Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện vũ thư, tỉnh thái bình
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (558.24 KB, 170 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
ĐÀO THỊ TỐ HOA
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO
TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG
THPT HUYỆN VŨ THƯ TỈNH THÁI BÌNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
ĐÀO THỊ TỐ HOA
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO
TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG
THPT HUYỆN VŨ THƯ TỈNH THÁI BÌNH
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÍNH
THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn “Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo
tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình” là cơng trình
nghiên cứu của riêng tơi. Các thơng tin trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Các
số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa
được sử dụng trong cơng trình nghiên cứu nào.
Thái Ngun, tháng 4 năm 2016
Tác giả luận văn
Đào Thị Tố Hoa
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
i
LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến:
Các thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy lớp Cao học quản lý giáo dục, những
người thầy đã trang bị cho tôi tri thức và kinh nghiệm quý báu trong lĩnh vực khoa
học giáo dục.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô khoa Sau đại học, khoa Tâm lý giáo dục
– Đại học Sư phạm Thái Nguyên, các bạn bè đồng nghiệp đã động viên, nhiệt tình
giúp đỡ tôi và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hồn thành bản luận văn này.
Đặc biệt tơi xin tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới cơ giáo PGS.TS. Nguyễn Thị Tính
đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tơi hoàn thành luận văn này.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016
Tác giả luận văn
Đào Thị Tố Hoa
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN............................................................................................................. ii
MỤC LỤC................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT............................................................................ iv
DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................... v
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu............................................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................. 2
4. Khách thể và nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................... 2
5. Giả thuyết khoa học................................................................................................. 3
6. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 3
8. Cấu trúc của luận văn.............................................................................................. 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT
QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THPT THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC..........5
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.................................................................................... 5
1.1.1. Trên thế giới.................................................................................................. 5
1.1.2. Trong nước.................................................................................................... 6
1.2. Các khái niệm công cụ.......................................................................................... 6
1.2.1. Đánh giá kết quả học tập của học sinh........................................................... 6
1.2.2. Tiếp cận năng lực.......................................................................................... 9
1.2.3. Đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận năng lực.....................12
1.2.4. Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận
năng lực ở trường phổ thông..................................................................................... 14
1.3. Những vấn đề cơ bản về đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận
năng lực ở trường THPT........................................................................................... 15
1.3.1. Vai trị, mục đích đánh giá KQHT của HS ở trường Trung học phổ thông. .15
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iii
1.3.2. Mục tiêu và ý nghĩa của hoạt động đánh giá KQHT của học sinh ở
trường Trung học phổ thông...................................................................................... 17
1.3.3.Các nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận
năng lực..................................................................................................................... 19
1.3.4. Phương pháp, công cụ kiểm tra, đánh giá.................................................... 21
1.4. Nội dung quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp
cận năng lực ở trường phổ thông............................................................................... 28
1.4.1. Quản lý xác định chuẩn đánh giá kết quả học tập của học sinh theo TCNL 28
1.4.2. Quản lý lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức đánh giá.......................32
1.4.3. Quản lý xây dựng bộ công cụ đánh giá theo chuẩn xác định.......................33
1.4.4. Quản lý thu thông tin phản hồi và phân tích kết quả đánh giá.....................34
1.4.5. Chỉ đạo sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh quá trình dạy học, giáo
dục, hình thức, năng lực dạy học cho giáo viên......................................................... 35
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh theo
tiếp cận năng lực....................................................................................................... 36
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.......................................................................................... 37
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT
QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC
TRƯỜNG THPT HUYỆN VŨ THƯ - TỈNH THÁI BÌNH..................................38
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình........38
2.1.1. Vài nét về các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.......................38
2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của
học sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 38
2.2. Thực trạng hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận
năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình..................................... 39
2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về
mục
đích, mục tiêu, vai trò của đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực..............39
2.2.2. Thực trạng xây dựng chuẩn đánh giá kết quả học tập của học sinh theo
TCNL ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình........................................ 42
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iv
2.2.3. Thực trạng sử dụng các phương pháp đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo tiếp cận năng lực........................................................................................ 49
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp
cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình..............................60
2.3.1. Thực trạng quản lý xác định chuẩn đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo TCNL ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.........................60
2.3.2. Thực trạng quản lý lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức đánh giá
kết quả học tập của học sinh theo TCNL ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh
Thái Bình................................................................................................................... 64
2.3.3. Thực trạng quản lý xây dựng bộ công cụ đánh giá kết quả học tập của
học sinh theo TCNL ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình
theo
chuẩn xác định........................................................................................................... 65
2.3.4. Thực trạng quản lý thu thông tin phản hồi và phân tích kết quả đánh giá
kết quả học tập của học sinh theo TCNL ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh
Thái Bình................................................................................................................... 67
2.3.5. Thực trạng chỉ đạo sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh quá trình dạy
học, giáo dục, hình thức, năng lực dạy học cho giáo viên......................................... 69
2.4. Những khó khăn trong quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của
học sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 71
2.5. Đánh giá khái quát thực trạng hoạt động đánh giá KQHT của học sinh theo
tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.......................72
2.5.1. Những ưu điểm........................................................................................... 72
2.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân.................................................................. 72
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.......................................................................................... 75
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC
TRƯỜNG THPT HUYỆN VŨ THƯ - THÁI BÌNH............................................. 76
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp...................................................................... 76
3.1.1. Đảm bảo tính khoa học................................................................................ 76
3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống................................................................................ 76
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
v
3.1.3. Đảm bảo tính đồng bơ c ̣ ủa các biêṇ pháp.................................................... 76
3.1.4. Đảm bảo tính thưc ̣ tiễn của các biêṇ pháp................................................... 76
3.1.5. Đảm bảo tính khảthi của các biện pháp....................................................... 77
3.1.6. Đảm bảo tinh́ hiệu quả của các biện pháp................................................... 77
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo
tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.......................77
3.2.1. Nâng cao năng lực giáo viên về đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo tiếp cận năng lực................................................................................................ 77
3.2.2. Tổ chức xác định chuẩn tiêu chí đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo các hình thức tương ứng.................................................................................... 79
3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên mơn, hướng dẫn giáo viên đa dạng hóa các hình thức,
phương pháp kiểm tra đánh giá................................................................................. 82
3.2.4. Chỉ đạo tổ chuyên môn, hướng dẫn giáo viên xây dựng bộ công cụ đánh
giá theo chuẩn và hình thức tổ chức đánh giá đã lựa chọn........................................84
3.2.5. Phối hợp các lực lượng đánh giá kết quả học tập của học sinh....................92
3.2.6. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá kết quả học tập của
học sinh..................................................................................................................... 94
3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................. 96
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp................................... 96
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm................................................................................ 96
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm............................................................................... 96
