(Luận văn thạc sĩ) quản lý hoạt động dạy học môn ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã từ sơn, tỉnh bắc ninh​

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOA HỒNG THÚY

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
Ở CÁC TRƯỜNG THPT THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOA HỒNG THÚY

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
Ở CÁC TRƯỜNG THPT THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền

THÁI NGUYÊN - 2020

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn: “Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ
Sơn, tỉnh Bắc Ninh” là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi.
Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả nghiên
cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Thái Ngun, tháng 8 năm 2020
Tác giả

Hoa Hồng Thúy

i


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn “Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ Sơn,
tỉnh Bắc Ninh”, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được rất
nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cơ giáo, các cơ quan, trường học.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn đến Ban Giám hiệu trường Đại học sư phạm Thái
Nguyên, các thầy giáo, cơ giáo phịng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà
khoa học, các thầy giáo, cơ giáo trong và ngồi Trường Đại học Sư phạm Thái
Nguyên đã giảng dạy trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền,
người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tơi hồn thành luận văn
này.
Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào
tạo tỉnh Bắc Ninh, phòng Giáo dục Trung học - Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc
Ninh, Ban Giám hiệu, các thầy cô giáo dạy môn Ngữ văn ở các trường THPT

trên địa bàn thị xã Từ Sơn; cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã động viên,
nhiệt tâm, nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để tơi hồn thành luận văn.
Trong q trình nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù đã có nhiều cố
gắng nhưng luận văn khơng thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong
nhận được sự đóng góp ý kiến của các nhà khoa học, các thầy cô giáo, bạn bè
đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020
Tác giả luận văn

Hoa Hồng Thúy

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ...................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài ......................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MƠN NGỮ VĂN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG
LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........... 6
1.1.

Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 6

1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6
1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8
1.2.

Các khái niệm cơ bản .............................................................................. 11

1.2.1. Hoạt động dạy học ................................................................................... 11
1.2.2. Năng lực, phát triển năng lực học sinh, ................................................... 12
1.2.3. Dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh .... 13
1.2.4. Quản lý, quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng
phát triển năng lực học sinh..................................................................... 15
1.3.

Dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở
trường trung học phổ thông ..................................................................... 17

iii


1.3.1. Vị trí, vai trị của mơn Ngữ văn trong chương trình Giáo dục trung học
phổ thơng ................................................................................................. 17
1.3.2. Đặc điểm của dạy học môn Ngữ văn trung học phổ thông theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ......................................................... 17

1.3.3. Mục tiêu dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực
học sinh ở trường trung học phổ thơng ................................................... 18
1.3.4. Những năng lực cần hình thành cho học sinh thông qua dạy học môn
Ngữ văn ở trường trung học phổ thông ................................................... 20
1.3.5. Nội dung dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực
học sinh ở trường trung học phổ thông ................................................... 23
1.3.6. Phương pháp dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng
lực học sinh ở trường trung học phổ thơng ............................................. 25
1.3.7. Hình thức tổ chức dạy học mơn Ngữ văn theo định hướng phát triển
năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông .................................... 28
1.3.8. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát
triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông ............................ 29
1.4.

Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển
năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông .................................... 30

1.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu, chương trình dạy học mơn Ngữ văn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông .... 30
1.4.2. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thơng .................... 32
1.4.3. Quản lý hình thức tổ chức dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát
triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông ............................ 33
1.4.4. Quản lý hoạt động học môn Ngữ văn của học sinh theo định hướng
phát triển năng lực ở trường trung học phổ thông ................................... 34
1.4.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông ............ 34
1.4.6. Quản lý việc sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn Ngữ
văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học
phổ thông ................................................................................................. 36

iv


1.5.

Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ
thông ........................................................................................................ 37

1.5.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 37
1.5.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 39
Kết luận chương 1.............................................................................................. 41
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
NGỮ VĂN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ
XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH .......................................................... 42
2.1.

Đặc điểm tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội và giáo dục của
thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh................................................................... 42

2.1.1. Vị trí, điều kiện địa lý .............................................................................. 42
2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của thị xã Từ Sơn .... 42
2.1.3. Khái quát các trường trung học phổ thông thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh .... 43
2.2.

Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 45

2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 45

2.2.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 45
2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 45
2.2.4. Phương pháp và cách xử lý số liệu khảo sát............................................ 46
2.3.

