Quản lý công tác xây dựng tập thể sư phạm ở các trường tiểu học thành phố quy nhơn, tỉnh bình định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

CAO THỊ HỒNG THẮM

QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG
TẬP THỂ SƯ PHẠM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
THÀNH PHỐ QUY NHƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH

Chuyên ngành : QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số

: 8140114

Người hướng dẫn: PGS.TS. PHAN MINH TIẾN


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được
cơng bố trong bất kỳ một cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn

Cao Thị Hồng Thắm


LỜI CÁM ƠN
Với lịng kính trọng và tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ sự biết
ơn sâu sắc đến trường Đại học Quy Nhơn đã tạo điều kiện cho tác giả học
tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Các thầy, cô của khoa Khoa học xã

hội trường Đại học Quy Nhơn và các thầy, cô các trường, các viện nghiên
cứu và viết luận văn.
Đặc biệt cám ơn PGS.TS. Phan Minh Tiến người hướng dẫn khoa học
đã tận tình chỉ bảo các kiến thức và truyền đạt kinh nghiệm trong suốt quá
trình nghiên cứu, giúp tác giả tự tin và hoàn thành luận văn.
Tác giả xin cám ơn Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Quy Nhơn
cùng các q thầy cơ hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, các thầy cô giáo ở các
trường Tiểu học thành phố Quy Nhơn, Tỉnh Bình Định và bạn bè đã tạo điều
kiện giúp đỡ, cung cấp tư liệu, đóng góp ý kiến cho tác giả trong quá trình
học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Vì điều kiện về thời gian và phạm vi nghiên cứu đề tài có hạn nên luận
văn khơng thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy cơ và các bạn
đồng nghiệp đóng góp, giúp đỡ để tác giả tiếp tục hoàn thiện luận văn.
Tác giả luận văn

Cao Thị Hồng Thắm


MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................ 3
3.1. Khách thể nghiên cứu ....................................................................... 3

3.2. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 3
6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 4
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận: .............................................. 4
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: ........................................... 4
7.3. Phương pháp thống kê toán học: ...................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn........................................................................................ 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG
TẬP THỂ SƯ PHẠM Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ........................................ 5
1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................. 5
1.2. Một số khái niệm cơ bản ................................................................... 8
1.2.1. Quản lý .......................................................................................... 8
1.2.2. Quản lý giáo dục ............................................................................ 9


1.2.3. Tập thể sư phạm........................................................................... 10
1.2.4. Xây dựng tập thể sư phạm ............................................................ 11
1.2.5. Quản lý xây dựng tập thể sư phạm ............................................... 11
1.3. Lý luận về tập thể sư phạm ở trường tiểu học ................................. 12
1.3.1. Vai trò, vị trí của tập thể sư phạm ở trường TH ........................... 12
1.3.2. Các chức năng của tập thể sư phạm............................................. 15
1.3.3. Cấu trúc của tập thể sư phạm ...................................................... 16
1.3.4. Các giai đoạn phát triển của tập thể và vấn đề xây dựng tập thể sư
phạm ...................................................................................................... 18
1.4. Nội dung xây dựng tập thể sư phạm ở trường tiểu học .................... 22
1.4.1. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức, xây dựng hệ thống quy chế hoạt động
trong tập thể sư phạm ......................................................................... 22
1.4.2. Xây dựng mơi trường làm việc tích cực và định hướng dư luận

lành mạnh ............................................................................................. 24
1.4.3. Xây dựng ý thức, thái độ tích cực, trách nhiệm cao đối với từng
thành viên và tập thể sư phạm ............................................................... 26
1.4.4. Xây dựng hệ thống các chuẩn mực, giá trị cốt lõi của tập thể ...... 26
1.4.5. Xây dựng mục tiêu, tầm nhìn và kế hoạch chiến lược phát triển của
nhà trường ............................................................................................. 29
1.4.6. Hoàn thiện các điều kiện hỗ trợ cho hoạt động sư phạm của
CBGV - NV ........................................................................................... 30
1.5. Hiệu trưởng trường TH với việc quản lý xây dựng tập thể sư phạm 31
1.5.1. Chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường TH ....................... 31
1.5.2. Nội dung quản lý xây dựng TTSP ở trường TH ............................ 33
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng TTSP ở trường TH .... 37
1.6.1. Yếu tố khách quan ........................................................................ 37
1.6.2. Yếu tố chủ quan ........................................................................... 39


Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 40
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ

XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ

PHẠM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ QUY NHƠN,
TỈNH BÌNH ĐỊNH ..................................................................................... 41
2.1. Khái quát về vị trí địa lý, tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục của
thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định .................................................... 41
2.1.1. Khái qt về vị trí địa lý, kinh tế - xã hội của thành phố Quy Nhơn,
tỉnh Bình Định. ...................................................................................... 41
2.1.2. Khái quát về tình hình Giáo dục và Đào tạo của thành phố Quy
Nhơn, tỉnh Bình Định. ............................................................................ 42
2.2. Khái quát quá trình khảo sát thực trạng ........................................... 47