3.3.3. Kết quả khảo nghiệm................................................................................... 97
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.......................................................................................... 99
KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ............................................................................. 100
1. Kết luận............................................................................................................... 100
2. Khuyến nghị........................................................................................................ 101
2.1. Sở GD - ĐT Thái Bình................................................................................. 101
2.2. Đối với các nhà trường................................................................................. 102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. 103
PHỤ LỤC
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
vi
BGH
CBQL
GD& ĐT :Giáo dục và đào tạo
GV
HĐDH
HS
KQHT
KTĐG
PP
: Phương pháp
PPDH
QTDH
TCNL
THPT
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iv
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.a: Nhận thức của CBQL, GV về vai trị, mục đích của KTĐG kết quả
học tập của học sinh theo TCNL............................................................ 40
Bảng 2.1.b: Nhận thức về đặc điểm của KTĐG theo TCNL.....................................41
Bảng 2.2.a: Nhận thức của CBQL và giáo viên về việc xây dựng chuẩn đánh giá....43
Bảng 2.2.b Thực trạng công tác xây dựng chuẩn đánh giá........................................ 45
Bảng 2.2.c: Thực trạng cụ thể hóa năng lực trong đánh giá kết quả học tập..............47
Bảng 2.2.d: Biện pháp thực hiện xây dựng chuẩn đánh giá trong các hoạt động
dạy học và đánh giá kết quả học tập của học sinh..................................48
Bảng 2.3.a Thực trạng lựa chọn nội dung đánh giá................................................... 50
Bảng 2.3.b: Thực trạng sử dụng phương pháp đánh giá của giáo viên......................51
Bảng 2.3.c Thực trạng xây dựng bộ công cụ đánh giá theo chuẩn............................. 54
Bảng 2.3.d: Chấm thi theo thang đánh giá là điểm số của GV..................................58
Bảng 2.3.e: Phân tích kết quả thi và thu thơng tin phản hồi....................................... 59
Bảng 2.4.a: Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của quản lý
đánh giá kết quả học tập của học sinh theo TCNL................................. 61
Bảng 2.4.b: Thực trạng quản lý xác định chuẩn đánh giá KQHT của học sinh.........62
Bảng 2.5: Quản lý việc lựa chọn phương pháp, hình thức đánh giá kết quả học
tập theo tiếp cận năng lực...................................................................... 65
Bảng 2.6.a: Quản lý xây dựng công cụ đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo tiếp cận năng lực............................................................................ 66
Bảng 2.6.b: Các hình thức quản lý xây dựng công cụ đánh giá................................. 67
Bảng 2.7: Quản lý việc thông tin phản hồi của giáo viên tới học sinh.......................68
Bảng 2.8: Quản lý sử dụng kết quả đánh giá............................................................. 70
Bảng 3.1.a: Kết quả thống kê sự nhận thức về mức độ cần thiết của các biện pháp. .97
Bảng 3.1.b: Kết quả thống kê sự nhận thức về tính khả thi của các biện pháp..........98
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
v
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình dạy học (QTDH), hoạt động đánh giá kết quả học tập (KQHT)
của học sinh, cùng với nó là cơng tác quản lý hoạt động này có vai trị hết sức to lớn.
Đó là bởi, đối với người giáo viên (GV), khi tiến hành QTDH phải xác định rõ mục
tiêu của bài học, nội dung, phương pháp cũng như kỹ thuật tổ chức QTDH sao cho
hiệu quả mà muốn biết hiệu quả hay không, người GV phải thu thập thông tin phản
hồi từ học sinh (HS) để đánh giá và qua đó điều chỉnh phương pháp (PP) dạy, kỹ
thuật dạy của mình đồng thời giúp học sinh điều chỉnh các phương pháp học …Nói
cách khác, đánh giá KQHT của học sinh cung cấp thông tin giúp nhà quản lý, GV
giám sát QTDH, phát hiện các vấn đề để có các quyết định kịp thời nhằm điều chỉnh
nội dung, cách thức và điều kiện đạt tới mục tiêu, đạt tới cái đích của quá trình quản
lý hoạt động dạy học (HĐDH): chất lượng đầu ra của sản phẩm…Với ý nghĩa ấy,
kiểm tra đánh giá (KTĐG) không chỉ là một bộ phận không thể tách rời của QTDH,
có mối quan hệ mật thiết các yếu tố khác của quá trình này như: phương pháp, hình
thức tổ chức dạy học... mà cịn là động lực để thúc đẩy sự đổi mới QTDH, đổi mới
quản lý các HĐDH như đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), đổi mới hình thức tổ
chức hoạt động dạy học ...nhằm nâng cao chất lượng dạy học- yếu tố quan trọng hàng
đầu đối với mỗi nhà trường.
Hiện nay, xu hướng chung của giáo dục toàn cầu là chuyển từ mục tiêu cung
cấp tri thức sang hình thành các năng lực ở người học, hoạt động dạy định hướng vào
tích cực hóa người học. Để bắt kịp xu thế đó, cũng là đáp ứng yêu cầu tất yếu của thời
đại về “Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo” theo tinh thần NQ/29- Nghị
quyết Hội nghị trung ương 8 khóa XI (trong đó“ đổi mới căn bản hình thức và
phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung
thực, khách quan”;“đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm
dân chủ thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục,
đào tạo, coi trọng quản lý chất lượng” [11] được coi là những nhiệm vụ, giải pháp
trọng tâm), giáo dục Việt Nam phải làm tốt công tác đổi mới kiểm tra đánh giá theo
tiếp cận năng lực (TCNL), coi đây là khâu đột phá có ý nghĩa then chốt của QTDH,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
1
từ đó chỉ đạo, quản lý hoạt động đánh giá hướng vào đánh giá quá trình, giúp phát
triển năng lực người học và QTDH thực sự đạt hiệu quả mong muốn, tạo ra mã số
thành công của mỗi học sinh trong tương lai.