Thực trạng hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển
năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh ........ 47

2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên Ngữ văn và học
sinh các trường THPT thị xã Từ Sơn về dạy học theo định hướng phát
triển năng lực học sinh ............................................................................ 47
2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu môn Ngữ văn theo định hướng phát
triển năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ Sơn ..................... 48
2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn Ngữ văn theo định hướng
phát triển năng lực học sinh..................................................................... 51

v


2.3.4. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ......................................................... 55
2.3.5. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học môn Ngữ văn theo định hướng
phát triển năng lực học sinh..................................................................... 57
2.3.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ......................................................... 58
2.4.

Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học phổ thông thị xã
Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................. 60

2.4.1. Thực trạng quản lý mục tiêu, chương trình dạy học mơn Ngữ văn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................. 60
2.4.2. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................. 62
2.4.3. Thực trạng quản lý hình thức tổ chức dạy học môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ......................................................... 64
2.4.4. Thực trạng quản lý hoạt động học môn Ngữ văn của học sinh ở các
trường trung học phổ thông thị xã Từ Sơn .............................................. 66
2.4.5. Thực trạng quản lý đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn
Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh .......................... 68
2.4.6. Thực trạng quản lý sử dụng cơ sở vật chất, phương tiện dạy học môn
Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh .......................... 70
2.5.

Thực trạng mức độ của các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động
dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở
các trường trung học phổ thông thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh ............... 73

2.6.

Đánh giá chung về thực trạng.................................................................. 76

2.6.1. Kết quả đạt được ...................................................................................... 76
2.6.2. Tồn tại, hạn chế ....................................................................................... 77
2.6.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế ................................................ 78
Kết luận chương 2.............................................................................................. 78

vi

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
NGỮ VĂN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THPT THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH
BẮC NINH ............................................................................................. 81
3.1.

Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................... 81

3.1.1. Ngun tắc đảm bảo tính mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông ... 81
3.1.2. Nguyên tắc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh ...... 81
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 81
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 82
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 82
3.2.

Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở các trường THPT
thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh theo định hướng phát triển năng lực học
sinh........................................................................................................... 82

3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán
bộ quản lý, giáo viên và học sinh về dạy học theo định hướng phát
triển năng lực học sinh nói chung và dạy học mơn Ngữ văn nói riêng ... 82
3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh cho giáo viên Ngữ văn .................... 85
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo đa dạng hóa phương pháp, hình thức tổ chức dạy
học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................. 88
3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo giáo viên bồi dưỡng phương pháp tự học, tạo
động cơ, hứng thú học tập môn Ngữ văn cho học sinh ........................... 92
3.2.5. Biện pháp 5: Chỉ đạo đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy

học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........... 94
3.3.

Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 98

3.4.

Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý
hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực
học sinh ở các trường THPT Thị xã Từ Sơn ........................................... 99

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 99
3.4.2. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 99

vii


3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 99
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của của các biện
pháp đã đề xuất ........................................................................................ 99
Kết luận chương 3............................................................................................ 106
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 107
1. Kết luận ........................................................................................................ 107
2. Khuyến nghị................................................................................................. 108
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 111
PHỤ LỤC

viii

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
Viết đầy đủ

Viết tắt
BGH

Ban giám hiệu

CBGV

Cán bộ giáo viên

CBQL, GV, CNV

Cán bộ quản lý, giáo viên, công nhân viên

CM

Chuyên môn

CNTT

Công nghệ thông tin

CSVC

Cơ sở vật chất

ĐH

Đại học

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDCD

Giáo dục công dân

GV

Giáo viên

GVBM

Giáo viên bộ môn

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

GVDG

Giáo viên dạy giỏi

HĐDH

Hoạt động dạy học

HS

Học sinh

HTTC

Hình thức tổ chức

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

PPCT

Phân phối chương trình

PPDH

Phương pháp dạy học

PTDH

Phương tiện dạy học

PTNL

Phát triển năng lực

PTNL HS

Phát triển năng lực học sinh

QLGD

Quản lý giáo dục

SGK

Sách giáo khoa

SKKN

Sáng kiến kinh nghiệm

TB

Trung bình

TBDH

Thiết bị dạy học

iv


Viết đầy đủ

Viết tắt
TDTT

Thể dục thể thao

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

THPT QG

Trung học phổ thông quốc gia

TPVH

Tác phẩm văn học

TPVH

Tác phẩm văn học

VBVH

Văn bản văn học

VH

Văn học

v


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.
Bảng 2.1.
Bảng 2.2.
Bảng 2.3.
Bảng 2.4.
Bảng 2.5.
Bảng 2.6.
Bảng 2.7.
Bảng 2.8.
Bảng 2.9.
Bảng 2.10.
Bảng 2.11.
Bảng 2.12.
Bảng 2.13.
Bảng 2.14.
Bảng 3.1.
Bảng 3.2.
Bảng 3.3.

