bài giảng theo hƣớng tích cực cao độ. Biểu hiện cụ thể của ngƣời giáo viên trong quá
trình đổi mới phƣơng pháp dạy học là công tác xây dựng hồ sơ môn học.
Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng phổ thông phải đƣợc tiến hành ở tất cả
các khâu: chuẩn bị hồ sơ, tiến hành giảng dạy, kiểm tra đánh giá. Đã có nhiều công
trình nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động dạy học trong trƣờng THPT, song
các biện pháp quản lý của tổ tƣởng chuyên môn đối với công tác xây dựng hồ sơ
môn học của giáo viên ở trƣờng THPT chƣa có tác giả nào nghiên cứu, đây là một
vấn đề mới mẻ đang cần đƣợc quan tâm nghiên cứu.
1.2. Ý nghĩa, tầm quan trọng của hồ sơ môn học đối với hoạt động dạy học ở
trƣờng THPT
1.2.1. Khái niệm hồ sơ: Hồ sơ là “Tài liệu tổng hợp có liên quan với nhau về một
ngƣời, một sự việc, một vấn đề” [18, 457].
1.2.2. Hồ sơ môn học bao gồm: Kế hoạch giảng dạy bộ môn; Giáo án (kế hoạch bài
giảng); các loại tài liệu có liên quan khác.
* Kế hoạch dạy học bộ môn: Kế hoạch là “toàn bộ nói chung những điều vạch
ra một cách có hệ thống những công việc dự định làm trong một thời gian nhất định
với cách thức, trình tự, thời hạn tiến hành” [18, tr. 484].
- Nhƣ vậy, kế hoạch dạy học bộ môn là những điều vạch ra một cách có hệ
thống công việc dạy học một bộ môn cụ thể ở một lớp học cụ thể trong khoảng thời
gian một năm học. Kế hoạch bộ môn phải thể hiện đƣợc mục tiêu môn học về kiến
thức, kỹ năng, thái độ của ngƣời học đạt đƣợc sau khi kết thúc môn học. Kế hoạch
cũng phải vạch ra đƣợc cách thức (phƣơng pháp), trình tự tiến hành các bài học,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
điều kiện phục vụ cho hoạt động dạy học đồng thời có kế hoạch kiểm tra đánh giá
quá trình dạy - học thu thông tin và điều chỉnh hoạt động dạy của giáo viên, định
hƣớng điều chỉnh hoạt động học của học sinh. Nhƣ vậy khi xây dựng kế hoạch dạy
học bộ môn sẽ giúp giáo viên hình dung toàn bộ những hoạt động nhằm thực hiện

mục tiêu môn học.
* Kế hoạch bài giảng - giáo án
- Giáo án là “Bài soạn của giáo viên để lên lớp giảng dạy” [18, tr. 395].
Trƣớc đây theo cách hiểu thông thƣờng của nhiều giáo viên bài soạn là bản ghi những
ý chính của bài học giáo viên chắt lọc chủ yếu từ sách giáo khoa để lên lớp giảng bài.
- Kế hoạch bài giảng (giáo án theo cách gọi khi đổi mới phƣơng pháp dạy học)
là những điều vạch ra có hệ thống những công việc dự định thực hiện trong một tiết
học trong đó nêu rõ hoạt động của thầy và hoạt động của trò với cách thức, trình tự,
thời gian thực hiện, điều kiện phục vụ cho bài giảng nhằm đạt mục tiêu bài học.
* Tài liệu là “văn bản giúp cho việc tìm hiểu một vấn đề gì đó” [18, tr. 869].
Nhƣ vậy các tài liệu phục vụ cho giờ giảng hay sinh hoạt chuyên đề: Có thể là tranh
ảnh, bài báo, công trình nghiên cứu, các văn bản khác liên quan đến nội dung dạy
học mà ngƣời giáo viên sƣu tầm đƣợc. Tài liệu phục vụ cho giờ giảng cũng có thể là
hƣớng dẫn quy trình tiến hành một thí cũng có thể là phiếu học tập giáo viên sử
dụng khi tiến hành bài giảng, mẫu báo cáo sau giờ thực hành, hƣớng dẫn chuẩn bị
bài gửi tới học sinh trƣớc khi tiến hành giờ giảng để học sinh chuẩn bị…
* Hồ sơ môn học là sản phẩm lao động sƣ phạm của mỗi cá nhân thể hiện
năng lực chuyển hoá sƣ phạm của giáo viên, thể hiện tâm huyết, trách nhiệm của
giáo viên với nghề dạy học.





