(Luận văn thạc sĩ) quản lý nhà nước về chi trả các chế độ BHXH tại địa bàn huyện đăk hà tỉnh kon tum

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

VŨ THỊ HƢƠNG GIANG

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐĂK HÀ
TỈNH KON TUM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Đà Nẵng - Năm 2019


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

VŨ THỊ HƢƠNG GIANG

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐĂK HÀ
TỈNH KON TUM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

Ngƣờ

ƣớng

n

o

ọ : GS.TS. VÕ XUÂN TIẾN

Đà Nẵng - Năm 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực,
khách quan và chưa từng dung bảo vệ để lấy bất kỳ học vị nào.
Tá g ả luận văn

Vũ T ị Hƣơng G ng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................. 3
3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................... 3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: ....................................................... 4
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 4
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .............................................. 5
7. Sơ lƣợc tài liệu chính sử dụng trong nghiên cứu .................................. 6
8. Tổng quan tài liệu nghiên cứu............................................................... 7
9. Bố cục luận văn ..................................................................................... 9
CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI ........................................................ 11

1.1. KHÁI QUÁT QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BHXH.............................................................................................................. 11
1.1.1. Một số khái niệm........................................................................... 11
1.1.3. Vai trò của quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH .......... 20
1.1.4. Nguyên tắc quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH ......... 21
1.2. NỘI DUNG CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BHXH.............................................................................................................. 23
1.2.1. Lập dự toán chi các chế độ BHXH ............................................... 23
1.2.2. Tổ chức thực hiện chi các chế độ BHXH ..................................... 27
1.2.3. Cơng tác quyết tốn chi các chế độ BHXH .................................. 33
1.2.4. Kiểm tra, giám sát công tác chi trả các chế độ BHXH ................. 34
1.2.5. Xử lý vi phạm pháp luật về công tác chi trả các chế độ BHXH ... 35


1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI
TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ BHXH ........................................................................... 37
1.3.1. Điều kiện kinh tế xã hội ................................................................ 37
1.3.2. Hệ thống pháp luật, quy định về BHXH ....................................... 38
1.3.3. Đối tƣợng hƣởng chế độ BHXH ................................................... 39
1.3.4. Cơ quan quản lý nhà nƣớc về BHXH ........................................... 40
1.3.5. Vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nƣớc về
chi trả các chế độ BHXH ................................................................................ 40
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 42
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ
CÁC CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ, TỈNH KON
TUM................................................................................................................ 43
2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, XÃ HỘI, KINH TẾ .......... 43
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 43
2.1.2. Đặc điểm xã hội ............................................................................ 44
2.1.3. Đặc điểm kinh tế ........................................................................... 47

2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ
CÁC CHẾ ĐỘ BHXH TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ ............................................. 50
2.2.1. Thực trạng lập dự toán chi các chế độ BHXH .............................. 50
2.2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chi các chế độ BHXH .................... 54
2.2.3. Thực trạng cơng tác quyết tốn chi các chế độ BHXH ................ 75
2.2.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát công tác chi các chế độ BHXH .... 78
2.2.5. Xử lý vi phạm trong công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế
độ BHXH......................................................................................................... 79
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG ............................................................................... 80
2.3.1. Thành công và hạn chế ................................................................. 80
2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................. 83


KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 86
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ
CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ 87
3.1. CĂN CỨ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ........................................................... 87
3.1.1. Chủ trƣơng của Đảng và nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội ................ 87
3.1.2. Mục tiêu phát triển của Bảo hiểm xã hội tỉnh Kon Tum .............. 90
3.1.3. Một số phƣơng hƣớng chủ yếu hoàn thiện quản lý chi trả các chế
độ trên địa bàn huyện Đắk Hà ......................................................................... 92
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ
CÁC CHẾ ĐỘ BHXH TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ, TỈNH KON TUM .............. 94
3.2.1. Hoàn thiện lập dự toán chi trả các chế độ BHXH ........................ 94
3.2.2. Hoàn thiện tổ chức chi trả các chế độ BHXH............................... 95
3.2.3. Hồn thiện quyết tốn chi trả các chế độ BHXH .......................... 98
3.2.4. Tăng cƣờng kiểm tra, giám sát chi trả các chế độ BHXH ............ 99
3.2.5. Tăng cƣờng xử lý vi phạm về công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả
các chế độ BHXH.......................................................................................... 100
3.2.5. Các giải pháp khác ...................................................................... 101

3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 105
3.3.1. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam .................................. 105
3.3.2. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội tỉnh Kon Tum ........................... 106
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.............................................................................. 107
KẾT LUẬN .................................................................................................. 108
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (BẢN SAO)


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ v ết tắt

Ng ĩ t ếng v ệt

ASXH

An sinh xã hội

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

CNTT

Công nghệ thông tin

DSPHSK

Dƣỡng sức, phục hồi sức khỏe

ĐDCT

Đại diện chi trả

HĐLĐ

Hợp đồng lao động

ILO

Tổ chức Lao động Quốc tế

KHTC

Kế hoạch tài chính

LĐ

Lao động

LĐTB&XH

Bộ Lao động, Thƣơng binh và Xã hội

NLĐ

Ngƣời lao động

NNo&PTNT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NSNN

Ngân sách Nhà nƣớc

SDLĐ

Sử dụng lao động

TNLĐ

Tai nạn lao động


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số

ệu

Tên bảng

bảng

Trang

Tình hình dân số của huyện Đăk Hà qua các năm 2014 –
2.1.