Các năng lực mơn Ngữ văn THPT cần hình thành cho học sinh .. 20
Bảng thống kê đội ngũ giáo viên các trường THPT thị xã Từ Sơn ... 45
Khảo sát nhận thức của CBQL, GV và HS về tầm quan trọng
của dạy học Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ........................ 47
Kết quả khảo sát thực trạng CBQL và GV thực hiện mục tiêu
dạy học Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ............................... 49
Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn Ngữ văn theo định

hướng PTNL HS ........................................................................... 51
Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học môn Ngữ văn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................... 55
Thực trạng hình thức dạy học Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ... 57
Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Ngữ văn ...... 58
Khảo sát thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu dạy học môn
Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực HS ....................... 60
Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn
theo định hướng PTNL HS ........................................................... 62
Thực trạng quản lý hình thức tổ chức dạy học Ngữ văn theo
định hướng PTNL HS ................................................................... 65
Khảo sát về thực trạng quản lý hoạt động học môn Ngữ văn của
HS các trường THPT thị xã Từ Sơn.............................................. 67
Thực trạng quản lý việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS .............................. 69
Thực trạng quản lý việc sử dụng cơ sở vật chất, phương tiện dạy
học môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS.............................. 71
Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn Ngữ
văn theo định hướng PTNL HS ..................................................... 74
Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp ............. 1001
Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp................ 1023
Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng
PTNL HS ................................................................................... 1034

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Trong thời kỳ hội nhập và phát triển của đất nước ta hiện nay, đổi mới giáo
dục và đào tạo là một trong những chiến lược quan trọng trong quá trình phát
triển của đất nước. Đẩy mạnh sự nghiệp cơng nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước
đã và đang đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp Giáo dục và đào tạo, đặc biệt
là quá trình đào tạo nguồn nhân lực. Một trong những định hướng cơ bản của
việc đổi mới giáo dục được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm là chuyển từ
nền giáo dục hàn lâm, giáo điều, truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục sáng tạo,
thực tiễn, chú trọng hình thành thành năng lực tư duy, năng lực hành động cho
người học. Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI đã xác định: Phát triển giáo dục
và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển
mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện
năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn;
giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội [12]. Quan
điểm định hướng của Đảng là cơ sở quan trọng để các nhà trường quyết tâm đổi
mới cách dạy, cách học nhằm hướng đến mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực, phát
triển toàn diện phẩm chất, năng lực của người học đáp ứng yêu cầu xây dựng và
phát triển đất nước trong thời kỳ mới.
Trong hệ thống giáo dục nước ta, THPT là cấp học cuối cùng của giáo dục
phổ thông, là nơi tạo tiền đề, điều kiện để học sinh chuyển sang giai đoạn giáo
dục nghề nghiệp và tham gia vào quá trình lao động trong xã hội. Ở giai đoạn
này, học sinh cần được cung cấp những kiến thức khoa học tổng hợp, hình thành
các kỹ năng học tập ở bậc giáo dục tiếp theo, các kỹ năng lao động và thái độ,
giá trị sống phù hợp với sự trưởng thành về nhân cách. Dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh giúp học sinh phát triển tốt nhất phẩm chất và năng
lực của mình, có các kỹ năng cần thiết để giải quyết linh hoạt các vấn đề nảy sinh
của thực tiễn. Điều này đòi hỏi các trường THPT phải quan tâm phát huy vai trò
1