Sơ đồ 1: Quá trình kiến tạo hồ sơ môn học
Chƣơng trình GDPT,
Sách giáo khoa.
Tài liệu tham khảo, sách
giáo viên…..
Internet, thiết bị dạy học,

phƣơng tiện khác

Hồ sơ môn học
Quá trình
chuyển hóa
sƣ phạm của
giáo viên


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
Theo lý luận dạy học, năng lực ngƣời giáo viên thể hiện ở quá trình chuyển
hóa tri thức khoa học thành tri thức dạy học sẽ có ý nghĩa sau đây:
i) Đảm bảo tính mới, thời sự của khoa học
- Nội dung đƣa vào dạy học phải đáp ứng đƣợc mục tiêu đào tạo, mục đích
dạy học.
- Nội dung dạy học phải phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện của đất nƣớc.
ii) Hoạt động soạn bài cần phải quan tâm xây dựng kế hoạch bài giảng. Kế hoạch
bài giảng phải thể hiện đƣợc các nội dung cốt lõi, thể hiện cách thức tổ chức dạy
học và cách thức học của ngƣời học; thể hiện rõ nét kế hoạch dạy học, trong kế
hoạch bài giảng phải chứa đựng các hình thức học bổ trợ nhƣ yêu cầu thảo luận, viết
tiểu luận… Kế hoạch bài giảng là tài liệu bắt buộc giáo viên phải chuẩn bị. Kế
hoạch bài giảng hiện đại còn phải đảm bảo các yêu cầu quan trọng nhƣ:
+ Hoạt động hóa ngƣời học, tức là không chỉ soạn cho ngƣời dạy mà soạn để
tổ chức dạy học, có sự tham gia của ngƣời học.
+ Có thể sử dụng phƣơng tiện dạy học một cách tốt nhất.
+ Thể hiện hoạt động của giảng viên và sinh viên.
* Tầm quan trọng của hồ sơ môn học đối với hoạt động dạy học
- Xuất phát từ quan niệm: "Quá trình dạy học là một quá trình, trong đó dƣới
tác động chủ đạo (tổ chức, điều khiển, lãnh đạo) của thầy, học sinh tự giác, tích cực

tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy
học" [17, tr. 156 ]. Do vậy khâu chuẩn bị của giáo viên có tầm quan trọng đặc biệt.
Đổi mới phƣơng pháp dạy học theo phƣơng pháp tiên tiến tích cực mà nghị
quyết TW 2 khoá VIII khẳng định: “Đổi mới phƣơng pháp giảng dạy, khắc phục lối
truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học. Từng
bƣớc áp dụng các phƣơng pháp tiên tiến và phƣơng tiện hiện đại vào quá trình dạy
học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nhiên cứƣ cho học sinh” [6]. Để thể
hiện rõ quan điểm này, bản thân mỗi giáo viên phải coi công tác xây dựng hồ sơ
môn học là một nhiệm vụ quan trọng đặc biệt.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
Theo tác giả Nguyễn Hữu lƣợng “Yêu cầu của phƣơng pháp dạy học mới là
ngƣời học phải tự xây dựng, tìm tòi kiến thức với sự hƣớng dẫn của thầy giáo, ngƣời
ta gọi là phƣơng pháp hoạt động. Ngƣời học chẳng những phải hình thành đƣợc các
kiến thức, kỹ năng, thái độ mà quan trọng hơn còn phải biết đƣợc phƣơng pháp học
tập nói chung và phƣơng pháp nghiên cứu từng bộ môn nói riêng” [10, tr. 10]. Điểm
mấu chốt trong đổi mới phƣơng pháp dạy học là hƣớng tới hoạt động học tập chủ
động, tích cực, tăng cƣờng rèn kỹ năng tƣ duy, khả năng sáng tạo cho học sinh. Nhƣ
vậy thầy giáo không chỉ là ngƣời truyền kiến thức mà phải dạy cách chiếm lĩnh kiến
thức, dạy cách tự học, tự nghiên cứu phát huy cao độ năng lực tƣ duy sáng tạo ở mỗi
học sinh. “Mục đích cơ bản của của tổ chức dạy học là tổ chức tự học” [15,tr. 49].
Theo GS Nguyễn Cảnh Toàn: “Một trƣờng THPT nên bắt đầu chuyển từ dạy học
sang dạy tự học” [19].
- Theo Jean Marc Demommé & Madeleine Roy: “Ngƣời dạy phải có trách
nhiệm thực hiện hai thao tác quan trọng hàng đầu là thiết lập kế hoạch dạy học
trƣớc khi bắt đầu năm học và chuẩn bị giáo án trƣớc mỗi buổi lên lớp”. [15]
- Để chuẩn bị cho một tiết dạy theo phƣơng pháp mới cần phải xây dựng kế
hoạch bài giảng (giáo án) chu đáo.
+ Trƣớc hết cần phải xác định mục tiêu kiến thức, kỹ năng, thái độ, xác định