2018 phân theo khu vực

43

Tình hình dân số của huyện Đăk Hà qua các năm 2014 –
2.2.

2018 phân theo giới tính

43

Tỷ lệ tăng dân số của huyện Đắk Hà qua các năm 20152.3.

2018

44

Cơ cấu dân số của huyện Đắk Hà theo khu vực qua các
2.4.

năm 2015-2018

44

Cơ cấu dân số của huyện Đắk Hà theo giới tính qua các
2.5.

năm 2015-2018

45

Tình hình lao động của huyện Đắk Hà qua các năm 20152.6.

2018

45

Số lao động có việc làm trong tuổi lao động theo ngành tại
2.7

huyện Đắk Hà qua các năm 2015-2018

46

Tốc độ tăng trƣởng kinh tế - giá trị sản xuất các ngành
giai đoạn 2015 - 2018 của huyện Đăk Hà theo giá so sánh
2.8

năm 2010

47

Cơ cấu kinh tế của huyện Đắk Hà qua các năm 2015 –

2.9

2018

48

Số ngƣời hƣởng BHXH tại huyện Đăk Hà giai đoạn 20152.10

2018

50

Mức chi bình quân các chế độ BHXH tại huyện Đắk Hà
2.11

qua các năm 2015-2018

51


Số

ệu

Tên bảng

bảng

Trang

Tình hình lập và thực hiện dự tốn chi bảo hiểm xã hội tại
2.12

huyện Đắk Hà qua các năm 2015-2018

53

Tổng hợp đối tƣợng hƣởng các chế độ BHXH hàng tháng
2.13

từ qua các năm 2015-2018

58

Tốc độ tăng trƣởng các đối tƣợng hƣởng các chế độ
2.14

BHXH hàng tháng từ qua các năm 2015-2018

59

Tổng hợp đối tƣợng hƣởng các chế độ BHXH một lần qua
2.15

các năm 2015-2018

60

Tổng hợp đối tƣợng hƣởng các chế độ BHXH ngắn hạn
2.16

qua các năm 2015-2018

60

Tình hình thực hiện các hình thức chi trả BHXH tại huyện
2.17

Đăk Hà qua các năm 2015-2018

67

Tình hình thực hiện chi trả lƣơng hƣu, trợ cấp bảo hiểm
xã hội qua tài khoản cá nhân tại huyện Đắk Hà các năm
2.18

2015-2018

69

Tổng hợp tình hình chi BHXH tại huyện Đắk Hà qua các
2.19

năm 2015-2018

70

Tổng hợp tình hình chi BHXH tại huyện Đắk Hà qua các
2.20

năm 2015-2018

71

Số tiền chi trả chế độ hƣu trí tại huyện Đăk Hà qua các
2.21

năm 2015-2018

73

Số tiền chi trả chế độ MSLĐ, Tử tuất và TNLĐ-BNN tại
2.22

huyện Đắk Hà qua các năm 2015-2018

74

Số tiền chi trả chế độ BHXH một lần tại huyện Đắk Hà
2.23

qua các năm 2015-2018

76


Số

ệu

Tên bảng

bảng

Trang

Số tiền chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn tại huyện Đắk
2.24

Hà qua các năm 2015-2018

77

Tổng hợp thu hồi chi sai BHXH tại huyện Đắk Hà qua các
2.25

năm 2015-2018

79

Tình hình thực hiện thanh tra, kiểm tra tại Bảo hiểm xã
2.26

hội huyện Đắk Hà qua các năm 2015-2018

83

Tiêu chuẩn phân biệt phẩm chất và năng lực của một
3.1

CCVC ngành BHXH thông qua tinh thần phục vụ

100


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số

ệu

Tên sơ đồ

sơ đồ
1.1.

Mối quan hệ giữa chính sách BHXH và chính sách
ASXH

Trang

18

1.2

Tổ chức bộ máy BHXH cấp huyện

27

2.1.

Hệ thống tổ chức bộ máy của BHXH huyện Đăk Hà

56

2.2.

Quy trình chi trả các chế độ BHXH hàng tháng

64

2.3.

Quy trình chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn

65

2.4.

Quy trình chi trả các chế độ BHXH một lần

67

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Số

ệu

Tên b ểu đồ

b ểu đồ

2.1.