2.2.1. Mục đích khảo sát ........................................................................ 47
2.2.2. Đối tượng, địa bàn khảo sát ......................................................... 47
2.2.3. Nội dung khảo sát ........................................................................ 47
2.2.4. Mẫu khảo sát ............................................................................... 48
2.2.5. Phương pháp và thời gian khảo sát .............................................. 48
2.2.6. Cách thức xử lý số liệu ................................................................. 48
2.3. Thực trạng về sự phát triển của tập thể sư phạm tại các trường TH
thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định .................................................... 49
2.4. Thực trạng về công tác xây dựng tập thể sư phạm ở các trường TH
thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định .................................................... 52
2.4.1. Thực trạng về cơ cấu tổ chức của TTSP ....................................... 52
2.4.2. Thực trạng xây dựng môi trường làm việc và định hướng dư luận
lành mạnh .............................................................................................. 54
2.4.3. Thực trạng xây dựng ý thức, thái độ tích cực, trách nhiệm cao đối
với bản thân và TTSP ............................................................................ 55


2.4.4. Thực trạng xây dựng ý thức trách nhiệm của mỗi cán bộ, giáo viên,
nhân viên về chuẩn mực và giá trị cốt lõi của TTSP .............................. 58
2.4.5. Thực trạng xây dựng mục tiêu tầm nhìn và kế hoạch chiến lược
phát triển của nhà trường ...................................................................... 59
2.4.6. Thực trạng các điều kiện đảm bảo hoạt động của TTSP .............. 60
2.5. Thực trạng về quản lý xây dựng TTSP tại các trường TH thành phố
Quy Nhơn, tỉnh Bình Định..................................................................... 62
2.5.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch xây dựng TTSP ....................... 62
2.5.2. Thực trạng công tác tổ chức xây dựng TTSP ................................ 63
2.5.3. Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện xây dựng TTSP ................ 65
2.5.4. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá việc xây dựng TTSP ....... 66
2.5.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác xây dựng TTSP ... 67
2.6. Đánh giá chung về thực trạng ......................................................... 70

2.6.1. Những điểm mạnh ........................................................................ 70
2.6.2. Những điểm yếu ........................................................................... 70
2.6.3. Những thuận lợi ........................................................................... 71
2.6.4. Những khó khăn ........................................................................... 72
Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 73
Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG TẬP
THỂ SƯ PHẠM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ QUY
NHƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH ....................................................................... 75
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................... 75
3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính hệ thống và tính tồn diện .................... 75
3.1.2. Ngun tắc đảm bảo tính khoa học .............................................. 75
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính quy phạm pháp luật ............................. 75
3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính kế thừa ................................................. 76
3.1.5. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn ............................................... 76


3.1.6. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả ............................................... 76
3.1.7. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và liên tục ............................... 76
3.2. Các biện pháp quản lý công tác xây dựng tập thể sư phạm ở các
trường TH thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định ................................... 77
3.2.1. Nâng cao nhận thức về sự cần thiết của việc xây dựng TTSP cho
đội ngũ CBQL, GV, NV trường TH ....................................................... 77
3.2.2. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của TTSP ........... 79
3.2.3. Xây dựng bầu khơng khí; mơi trường làm việc trong TTSP .......... 81
3.2.4. Tăng cường công tác bồi dưỡng và tự bồi dưỡng để nâng cao trình
độ, năng lực chun mơn, nghiệp vụ cho các thành viên của TTSP........ 84
3.2.5. Nâng cao ý thức, trách nhiệm và thái độ tích cực của CBQL, GV,
NV đối với công việc của cá nhân và tập thể ......................................... 89
3.2.6. Xây dựng hệ thống chuẩn mực và giá trị cốt lõi của TTSP ........... 93
3.2.7. Đảm bảo các điều kiện hoạt động cho TTSP ................................ 95

3.2.8. Phối hợp chặt chẽ với các tổ chức và lực lượng giáo dục trong
công tác xây dựng TTSP ........................................................................ 98
3.2.9. Giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của nhà trường
trong TTSP .......................................................................................... 101
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................... 103
3.4. Khảo nghiệm nhận thức về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất ........................................................................................ 103
3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm ................................................................. 103
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ................................................................. 104
Tiểu kết chương 3 ..................................................................................... 107
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................... 108
1. Kết luận .................................................................................................. 108
1.1. Về lý luận ...................................................................................... 108


1.2. Về thực tiễn ................................................................................... 109
2. Khuyến nghị ........................................................................................... 110
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Định ........................... 110
2.2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Quy Nhơn ........... 110
2.3. Đối với Hiệu trưởng các trường tiểu học thành phố Quy Nhơn, tỉnh
Bình Định ............................................................................................ 111
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 112
PHỤ LỤC
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao)