thời gian, địa điểm, điều kiện thực hiện mục tiêu bài giảng. Phần mục tiêu bài giảng,
chuẩn bị của học sinh cho bài học cần thông báo từ giờ học trƣớc để học sinh nắm
đƣợc. Giao nhiệm vụ chuẩn bị của học sinh cho bài học rõ ràng, kiểm tra chặt chẽ
và đánh giá sự chuẩn bị khi tiến hành giảng dạy, tránh tình trạng giao cho song để
đấy dẫn tới sự chây lƣời ở học sinh.
+ Phần hoạt động của thầy và hoạt động của trò trong giờ giảng phải đƣợc thể
hiện rõ trong kế hoạch, vai trò chủ đạo của thầy phải đƣợc làm rõ, tính tự giác, tích
cực chủ động của học sinh cần đƣợc phát huy. Kế hoạch bài giảng phải thể hiện rõ
sự định hƣớng, dẫn dắt của thầy đối với từng hoạt động của trò có nhƣ thế thì trò
mới có thể tự tổ chức quá trình học tập của bản thân. Mặc dù kế hoạch bài giảng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
mới chỉ nêu ra những tình huống theo dự kiến của giáo viên, thực tế khi tiến hành
dạy học có những tình huống ngoài dự kiến song với sự chuẩn bị chu đáo giáo viên
vẫn có thể giải quyết các tình huống phát sinh một cách có hiệu quả.
Nhƣ vậy hồ sơ môn học có vai trò quyết định sự thành công của việc đổi mới
phƣơng pháp dạy học trong từng giờ học, kế hoạch bài giảng phải đƣợc chuẩn bị
chu đáo, có tính khả thi cao giờ giảng mới thành công.
1.3. Một số khái niệm
1.3.1. Khái niệm quản lý
Theo Đại bách khoa toàn thƣ Liên Xô, 1977, “quản lý là chức năng của hệ
thống có tổ chức với bản chất khác nhau (xã hội, sinh vật, kỹ thuật), nó bảo toàn cấu
trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động, thực hiện những chƣơng trình,
mục đích hoạt động”. [9]
Theo Harold Koontz ngƣời Mĩ: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu nhằm đảm
bảo sự phối hợp nỗ lực giữa các cá nhân để đạt đƣợc mục đích của nhóm (tổ chức).
Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trƣờng trong đó con ngƣời có thể đạt
đƣợc mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn ít nhất”.[7]
Quản lý là yêu cầu tự thân của mỗi tổ chức, khi xuất hiện nhóm yêu cầu phải

có sự quản lý. Các Mác viết “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động
chung nào tiến hành trên quy mô tƣơng đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ
đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát
sinh từ sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một nhạc sĩ độc tấu thì tự
điều khiển lấy mình nhƣng một dàn nhạc thì cần có nhạc trƣởng”.
- Quản lý thực hiện các chức năng: Chức năng kế hoạch hoá, chức năng tổ
chức, chức năng chỉ đạo thực hiện kế hoạch, chức năng kiểm tra đánh giá.
- Quản lý có đặc điểm:
+ Quản lý bao giờ cũng diễn ra với hai hoạt động của chủ thể quản lý và hoạt
động của đối tƣợng bị quản lý. Nếu không có chủ thể quản lý thì việc quản lý đặt ra
trở thành vô nghĩa nhƣng nếu một tổ chức có nhiều chủ thể quản lý mà các chủ thể
quản lý có thế lực tƣơng đồng nhau nhƣng vì những mục tiêu khác nhau thì việc
quản lý trở nên phức tạp. Đối tƣợng bị quản lý sẽ gặp rất nhiều khó khăn vì công

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
việc chồng chéo do vậy trong quản lý phải thực hiện phân cấp, phân quyền, chức
năng rõ ràng.
+ Quản lý bao giờ cũng liên quan đến việc trao đổi thông tin và đều có mối
liên hệ ngƣợc. Thông tin đƣợc coi là mạch máu xuyên xuốt quá trình quản lý. Tất cả
các chức năng quản lý đều dựa vào yếu tố thông tin vì thế thông tin cần đảm bảo
đầy đủ, kịp thời, chính xác.
+ Quản lý bao giờ cũng phải thích nghi với sự biến đổi, có hai kiểu thích nghi:
đối tƣợng bị quản lý thích nghi với chủ thể quản lý và ngƣợc lại chủ thể quản lý
biến đổi thích nghi với đối tƣợng bị quản lý.
+ Quản lý vừa là một khoa học, vừa là một nghề, vừa là một nghệ thuật
1.3.2. Quản lý giáo dục
Theo tác giả Trần Kiểm có thể hiểu quản lý giáo dục ở hai cấp độ:
Ở cấp vĩ mô: Quản lý giáo dục đƣợc hiểu là những tác động tự giác (có mục
đích, có ý thức, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất

cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở giáo dục là nhà trƣờng)
nhằm thực hiện có chất lƣợng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế
hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành giáo dục.
Ở cấp độ vi mô: Quản lý giáo dục đƣợc hiểu là những tác động tự giác (có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến
tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha mẹ học sinh và các lực
lƣợng xã hội trong và ngoài nhà trƣờng nhằm thực hiện có chất lƣợng và hiệu quả
mục tiêu giáo dục của nhà trƣờng.
+ Quản lý giáo dục thuộc lĩnh vực quản lý xã hội, nó mang những nét đặc
trƣng của quản lý hành chính nhà nƣớc.
+ Quản lý giáo dục thực chất là quản lý con ngƣời bởi vì đối tƣợng bị quản lý
là con ngƣời, khách thể quản lý là các lực lƣợng xã hội tham gia vào các hoạt động
của nhà trƣờng, mục tiêu quản lý là nâng cao chất lƣợng và hiệu quả của quá trình
giáo dục đƣợc phản ánh ở nhân cách ngƣời học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
10
+ Quản lý giáo dục là một quá trình luôn luôn biến đổi, điều này thể hiện rõ khi
quy mô quản lý tăng thì chủ thể quản lý phải đổi mới hoạt động quản lý để thích ứng
với những hoạt động của mình. Nhƣ vậy chủ thể quản lý luôn phải duy trì hoạt động
quản lý một cách linh hoạt, sáng tạo nhằm phát huy tối đa sức mạnh của tập thể.
- Quản lý giáo dục thuộc phạm trù phƣơng pháp [9. tr. 42]. Chủ thể quản lý
luôn phải tìm cách cải tiến, đổi mới công tác quản lý sao cho đạt mục đích quản lý
có hiệu quả.
- Quản lý nhà trƣờng có thể xem là quản lý giáo dục cấp vi mô, đây là những
tác động quản lý diễn ra trong phạm vi nhà trƣờng. Hoạt động chính của trƣờng học
là hoạt động dạy học do vậy quản lý nhà trƣờng chủ yếu là quản lý dạy học. Quản lý
Nhà trƣờng là quản lý hoạt động dạy học [20, tr. 22].
- Quản lý hoạt động dạy học là những tác động có mục đích, có kế hoạch của
Hiệu trƣởng đến tập thể giáo viên và học sinh và các lực lƣợng trong và ngoài nhà

trƣờng nhằm huy động họ tham gia, hợp tác, phối hợp trong các hoạt động của nhà
trƣờng giúp quá trình dạy học vận động tối ƣu tới mục tiêu dự kiến.[17]
- Quản lý hoạt động dạy phải đƣợc tiến hành ở tất cả các khâu: Chuẩn bị hồ sơ
môn học, tiến hành dạy học, kiểm tra đánh giá hoạt động dạy - học.
1.3.3. Hoạt động dạy học
Dạy học là một quá trình trong đó dƣới vai trò chủ đạo của ngƣời thầy (tổ
chức, hƣớng dẫn, điều khiển) ngƣời học tự giác, tích cực, chủ động, tự tổ chức hoạt
động nhận thức nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu và nhiệm vụ dạy học đề ra.
Xét theo quan điểm cấu trúc hệ thống quá trình dạy học gồm các thành tố cấu
trúc: Mục đích, nhiệm vụ dạy học, nội dung dạy học, phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy
học, hình thức tổ chức dạy học, giáo viên, học sinh, kết quả.
1.3.3.1. Mục đích và nhiệm vụ dạy học
- Mục đích dạy học là mô hình nhân cách ngƣời học mà hoạt động dạy học cần
đạt đƣợc đó là tri thức, kỹ năng, thái độ ngƣời học đạt đƣợc sau quá trình dạy học.
Mục đích dạy học là thành tố giữ vị trí hàng đầu trong cấu trúc của quá trình dạy
học. Mục đích dạy học có vai trò định hƣớng cho toàn bộ quá trình dạy học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
- Nhiệm vụ dạy học là những việc phải làm cụ thể theo yêu cầu phát triển và
bồi dƣỡng hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, phát triển tƣ duy sáng tạo, trên cơ sở
đó hình thành thế giới quan khoa học, lý tƣởng, phẩm chất đạo đức con ngƣời.
1.3.3.2. Nội dung dạy học
- Nội dung dạy học là thành tố cơ bản của quá trình dạy học bao gồm hệ thống
những tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm hoạt động sáng tạo và hệ thống thái độ mà
ngƣời học cần lĩnh hội. Nó là nội dung phối hợp giữa dạy và học giữa thầy và trò và
trả lời câu hỏi dạy cái gì và học cái gì?
- Nội dung dạy học là một trong ba thành tố cơ bản của quá trình dạy học. Nó
chịu sự định hƣớng của mục đích, nhiệm vụ dạy học nhƣng lại có vai trò chủ đạo
trong việc lực chọn phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học, nội dung dạy học có