Đối tƣợng hƣởng chế độ BHXH tại huyện từ năm 2015
đến năm 2018

Trang

61


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp t ết ủ đề tài
Mục tiêu của quỹ BHXH là để chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội
(BHXH), là sự đảm bảo thay thế hay bù đắp một phần thu nhập của ngƣời lao
động (NLĐ) khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, TNLĐ BNN, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết trên cơ sở đóng góp phàn nào
đó của ngƣời lao động vào quỹ bảo hiểm xã hội. Quỹ đã trở thành quỹ an sinh
lớn nhất, hoạt động theo nguyên tắc đóng - hƣởng và chia sẻ giữa những
ngƣời lao động tham gia.
Hoạt động chi trả các chế độ là một nhiệm vụ quan trọng của Ngành, góp
phần thực thi chính sách an sinh của Đảng và nhà nƣớc đối với ngƣời lao
động.
Ngƣời lao động muốn có thể đƣợc hƣởng quyền lợi từ nguồn BHXH thì
họ phải có nghĩa vụ đóng góp theo các phƣơng thức thích hợp bắt buộc hay tự
nguyện, ít chế độ hay nhiều chế độ BHXH, thƣờng xuyên và đều đặn trong
những tháng, năm còn đang ở tuổi lao động. Quyền lợi phải phù hợp với mức
đóng góp và thời gian đóng góp của từng ngƣời lao động theo quy định của
pháp luật. Vì thế, muốn tạo ra đƣợc một nguồn tài chính ổn định cho quỹ, cần
có sự đóng góp của ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và của Nhà nƣớc.

Do vậy, những đơn vị sử dụng lao động trốn tránh nghĩa vụ đóng góp, phải xử
lý thật nghiêm túc. Vì họ trốn tránh nghĩa vụ khơng những làm tổn thất đến
quyền lợi của ngƣời lao động, mà còn gây ra bất bình đẳng với các đơn vị sử
dụng lao động thực hiện nghiêm túc.
“Thực hiện nguyên tắc này sẽ xố bỏ đƣợc bao cấp trong chế độ nó tạo
ra sự bình đẳng giữa ngƣời lao động trong các thành phần kinh tế, tạo ra khả
năng cân đối thu, chi quỹ BHXH, xoá bỏ đƣợc sự thiếu trách nhiệm của các


2
doanh nghiệp nâng lƣơng bừa bãi cho ngƣời lao động trƣớc khi về hƣu để
đƣợc hƣởng trợ cấp hƣu trí cao hơn.” Nguồn internet
Hoạt động chi trả các chế độ là một nhiệm vụ quan trọng của Ngành,
góp phần thực thi chính sách an sinh của Đảng và nhà nƣớc đối với ngƣời lao
động. Và khơng mang tính chất kinh doanh mà mang tính chất hỗ trợ bảo
hiểm. Nhận thức đƣợc điều đó, thời gian qua tại BHXH huyện Đăk Hà đã rất
quan tâm đến công tác quản lý chi trả các chế độ trên địa bàn huyện Đăk Hà.
Trong năm 2018 đã chi trả cho các đối tƣợng dài hạn và ngắn hạn, đảm bảo
chi đúng, chi đủ, chi kịp thời và chi tận tay cho đối tƣợng hƣởng thụ. Đã chi
trả cho trên 2.604 ngƣời hƣởng chế độ hƣu trí hàng tháng, chế độ một lần với
số tiền trên 93,3 tỷ đồng; 711 lƣợt ngƣời hƣởng chế độ ốm đau, thai sản,
dƣỡng sức phục hồi sức khỏe với số tiền trên 4,4 tỷ đồng; 1.469 lƣợt ngƣời
hƣởng chế độ trợ cấp thất nghiệp với số tiền trên 3,7 tỷ đồng.
Với các ngun tắc cơng bằng, có đóng mới có hƣởng, chia sẻ nhƣng phải
đảm bảo bền vững tài chính. Trong khi đó một bộ phận doanh nghiệp nhân cơ
hội này luồn lách, làm trái quy định pháp luật, gây thiệt hại quyền lợi của
ngƣời lao động bằng cách đóng BHXH cho ngƣời lao động với mức lƣơng tối
thiểu. Điều này giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nhƣng khiến ngƣời lao
động chỉ đƣợc trả mức trợ cấp thấp khi nghỉ việc hƣởng chế độ trợ cấp ốm
đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Các đơn vị, doanh nghiệp

chƣa hiểu về chính sách Bảo hiểm thất nghiệp và quy trình giải quyết chế độ
chính sách của hệ thống BHXH còn quá lỏng lẻo tạo nhiều khe hở cho ngƣời
lao động và ngƣời sử dụng lao động có cơ hội chiếm dụng, vấn đề này chƣa
đƣợc quán triệt đầy đủ nên có nguy cơ quỹ hƣu trí tử tuất mất cân đối trong
dài hạn. Trong khi đó chính sách về Bảo hiểm thất nghiệp nặng về giải quyết
hậu quả khi ngƣời lao động thất nghiệp mà chƣa chú ý thỏa đáng đến phịng
ngừa và giảm thiểu tình trạng thất nghiệp đến ngƣời lao động trên địa bàn