của tất cả các mơn học vào q trình này. Môn Ngữ văn là một trong những môn

học quan trọng góp phần bồi dưỡng kiến thức, định hướng giá trị nhân cách, tình
cảm, thái độ và kỹ năng sống cho học sinh. Ngồi ra, kiến thức Ngữ văn trong
chương trình THPT còn giúp bồi dưỡng tâm hồn cho học sinh cùng các hành vi
cao đẹp như: quý trọng gia đình, bạn bè, thầy cơ; phê phán các thói hư, tật xấu
trong xã hội, tôn trọng lẽ phải, công bằng và hướng tới các giá trị nhân văn tích
cực. Như vậy, hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở trường THPT tạo nền tảng
quan trọng, cung cấp những nhân cách tốt cho xã hội. Hoạt động này chỉ có kết
quả tốt, đáp ứng được yêu cầu của xã hội nếu được tổ chức, quản lý khoa học,
đúng định hướng và có hiệu quả.
Trong thời gian qua, cùng với đổi mới các khâu, các bước của quá trình
giáo dục, các trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh đã có nhiều cố gắng
đổi mới trong cơng tác quản lý HĐDH nói chung và dạy học mơn Ngữ văn nói
riêng theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên trên thực tế, bên
cạnh những kết quả đã đạt được, công tác quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở các
trường THPT thị xã Từ Sơn theo định hướng phát triển năng lực học sinh vẫn
còn những hạn chế nhất định. Một số thầy cô giáo chưa nhận thức rõ tầm quan
trọng của vấn đề dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Các thầy
cơ cịn dạy học theo phương pháp cũ, truyền thống. Điều này đòi hỏi các nhà
quản lý phải có những biện pháp quản lý đồng bộ, phù hợp để HĐDH mơn Ngữ
văn có chất lượng, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu hình thành và phát triển toàn diện
năng lực cho học sinh hiện nay.
Xuất phát từ các lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động
dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các
trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về HĐDH môn Ngữ văn và
quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS, luận văn đề xuất

2

các biện pháp quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ở các
trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh nhằm nâng cao hiệu quả dạy học
mơn Ngữ văn, phát triển năng lực học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy
học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ Văn ở các trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng
lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT.
4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc
Ninh.
4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
5. Giả thuyết khoa học
HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ở các trường THPT thị
xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh trong thời gian qua đã được quan tâm, thực hiện, tuy
nhiên, vẫn còn một số bất cập. Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các
biện pháp quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS một cách
khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn nhà trường và đặc điểm học sinh thì
sẽ nâng cao hiệu quả dạy học mơn Ngữ văn, phát triển được NLHS, góp phần
nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT thị xã Từ Sơn.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Giới hạn về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu, đề xuất các biện pháp
quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS của Hiệu trưởng ở các

3


trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Giới hạn nội dung nghiên cứu trong
chương trình Ngữ văn lớp 10,11.
- Thời gian: Từ tháng 8/2019 đến tháng 4/2020.
- Giới hạn về khách thể điều tra:
+ 18 cán bộ quản lý (Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng CM).
+ 36 giáo viên dạy Ngữ văn.
+ 200 học sinh khối 10,11.
của 04 trường THPT trong địa bàn thị xã Từ Sơn: THPT Ngô Gia Tự, THPT Lý
Thái Tổ, THPT Nguyễn Văn Cừ, THPT Từ Sơn.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp: Phân tích và tổng hợp tài liệu, phân loại và hệ
thống hố tài liệu lý thuyết về HĐDH mơn Ngữ văn, quản lý HĐDH môn Ngữ
văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT để xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Xây dựng hệ thống câu hỏi điều
tra trên đối tượng là CBQL, GV dạy môn Ngữ Văn, học sinh lớp 11, 10 nhằm
thu thập những thông tin về thực trạng dạy học và quản lý HĐDH môn Ngữ văn
và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng QLHĐ dạy học môn Ngữ Văn.
- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn cán bộ quản lý, GV các nhà trường
về thực trạng quản lý dạy học môn Ngữ văn theo định hướng tiếp cận năng lực
học sinh làm căn cứ đề xuất những biện pháp quản lý hiệu quả.
- Phương pháp quan sát: Thu thập thông tin qua việc quan sát hoạt động
giảng dạy của GV Ngữ văn, dự giờ thăm lớp; hoạt động sinh hoạt chuyên môn;
của các trường THPT trong thị xã Từ Sơn, nhằm làm sáng tỏ thêm thực trạng.

- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: nghiên cứu một số giáo
án của giáo viên, qua đó đánh giá việc thiết kế giáo án dạy học theo định hướng
PTNL HS.
4


- Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến lãnh đạo và chuyên viên Sở
GD&ĐT phụ trách môn Ngữ văn, Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, GV dạy Ngữ
văn trong các nhà trường nhằm đánh giá mức độ cấp thiết và tính khả thi của các
biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS
mà luận văn đề xuất.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu
Sử dụng toán thống kê để xử lý, tổng hợp số liệu thu được, trên cơ sở đó
rút ra kết luận khoa học, nhận xét mang tính khái quát.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham
khảo và Phụ lục; nội dung chính của luận văn được cấu trúc 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn
theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông.
- Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học phổ thông thị
xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
- Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh
Bắc Ninh.

5


Chương 1

CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN NGỮ VĂN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Tiếp cận năng lực trong giáo dục nói chung, dạy học nói riêng được hình
thành, phát triển rộng khắp ở Mỹ vào những năm 1970 và trở thành một phong
trào với những nấc thang mới trong những năm 1990 ở Anh, Úc, New Zealand,
xứ Wales... Theo J. Richard và T. Rodger, “Tiếp cận năng lực trong dạy học
tập trung vào kết quả học tập, nhắm tới những gì người học dự kiến phải làm
được hơn là nhắm tới những gì họ cần phải học được”. Khi tổng kết các lý
thuyết về tiếp cận dựa trên năng lực trong dạy học và phát triển, K.E. Paprock
đã chỉ ra năm đặc tính cơ bản của tiếp cận này: 1)Tiếp cận năng lực dựa trên
triết lý người học là trung tâm; 2) Tiếp cận năng lực thực hiện việc đáp ứng các
địi hỏi của chính sách; 3) Tiếp cận năng lực là định hướng cuộc sống thật; 4)
Tiếp cận năng lực rất linh hoạt và năng động; 5) Những tiêu chuẩn của năng
lực được hình thành một cách rõ ràng [9].
R.E. Boyatzid cho rằng phát triển dạy học dựa trên mơ hình năng lực cần
xử lý một cách có hệ thống ba khía cạnh sau: (1) xác định các năng lực, (2) phát
triển chúng, và (3) đánh giá chúng một cách khách quan. Để xác định được các
năng lực, điểm bắt đầu thường là các kết quả đầu ra (outputs). Từ đó, đi đến
xác định vai trị của những người có trách nhiệm phải tạo ra các kết quả đầu ra
này. Một vai trò là một tập hợp các hành vi được mong đợi về một người theo
những nghĩa vụ và địa vị công việc của người đó. Thuật ngữ “vai trị cơng việc”
đề cập tới việc thực hiện những nhiệm vụ thực sự của một người. Trên cơ sở
của từng vai trò, xác định các năng lực cần thiết để có thể thực hiện tốt vai trị
đó. Ví dụ, để thực hiện tốt vai trị của mình, người giáo viên Hoa Kỳ phải có
6

các năng lực sau đây: Hiểu các khái niệm trọng tâm, các cơng cụ tìm kiếm, các
cấu trúc mơn học mình dạy và có khả năng làm cho những yếu tố này có ý nghĩa
đối với học sinh; Hiểu học sinh học tập, phát triển như thế nào và có khả năng
tạo ra các cơ hội để hỗ trợ cho sự phát triển trí tuệ, xã hội, nhân cách của các
em; Hiểu học sinh khác biệt nhau như thế nào về cách học và tạo ra các cơ hội
dạy học thích ứng với các đối tượng khác nhau; Hiểu và sử dụng các cách thức
dạy học đa dạng để khuyến khích sự phát triển tư duy phê phán, khả năng giải
quyết vấn đề và các kỹ năng hoạt động của học sinh; Vận dụng sự hiểu biết về
hành vi, động cơ của cá nhân và nhóm để tạo ra mơi trường học tập có lợi cho
sự tương tác xã hội, tham gia tích cực trong q trình học tập và tự lực cánh
sinh; Vận dụng tri thức về các kỹ thuật giao tiếp bằng lời, không lời và các
phương tiện thơng tin có hiệu quả khác để tạo ra sự tìm tịi tích cực, sự tương
trợ và hợp tác trong lớp học; Lập kế hoạch dạy học trên cơ sở hiểu biết về môn
học, học sinh, cộng đồng và mục tiêu của chương trình; Hiểu biết và sử dụng
các phương pháp đánh giá chính thức và phi chính thức nhằm xác định và đảm
bảo sự phát triển liên tục về trí tuệ, xã hội và thể lực của học sinh; Biết đánh
giá hiệu quả của các hành động và các lựa chọn của mình đối với học sinh, phụ
huynh và các nhà chuyên nghiệp khác trong cộng đồng giáo dục; tích cực tìm
kiếm các cơ hội phát triển nghề nghiệp; Biết phát triển các quan hệ với đồng
nghiệp trong trường, các phụ huynh và các cơ quan trong cộng đồng rộng lớn
nhằm hỗ trợ quá trình học tập và phúc lợi của người học...[9].
Mơ hình năng lực đã được phát triển rộng khắp trên thế giới với Hệ thống
chất lượng quốc gia về đào tạo nghề nghiệp ở Anh và xứ Wales; Khung chất
lượng quốc gia của New Zealand; Các tiêu chuẩn chất lượng của Hội đồng đào
tạo quốc gia Australia; Những kỹ năng cần thiết phải đạt được của Hội đồng đào
tạo quốc gia Mỹ… Cùng với nghiên cứu mơ hình năng lực trong dạy học, các tác
giả cịn xây dựng mơ hình năng lực của các nhà quản lý. Morley & Vilkinas đã
tổng kết được 16 đặc tính xác định năng lực cho những nhà quản lý trong khu
vực cơng, trong đó có lĩnh vực GD&ĐT, đó là: 1) Tầm nhìn và sứ mạng; 2) Thực
7