nhiệm vụ phản ánh mục tiêu và nhiệm vụ dạy học trong những bài học cụ thể.
1.3.3.3. Phương pháp và phương tiện dạy học
- Thuật ngữ phương pháp mà tiếng Hy Lạp là Méthods có nghĩa là con đƣờng,
cách thức hoạt động để đạt mục đích.
- Theo PGS.TS Nguyễn Ngọc Bảo “Phƣơng pháp dạy học là hệ thống những
hành động có chủ đích theo một trình tự nhất định của giáo viên để tổ chức các hoạt
động nhận thức và hoạt động thực hành của học sinh, nhằm đảm bảo cho họ lĩnh hội
nội dung dạy học mà chính nhờ vậy họ đạt đƣợc mục tiêu dạy học”. [1, tr. 63 ].
- Theo PGS.TS phạm Hồng Quang: “Phƣơng pháp dạy học là cách thức hoạt
động, trình tự phối hợp tƣơng tác giữa giáo viên và học sinh nhằm thực hiện tốt các
nhiệm vụ dạy học”. [13, tr. 59].
Nhƣ vậy phƣơng pháp dạy học là cách thức, con đƣờng để hoạt động dạy học
đi đến mục tiêu.
- Theo PGS.TS Nguyễn Ngọc Bảo có thể chia các phƣơng pháp dạy học ở phổ
thông thành các nhóm phƣơng pháp: Nhóm phƣơng pháp tổ chức các hoạt động
nhận thức - học tập gồm: Phân nhóm phƣơng pháp dùng lời; phân nhóm các phƣơng
pháp dạy học trực quan; phân nhóm phƣơng pháp dạy học thực hành; nhóm phƣơng
pháp kiểm tra, đánh giá, tự kiểm tra, tự đánh giá; nhóm phƣơng pháp kích thích và
hình thành động cơ hoạt động nhận thức - học tập. [1, tr. 63 ]

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
12
Nhƣ vậy phƣơng pháp là cách thức hoạt động phối hợp thống nhất giữa dạy và
học giữa thầy và trò nhằm thực hiện có hiệu quả mục đích và nhiệm vụ dạy học.
Phƣơng pháp dạy học chịu sự định hƣớng của mục tiêu, nhiệm vụ dạy học, chịu sự
chỉ đạo của nội dung dạy học nhƣng lại ảnh hƣởng trực tiếp đến hiệu quả của quá
trình dạy học.
Phƣơng pháp dạy học là tổ hợp các cách thức, biện pháp, thao tác đòi hỏi phải
sử dụng phƣơng tiện. Phƣơng tiện dạy học góp phần vào sự thành công của phƣơng
pháp. Bàn về nội dung, phƣơng pháp dạy học Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Các thầy cô