Thực tế ở các trường trung học phổ thông (THPT) hiện nay, công tác quản lý
hoạt động này đã có những chuyển biến tích cực song vẫn cịn tồn tại nhiều vấn đề
bất cập cần nghiên cứu, tìm ra những nguyên nhân và đề xuất các giải pháp để cơng
tác này đạt hiệu quả cao hơn, góp phần thúc đẩy chất lượng dạy học, giáo dục của nhà
trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Vì vậy chúng tôi chọn “Quản lý hoạt động
đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT
huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn về KTĐG kết quả học tập và quản lý
hoạt động đánh giá KQHT của học sinh ở trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái
Bình theo tiếp cận năng lực (TCNL), luận văn đề xuất những biện pháp quản lý hoạt
động KTĐG kết quả học tập của học sinh ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh
Thái Bình theo tiếp cận năng lực nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
3.
Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học
sinh ở các trường THPT huyện Vũ Thư theo tiếp cận năng lực.
4.
Khách thể và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các
trường THPT theo tiếp cận năng lực.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
-
Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học
tập của học sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT.
- Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học
sinh
theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo
tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
2
5.
Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động đánh giá KQHT của học sinh ở trường THPT theo tiếp cận
năng lực là một nội dung quản lý của người Hiệu trưởng để nâng cao chất lượng dạy
học của nhà trường, nó có mối quan hệ chặt chẽ với quản lý HĐDH. Trong những
năm gần đây việc quản lý hoạt động đánh giá KQHT của học sinh theo TCNL ở các
trường THPT huyện Vũ Thư nói riêng và các trường THPT nói chung còn nhiều bất
cập, hạn chế chủ yếu là do các biện pháp quản lý hoạt động này chưa được coi trọng
và chưa mang tính cụ thể, thiết thực. Nếu đề xuất thực hiện đồng bộ các biện pháp
quản lý hoạt động này một cách khoa học, hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tiễn
của nhà trường thì sẽ nâng cao được hiệu quả quản lý hoạt động này, từ đó nâng cao
chất lượng dạy và học ở các nhà trường.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động
đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT
huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.
6.2. Giới hạn khách thể khảo sát
Học sinh các khối 10 - 11- 12; một số đồng chí trong Ban giám hiệu (BGH),
cán bộ phụ trách giáo vụ; tổ trưởng chuyên môn; GV trực tiếp giảng dạy và một số
thày cô trong các tổ chức chính trị của 05 trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái
Bình. (Số liệu cụ thể mơ tả ở chương 2 mục 2.1.2.3).
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa hệ thống tài liệu,
giáo trình, những cơng trình nghiên cứu có liên quan để xây dựng khung lý thuyết của
đề tài nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực
tiễn Chúng tơi sử dụng các phương pháp sau:
- Sử dụng bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, GV, HS để thu thập thông tin về
thực trạng đánh giá KQHT của học sinh theo tiếp cận năng lực.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
3
- Quan sát hoạt động đánh giá và quản lý hoạt động đánh giá KQHT của học
sinh theo tiếp cận năng lực của giáo viên và cán bộ quản lý các trường THPT huyện
Vũ Thư để thu thập thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
- Nghiên cứu hồ sơ quản lý: Sổ điểm, sổ theo dõi kết quả học tập của học
sinh,
bài làm kiểm tra, bài thi của học sinh, đề thi vv... để đánh giá về thực trạng quản lý
hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THPT huyện Vũ Thư.
- Phỏng vấn trực tiếp, trao đổi qua mạng thông tin với các cán bộ quản lý,
giáo
viên, phụ huynh và học sinh về công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh theo
tiếp cận năng lực để rút kinh nghiệm quản lý.
-
Sử dụng phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến đánh giá của cán bộ
quản lý, giáo viên về thực trạng và khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện
pháp đề tài đề xuất.
7.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu bổ trợ
Sử dụng toán thống kê, biểu bảng, sơ đồ…. để xử lý kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài danh mục ký hiệu, chữ viết tắt, phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị,
phụ lục, tài liệu tham khảo, danh mục cơng trình khoa học liên quan đến luận văn của
tác giả, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của
học sinh THPT theo tiếp cận năng lực
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnhThái Bình.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THPT THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Trong lịch sử nhân loại, đã từ lâu, đánh giá luôn được coi là một hoạt động tự
thân và đã trở thành một khoa học ở mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, nói như
Examenet docmolgic: “Đánh giá là một mơn khoa học tự nó hình thành”
Năm 1966, mơ hình CIPP của L.D.Stufflebean được hình thành dựa trên sự kết
hợp của đánh giá bối cảnh, đánh giá đầu vào, đánh giá quá trình và đánh giá kết quả
học tập.