hiện; 3) Chiến lược; 4) Quản lý con người; 5) Quan hệ công chúng, cộng đồng;
6) Sự phức tạp; 7) Quan hệ với các q trình chính trị; 8) Tính trách nhiệm; 9)
Thành tựu; 10) Năng lực trí tuệ, tư duy; 11) Các đặc tính cá nhân, đặc biệt là tự
quản; 12) Chính sách; 13) Kỹ năng quan hệ qua lại giữa các cá nhân; 14) Thay
đổi; 15) Truyền đạt; 16) Quản lý nguồn lực. Từ đó, theo các tác giả này, muốn
nâng cao hiệu quả quản lý, bản thân các nhà quản lý phải được phát triển các
năng lực đặc trưng cho hoạt động quản lý. Trên cơ sở các năng lực chung, mỗi
lĩnh vực quản lý đòi hỏi những năng lực riêng [9].
1.1.2. Ở Việt Nam
- Nghiên cứu về thiết kế chương trình dạy học theo định hướng phát triển
năng lực
Tác giả Đỗ Ngọc Thống [34] cho rằng: chương trình dạy học định hướng
năng lực là chương trình định hướng kết quả đầu ra, nhằm mục tiêu phát triển năng
lực người học. Chất lượng đầu ra, có thể coi là “sản phẩm cuối cùng” của quá trình
dạy học. Chương trình dạy học định hướng phát triển năng lực không quy định
những nội dung dạy học chi tiết mà quy định những kết quả đầu ra mong muốn
của quá trình giáo dục, trên cơ sở đó đưa ra những hướng dẫn chung về việc lựa
chọn nội dung, phương pháp, tổ chức và đánh giá kết quả dạy học nhằm đảm bảo
thực hiện được mục tiêu dạy học tức là đạt được kết quả đầu ra mong muốn. Trong
chương trình định hướng phát triển năng lực, mục tiêu học tập, tức là kết quả học
tập mong muốn thường được mô tả thông qua hệ thống các năng lực, được mô tả
chi tiết và có thể quan sát, đánh giá được. Người học cần đạt được những kết quả,
yêu cầu đã quy định trong chương trình.
- Nghiên cứu về tổ chức hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Các tác giả Đặng Quốc Bảo và Nguyễn Sỹ Thu [1], tổ chức dạy học theo
định hướng phát triển năng lực là giúp người học thấu hiểu “Học để làm gì - Học
cái gì” để có năng lực đích thực; đồng thời bồi dưỡng cho người học cách “Học
hiệu quả” để có năng lực bền vững. Bên cạnh đấy, các tác giả còn chỉ ra những