giáo phải tìm cách dạy, dạy cái gì, dạy thế nào để học sinh hiểu chóng, nhớ lâu, tiến
bộ nhanh”.[11]
Trong dạy học hiện đại đòi hỏi ngƣời giáo viên phải vận dụng tất cả các
phƣơng pháp dạy học. Không có phƣơng pháp nào chiếm ƣu thế độc tôn vấn đề là ở
chỗ ngƣời giáo viên trong khi thiết kế kế hoạch bài giảng phải thận trọng lựa chọn
các phƣơng pháp, có kế hoạch phối hợp linh hoạt các phƣơng pháp trong giờ dạy để
dạy học hiệu quả. Lựa chọn, phối hợp các phƣơng pháp phù hợp với kiểu bài, đối
tƣợng học sinh sẽ tạo sự thành công trong dạy học.
Nhóm tác giả Nguyễn Ngọc Bảo - Trần Kiểm cho rằng khi lựa chọn, kết hợp
các phƣơng pháp cần quán triệt các nguyên tắc sau [1, tr. 110]:
1. Các phƣơng pháp dạy học phù hợp với nguyên tắc dạy học.
2. Sự phù hợp giữa các phƣơng pháp với nhiệm vụ dạy học cụ thể.
3. Sự phù hợp giữa các phƣơng pháp với nội dung dạy học của một mục, một
bài học.
4. Sự phù hợp của các phƣơng pháp với khả năng học tập của học sinh, đặc
điểm tập thể lớp (môi trƣờng học tập).
5. Sự phù hợp giữa các phƣơng pháp với điều kiện, phƣơng tiện hỗ trợ dạy học
và thời gian dành cho học tập.
6. Sự phù hợp giữa các phƣơng pháp với khả năng của giáo viên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
13
1.3.3.4. Giáo viên với hoạt động dạy
- Giáo viên với hoạt động dạy là thành tố giữ vai trò chủ đạo trong quá trình dạy
học, giáo viên là chủ thể của hoạt động dạy có chức năng tổ chức, điều khiển tối ƣu
quá trình chiếm lĩnh tri thức, kinh nghiệm của ngƣời học trong và bằng cách đó phát
triển nhân cách ngƣời học. Dạy về bản chất là tổ chức, điều khiển hoạt động học.
- Giáo viên và hoạt động dạy chịu sự định hƣớng của mục tiêu, nhiệm vụ dạy
học, chịu sự tác động ngƣợc chiều của ngƣời học, chịu sự tác động của môi trƣờng.
- Đổi mới phƣơng pháp dạy học ngƣời giáo viên phải chuyển từ truyền tri thức

sang dạy cách chiếm lĩnh tri thức. Nói nhƣ vậy là trong các giờ học giáo viên dần
trang bị cho học sinh phƣơng pháp học nhƣ: Phƣơng pháp đọc, tóm tắt tài liệu;
phƣơng pháp hỏi - trong quá trình đọc phải biết cách tự đặt câu hỏi, tự trả lời và khi
cần có thể hỏi bạn, hỏi thầy; phƣơng pháp nghe giảng và ghi chép; phƣơng pháp ghi
nhớ thông tin.
+ Trong dạy học giáo viên cần cho học sinh tiếp cận phƣơng pháp nghiên cứu
khoa học thông qua các tình huống giúp học sinh phát hiện vấn đề, định hƣớng giải
quyết vấn đề tìm ra kiến thức mới.
1.3.3.5. Học sinh với hoạt động học
Học sinh là khách thể chịu sự tác động của hoạt động dạy đồng thời là chủ thể
của hoạt động nhận thức.
Học là quá trình tự giác, tích cực, tự lực chiếm lĩnh tri thức, kinh nghiệm dƣới
sự hƣớng dẫn, điều khiển của giáo viên. Về bản chất học là sự tiếp thu, xử lý thông
tin bằng các thao tác trí tuệ, chân tay dựa và vốn sinh học và kinh nghiệm đã tích
luỹ đƣợc của cá nhân từ đó có tri thức, kỹ năng, thái độ mới.
Mục đích của học là chiếm lĩnh tri thức, kinh nghiệm hình thành kỹ năng, thái
độ mới. Học có hai chức năng lĩnh hội và tự tổ chức tự điều khiển.
Học sinh với hoạt động học chịu sự định hƣớng của mục đích và nội dung dạy
học; chịu sự điều khiển của giáo viên thông qua phƣơng pháp và hình thức tổ chức
dạy học. Học sinh với hoạt động học là nhân tố quyết định kết quả quá trình dạy học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
14
- Theo Đặng Thành Hƣng “Bản chất tâm lý và sinh học của hoạt động học
chính là hoạt động” [8, tr. 55] thông qua hoạt động ngƣời học chủ động, tích cực
chiếm lĩnh tri thức.
- Theo nhóm tác giả Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Kỳ, Lê Khánh Bằng, Vũ
Văn Tảo “Học là quá trình phát triển nội tại, quá trình kết hợp học cá nhân và học
hợp tác, trong đó chủ thể tự biến đổi mình từ trình độ phát triển hiện tại đến trình độ
tiềm tàng.Cơ chế học là cơ chế kết hợp học cá nhân với học hợp tác” [22, tr. 83,84 ].