3
huyện. Bởi vậy, việc quản lý nhà nƣớc về công tác chi trả các chế độ là công
việc cấp bách để đảm bảo quyền lợi của ngƣời tham gia, đảm bảo quỹ đƣợc
an tồn khơng thất thốt, cân đối quỹ, góp phần thực hiện tốt chính sách an
sinh xã hội của Đảng và nhà nƣớc. Đó là lí do tác giả chọn nghiên cứu đề tài:
“Quản lý nhà nước về chi trả các chế độ BHXH tại địa bàn huyện Đăk Hà,
tỉnh Kon Tum”.
2. Mụ tiêu nghiên cứu ủ đề tài
- Mục tiêu chung:
Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và khảo sát, đánh giá thực
trạng công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đắk
Hà thời gian qua để đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về hoạt
động này trên địa bàn huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum thời gian tới.
- Mục tiêu cụ thể:
+ Hệ thống hoá và làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý
chi trả các chế độ BHXH ở địa phƣơng.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi trả các chế độ
BHXH trên địa bàn huyện Đăk Hà, chỉ rõ những thành tựu đạt đƣợc, hạn chế
và những nguyên nhân chủ yếu.
+ Đề xuất một số giải pháp trong công tác quản lý chi trả các chế độ
BHXH trên địa bàn.

3. Câu ỏ ng ên ứu
Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu nêu trên, các câu hỏi nghiên cứu
trong đề tài này cần thực hiện là:
- Nội dung, nguyên tắc và công cụ quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế
độ BHXH là gì?
- Thực trạng cơng tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH tại
huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum đƣợc tổ chức, thực hiện những năm qua nhƣ thế


4
nào? Những thành công đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân?
- Các giải pháp nào để hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế
độ trên địa bàn huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum trong thời gian tới?
4. Đố tƣợng và p ạm v nghiên cứu:
- Đối tƣợng nghiên cứu: là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan
đến quản lý chi trả các chế độ BHXH.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề quản lý nhà
nƣớc về chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn huyện Đắk Hà.
+ Về không gian: Đề tài đƣợc tiến hành nghiên cứu các nội dung trên tại
BHXH huyện Đắk Hà.
- Về thời gian: Đề tài đƣợc tiến hành thu thập dữ liệu nghiên cứu từ
năm 2015-2018.
Các giải pháp đề xuất trong luận văn có ý nghĩa trong 5 năm tới.
5. P ƣơng pháp nghiên ứu
Để thực hiện đƣợc các mục tiêu trên, luận văn sử dụng kết hợp nhiều
phƣơng pháp sau:
5.1. Phương pháp thu thập số liệu
Phƣơng pháp thu thập tài liệu thứ cấp: Tài liệu thứ cấp đƣợc thu thập dựa
vào các tài liệu đã đƣợc công bố trên sách, báo, tạp chí, niên giám thống kê,

các báo cáo tổng kết của các địa phƣơng và trên các trang thơng tin điện tử
chính thức của các cơ quan tổ chức. Các số liệu đƣợc tham khảo các báo cáo
hàng tháng, hàng kỳ, hàng năm của BHXH huyện Đăk Hà trong giai đoạn 5
năm gần đây (2014 – 2018), báo cáo tổng kết hàng năm của BHXH Việt Nam
5.2. Phương pháp phân tích và xử lý thơng tin
- Luận văn sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu định tính nhằm mơ tả và
phân tích các tình huống trong quản lý chi trả các chế độ BHXH.


5
- Phƣơng pháp thống kê mô tả: Phƣơng pháp này đƣợc dùng để xử lý và
phân tích các con số của các hiện tƣợng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính
quy luật của chúng trong điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Phƣơng
pháp này kết hợp với phân tích đồ họa đơn giản nhƣ các đồ thị mô tả dữ liệu,
biểu diễn các dữ liệu thông qua đồ thị, bảng biểu diễn số liệu tóm tắt. Chúng
tạo ra đƣợc nền tảng để phân tích định lƣợng về số liệu về thực trạng quản lý
chi trả các chế độ BHXH. Để từ đó hiểu đƣợc hiện tƣợng và đƣa ra quyết định
đúng đắn và tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi.
- Phƣơng pháp phân tích tổng hợp: Trên cơ sở những kiến thức đã đƣợc
tích lũy về chi các chế độ BHXH, kết hợp với quá trình tham khảo tài liệu
chuyên ngành, tạp chí BHXH để phân tích, đánh giá... về lĩnh vực.
- Phƣơng pháp so sánh: Đây là phƣơng pháp chủ yếu trong phân tích
hoạt động quản lý chi trả để xác định xu hƣớng và sự thay đổi của các chỉ tiêu
phân tích. Để thực hiện đƣợc phƣơng pháp này cần xác định số gốc để so
sánh, xác định những điều kiện để so sánh và mục tiêu để so sánh. Tìm ra
những quy luật thay đổi trong quá trình quản lý chi trả các chế độ BHXH trên
địa bàn huyện Đắk Hà.
- Phƣơng pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến của các chuyên gia am hiểu
về đề tài nghiên cứu.
6. Ý ng ĩ

o

ọ và t ự t ễn ủ đề tà

- Về lý luận: Đề tài góp phần hệ thống hóa, làm sáng tỏ cơ sở lý luận
quản lý nhà nƣớc về công tác chi trả các chế độ BHXH ở cấp huyện.
- Về thực tiễn: Công tác quản lý chi trả và hoạt động chi trả của BHXH
là cơng tác có ảnh hƣởng trực tiếp tới quyền lợi của ngƣời dân cũng nhƣ ảnh
hƣởng tới việc sử dụng kinh phí của BHXH một cách chính xác, hiệu quả.
Trong thực tế, nguồn quỹ bảo hiểm đang cịn có sự phát triển chậm do ngƣời
dân chƣa ý thức đƣợc vai trị và lợi ích của BHXH, thì hoạt động quản lý chi