8


năng lực tư duy nền tảng cần trang bị cho người học trong q trình dạy học, đó
là: Tư duy ngun tắc (thơng thạo một lĩnh vực chính và ít nhất một lĩnh vực
chuyên môn); Tư duy tổng hợp (biết hợp nhất các ý kiến chuyên môn khác nhau
thành một tổng thể, gắn tổng thể này với tổng thể khác); Tư duy sáng tạo (biết
khám phá và làm rõ những vấn đề, những đòi hỏi của thực tiễn); Tư duy tôn trọng
(nhận biết và thấu hiểu sự khác biệt giữa các dịng tư tưởng); Tư duy đạo đức
(hồn thành trách nhiệm là một người lao động).
Một số tác giả khác lại cho rằng, để tổ chức hiệu quả hoạt động dạy học
theo định hướng phát triển năng lực cần chú ý đến việc sử dụng các phương pháp
và hình thức tổ chức dạy học, tạo điều kiện tốt nhất cho người học thực hành,
vận dụng kiến thức trong những tình huống đa dạng. Nếu trong quá trình dạy
học, người dạy không tổ chức được các hoạt động học tập phù hợp cho người
học thì khơng thể hình thành được ở họ những năng lực mong muốn[20].
Đổi mới hoạt động dạy học môn Ngữ văn đã được một số nhà khoa học
quan tâm nghiên cứu như:
Tác giả Đỗ Ngọc Thống đã có những cơng trình nghiên cứu: Chương
trình Ngữ văn trong nhà trường phổ thông Việt Nam và hướng phát triển sau
2018; Đổi mới căn bản tồn diện chương trình Ngữ văn; Đổi mới đánh giá kết
quả học tập môn Ngữ văn.Trong các cơng trình này, tác giả đã nêu ra những
quan niệm khoa học về Năng lực và đánh giá năng lực. Đối với môn Ngữ văn
tác giả đã khái qt hai nhóm năng lực cơ bản của bộ mơn, đó là: Năng lực tiếp
nhận văn bản và Năng lực tạo lập văn bản. Đồng thời đã nêu ra những định
hướng cơ bản về đánh giá năng lực môn Ngữ văn. Theo đó, đánh giá chất lượng
học tập mơn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực cần có những phương
thức cụ thể và cần chú trọng đến đánh giá các kĩ năng của học sinh. Bên cạnh
đó cần nhận thức rõ sự khác biệt giữa đánh giá năng lực với đánh giá nội dung.
Tác giả cũng nêu rõ những mục tiêu chính và quan trọng của đánh giá chất

lượng môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Có thể thấy,

9


đây là những quan niệm, những đường hướng mang tính khái quát, vĩ mô của
việc đổi mới đánh giá chất lượng học tập môn Ngữ văn ở THPT. Bên cạnh đó
cũng đã đưa ra được những giải pháp rất cụ thể để hoạt động đánh giá theo năng
lực có hiệu quả thiết thực [34].
Tác giả Trần Đình Sử đã nghiên cứu về môn Ngữ văn và dạy học Ngữ văn
trong nhà trường phổ thông sao cho đạt hiệu quả. Tác giả đã xuất phát từ đặc
điểm của môn Ngữ văn, từ thực trạng dạy và học môn Ngữ văn mà tìm ra nguyên
nhân và đưa ra các giải pháp đổi mới về quan điểm dạy học, phương pháp dạy
học, đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá mơn Ngữ văn [31].
Ngồi ra, cịn một số luận văn, luận án nghiên cứu vấn đề quản lý quá trình
dạy học, quản lý hoạt động dạy học theo định hướng PTNL học sinh ở các trường
THPT đã được bảo vệ.
Luận văn “ Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng
lực học sinh các trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam” của tác giả Bùi
Đức Thiện, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, năm 2016 [33].
Đề tài nghiên cứu “Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận năng lực”
như: Nguyễn Đức Hậu (2015), “Quản lý hoạt động giáo dục thể chất cho học
sinh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT tỉnh Phú Thọ”. Đề tài đã phân
tích được thực trạng quản lý hoạt động giáo dục thể chất cho học sinh theo tiếp
cận năng lực ở các trường THPT tỉnh Phú Thọ và đề xuất 5 biện pháp nhằm nâng
cao chất lượng quản lý hoạt động giáo dục thể chất cho học sinh theo tiếp cận
năng lực ở các trường THPT tỉnh Phú Thọ.
Trần Thị Viên (2016) “Quản lí hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp
cận năng lực thực hiện của học viên tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú
Thọ”. Đề tài đã nêu được những cơ sở lý thuyết quan trọng, phân tích được thực