- Có thể phân loại các hoạt động học thông thƣờng nhƣ sau: Học cá nhân hay
tự nghiên cứu; học bạn, học thầy hay học hợp tác; học từ thông tin phản hồi hay tự
kiểm tra, tự điều chỉnh. Hoạt động học gắn liền với đối tƣợng học. Đối tƣợng học là
nội dung học, vấn đề học hay kiến thức, tri thức [22, tr. 86, 87]
- Học sinh (chủ thể) tác động đến đối tƣợng bằng nhiều cách: Tác động trực
tiếp - học cá nhân; tác động gián tiếp thông qua thầy, bạn - học hợp tác; tác động
thông qua thông tin phản hồi. Các cách tác động đó là cách học.
Nhƣ vậy: Hoạt động dạy và hoạt động học là hai nhân tố trung tâm của quá
trình dạy học có mối quan hệ thống nhất. Mối quan hệ này giúp cho các nhân tố của
quá trình dạy học vận hành đƣợc trong hệ thống. Về thực chất, hoạt động dạy của
giáo viên thúc đẩy hoạt động nhận thức của học sinh. Mối quan hệ hoạt động dạy và
hoạt động học thể hiện thông qua kế hoạch bài giảng và tài liệu học tập cho học
sinh. Cốt lõi của hoạt động dạy học chính là ở chỗ quan hệ giữa học sinh và tài liệu
học tập. Để học sinh thực sự đóng vai trò chủ thể của hoạt động học tập, giáo viên
phải xây dựng kế hoạch bài giảng, trong đó thể hiện rõ sự định hƣớng các hoạt động
của học sinh giúp học sinh làm chủ quá trình “nhận thức độc đáo” chiếm lĩnh tri
thức mới thông qua nguồn tài liệu.

THÔNG QUA KẾ HOẠCH
BÀI GIẢNG



Sơ đồ 2: Quan hệ tác động giữa giáo viên - học sinh - tài liệu học tập

GIÁO VIÊN

HỌC SINH

TÀI LIỆU HỌC TẬP

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
15
Kết quả quá trình dạy học là kết quả của hoạt động dạy và hoạt động học, là
kết quả của sự vận động của các thành tố cấu trúc trong toàn bộ hệ thống. Căn cứ
vào kết quả đạt đƣợc, giáo viên điều chỉnh hoạt động dạy, học sinh điều chỉnh hoạt
động học nhằm đạt mục tiêu dạy học đề ra.
- Theo Paul Ramsden sáu nguyên tắc then chốt của việc dạy có hiệu quả [24]:
1. Gây hứng thú cho ngƣời học và giảng giải rõ ràng.
2. Có ý thức tôn trọng ngƣời học và việc học của họ.
3. Có sự đánh giá và sự phản hồi phù hợp đối với ngƣời học.
4. Chỉ ra những mục tiêu rõ ràng và những thách thức trí tuệ.
5. Chỉ rõ ngƣời học cần tự học với ý thức rõ ràng để đảm bảo: tính độc lập,
yêu cầu tự kiểm tra và sự cam kết tích cực của việc học.
6. Giáo viên cần học những ngƣời học.
- Theo Boag những phẩm chất của một giáo viên lý tƣởng là: Có khả năng lôi
cuốn học sinh; Tôn trọng suy nghĩ của học sinh; Vững vàng về chuyên môn (dẫn
theo PGS.TS Phạm Hồng Quang)[14].
Ngoài 3 tiêu chuẩn trên giáo viên còn cần có các tiêu chuẩn nhƣ “nhân ái nồng
nhiệt; biết cách dạy cho học sinh phƣơng pháp học tập; biết chia sẻ với hoàn cảnh
của học sinh; biết cách phối hợp với các lực lƣợng giáo dục, biết truyền kỹ năng
sống cho học sinh; công bằng, nghiêm túc, mềm dẻo, linh hoạt; có nhân cách phát
triển toàn diện, dám chấp nhận khó khăn ….”.[14]
- Những phẩm chất của giáo viên lý tƣởng có mối quan hệ mật thiết với những
nguyên tắc then chốt để dạy học có hiệu quả. Điều này khẳng định những phẩm chất,
năng lực của giáo viên quyết định chất lƣợng quá trình dạy học. Năng lực của một
giáo viên thể hiện ở các mặt: Năng lực dạy học, năng lực giáo dục thông qua các hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp, năng lực giao tiếp, năng lực hoạt động xã hội.
+ Năng lực dạy học đƣợc biểu hiện qua quá trình dạy học từ khâu chuẩn bị hồ
sơ môn học; tiến hành dạy học; kiểm tra đánh giá. Trong khâu chuẩn bị hồ sơ môn

