Bài giảng môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin: Học phần III

Phần thứ ba
LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN
VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
Chủ nghĩa xã hội khoa học ?
Chủ nghĩa xã hội ?
CNXH- KT------> CNXH- KH------> CNXH-HT


Nội dung
 Chương VII:

Sứ mệnh lịch sử của g/c công
nhân và cm - xhcn.

 Chương VIII: Những vấn đề chính trị - xh có

tính QL trong tiến trình cm - xhcn.
 Chương

IX: CNXH hiện thực và triển vọng


CHƯƠNG VII
SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN
VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

I. Sứ mệnh lịch sử của g/c cn.
II. Cách mạng xhcn.
III. Hình thái kinh tế xh - cscn.

Tính tất yếu diệt vong của ptsx-tbcn và sự ra đời tất
yếu của ptsx-cscn, mà lực lượng duy nhất có sứ mệnh
lãnh đạo cuộc c/m thực hiện bước chuyển biến lịch sử
này, chính là g/c cn.
Cuộc c/m xhcn là cuộc c/m vĩ đại nhất trong lịch sử
pt của xh loài người, vì:
+ Nó xóa bỏ mọi chế độ áp bức bóc lột.
+ XD thành cơng xh-cscn, mà giai đoạn
đầu của xh này là cnxh.


I. Sứ mệnh lịch sử của g/c công nhân
- Sứ mệnh lịch sử của g/c công nhân là phạm trù
cơ bản nhất của CNXH-KH.
- Việc phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của g/c-cn là
một trong những cống hiến vĩ đại của Mác.


1. G/c-cn và sứ mệnh lịch sử của nó
a. Khái niệm g/c-cn
- G/c là gì?
Là những tập đồn người rộng lớn, khác nhau về:
. Quan hệ tlxs:
. Vai trò, địa vị trong sx:

. Cách thức, quy mơ thu nhập:
Những
bóclụụ̣lột
Những g/c
g/c bóc

t
- Chủ nơ
- Địa chủ
- Tư sản

Những
bị bóc
bóclụụ̣lột
Những g/c
g/c bị
t
- Nông nô
- Nông dân
- Vô sản


* G/c cơng nhân là gì?
Có nhiều thuật ngữ biểu đạt k/n này:
- G/c- v/s :
- G/c công nhân làm thuê:
- G/c v/s hiện đại:
- G/c công nhân hiện đại:
 K/n thống nhất:
. G/c công nhân chỉ g/c công nhân hiện đại,
. Con đẻ của nền sx đại c/n-tbcn,
. Đại biểu của llsx hiện đại, của ptsx tiên tiến.
(g/c cn vừa là sf vừa là chủ thể của đại c/n.
Ở vn hiện nay: những người sống chủ yếu bằng thu nhập làm công ăn lương,
là g/c cn).

* ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN

(nhận thức trên hai phương diện):
Thứ nhất: Về phương thức lđ, ptsx:(nền sx-cn).
- Lao động của các cá nhân liên hợp trong một tổ chức lao
động xh nhất định.
- Những tập đoàn người lđ trực tiếp hay gián tiếp vận hành
những cơng cụ sx có tính chất cơng nghiệp, hiện đại, xh
hóa, quốc tế hóa.
(Phân biệt với người thợ thủ cơng trong thời trung cổ và trong cttc).
- Tất

cả các g/c khác đều suy tàn và tiêu vong cùng sự
pt của đại cơng nghiệp. Cịn g/c vơ sản là sp của nền
đại công nghiệp.


Thứ hai:
Về địa vị của g/c- cn trong hệ thống qhsx- tbcn:

- Là những người khơng có tlsx, phải bán SLĐ để
kiếm sống  G/c công nhân trở thành g/c đối kháng
với g/c tư sản, chịu mọi rủi ro của cạnh tranh, sự lên
xuống của thị trường.
- Xét các mối quan hệ trong qhsx:
. Quan hệ sở hữu:
. Quan hệ lđ:
. Quan hệ phân phối:

* Ngày nay, g/c cn hiện đại có sự thay đổi nhất định:
- Về phương thức lđ:
+ Trước đây c/n chủ yếu là lđ chân tay,lđ cơ khí..
+ Nay đã xuất hiện c/n trí tuệ, c/n tri thức, ứng dụng...
- Về phương diện đời sống:
+ Một số cơng nhân có sở hữu trong công ty cổ phần…
+ Bên cạnh tiền cơng có cổ tức.
- Trong quan hệ sx:
+ G/c cn dần trở thành làm chủ – đồng sh chủ cty
+ Dần trở thành g/c thống trị  cải tạo xh tiến đến xh
không g/c.
Vậy, k/n-g/c là 1 phạm trù lịch sử  g/c cn cũng là phạm trù
lịch sử, cơ cấu g/c có tính đa dạng, phức tạp, có mặt trong các
thành phần kt trong xh.