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
KÝ HIỆU VIẾT TẮT

NỘI DUNG

CBQL

Cán bộ quản lý

CBGV – NV

Cán bộ, giáo viên, nhân viên

CNH – HĐH

Cơng nghiệp hóa – hiện đại hóa

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

HS

Học sinh

HT

Hiệu trưởng

NXB

Nhà xuất bản

QL

Quản lý

TH

Tiểu học

TT

Tập thể

TTSP

Tập thể sư phạm

UBND

Ủy ban nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
bảng
Bảng 2.1

Tên bảng

Trang

Kết quả chất lượng giáo dục cấp TH

45

Bảng 2.2

Đánh giá của đội ngũ CB, GV, NV về trình độ phát triển
của TT

50

Bảng 2.3

Tổng hợp ý kiến đánh giá về cơ cấu tổ chức của TTSP

52

Bảng 2.4

Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng bầu khơng khí tâm lý
tích cực, dư luận lành mạnh

54

Bảng 2.5

Bảng 2.6

Bảng 2.7
Bảng 2.8
Bảng 2.9

Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng ý thức, thái độ tích
cực, trách nhiệm cao đối với bản thân và TTSP
Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng, ý thức trách nhiệm
của mỗi CB, GV, NV về chuẩn mực và giá trị cốt lỗi của
nhà trường
Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng điều kiện đảm bảo
hoạt động của TTSP
Tổng hợp ý kiến đánh giá công tác lập kế hoạch xây dựng
TTSP của HT
Tổng hợp ý kiến đánh giá công tác tổ chức xây dựng TTSP
của HT

56

58

60
62
64

Bảng 2.10

Tổng hợp ý kiến đánh giá công tác chỉ đạo thực hiện xây
dựng TTSP của HT

65

Bảng 2.11

Tổng hợp ý kiến đánh giá công tác kiểm tra, đánh giá công
tác xây dựng TTSP của HT

66

Bảng 2.12

Tổng hợp ý kiến đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu
tố đến công tác xây dựng TTSP

67

Bảng 3.1

Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các
biện pháp

104


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tập thể là đơn vị nền tảng của xã hội, là một tổ chức chặt chẽ và hoạt
động cho sự tiến bộ của xã hội, sự phát triển của tập thể có ảnh hưởng mang
tính quyết định đến sự phát triển của cá nhân, tổ chức. Điều khiển sự phát
triển của một tập thể là một trong những nhiệm vụ quan trọng của người lãnh
đạo. Trình độ phát triển của tập thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến hiệu quả công
việc, tạo dựng môi trường làm việc tích cực cho các thành viên trong tập thể.

Trong các trường học, tập thể sư phạm (TTSP) là lực lượng chủ yếu và
đóng vai trị quan trọng trong việc tổ chức các hoạt động của nhà trường, nơi
thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về GD&ĐT. Trong
đó, lao động của người thầy (cơ) giáo, của TTSP có ảnh hưởng to lớn.
Makarenkơ cho rằng “ Sự tồn tại của tập thể các nhà sư phạm phải lớn hơn
tập thể học sinh, truyền thống của tập thể thầy giáo phải sâu sắc hơn, đẹp đẽ
hơn của từng tập thể học sinh, đó là một nguyên tắc quan trọng trong giáo
dục nếu muốn công tác giáo dục có hiệu quả” [7]. Vì vậy, cơng tác xây dựng,
phát triển TTSP là một trong những nhiệm vụ quan trọng của mỗi nhà trường.
Trong thời đại ngày nay, GD&ĐT đóng vai trò hết sức quan trọng đối
với sự phát triển của mỗi quốc gia. Nghị quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt
Nam lần thứ XI đã khẳng định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục
Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và
hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội
ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt”.
Tiếp tục thực hiện chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT mà
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XI (NQ 29-NQ/TW) đề ra, Đại hội
Đảng lần thứ XII tiếp tục đề ra phương hướng: “Giáo dục là quốc sách hàng
đầu. Phát triển GD&ĐT nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng


2

nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; phát triển GD&ĐT
phải gắn với nhu cầu phát triển KT - XH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với
tiến bộ khoa học, công nghệ; phấn đấu trong những năm tới, tạo chuyển biến
căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả GD&ĐT; phấn đấu đến năm 2030,
nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”. Để thực hiện
thành công Nghị quyết 29-NQ/TW, thì mỗi nhà trường cần phải có TTSP