trạng và đề xuất 5 biện pháp quản lí hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận
năng lực thực hiện của học viên tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ.
Phan Tuấn Dũng (2018), “Quản lý dạy học môn Tiếng anh theo tiếp cận năng
lực ở các trường THPT thị xã Quảng yên - tỉnh Quảng Ninh”. Tác giả đã phân tích
10


thực trạng và đề xuất 6 biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận
năng lực ở các trường THPT Thị xã Quảng Yên - Tỉnh Quảng Ninh.
Có thể nói, trong thực tế, đã có nhiều tác giả nghiên cứu về Hoạt động dạy
học, quản lý hoạt động dạy học theo định hướng PTNL học sinh. Tuy nhiên, ở
các trường THPT trong địa bàn thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh chưa có cơng trình
khoa học nào nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
định hướng PTNL học sinh. Luận văn này sẽ kế thừa, tiếp thu một cách chọn lọc
các cơng trình nghiên cứu có liên quan, để tập trung nghiên cứu và đưa ra những
biện pháp quản lý hoạt động Dạy học môn Ngữ văn theo định hướng PTNL học
sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học mơn Ngữ văn ở trường THPT
Ngơ Gia Tự nói riêng, các trường THPT trong thị xã Từ Sơn nói chung, đáp ứng
được yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục hiện nay.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Hoạt động dạy học
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: Hoạt động dạy học được nghiên cứu
theo quan điểm là một quá trình, bao gồm quá trình dạy của thầy và q trình
học của trị. Hai q trình này có mối quan hệ biện chứng, tồn tại vì nhau và thúc
đẩy nhau phát triển. Như vậy, dạy học là sự tổ chức điều khiển quá trình học sinh
chiếm lĩnh, lĩnh hội tri thức để hình thành và phát triển nhân cách. Dạy học có
chức năng kép là truyền đạt thơng tin và điều khiển hoạt động học [26].
Theo tác giả Thái Duy Tuyên thì dạy học được hiểu là “Sự biến đổi hợp
lý hoạt động và hành vi của người học trên cơ sở cộng tác hoạt động và hành vi
của người dạy và người học” [37].

Theo tác giả Hà Thế Truyền thì “Dạy học là một quá trình thống nhất biện
chứng của hai thành tố cơ bản trong quá trình dạy học - hoạt động dạy và hoạt
động học”. Dạy và học là hai hoạt động tác động và phối hợp với nhau, nếu thiếu
một trong hai hoạt động đó thì q trình dạy học khơng diễn ra [38].
Phân tích các quan điểm trên, tác giả luận văn xác định: Hoạt động dạy
học là một quá trình thầy thiết kế các hoạt động dạy và định hướng các hoạt
động học thơng qua nghiệp vụ sư phạm của mình, trị với hoạt động học (tự giác,
11


tích cực, chủ động) thơng qua định hướng, hướng dẫn của thầy nhằm đạt tới mục
đích dạy học là hình thành nhân cách cho học sinh.
1.2.2. Năng lực, phát triển năng lực học sinh,
1.2.2.1. Năng lực
Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về năng lực.
Theo Weinert (2001): “Năng lực là những khả năng và kỹ xảo học được
hoặc sẵn sàng có của cá thể nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng như
sự sẵn sàng về động cơ, xã hội và khả năng vận dụng các cách giải quyết vấn đề
một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong những tình huống linh hoạt” [40].
Tác giả Phạm Minh Hạc (1988) quan niệm: “Năng lực là một tổ hợp phức
tạp những thuộc tính tâm lý của mỗi người, phù hợp với những yêu cầu của một
hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó diễn ra có kết quả” [15].
Theo Chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể: “Năng lực là thuộc tính
cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và q trình học tập,
rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các
thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành công
một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ
thể” [6].
Tác giả Thái Duy Tuyên cho rằng: “Năng lực là những đặc điểm tâm lý
của nhân cách, là điều kiện chủ quan để thực hiện có kết quả một dạng hoạt động

nhất định. Năng lực có liên quan với kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo. Năng lực thể
hiện ở tốc độ, chiều sâu, tính bền vững và phạm vi ảnh hưởng của kết quả hoạt
động, ở tính sáng tạo, tính độc đáo của phương pháp hoạt động” [37].
Từ những cách hiểu trên, tác giả luận văn quan niệm: Năng lực là thuộc
tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập,
rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các
thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành cơng
một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ
thể.

12