* ĐỊA VỊ, VỊ TRÍ CỦA G/C CƠNG NHÂN
- Đại biểu của llsx tiên tiến hiện đại, xh hóa cao,
có lợi ích cơ bản, lâu dài đối lập với g/c tư sản.
 trở thành lực lượng cơ bản phủ định sh tư nhân tbcn.
- Có lợi ích cơ bản, lâu dài phù hợp với nhân dân lđ.
 có khả năng đoàn kết với nhân dân lđ, đấu tranh
chống g/c tư sản.
- Có hệ tư tưởng của mình, do địa vị ktế k/q tạo nên.
Địa vị g/c cn thể hiện trên phạm vi thế giới.


b. Nội dung sứ mệnh lịch sử của GCCN
Tại sao sứ mệnh lịch sử lại trao cho g/c cn?

- Về bản chất của GCCN thể hiện:
+ Mối qh với 2 sự nghiệp: Giải phóng g/c và giải
phóng nhân
loại,
+ Mối qh g/c cơng nhân với tồn nhân loại.
- Về nội dung sứ mệnh lịch sử : Thủ tiêu CNTB, xây dựng CNCS.
(Xóa bỏ chế độ tbcn, xóa bỏ chế độ người bóc lột người; xây dựng cnxh,
cncs, giải phóng g/c- cn, nhân dân lđ và toàn thể nhân loại).
. Bước thứ nhất : Giành chính quyền–tiến hành
c/m chính trị
. Bước thứ hai: Dùng chính quyền cải biến
c/m từ xh cũ  xh mới.
+ G/c cơng nhân có sứ mệnh tồn thế giới, nh ưng được sinh ra ở
từng dân tộc. Trước hết phải giải phóng dân tộc  xd mình thành g/c

của dân tộc.


•* Theo Lênin:
• - G/c cn đấu tranh cho dân tộc mình,
• - Đ/tranh cho quyền bình đẳng, q. tự quyết của các dân tộc.
• - Đấu tranh thắng lợi cuối cùng cho cnxh và cncs.
•* Hồ Chí Minh:
•- 1930: Cương lĩnh đầu tiên “ làm tư sản dân quyền c/m,
•
hay “thổ địa cm” – tức c/m vơ sản:
. Đánh đuổi đế quốc giành độc lập dân tộc,
•
. Đánh đổ pk giành ruộng đất cho nơngdân.
•- 1941: c/m dân tộc, dân chủ, nhân dân  chuyển sang c/m

xhcn không kinh qua cntb.
•-1960: xây dựng 1 nước VN: hịa bình, thống nhất, độc lập,
dân chủ, giàu mạnh, góp phần xứng đáng vào q
trình c/m thế giới.
•-1969-1970: Hịa bình độc lập dân tộc và cnxh.


•* Quan điểm của Đảng CSVN hiện nay:
- Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, thực hiện:
Dân giàu, nước mạnh, xh công bằng, dân chủ, văn minh.
. Về đối nội: Dân giàu, nước mạnh
. Về đối ngoại: Thêm bạn, bớt thù
- Lợi ích g/c cn phù hợp với lợi ích của đa số người lđ và cả
dân tộc.
. Động lực : phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc
mà nền tảng là cơng nhân,nơng dân và trí thức.
. Cơ sở khoa học : CN Mác-Lênin và TTHCM.


2. Điều kiện khách quan và chủ quan để giai cấp
cơng nhân hồn thành sứ mệnh lịch sử
a- Địa vị kinh tế-xã hội (điều kiện k/q)
- Nền sx công nghiệp hiện đại ---> hình thành g/c cn:
+ Làm phá sản nền sx nhỏ.
+ Nâng cao năng suất lđ-xh,
+ Một bộ phân cơng nhân bị máy móc thay thế
---> thất nghiệp.
+ Người công nhân càng lệ thuộc vào TB.
- Đồng thời với pt công nghiệp ---> pt năng lực con người phù
hợp với trình độ pt của ktế. Bảo đảm hài hòa giữa con

người và tự nhiên.