vững mạnh, đồn kết, có đủ năng lực chun mơn, nghiệp vụ, phẩm chất đạo
đức nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập từ đó tạo sự chuyển biến mạnh
mẽ để phát triển nâng cao chất lượng giáo dục của mỗi nhà trường.
Trong công tác quản lý, việc xây dựng một TTSP vững mạnh là yếu tố
cơ bản trong mỗi nhà trường hiện nay. TTSP chính là mơi trường có đủ điều
kiện thuận lợi để mọi cán bộ giáo viên, nhân viên phát triển toàn diện về
phẩm chất và năng lực của mình, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và
đào tạo, làm cho nhà trường không ngừng phát triển.
Trong những năm qua công tác xây dựng TTSP đã được hiệu trưởng
các trường TH thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định quan tâm, chú trọng.
Tuy nhiên, việc xây dựng TTSP chủ yếu dựa trên cơ sở kinh nghiệm nên cơng
tác này vẫn cịn nhiều hạn chế, chưa phát huy hiệu quả. Mặt khác, cùng với sự
phát triển nhanh về quy mô, số lượng trường lớp đã làm cho đội ngũ cán bộ,
giáo viên trẻ hóa, có nhiều khoảng cách chênh lệch về độ tuổi, về trình độ
chun mơn nghiệp vụ, về tư tưởng và nhận thức khác nhau trong TTSP nên
việc xây dựng một TTSP đồng thuận, thống nhất về tư tưởng, thái độ và hành
động còn gặp những khó khăn nhất định.
Từ thực tế trên, việc xây dựng TTSP ở trường TH hiện nay là yêu cầu
cấp thiết trong công tác quản lý của Hiệu trưởng nhà trường. Với mong muốn
nâng cao hiệu quả của công tác xây dựng TTSP tại các trường TH nói chung
và các trường TH thành phố Quy Nhơn nói riêng, chúng tơi nghiên cứu đề tài


3

“Quản lý công tác xây dựng tập thể sư phạm ở các trường tiểu học thành
phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn, đề xuất các biện pháp quản lý
xây dựng TTSP ở các trường TH thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định nhằm

góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và phát triển các trường TH,
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình xây dựng TTSP ở trường TH.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý công tác xây dựng TTSP của Hiệu trưởng các trường TH thành
phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.
4. Giả thuyết khoa học
Trong những năm qua, công tác xây dựng TTSP ở các trường TH thành
phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định đã được chú trọng và đạt kết quả nhất định
song vẫn cịn những hạn chế, bất cập. Điều đó do nhiều ngun nhân, trong
đó có ngun nhân thuộc cơng tác quản lý của các cấp quản lý trường TH.
Nếu xác lập được cơ sở lý luận, đánh giá đúng thực trạng thì có thể đề xuất
được các biện pháp quản lý xây dựng TTSP khoa học hợp lý và khả thi, góp
phần nâng cao chất lượng GD & ĐT ở các trường TH hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác quản lý xây dựng TTSP ở trường
TH.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng TTSP và quản lý công tác xây dựng
TTSP ở các trường TH thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng TTSP ở các trường TH thành
phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.


4

6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài triển khai nghiên cứu tại 16 trường TH trên địa bàn thành phố
Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.

7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận:
Sử dụng các phương pháp: phân tích, tổng hợp, phân loại tài liệu, hệ
thống hóa các tài liệu… nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Sử dụng các phương pháp: quan sát khoa học, điều tra bằng phiếu hỏi,
phỏng vấn, lấy ý kiến chuyên gia, khảo sát, tổng kết kinh nghiệm... nhằm
khảo sát, đánh giá thực trạng việc quản lý xây dựng TTSP ở các trường TH
thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.
7.3. Phương pháp thống kê toán học:
Nhằm xử lý các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu...
8. Cấu trúc luận văn
Luận văn được cấu trúc gồm 3 phần:
+ Phần thứ nhất: Mở đầu
+ Phần thứ hai: Nội dung nghiên cứu, gồm 3 chương
- Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý xây dựng tập thể sư phạm ở
trường TH.
- Chương 2:Thực trạng quản lý xây dựng tập thể sư phạm ở các
trường TH thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.
- Chương 3: Các biện pháp quản lý công tác xây dựng tập thể sư
phạm ở các trường TH thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.
+ Phần thứ ba: Kết luận và khuyến nghị
+ Tài liệu tham khảo
+ Phụ lục


5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC
XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC

1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nhóm, tập thể là một trong những nội dung quan trọng thu hút được sự
quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu thuộc các lĩnh vực khoa học nhân văn
khác nhau, đặc biệt là nhà nghiên cứu Triết học, Tâm lý học, Giáo dục học
trên thế giới.
Con người tồn tại và hoạt động gắn bó với một nhóm xã hội Trong q
trình hoạt động, con người nảy sinh nhu cầu phối hợp, kết hợp các hành động
để cùng hướng đến mục đích chung vì vậy nhóm xã hội được hình thành.
Nhóm xã hội là một khái niệm rộng và là khái niệm cơ bản, nó kéo theo một
loạt các khái niệm liên quan như: tổ chức, tổ chức xã hội, tập thể…
Khi đề cập đến tập thể, C.Mac. Ph.Angghen đã khẳng định: “Chỉ trong
tập thể, con người mới có được những phương tiện cho phép phát triển tồn
diện tư chất của mình. Và khi đó, chỉ trong tập thể có tự do cá nhân” [30].
Tác phẩm “Tâm lý học tập thể và phân tích cái tơi” của Sigmund
Freud (1856-1939, Áo) đã tìm hiểu mối quan hệ trong nhóm, nghiên cứu đặc
điểm tâm lý của nhóm.
Tác giả Frederich Winslow Taylor (1856-1915, Mỹ) về thuyết quản lý
theo khoa học, ơng muốn có sự cải cách trong quản lý, tổ chức quản lý nhà
máy từ không chuyên nghiệp sang chuyên nghiệp. Không chỉ chú ý đến tổ
chức cơng việc hiệu quả mà Taylor cịn quan tâm đến mối quan hệ đầy phức
tạp và linh hoạt giữa con người và con người trong tổ chức.
Elton Mayo (1880-1949, Úc) là một nhà nghiên cứu vấn đề tâm lý học
trong quản lý. Từ những nghiên cứu thực nghiệm, Hawthorn và Mayo đã đưa
ra các quan hệ khơng chính thức có vai trị rất lớn trong quan hệ của nhóm
chính thức. Mayo là một trong những người đầu tiên nghiên cứu nhóm khơng