học bộc lộc khả năng của một giáo viên: Trình độ kiến thức, sự am hiểu về chƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
16
trình môn học, bậc học, khả năng tự nghiên cứu, nắm rõ ý tƣởng ngƣời viết sách,
những hiểu biết về tự nhiên - xã hội và khả năng liên hệ thực tế.
+ Tác giả Phạm Hữu Tòng đánh giá: “Trong dạy học năng lực dạy học biểu
hiện qua năng lực tổ chức tình huống học tập có vấn đề; năng lực định hƣớng khái
quát hành động học trên cơ sở năng lực thiết lập đƣợc sơ đồ biểu đạt lôgíc của tiến
trình nhận thức khoa học đối với tri thức cần dạy” [21, tr. 116,117].
+ Trong thiết kế kế hoạch dạy học bộ môn, kế hoạch bài giảng là khâu thể hiện
rõ nhất năng lực chuyển hoá sƣ phạm của một giáo viên: Chuyển hoá tri thức khoa
học, thông tin từ các nguồn tài liệu… thành tri thức day học. Năng lực thiết kế các
hoạt động cho giáo viên và nhóm học sinh nhƣ thế mới có cơ sở tạo sự thu hút, hấp
dẫn, hứng thú cho học sinh trong giờ học. Trong quá trình thiết kế kế hoạch bài
giảng thể hiện khả năng lựa chọn và kết hợp các phƣơng pháp dạy học tác động đến
vùng trí tuệ gần nhất.
Nhƣ vậy khi thiết kế kế hoạch bài giảng ngƣời giáo viên phải lựa chọn phƣơng
pháp dạy học phù hợp với kiểu bài, phù hợp đặc trƣng bộ môn, phù hợp với phƣơng
tiện dạy học, phù hợp với năng lực giáo viên đồng thời phải phù hợp đối tƣợng học
sinh. Có nhƣ thế mới tác động đến vùng phát triển gần, đem lại hiệu quả cho hoạt
động học của học sinh.
+ Trong dạy học, giáo viên bộc lộ năng lực tổ chức các hoạt động của học sinh,
khả năng ứng phó của giáo viên với sự thay đổi, khả năng tổ chức các hoạt động,
kết hợp các phƣơng pháp, sử dụng các phƣơng tiện hỗ trợ hƣớng tới mục tiêu bài
giảng, khả năng tiếp cận đối tƣợng, khả năng thông đạt hiệu quả. Trong kiểm tra
đánh giá hoạt động học tập của học sinh biểu hiện năng lực đánh giá, phân tích kết
quả, thu thông tin phản hồi từ đó điều chỉnh lại quá trình giảng dạy.
+ Trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp năng lực định hƣớng hoạt
động giáo dục, năng lực tổ chức hoạt động nhóm, năng lực giao tiếp - ứng xử, năng

lực tập hợp quần chúng… đƣợc bộc lộ tạo sự thành công trong các mối quan hệ
phối hợp và đem lại hiệu quả trong các hoạt động.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
17
1.3.4. Các biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học
Biện pháp là cách làm, cách thức tiến hành, cách thức giải quyết một vấn đề cụ
thể. Biện pháp quản lý là cách thức mà chủ thể quản lý tiến hành khi sử dụng các
công cụ quản lý vào các khâu trong quá trình quản lý tạo nên sức mạnh nhằm thực
hiện mục tiêu quản lý.
Biện pháp quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học là cách làm, cách tổ chức
tổ chức và điều khiển công tác xây dựng hồ sơ môn học theo những yêu cầu đổi mới
phƣơng pháp dạy học nhằm thực hiện mục tiêu dạy học.
1.4. Cơ sở lý luận của công tác quản lý hồ sơ môn học
1.4.1. Những căn cứ pháp lý
Điều lệ trƣờng trƣờng trung học ban hành kèm theo Quyết định số 07/2007/QĐ-GD-ĐT
ngày 02-4-2007 của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định: “Xây dựng hồ sơ môn học là
một trong những nhiệm vụ tất yếu của giáo viên”.
Khung chƣơng trình giáo dục trung học phổ thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo
ban hành. [3]
1.4.2. Quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở trường THPT
* Mục tiêu quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở trường THPT là góp
phần nâng cao chất lượng dạy học.
* Nội dung và quy trình quản lý công tác xây dựng hồ sơ môn học ở trường THPT.
- Quản lý công tác xây dựng kế hoạch giảng dạy bộ môn thông qua các nội
dung: Cơ sở xây dựng kế hoạch; xác định mục tiêu dạy học bộ môn; xác định các
điều kiện thực hiện kế hoạch; kế hoạch thời gian; kế hoạch sử dụng cơ sở vật chất,
trang thiết bị dạy học bộ môn; kế hoạch kiểm tra đánh giá của giáo viên.
- Trọng tâm công tác quản lý hồ sơ môn học là quản lý kế hoạch bài giảng, tài
liệu khác chuẩn bị cho bài giảng:

+ Mục tiêu bài giảng: Xác định sau bài học ngƣời học đạt đƣợc gì, ở mức độ
nhƣ thế nào. Trên cơ sở đó giáo viên mới có thể lựa chọn đƣợc phƣơng pháp dạy
học phù hợp để đạt mục tiêu.