Năm 1967, M.Scriven đưa ra mơ hình đánh giá không theo mục tiêu; tiếp theo
là sự ra đời của mơ hình ứng đáp câu hỏi do R.E.Stake khởi xướng,… Những năm
sau này, để đánh giá chất lượng giáo dục, người ta tập trung đánh giá kết quả học tập
của người học.
Từ sau những năm 1970 đến nay lý thuyết trắc nghiệm ra đời và phát triển
mạnh mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Năm 1971, B.S. Bloom và các cộng sự đã nghiên cứu và phân loại các mục
tiêu đánh giá thành các cấp độ khác nhau: Biết, hiểu, áp dụng, phân tích, tổng hợp,
đánh giá.
Những nghiên cứu trên có tác dụng quan trọng trong việc hồn thiện các lý
thuyết về đánh giá và hoàn thiện việc học.
Về quản lý đánh giá kết quả học tập có nhiều nhà nghiên cứu về nghiệp vụ
quản lý cần thực hiện để quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học trong đó có
quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Năm 2005, Jody Zall Kusek đã nghiên cứu và đưa ra 10 bước tiến tới hệ thống
giám sát và đánh giá dựa trên kết quả.
Trong những năm gần đây hoạt động đánh giá của nhiều nước được nghiên
cứu theo tiếp cận đánh giá kiểm định chất lượng giáo dục nhà trường và đánh giá
kiểm định chương trình giáo dục.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
5
1.1.2. Trong nước
Ở
Việt Nam, cho đến nay đã có một số cơng trình khoa học nghiên cứu về
đánh giá trong giáo dục của các tác giả:
-
Trần Bá Hoành (2001) với nghiên cứu về Đánh giá trong giáo dục đã khái
quát quy trình đánh giá, chỉ ra các phương pháp, kĩ thuật đánh giá.
-
Nguyễn Công Khanh (2012) nghiên cứu về Đo lường trong đánh giá kết quả
học tập của người học.
-
Nguyễn Công Khanh cùng các tác giả Đào Thị Oanh- Lê Mỹ Dung (2014) đã
khai thác đánh giá KQHT của học sinh theo tiếp cận năng lực, các phương pháp và kĩ
thuật đánh giá qua nghiên cứu về Kiểm tra, đánh giá trong giáo dục.
- Trần Thị Tuyết Oanh(2014) nghiên cứu về Đánh giá kết quả học tập
-
Vũ Thị Ngọc Anh và các cộng sự (2010), Thực trạng đánh giá kết quả học
tập của học sinh ở trường phổ thông hiện nay, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam.
- Hoàng Đức Nhuận - Lê Đức Phúc (1996), Cơ sở lý luận của việc đánh giá
chất lượng học tập của học sinh phổ thơng.
- Nguyễn Thị Tính, trong Hội thảo đào tạo giáo viên các trường sư phạm đề
xuất tiếp cận năng lực trong đánh giá kết quả học tập sinh viên [24].
Về lĩnh vực quản lý đã có một số tác giả nghiên cứu về các vấn đề kiểm tra,
đánh giá việc thực hiện quy chế chuyên môn của tổ, của giáo viên, giảng viên, đặc
biệt là nghiên cứu về cùng một nội dung là Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học
tập ở các trường phổ thông. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có cơng trình nghiên cứu
nào về Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận năng
lực ở các trường THPT, trong đó có các trường THPT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình
vì vậy chúng tơi chọn đề tài này để nghiên cứu.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Đánh giá kết quả học tập của học sinh
1.2.1.1. Đánh giá
Theo quan niệm của triết học đánh giá là xác định giá trị của sự vật hiện
tượng xã hội, hoạt động hành vi của con người tương xứng với những mục tiêu,
nguyên tắc, kết quả mong đợi hay chuẩn mực nhất định, từ đó bộc lộ một thái độ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
6
Theo tác giả Batenson (1990):
Đánh giá = Sự đo lường (thu thập các số liệu có hệ thống) + xét đoán (làm
sáng tỏ các số liệu thu được)+ ra quyết định (những hành động dẫn đến việc thay đổi,
sửa chữa, cải tiến).