6

chính thức. Ơng đã chỉ ra vị trí và vai trị của cơ cấu khơng chính thức trong

nhóm chính thức. Điều đó cảnh tỉnh các nhà quản lý phải quan tâm đến vấn
đề này trong quá trình tổ chức hoạt động của nhóm.
Nhóm, tập thể được đi sâu nghiên cứu khi tâm lý học quản lý trở thành
một ngành khoa học. Các nhà tâm lý học quản lý nghiên cứu một cách tồn
diện, sâu sắc các vấn đề của nhóm, tổ chức, tập thể, đó là những vấn đề như:
Cấu trúc tổ chức, các giai đoạn phát triển của tổ chức, văn hóa tổ chức, bầu
khơng khí tổ chức, mơi trường tổ chức, xung đột và quản lý xung đột trong tổ
chức, dư luận trong tổ chức,…
Nhà giáo dục nổi tiếng A.s. Makarenco đã viết: “Một nền giáo dục
đúng đắn được tổ chức bằng phương thức là tạo được tập thể thống nhất
mạnh mẽ, có nhiều ảnh hưởng,..." [29]. Theo ông, tập thể là một cơ thể xã
hội sinh động thể hiện sức mạnh tổng hợp của các thành viên của nó. Sức
mạnh của các thành viên khi đã liên kết lại một cách có mục đích, có tổ chức
thì sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp của cả tập thể mạnh hơn rất nhiều lần so với
tổng sổ sức mạnh của các thành viên, và ông đã đề cao vai trò trung tâm của
hiệu trường trong TTSP.
Ở Việt Nam, nhiều nhà tâm lý học, giáo dục học cũng đã tìm hiểu và
nghiên cứu vấn đề về nhóm, tập thể. Tác giả Vũ Dũng bàn đến tập thể bằng
việc đi sâu nghiên cứu các vấn đề cấu trúc nhóm, lãnh đạo nhóm….Tác giả
Nguyễn Đức Minh tập trung nghiên cứu các điều kiện phát triển của một tập
thể và quá trình xây dựng tập thể. Các tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt
đề cập đến vai trò phát triển cá nhân của tập thể: “Trong tập thể, mỗi cá nhân
sẽ tìm được những phương tiện và điều kiện để phát triển tồn diện và hài
hịa nhân cách của mình”; “Sự phát triển của tập thể và sự phát triển của cá
nhân là hai quá trình quy định lẫn nhau” [21].
Vấn đề TTSP cũng được nhiều nhà khoa học giáo dục quan tâm nghiên


7

cứu và thực hiện. Trong đó có nhiều cơng trình nghiên cứu cơng phu, có giá
trị thực tiễn lớn, như các tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt đã đề cập khá
sâu sắc về giáo dục nhân cách trong tập thể:“Tập thể chân chính tuyệt nhiên
khơng chèn ép, khơng xố bỏ cá nhân mà phát triển cá nhân. Trong tập thể
mỗi cá nhân sẽ tìm được những phương tiện và điều kiện để phát triển toàn
diện và hài hồ nhân cách của mình. Sự phát triển của tập thể và sự phát
triển của cá nhân là hai quá trình quy định lẫn nhau” [20].
Trong các luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục, một số tác giả cũng có
nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến TTSP ở một số địa phương như: Trần
Tiến Dũng (2011) “Biện pháp xây dựng tập thể sư phạm tại trường của Hiệu
trưởng các trường trung học Phổ thơng tỉnh Quảng Bình”; Lê Thị Hoàng
Diễm (2011) “Biện pháp xây dựng tập thể sư phạm tích cực của hiệu trưởng
các trường tiểu học huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre”; Lê Thị Diệu Hương
(2013) “Biện pháp xây dựng tập thể sư phạm tích cực tại Trung tâm Đào tạo
từ xa – Đại học Huế; Huỳnh Xuân Mai (2019) “Quản lý công tác xây dựng
tập thể sư phạm tích cực ở các trường Trung học phổ thơng trên địa bàn
huyện Tây Hịa, tỉnh Phú n” đã nói lên được tầm quan trọng của cơng tác
xây dựng TTSP trong quá trình thực hiện nhiệm vụ tại các cơ sở GD&ĐT.
Nhìn chung, các tác giả đã nghiên cứu và đưa ra nhiều biện pháp để QL một
TTSP. Tất cả những cơng trình nghiên cứu trên đã làm phong phú kho tàng lý
luận của khoa học QL và có giá trị rất lớn trong việc giúp các nhà QL giáo
dục hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ quản lý của mình. Tuy nhiên, các luận văn
tập trung giải quyết các vấn đề thực tiễn cụ thể ở một số địa bàn nhất định.
Riêng vấn đề “Quản lý công tác xây dựng tập thể sư phạm ở các trường
tiểu học thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định” chưa được tác giả nào
nghiên cứu.