6
càng thể hiện đƣợc ý nghĩa quan trọng giúp nguồn quỹ BHXH đƣợc sử dụng
một cách hiệu quả nhất. Mà đội ngũ quản lý chi trả và chi trả trực tiếp hiện
nay chính là BHXH cấp huyện, thị. Từ đó cho thấy, cơng tác chi của BHXH
cấp huyện, thị có vai trò thiết thực nhất trong việc thực hiện quy định của bảo
hiểm trong hoạt động chi trả cho ngƣời đƣợc hƣởng quyền lợi.
7. Sơ lƣợ tà l ệu

ín sử ụng trong ng ên ứu

- Giáo trình “Quản lý nhà nước về xã hội” Học viện Hành chính Quốc
gia [27], đã hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý nhà nƣớc về xã
hội, luôn là vấn đề đƣợc các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới quan tâm bởi
vai trò, tầm ảnh hƣởng và sự tác động của nó liên quan đến mọi mặt của đời
sống con ngƣời. Giáo trình đã tiếp cận các thuật ngữ xã hội và quản lý nhà
nƣớc về xã hội dƣới góc độ khoa học quản lý hành chính, hệ thống cái khái

niệm, nội dung và phƣơng thức quản lý nhà nƣớc về xã hội.
- Giáo trình “Bảo hiểm xã hội”, NXB Đại Học Kinh Tế Quốc Dân của
tác giả Nguyễn Văn Định (2012), Trang bị những kiến thức cơ bản về BHXH
cũng nhƣ sự cần thiết, định nghĩa và bản chất của BHXH, đối tƣợng nghiên
cứu và mối quan hệ giữa bảo hiểm với phát triển kinh tế xã hội; Trong giáo
trình đã trình bày đƣợc những nội dung cơ bản về BHXH, BHYT cũng nhƣ
Bản chất, đối tƣợng, tính chất và chức năng của nó; Quỹ BHXH, BHYT; Hệ
thống các chế độ BHXH, BHYT Việt Nam trong điều kiện nền kinh tế thị
trƣờng; vấn đề lý luận và thực tiễn để giải quyết các vấn đề có tính chun
mơn trong thực tiễn cơng việc.
- Sách “Giáo trình Bảo hiểm xã hội” của Hoàng Mạnh Cừ và Đoàn Thị
Thu Hƣơng (2011), Nhà xuất bản Tài chính [22], đã hệ thống những vấn đề
cơ bản về BHXH nhƣ những khái niệm, lịch sử hình thành và phát triển của
hoạt động này tại Việt Nam và thế giới, khái quát về quản lý nhà nƣớc đối với
BHXH, đƣa ra các mơ hình quản lý tại Việt Nam, sự cần thiết khách quan có


7
sự can thiệp của nhà nƣớc vào lĩnh vực này, cũng nhƣ hệ thống các văn bản
pháp quy trong lĩnh vực bảo hiểm.
8. Tổng qu n tà l ệu ng ên ứu
Quản lý nhà nƣớc về BHXH có ý nghĩa rất lớn trong quá trình tổ chức
thực hiện ASXH cho mọi ngƣời. Cơng tác quản lý nhà nƣớc nhằm góp phần ổn
định, phát triển hệ thống BHXH; góp phần củng cố lòng tin của nhân dân lao
động vào cơ quan BHXH; từ đó góp phần nâng cao đời sống của ngƣời dân, ổn
định kinh tế xã hội của đất nƣớc. Trên thế giới hiện nay, có một số tài liệu
nghiên cứu liên quan đề cập đến vấn đề ASXH, trong đó nêu lên các chƣơng
trình ASXH hoặc BHXH mà các nƣớc trên thế giới đang tổ chức thực hiện.
Tuy nhiên, những tài liệu này chỉ nghiên cứu một cách tổng quan chung chung
mà không xem xét kĩ vào vấn đề công tác quản lý chi trả các chế độ BHXH.