Theo bản thuật ngữ đối chiếu Anh- Việt thì thuật ngữ này có nghĩa là kiểm tra
đánh giá. Đó là q trình thu thập thơng tin, hình thành những nhận định, phán đốn
về kết quả cơng việc theo những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, đề xuất những quyết
định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lượng và hiệu quả
công việc.
Như vậy, đánh giá là quá trình đưa ra những quyết định trên cơ sở đo lường,
làm sáng tỏ số liệu thu thập được một cách có hệ thống để xét đốn giá trị.
Trong giáo dục, đánh giá được hiểu là “quá trình thu thập và lý giải kịp thời có hệ
thống các thông tin về hiện trạng khả năng hay nguyên nhân về chất lượng và hiệu quả
giáo dục căn cứ vào mục tiêu giáo dục làm cơ sở cho việc điều chỉnh, bổ sung, hoàn
thiện những chủ trương, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo” [8,Tr. 21- 22].
Trong dạy học đánh giá được xem xét như một quá trình liên tục và là một
phần của hoạt động giảng dạy.
Khái niệm đánh giá liên quan gần gũi đến khái niệm kiểm tra.
Kiểm tra được hiểu là “hoạt động đo lường để đưa ra các kết quả, các nhận
xét, phán quyết dựa vào các thông tin thu được theo công cụ đã chuẩn bị trước với
mục đích xác định xem cái gì đã đạt được, cái gì chưa đạt được, những nguyên
nhân…” [8,Tr.23]. Và như vậy, kiểm tra cũng là hoạt động đánh giá; kết quả của
kiểm tra được sử dụng để phản hồi làm các quyết định giáo dục như đánh giá, xếp
loại, giải trình, báo cáo, tư vấn…
Khái niệm kiểm tra và đánh giá đều có liên quan đến khái niệm đo lường.
Đo lường được hiểu“là tiến trình đạt được sự mô tả bằng số lượng về mức độ
mà một cá nhân làm được trong một lĩnh vực cụ thể” (N.E.Gronlud, 1981)
Đo lường là khái niệm chung để chỉ sự so sánh một vật hay một hiện tượng với
một thước đo hoặc chuẩn mực và có khả năng trình bày kết quả về mặt định lượng
[19,Tr.13]. Trong giáo dục các phép đo lường chủ yếu được thực hiện một cách gián
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
7
tiếp (vì nó liên quan đến con người, chủ thể đánh giá đồng thời cũng là đối tượng
đánh giá). Công cụ đo có thể là các nhiệm vụ cần phải hoàn thành hoặc các bài kiểm
tra tùy theo mục tiêu đánh giá.
Đo lường trong giáo dục bao gồm cả định tính (thể hiện ở sự mơ tả, sự nhận
xét) và định lượng (thể hiện ở các con số, số liệu, bằng xếp loại).
Trong đánh giá kết quả học tập có thể đo lường mức độ đạt tới các mục tiêu
học tập đã xác định, do đó mục tiêu cần được lượng hóa để có thể đo lường.
Và như vậy, đo lường là một khâu của quá trình đánh giá.
Từ khái niệm đo lường, cần phải quan tâm đến hai khái niệm khác gắn với
công cụ đo là độ giá trị và độ tin cậy
Nói đến Độ giá trị ở đây, trong đo lường là nói đến tính hiệu quả của cơng cụ
đo trong việc đạt được mục đích xác định (đo được đúng cái cần đo).
Cịn nói Độ tin cậy là nói đến mức độ chính xác của phép đo. Đây chính là là
mức độ mà trong đó các kết quả nhất quán qua các lần đánh giá (độ ổn định).
1.2.1.2. Kết quả học tập của học sinh.
Kết quả học tập (learning result) hay thành tích học tập (achievement) hoặc
thành quả học tập là một thuật ngữ chưa được thống nhất về cách gọi nhưng được
hiểu theo nghĩa giống nhau.
Thông thường, khái niệm này được hiểu theo hai nghĩa sau:
- Thứ nhất: là mức độ người học đạt được so với các mục tiêu đã xác định
(Theo quan điểm này kết quả học tập là mức thực hiện tiêu chí)
- Thứ hai: là mức độ người học đạt được so sánh với những người cùng học
khác như thế nào (Theo quan niệm này, kết quả học tập là mức thực hiện chuẩn).