8

1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
“Quản lý” là gì? Có nhiều cách hiểu khác nhau, đã được nhiều tác giả
trong và ngoài nước bàn đến.
Theo Harold Koontz : "Quản lý là hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối
hợp nổ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi
nhà quản lý là nhằm hình thành một mơi trường trong đó con người có thể đạt
được mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn của
cá nhân ít nhất nhưng thoả mãn nhiều nhất” [28].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể của những người lao động (nói
chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”.
Theo Từ điển Tiếng Việt do Trung Tâm Từ Điển Ngôn Ngữ Hà Nội
xuất bản năm 1992, quản lý có nghĩa là:
+ Trơng coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định;
+ Tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định.
Tác giả Trần Kiểm thì cho rằng: Quản lý là những tác động có định
hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ
chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt được mục đích nhất định.
Các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Quản lý là quá
trình đạt đến mục tiêu của một tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động
(chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra”.
Tuy có nhiều cách tiếp cận và định nghĩa khác nhau, song nhìn tổng
thể, có thể thống nhất: Quản lý là những tác động có định hướng, có chủ đích
của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức, làm cho tổ chức
vận hành và đạt được mục tiêu đề ra.


9

1.2.2. Quản lý giáo dục
Quản lý và quản lý giáo dục tồn tại song hành với nhau. Khái niệm
quản lý giáo dục được hình thành trên sơ sở khái niệm quản lý và được hiểu
theo cấp độ vĩ mô và vi mô.
Theo tác giả Trần Kiểm, quản lý giáo dục cấp vĩ mô là quản lý một nền
giáo dục hay hệ thống giáo dục; còn quản lý giáo dục cấp vi mô là quản lý
trường học hay tổ chức giáo dục cơ sở.
- Ở cấp độ vĩ mô: “Quản lý giáo dục là những tác động tự giác (có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp qui luật) của chủ thể quản
lý đến tất cả mắt xích của hệ thống (từ cấp độ cao nhất đến các cơ sở giáo
dục là nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát
triển giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ theo yêu câu của xã hội”.
- Ở cấp độ vi mô: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động tự
giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống hợp, qui luật) của chủ
thể quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha mẹ
học sinh và các lực lượng trong xã hội và ngồi nhà trường nhằm thực hiện
có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường”.
Tác giả Phạm Minh Hạc: “Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có
mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ thống giáo dục)
nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên tắc giáo dục của Đảng
thực hiện được những tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam, mà tiêu
điểm hội tụ là quá trình dạy học – giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới
mục tiêu dự kiến tiến lên trạng thái mới về chất” [12].
Tác giả M.I.Konzacov cho rằng: “Quản lý giảo dục là tác động có hệ
thống, có kế hoạch, có ý thức và có hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp
khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống nhằm mục đích đảm bảo việc
hình thành nhân cách của thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng những


10

qui luật chung của xã hôi cũng như những qui luật của quá trình giáo dục,
của sự phát triển thể lực và tâm lý trẻ em” [27].
Từ các khái niệm trên, có thể hiểu: Quản lý giáo dục là những tác động
của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý (một hệ thống giáo dục, một tổ
chức giáo dục cơ sở) nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ
theo yêu cầu xã hội.
1.2.3. Tập thể sư phạm
Tập thể sư phạm là những người trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào
các hoạt động giáo dục ở trường học (kể cả nhân viên phục vụ, bảo vệ và cha
mẹ học sinh) trong đó giáo viên là lực lượng chủ yếu.
Tập thể sư phạm trong trường học là tổ chức của tập thể lao động sư
phạm bao gồm CBQL, GV, NV của nhà trường với người đứng đầu là hiệu
trưởng. TTSP là cộng đồng giáo dục có tổ chức, có mục đích thống nhất, có
phương thức hoạt động nhằm thực hiện mục tiêu của nhà trường, phù hợp với
mục tiêu của xã hội.
Để đạt được mục tiêu giáo dục của nhà trường, mọi thành viên cùng
hoạt động chung. Trong quá trình hoạt động chung, các thành viên có quan hệ
phụ thuộc nhau về trách nhiệm. Đồng thời, giữa các thành viên có sự phối
hợp, sự hợp tác và tương trợ lẫn nhau trong quá trình hoạt động để hồn thành
nhiệm vụ của mình.
Trong TTSP, giáo viên là lực lượng chủ yếu và quan trọng nhất, làm
nhiệm vụ dạy học và giáo dục. Chất lượng giáo dục trong nhà trường là sự
đóng góp chung của TTSP nó khơng chỉ tuỳ thuộc vào tinh thần trách nhiệm
và năng lực của từng CBGV - NV mà còn tuỳ thuộc vào sự phối hợp giáo dục.
Trong một TTSP có nhiều CBGV - NV tốt sẽ tạo nên một tập thể vững mạnh
và một tập thể vững mạnh sẽ tạo sự tiến bộ của từng người. Nhà sư phạm
Makarenco cho rằng:“..truyền thống của tập thể thầy giáo phải sâu sắc hơn,