Trong những năm qua, hoạt động BHXH ở nƣớc ta đã đƣợc tổ chức
thực hiện theo cơ chế mới. Cho đến nay, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu
liên quan đến nó, cụ thể:
- Đề tài nghiên cứu cấp Bộ “Các giải pháp đảm bảo cân đối quỹ BHXH
bắt buộc khi thực hiện Luật BHXH” của Phạm Đỗ Nhật Tân (2007) [31]. Từ
các ngồn thu bắt buộc đã hình thành ra các quỹ BHXH thành phần nhƣ là: quỹ
chi trả chế độ hƣu trí, tử tuất (gọi là quỹ dài hạn); quỹ chi trả chế độ ốm đau,
thai sản, dƣỡng sức phục hồi sức khỏe, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp
(quỹ ngắn hạn). Chính vì thế mà đề tài đã hệ thống đƣợc các quy định của Nhà
nƣớc về đối tƣợng thu, mức thu, cách thức vận hành và quản lý quỹ từ đó phân
tích đánh giá thực trạng tình hình thu - chi quỹ này ở Việt Nam, từ đó đề tài đã
đƣa ra các dẫn chứng về những ƣu điểm và những mặt hạn chế về việc duy trì
và mở rộng nguồn thu, sử dụng quỹ, điều kiện để hƣởng các chế độ chính sách
nhằm đảm bảo sự an toàn của quỹ, cân đối quỹ trong tƣơng lai.
- Đề tài khoa học: "Hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế
độ BHXH ở Việt Nam" năm 2010 do Ths. Nguyễn Thị Chính làm Chủ nhiệm.


8
Đề tài nghiên cứu một cách có hệ thống, tồn diện hệ thống tổ chức và hoạt
động chi trả các chế độ ở nƣớc ta. Đề tài đã tổng hợp, phân tích có hệ thống
về hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ ở Việt Nam. Qua đó đã có
những đánh giá xác đáng về hệ thống tổ chức chi trả các chế độ. Đồng thời,
nghiên cứu hoạt động chi trả các chế độ ở Việt Nam giai đoạn từ năm 2003
đến 2008 về quy trình chi trả, phƣơng thức chi trả, lệ phí chi trả, cơ sở vật
chất phục vụ công tác chi trả… rút ra kết quả đạt đƣợc và một số vấn đề còn
tồn tại. Đề tài đã đƣa ra các giải pháp cụ thể, có tính khả thi cao nhằm hồn
thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ ở Việt Nam, bao gồm:
Hoàn thiện hệ thống tổ chức chi trả; Đổi mới công tác lập kế hoạch chi trả;
Hoàn thiện phƣơng thức chi trả; Quản lý chặt chẽ nguồn kinh phí chi trả;

Tăng cƣờng phƣơng tiện phục vụ cơng tác chi trả; Kiện tồn cơng tác cán bộ;
Tăng cƣờng kiểm tra và thanh tra trong các khâu chi trả; Quản lý chặt chẽ chi
trả các chế độ ngắn hạn; Tăng lệ phí chi trả và một số giải pháp khác. Tuy
nhiên, đề tài chƣa đề cập đến công tác quản lý đối tƣợng, chƣa đi sâu nghiên
cứu các rủi ro có thể xảy ra khi cơng tác quản lý đối tƣợng không chặt chẽ.
- Luận văn thạc sĩ kinh tế “Hồn thiện cơng tác quản lý chi trả BHXH
trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh” của Hồng Thị Minh Hịa
(2012) [26], đã làm rõ đƣợc tầm quan trọng của công tác quản lý chi trả và
trên cơ sở phân tích thực trạng cơng tác chi trả trên địa bàn thành phố Bắc
Ninh, từ đó đánh giá những hạn chế, tồn tại trong quá trình tổ chức công tác
chi trả và quản lý chi trả; tìm ra những nguyên nhân và đã đƣa ra những đề
xuất nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi trả trên địa bàn thành phố Bắc
Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Luận văn vẫn cịn nặng về phân tích quy trình chi trả,
chƣa chú trọng về phân tích quản lý đối tƣợng.
- Đề tài khoa học: “Đảm bảo tài chính cho BHXH Việt Nam” năm
2015 của Ths. Nguyễn Thị Hào làm Chủ nhiệm. Đề tài nghiên cứu đã đƣa ra


9
khái niệm đảm bảo tài chính cho BHXH dƣới góc độ kinh tế chính trị học và
luận giải nội dung đảm bảo tài chính bao gồm các vấn đề: đảm bảo thu; đảm
bảo chi; đảm bảo duy trì sự cân đối và ổn định quỹ trong dài hạn; đảm bảo sự
công bằng đối với các đối tƣợng tham gia. Đề tài đã đƣa ra hệ thống các tiêu
chí đánh giá đảm bảo tài chính cho BHXH bao gồm: mức độ bao phủ của hệ
thống; mức độ tuân thủ; mức độ thụ hƣởng của NLĐ phân theo loại chế độ,
khu vực kinh tế và giới tính; mức độ bền vững về tài chính … Trên cơ sở
những tiêu chí đánh giá đảm bảo tài chính cho BHXH, đề tài đã làm rõ những
kết quả và những hạn chế về đảm bảo tài chính cho BHXH Việt Nam, nguyên
nhân của những kết quả, hạn chế.
- Các bài báo đƣợc đăng tải trên các tạp chí, báo khoa học của ngành…