Theo các tác giả Hoàng Đức Nhuận và Lê Đức Phúc thì: đánh giá kết quả học
tập là quá trình thu thập, xử lý thơng tin về trình độ, khả năng mà người học thực hiện
các mục tiêu học tập đã xác định nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của
giáo viên, cho nhà trường và cho bản thân học sinh để giúp họ học tập tiến bộ hơn.
Theo Từ điển giáo dục, 2001, Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa thì “đánh giá
kết quả học tập là xác định mức độ nắm được kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh
so với yêu cầu của chương trình đề ra”
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
8
Như vậy, hiểu theo nghĩa nào thì kết quả học tập đều thể hiện ở mức độ đạt
được các mục tiêu dạy học trong đó bao gồm ba mục tiêu lớn là kiến thức, kỹ năng và
thái độ.
Do vậy, KQHT là mức độ thành công trong học tập của học sinh được xem xét
trong mối quan hệ với mục tiêu đã xác định, chuẩn tối thiểu cần đạt và công sức, thời
gian bỏ ra. Nói cách khác, KQHT là mức thực hiện các tiêu chí và chuẩn mực theo
mục tiêu học tập đã xác định. KQHT mà người học đạt được là cơ sở quan trọng nhất
để đánh giá chất lượng giáo dục.
1.2.1.3. Đánh giá kết quả học tập của học sinh
Theo tác giả Trần Thị Tuyết Oanh “đánh giá KQHT của học sinh là sự đối
chiếu so sánh kiến thức, kỹ năng, thái độ đạt được ở người học với các kết quả mong
đợi đã được xác định ở mục tiêu học tập từ đó có những kết luận phù hợp” [19]
Các chuyên gia trên thế giới đã thống nhất hiểu khái niệm này như sau:
Đánh giá KQHT của học sinh là một q trình thu thập, phân tích, xử lý các
thông tin về kiến thức, kỹ năng thái độ của học sinh theo mục tiêu môn học (hoặc
hoạt động) nhằm đề xuất các giải pháp để thực hiện mục tiêu của mơn học (hoạt
động) đó.
Nói cách khác, đánh giá KQHT của học sinh là những cách thức GV thu thập
và sử dụng thông tin bao gồm các loại thơng tin định tính hoặc định lượng thu thập
được trong quá trình giảng dạy nhằm đưa ra những phán xét, nhận định, quyết định
về kết quả đó.
Theo chúng tơi đánh giá KQHT của học sinh là quá trình giáo viên thu thập
những thơng tin về thành tích học tập của học sinh bao gồm thơng tin về định tính và
định lượng, chỉ ra những kết quả đã đạt được và kết quả chưa đạt được so với chuẩn
kiến thức, kỹ năng, thái độ đề ra, từ đó có những quyết định nhằm nâng cao thành
tích học tập của học sinh.
1.2.2. Tiếp cận năng lực
1.2.2.1. Khái niệm năng lực
Hiện nay, khái niệm năng lực được hiểu theo nhiều nghĩa:
-
Năng lực là “khả năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu phức hợp và thực hiện
thành công nhiệm vụ trong một bối cảnh cụ thể” [23]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
9
- Năng lực là “khả năng vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng,
thái
độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả trong các tình huống
đa dạng của cuộc sống" [24].
Như vậy, “Năng lực là khả năng làm chủ những hệ thống kiến thức, kỹ năng,
thái độ và vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý vào thực hiện thành công nhiệm
vụ hoặc giải quyết hiệu quả vấn đề đặt ra của cuộc sống. Năng lực là một cấu trúc
động (trừu tượng), có tính mở, đa thành tố, đa tầng bậc, hàm chứa trong nó khơng
chỉ là kiến thức, kỹ năng…mà cả niềm tin, giá trị, trách nhiệm xã hội…thể hiện ở tính
sẵn sàng hành động trong những điều kiện thực tế hồn cảnh thay đổi” [8,Tr.79].