11

đẹp đẽ hơn của từng tập thể học sinh, đó là một nguyên tắc quan trọng trong
giáo dục nếu muốn cơng tác giáo dục có hiệu quả. Đây là ngun tắc quan
trọng, vì chính những giá trị tốt đẹp của đội ngũ thầy cơ giáo sẽ có tác dụng
định hướng đến sự hình thành các giá trị ở tập thể học sinh” [29].
Xuất phát từ sự phân tích trên, chúng ta có thể đi đến kết luận: TTSP
bao gồm các cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên của nhà trường, là những
người tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào việc tổ chức thực hiện quá trình
dạy học, giáo dục học sinh thành những người lao động đáp ứng nhu cầu của
xã hội.
1.2.4. Xây dựng tập thể sư phạm
Chúng ta đang tổ chức thực hiện “ đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo” nên một bước chắc chắn trong q trình đó là phải sớm xây dựng
TTSP trở thành TTSP tích cực, có như vậy nhà trường mới thực hiện được tốt
nhất chức năng giáo dục và đào tạo cao cả của mình.
Cơng tác xây dựng TTSP bao gồm: xây dựng văn hóa tổ chức tích cực,
xây dựng mơi trường làm việc tích cực, xây dựng bầu khơng khí tâm lý tích
cực...
Để có được TTSP vững mạnh, tích cực, hiệu trưởng phải xây dựng kế
hoạch, tổ chức thực hiện và thường xuyên kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế
hoạch đó.
Nhằm mục đích nâng cao hiệu quả công việc chung, đồng thời tạo điều
kiện thuận lợi cho mỗi thành viên phát triển tồn diện, hài hịa về mọi mặt.
Xây dựng TTSP là quá trình tác động hợp lý, có hệ thống, có tính sư phạm
của hiệu trưởng đến TTSP để thúc đẩy TT phát triển ngày càng cao.
1.2.5. Quản lý xây dựng tập thể sư phạm
Quản lý nhà trường là một chuỗi tác động hợp lý, mang tính tổ chức, sư
phạm của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, cán bộ công nhân viên và học

12

sinh, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy
động họ cùng hợp tác, phối hợp tham gia vào hoạt động của nhà trường để
hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo
của nhà trường.
Xây dựng TTSP trong nhà trường là q trình tác động có hệ thống
của hiệu trưởng và các nhà quản lý của nhà trường đến TTSP, nhằm xây
dựng và thúc đẩy nó phát triển ngày càng cao góp phần nâng cao hiệu quả
cơng việc và tạo điều kiện cho sự phát triển của mỗi thành viên trong TTSP.
1.3. Lý luận về tập thể sư phạm ở trường tiểu học
1.3.1. Vai trị, vị trí của tập thể sư phạm ở trường TH
TTSP nói chung và TTSP ở trường TH nói riêng có vai trị quan trọng
đối với sự hình thành và sự phát triển nhân cách học sinh và sự phát triển của
xã hội.
1.3.1.1. Tập thể sư phạm vừa là môi trường vừa là điều kiện để mỗi thành
viên trong tập thể phát triển toàn diện và hài hịa nhân cách của mình.
“Chỉ trong tập thể, mỗi cá nhân mới có được các phương tiện giúp cho
cá nhân đó có khả năng phát triển tồn diện những tư chất của mình, và khi
đó, chỉ trong tập thể mới có tự do cá nhân. Nhờ đó, mỗi người sẽ là một nhân
cách độc đáo, sáng tạo, phong phú và cũng nhờ đó, tập thể trở nên phong
phú, đa dạng” [31].
Nhà giáo dục học vĩ đại người Nga, A.X. Makarenco đã nói: “Một nhà
giáo trẻ nhất, một nhà giáo khơng có kinh nghiệm nhất làm việc trong một
tập thể thống nhất do một nhà lãnh đạo lành nghề và tốt bụng đứng đầu sẽ
làm được nhiều hơn bất kỳ một nhà giáo có kinh nghiệm và tài giỏi nào
nhưng đi ngược lại với lợi ích tập thể sư phạm. Khơng có gì nguy hiểm hơn
chủ nghĩa cá nhân và khơng có gì ghê gớm hơn, nguy hại hơn sự hiềm khích
trong tập thể sư phạm” [29].