- G/c cn trong llsx:
. Đối tượng lđ,
. Công cụ lđ,
. Con người lđ ---> bộ phận quan trọng nhất - g/c cn.
+ Về ktế : G/c-cn là sản phẩm của đại công nghiệp.
+ Về xh:
. Điều kiện làm việc của g/c- cn khác với các lđ khác…
. Điều kiện sống ở khu cơng nghiệp, thành phố…
---> có ý thức,hiểu biết chính trị, xh…
G/c cn trong qhsx của cntb:
. Là g/c khơng có tlsx,
. Là g/c làm th.
--->Từ điều kiện kt-xh, nên g/c cơng nhân có vai trị lịch sử
và hồn thành sứ mệnh lịch sử của mình.

-


•

* Đảng ta vận dụng:

- Đại hội Đảng lần III (1960) :
. Xác định cnh-xhcn là nhiệm vụ trung tâm trong
thời kỳ quá độ ---> cnxh.
. Xác định c/m-kh-kthuật giữ vai trò then chốt.

suốt

- Thời kỳ đổi mới (1986):
. Xác định cnh, hđh gắn với pt-kt tri thức.
. Xác định pt-ktế là nhiệm vụ trung tâm.
. Chủ động, tích cực hội nhập trong xu thế tồn cầu hóa.


b. Đặc điểm chính trị-xã hội của g/c cn (đ.điểm cơ bản)


G/c cn có khả năng hồn thành nhiệm vụ lớn lao mà nó gánh vác, vì:

+ G/c cn là g/c tiên phong c/m…đại biểu cho llsx tiến tiến;
có hệ tư tưởng mang tính c/m và khoa học;
ln đi đầu trong mọi phong trào c/m.
+ G/c cn có tinh thần c/m triệt để nhất…Do địa vị kt-xh trong chế
độ xh-tb quy định.
+ G/c cn có ý thức tổ chức kỷ luật cao nhất…Một mặt do quá trình
lđ hợp tác với hệ thống máy móc,với cuộc sống đơ thị tập trung
tạo nên; Mặt khác trong cuộc đấu tranh chống g/c-ts, tất yếu
phải có ý thức tổ chức kỷ luật cao.
+ G/c cn có bản chất quốc tế…Với xu hướng tch,qth của nền kt mở,
phong trào đấu tranh của g/c-cn các nước phải gắn bó với nhau.

- Điều kiện chủ quan:
Bản thân tự pt của chính g/c cn, về:
+ Số lượng
+ Chất lượng
+ Tỷ trọng

+ Cơ cấu…


3. Vai trị của ĐCS trong q trình thực hiện
sứ mệnh lịch sử của mình
a. Tính tất yếu và ql hình thành, pt Đảng của g/c cn
- Quá trình pt của g/c cn và phong trào đấu tranh của g/c cn
+ Theo ql: có áp bức có đấu tranh:
. TB >< lđ ---> đấu tranh g/c, đấu tranh xh.
. Khi chưa có ĐCS : đấu tranh tự phát---> thất bại
. Khi ĐCS ra đời : đấu tranh tự giác---> thành công


-

Sự pt của đội tiên phong – ĐCS :
+ CNTB ra đời đầu thế kỷ 16,
+ Phong trào công nhân pt mạnh vào đầu thế kỷ 19.
+ Phong trào đó đòi hỏi cương lĩnh hoạt động của g/c cn?
+ Lý luận của cnxh-kh trả lời được những câu hỏi đặt ra từ thực
tiễn lịch sử đấu tranh của g/c cn.

- Quy luật hình thành chính Đảng của g/c cn:

+ Phong trào cn kết hợp với lý luận của cnxh-kh ---> ĐCS
+ ĐCS ra đời là nhân tố có ý nghĩa quyết định trực tiếp hoàn
thàn sứ mệnh lịch sử của g/c cn.