*
Cũng theo tác giả Nguyễn Cơng Khanh, từ định nghĩa trên có thể thấy những
dấu hiệu quan trọng nhận biết năng lực của học sinh phổ thơng như sau:
- Đó khơng chỉ là khả năng tái hiện, thông hiểu tri thức, kỹ năng học được…,
mà quan trọng hơn là khả năng hành động, ứng dụng/vận dụng tri thức, kỹ năng này
để giải quyết những vấn đề của chính cuộc sống đang đặt ra với người học.
-
Đó không chỉ là vốn kiến thức, kỹ năng, thái độ sống phù hợp với lứa tuổi
mà còn là sự kết hợp hài hòa của cả ba yếu tố này thể hiện ở khả năng hành động
(thực hiện) hiệu quả, muốn hành động và sẵn sàng hành động (gồm động cơ, ý chí, tự
tin, trách nhiệm xã hội….).
-
Năng lực nhận thức của HS là một phổ từ năng lực bậc thấp như tái hiện/biết,
thơng hiểu kiến thức, có kỹ năng (biết làm…) đến năng lực bậc cao như phân tích, khái
quát tổng hợp, đánh giá, sáng tạo. Nó được hình thành và phát triển trong suốt quá
trình học tập và rèn luyện của mỗi học sinh trong những điều kiện, bối cảnh cụ thể.
*
Theo các nghiên cứu, năng lực của học sinh gồm: năng lực chung và năng
lực chuyên biệt.
-
Năng lực chung: là năng lực cơ bản, thiết yếu để con người có thể sống và
làm việc bình thường trong xã hội, cần cho học tập nhiều môn học và được phát triển
qua nhiều mơn học.
(1) Nhóm năng lực nhận thức: Đó là các năng lực thuần tâm thần gắn
liền với
các quá trình tư duy (quá trình nhận thức) như năng lực ngơn ngữ, tính tốn, suy
luận
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
10
logic, sáng tạo, cảm xúc, tự học, tri giác không gian...và năng lực nghĩ về cách suy
nghĩ - năng lực siêu nhận thức.
(2)
thần
Nhóm các năng lực phi nhận thức: Đó là các năng lực khơng thuần tâm
mà có sự pha trộn các nét/ phẩm chất nhân cách như: năng lực vượt khó, thích ứng
thay đổi/tạo niềm tin tích cực, ứng phó stress...quản lý/lãnh đạo/phát triển bản thân.
-
Năng lực chuyên biệt: là năng lực riêng được hình thành và phát triển do một
lĩnh vực/mơn học nào đó.
*
Cũng có quan điểm phân chia như trên nhưng các tác giả nghiên cứu dự thảo
chương trình giáo dục phổ thơng sau 2015 lại phân chia như sau:
(1)
-
Nhóm các năng lực chung gồm:
Nhóm năng lực làm chủ và phát triển bản thân gồm: năng lực tự học; năng
lực giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực tự quản lý.
- Nhóm năng lực về quan hệ xã hội gồm: NL giao tiếp, năng lực hợp tác.
- Nhóm năng lực cơng cụ gồm: năng lực sử dụng công nghệ thông tin và
truyền thông; năng lực sử dụng ngơn ngữ và năng lực tính tốn.
(2)
Các năng lực chuyên biệt môn học/lĩnh vực học tập gồm: tiếng Việt, tiếng
nước ngồi, Tốn, khoa học tự nhiên cơng nghệ; khoa học xã hội và nhân văn; thể
chất, nghệ thuật.
1.2.2.2. Tiếp cận năng lực
Cho đến nay, đã có nhiều quan điểm về tiếp cận năng lực (TCNL). Tuy chưa
hoàn toàn thống nhất song có thể hiểu tiếp cận năng lực là cách tiếp cận kết quả đầu
ra với mục tiêu dạy học là đảm bảo chất lượng đầu ra - hệ thống năng lực cần có ở
mỗi người học. Trọng tâm của cách tiếp cận này là chú trọng hình thành và phát triển
ở người học năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm
chuẩn bị năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp; nhấn
mạnh vai trò của người học với tư cách là chủ thể của quá trình nhận thức. Nó khác
với cách tiếp cận nội dung - tiếp cận đầu vào với trọng tâm là trang bị cho người học
hệ thống tri thức khoa học khách quan về nhiều lĩnh vực khác nhau, chưa chú trọng
đến chủ thể là người học, khả năng ứng dụng tri thức khoa học trong tình huống thực
tiễn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
11