Mặc dù đã có những cơng trình nghiên cứu có liên quan đến hoạt động
BHXH ở một số tỉnh trong cả nƣớc (Đồng Nai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Hà
Tĩnh, Tuyên Quang …), với nhiều góc độ khác nhau về cách tiếp cận, mục
tiêu, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu, các đề tài đó đã đề cập đến một số lĩnh
vực hoạt động của BHXH và có những liên quan nhất định đến cơng tác quản
lý chi trả các chế độ BHXH. Tuy nhiên, có đề tài đƣợc thực hiện trƣớc khi có
Luật BHXH và chƣa có cơng trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và hồn
thiện về cơng tác quản lý chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đăk Hà một
cách cập nhật và toàn diện. Xuất phát từ lý do đó tơi đã chọn đề tài: “Quản lý
nhà nước về chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội tại huyện Đăk Hà, tỉnh Kon
Tum” để nghiên cứu, đề xuất các giải pháp và kiến nghị của mình nhằm hồn
thiện quản lý công tác chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đăk Hà, đáp ứng
yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện trong điều kiện Việt Nam hội
nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới.
9. Bố ụ luận văn
Ngoài các phần: Mục lục, mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục các bảng biểu số liệu, luận văn đƣợc bố cục gồm


10
03 chƣơng, cụ thể nhƣ sau:
- Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý nhà nƣớc về chi trả các
chế độ BHXH
- Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ
BHXH tại huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum
- Chƣơng 3: Một số giải pháp để hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về công
tác chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum.


11

CHƢƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN C Ơ B Ả N CỦA QUẢN LÝ
N H À N Ƣ Ớ C V Ề CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BHXH
1.1.1. Một số

á n ệm

a . Bảo hiểm xã hội
- Theo Tổ chức Lao động quốc tế ILO: “ BHXH là sự bảo vệ của xã hội
đối với các thành viên của mình thơng qua một loạt các biện pháp cơng cộng
để đối phó với khó khăn về kinh tế xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm nhiều về
thu nhập, gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già và chết, việc
cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đơng con” [11].
- Theo định nghĩa của tổ chức lao động quốc tế: “Là sự bảo vệ của xã hội
đối với các thành viên của mình khi họ gặp khó khăn do bị mất hoặc giảm thu
nhập gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già, tàn tật và chết. Hơn
nữa BHXH cịn bảo vệ cho việc chăm sóc y tế, sức khoẻ và trợ cấp cho các
gia đình khi cần thiết”.
- Theo Bộ Lao động: “Là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu
nhập cho ngƣời lao động khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu nhập từ nghề
nghiệp do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc mất việc làm do những
rủi ro xã hội thơng qua việc hình thành, sử dụng một quỹ tài chính do sự đóng
góp của các bên tham gia bảo hiểm xã hội, nhằm góp phần đảm bảo an tồn
đời sống của ngƣời lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an
tồn xã hội” [43].
- “BHXH là việc tạo ra nguồn thu nhập thay thế trong trƣờng hợp nguồn thu
nhập bình thƣờng bị gián đoạn đột ngột hoặc mất hẳn, bảo vệ cho những ngƣời

12
lao động làm công ăn lƣơng trong xã hội” [43].
- Đó là sự thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với ngƣời lao
động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động,
mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung nhằm
đảm bảo đời sống cho ngƣời lao động và gia đình họ góp phần đảm bảo an
toàn xã hội" [23, tr.28-29].
- Và là biện pháp mà Nhà nƣớc sử dụng để đảm bảo thay thế hoặc bù đắp
một phần thu nhập cho ngƣời tham gia bảo hiểm, khi họ gặp phải những biến
cố rủi ro làm suy giảm sức khỏe, mất khả năng lao động, mất việc làm, hết
tuổi lao động, chết; gắn liền với quá trình tạo lập một quỹ tiền tệ tập trung
đƣợc hình thành bởi các bên tham gia bảo hiểm xã hội đóng góp và việc sử
dụng quỹ đó cung cấp tài chính nhằm ổn định đời sống cho họ và gia đình họ,
góp phần đảm bảo an tồn xã hội" [32, tr.14].
Từ các khái niệm trên cho thấy, BHXH có thể tiếp cận ở các góc độ khác
nhau:
- Theo góc độ chính sách: “BHXH là một chính sách xã hội, nhằm giải
quyết các chế độ xã hội liên quan đến một tầng lớp đông đảo ngƣời lao động
và bảo vệ sự phát triển kinh tế - xã hội, sự ổn định chính trị quốc gia”.
- Theo góc độ tài chính: “Đó là một quỹ tài chính tập trung, đƣợc hình
thành từ sự đóng góp của các bên tham gia và có sự hỗ trợ của Nhà nƣớc”.
- Theo góc độ thu nhập: “Là sự đảm bảo thay thế một phần thu nhập khi
ngƣời lao động có tham gia BHXH bị mất hoặc giảm thu nhập”.
- Theo góc độ quản lý: “Là công cụ quản lý của Nhà nƣớc để điều chỉnh
mối quan hệ kinh tế giữa ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và Nhà
nƣớc; thực hiện quá trình phân phối và phân phối lại thu nhập giữa các thành
viên trong xã hội”.
Nhìn theo nhiều góc độ trên, có thể định nghĩa chung nhất: “BHXH là sự