* Liên hệ với sự ra đời của ĐCS-VN:
•

•
•
•
•

+ ĐCS-VN ra đời là sự kết hợp:
. Phong trào công nhân
. CN- Mác-Lêênin
. Phong trào yêu nước


b. Mối quan hệ giữa đảng cộng sản và g/c cn
G/c cn có nhiều tổ chức, trong đó:

* Đảng Cộng sản:
- Là tổ chức chính trị cao nhất của g/c - cn
- Là đội tiên phong chiến đấu của g/c - cn
- Là bộ tham mưu có trình độ lý luận cao để lãnh đạo g/c-cn
- Là tổ chức biểu hiện tập trung lợi ích, nguyện vọng, phẩm
chất, trí tuệ của g/c - cn, của nhân dân lđ và dân tộc.
* Giai cấp công nhân:
- Là cơ sở xh của Đảng Cộng sản,
- Là cơ sở giai cấp cuả ĐCS,
- Là nguồn bổ sung lực lượng cho ĐCS.


* Mối quan hệ biện chứng:
- Đấu tranh của g/c cn
ra đời ĐCS.
- Bắt đầu từ 1 số người CS  số người CS đến tổ chức CS.

- Khi có g/c cn và phong trào cn  sự ra đời CN Mác.
---> Sự kết hợp:
PHONG TRÀO
CN với CN
CN Mác
MÁC -LENIN
ĐCS
Phong
trào cn
Lênin ---> ĐCS
Yếu tố vật chất
( cơ thể)

Yếu tố tinh thần,
ý thức (trí khơn)

- Khi ĐCS xa rời g/c cn  mất quyền lãnh đạo.
- G/c cn thực hiện quyền lãnh đạo:
. Bằng hệ tư tưởng CN-Mác,
. Bằng tổ chức ĐCS.
(Trí thức: có khả năng phát hiện, đề xuất theo xu hướng kq)




Vai trò của ĐCS-VN :

- ĐCS-vn

ra đời,đánh dấu sự thay đổi về chất trong phong

trào đấu tranh của công nhân, từ tự phát lên tự giác.

---------------Đấu tranh tự phát ------------------ Đấu tranh tự giác
Mục đích
Hính thức
trang
Quy mô
Đlối,clược
đlối…

-

. quyền lợi kt: tăng lương…
. Đình công,bãi công,biểu tình
. Nhỏ,lẻ tẻ,phân tán
. Chưa có

. Quyền lợi kt và ct
. Đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ
. Lớn,có tổ chức,đoàn kết chặt che
. Vạch cương lĩnh,chỉ đạo thực hiện

Từ khi có Đảng, g/c công nhân vn trở thành lực lượng lãnh đạo c/m-vn.
Trong cm giải phóng dân tộc, xd và bảo vệ Tổ quốc VN-xhcn:
. 15 tuổi (1945) lãnh đạo c/m thành công giành chính quyền.

. 30 năm sau (1975) lãnh đạo hoàn thành c/m giài phóng dân tộc
và
thống nhất đất nước. Đưa cả nước đi lên CNXH.
. Hơn 25 năm đỗi mới (1986) lãnh đạo công cuộc đổi mới thành

công.
--->Chứng tỏ ĐCS-VN là nhân tố lãnh đạo,bảo đảm cho GCCN hoàn thành
sứ mệnh lịch sử.


II. CÁCH MẠNG XHCN
1. C/m xhcn và nguyên nhân của nó
- CM- XHCN là gì ?
- CM- XHCN có đặc điểm nào ?
- Nguyên nhân của CM- XHCN ?
a. K/n-cm-xhcn:
- Là cuộc cm nhằm thay đổi chế độ TBCN lỗi thời
bằng chế độ XHCN.
+ Theo nghĩa hẹp : là cuộc cm chính trị.
+ Theo nghĩa rộng : bao gồm cm chính trị và
cm-xh (xây dựng xh mới).


b. Nguyên nhân của cách mạng XHCN
- Nguyên nhân các cuộc cm- xh :
+ QHSX >< LLSX
+ G/c thống tri, bóc lột >< G/c bị thống trị,bị bóc lột
+ TB >< LĐ
- Nguyên nhân của cm- xhcn:
+ Nguyên nhân sâu xa: Mâu thuẫn giữa nhu cầu ptllsx với sự kiềm hãm của qhsx
lỗi thời.
+ Biểu hiện mâu thuẫn trong lĩnh vực kt:
. Tính tổ chức, kế hoạch trong từng dn với tính
vơ tổ chức, tự phát của sx tồn xh do cạnh tranh
của

nền sx-hh-tbcn.
. Dẫn đến sx “thừa”và khủng hoảng kt.
-> Địi hỏi thay thế qhsx-tbcn=qhsx-xhcn thơng qua cm-xhcn