13
bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ
bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ” (Theo Điều 3.1
Luật BHXH số 58/2014/QH13) [30]
Từ các khái niệm trên cho chúng ta thấy đƣợc bản chất của BHXH là:
- Bản chất kinh tế: “Khơng phải là dịch vụ sản xuất mà nó là dịch vụ tài
chính nhằm phân phối lại những khoản thu nhập bị mất của NLĐ khi gặp sự
cố trong cuộc sống”.
- Là một loại hình bảo hiểm mang tính xã hội rất cao. “Là sự san sẻ rủi
ro giữa tập thể NLĐ. Qua đó cũng thể hiện rõ trách nhiệm xã hội giữa chủ
SDLĐ với NLĐ, của NLĐ với nhau và sự quan tâm của Nhà nƣớc tới sự cống
hiến cho lợi ích xã hội của họ”.
- Bản chất pháp lý: “là bản cam kết giữa cơ quan BHXH, ngƣời sử dụng
lao động và NLĐ về trách nhiệm và quyền lợi của mỗi bên thông qua các quy
định của pháp luật điều chỉnh mối quan hệ về BHXH”.
b. Quỹ bảo hiểm xã hội
“Quỹ BHXH là một quỹ tiền tệ tập trung đƣợc hạch toán độc lập với
ngân sách nhà nƣớc đƣợc nhà nƣớc bảo hộ và đền bù, Quỹ này đƣợc quản lý
theo cơ chế cân bằng thu chi do đó quỹ BHXH khơng đơn thuần ở trạng thái
tĩnh mà ln có sự biến động theo chiều hƣớng tăng lên hoặc thâm hụt. Đƣợc
hình thành từ đóng góp của các bên tham gia và các nguồn thu khác, sử dụng
để bù đắp, hoặc thay thế thu nhập cho ngƣời tham gia bảo hiểm khi họ gặp
phải những biến cố rủi ro làm suy giảm sức khỏe, mất khả năng lao động, mất
việc làm, chết; nhằm ổn định đời sống cho họ và gia đình họ, góp phần đảm
bảo an tồn xã hội và phát triển kinh tế của đất nƣớc” [32, tr.26].
Quỹ đƣợc hình thành và hoạt động tạo ra khả năng giải quyết những rủi
ro cho những ngƣời tham gia vì rủi ro đƣợc dàn trải cho số đơng ngƣời tham

14
gia. Khi có biến cố xã hội xảy ra nhƣ thiên tai, hạn hán, dịch bệnh quỹ này
cũng góp phần giảm chi ngân sách cho Nhà nƣớc vì cũng đóng góp một
khoản khơng nhỏ giúp Nhà nƣớc thay cho cứu trợ xã hội, phúc lợi xã hội, …
Quỹ BHXH đƣợc hình thành từ các nguồn sau:
- NSDLĐ đóng theo quy định của luật: Thơng thƣờng phần đóng góp

này đƣợc xác định dựa trên quỹ lƣơng của đơn vị, doanh nghiệp. NSDLĐ
đóng góp một phần cho NLĐ sẽ giảm bớt mẫu thuẫn và tranh chấp giữa chủ
và thợ đồng thời sẽ tránh đƣợc những thiệt hại to lớn nhƣ đình trệ sản xuất,
đào tạo lại lao động khi có rủi ro xảy ra đối với NLĐ.
- NLĐ đóng theo quy định của luật: NLĐ đóng góp một phần vào quỹ để

dàn trải các rủi ro theo thời gian, và để dành dụm, tiết kiệm về sau bằng cách
là hƣởng lƣơng hƣu hoặc hƣởng trợ cấp khi gặp rủi ro xảy ra. Vì vậy địi hỏi
nghĩa vụ và quyền lợi phải đƣợc thực hiện một cách chặt chẽ.
- Hỗ trợ của nhà nƣớc: Khi mối quan hệ giữa chủ - thợ có chứa nhiều

mâu thuẫn và tranh chấp mà hai bên không thể tự giải quyết đƣợc thì Nhà
nƣớc thơng qua các chính sách, pháp luật để điều hịa nhằm mục đích đảm
bảo các hoạt động xã hội đƣợc diễn ra ổn định. Và quỹ BHXH đƣợc nhà
nƣớc bảo hộ và đóng góp khi bị thâm hụt khơng đủ khả năng để chi trả cho
các chế độ xã hội.
- Các nguồn thu hợp pháp khác: nhƣ các cá nhân, tổ chức từ thiện ủng

hộ, lãi đầu tƣ nhàn rỗi, khoản nộp tiền thu nộp phạt từ các đơn vị chậm đóng
BHXH.
Quỹ đƣợc sử dụng chủ yếu cho hai nội dung: Chi trả các chế độ và chi

cho hoạt động quản lý sự nghiệp BHXH. Trong đó, nguồn tài chính dùng để
chi trả các chế độ là khoản chi chiếm tỷ trọng lớn nhất chiếm đại bộ phận
trong việc sử dụng quỹ BHXH. Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) ban
hành Công ƣớc số 102 ngày 04 tháng 6 năm 1952 về quy phạm tối thiểu an