13

Trong TTSP, mỗi CBGV - NV có điều kiện thuận lợi và phương tiện
hữu hiệu trong việc nâng cao trình độ chun mơn, rèn luyện tay nghề. Chỉ có
trong tập thể, nhiều phẩm chất quan trọng trong nhân cách như: tinh thần tập
thể, tinh thần tích cực phục vụ xã hội, ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần hợp
tác, thói quen sống hồ hợp với người khác, thói quen tự phê bình và phê bình
... mới được phát huy. Đặc biệt, TTSP càng tích cực càng có vai trị to lớn
trong việc giúp đỡ mỗi cá nhân hoàn thiện nhân cách của mình và hồn thành
tốt nhiệm vụ, đóng góp tích cực vào sự phát triển của nhà trường.
Đối với nhà giáo, trường TH không chỉ truyền thụ kiến thức mà phải
cho dạy học sinh “cách học”, làm cho học sinh thấu hiểu: “học để biết, học để
làm, học để sống, học để chung sống”. Người GV tất yếu phải thường xuyên
rèn luyện và học tập không chỉ bằng sách vở mà cả ngay chính trong TTSP
của mình.
1.3.1.2. Tập thể sư phạm là yếu tố quyết định sự phát triển của nhà trường
Trong phạm vi một nhà trường, TTSP là nhân tố số một quyết định sự
phát triển nhanh hay chậm của nhà trường ấy. Bởi vì, đó là lực lượng tham
mưu đắc lực nhất cho hiệu trưởng trong việc xây dựng kế hoạch, mục tiêu
phát triển và là lực lượng trực tiếp thực hiện mục tiêu, kế hoạch đề ra.
TTSP là lực lượng giáo dục chủ yếu, giữ vai trò chủ đạo trong mọi
hoạt động, là người trực tiếp và đóng vai trị chủ đạo trong q trình tổ chức
điều khiển, lãnh đạo quá trình hình thành và phát triển nhân cách con người
mới ở học sinh phù hợp với mục đích giáo dục nói chung và mục tiêu trong
cấp học nói riêng. Vì thế, chất lượng giáo dục trong nhà trường cao hay thấp
không những tuỳ thuộc vào tinh thần và năng lực của mỗi GV mà còn tuỳ
thuộc vào sự phối hợp giáo dục của TTSP.
Đồng thời, TTSP là lực lượng chủ đạo để tạo điều kiện thuận lợi để

ban đại diện cha mẹ học sinh, các ban ngành đoàn thể địa phương và các


14

đoàn thể của nhà trường cùng tham gia vào quá trình giáo dục học sinh, phát
triển nhà trường. Sự phối hợp đó được phát huy để tạo nên sức mạnh nhiều
hay ít tùy thuộc vào mức độ tích cực của TTSP. Vì vây, việc xây dựng TTSP
chính là phương tiện lãnh đạo chính trị - sư phạm của Hiệu trưởng.
Tác giả Hà Thế Ngữ đã khẳng định:“ TTSP, với ý nghĩa toàn vẹn, là
điều kiện quyết định đối với sự phát triển và củng cố nhà trường. Vì nó giúp
hiệu trưởng giải quyết các vấn đề bậc nhất trong nhà trường là dạy học và
giáo dục " [20].
1.3.1.3. Tầm quan trọng của tập thể sư phạm đối với sự phát triển của sự
nghiệp giáo dục
Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đảng ta khẳng định "Giáo dục là nền
tảng, động lực của sự phát triển đất nước ” và là sự nghiệp của toàn Đảng,
toàn dân, toàn xã hội. Do vậy, những người làm cơng tác giáo dục nói chung,
tập thể sư phạm trường THPT nói riêng có vai trị to lớn đối với sự phát triển
của xã hội. Bởi lẽ lực lượng này đảm nhận một mắc xích quan trọng trong hệ
thống giáo dục quốc dân, một bậc học nền tảng cho sự trưởng thành của học
sinh.
Nhân cách, phẩm chất năng lực, đạo đức và lý tưởng của TTSP sẽ ảnh
hưởng to lớn và trực tiếp đến sản phẩm mà họ đào tạo ra - đó chính là những
con người - những công dân xây dựng xã hội mai sau. Tạo dựng nhân cách
tốt cho học sinh là góp phần vào việc nâng cao dân trí đào tạo nhân lực, bồi
dưõng nhân tài cho đất nước. Nguồn nhân lực là vốn quý nhất của đất nước,
nhân tài là nguyên khí của quốc gia. Khơng có nhân lực, khơng có nhân tài
chắc chắn xã hội không phát triển, đất nước nghèo nàn, lạc hậu.
TTSP là những người tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào việc tổ

chức quá trình dạy học và giáo dục. Mỗi thành viên trong TTSP không chỉ là
người thầy, nhà khoa học, nhà tư tưởng, người cung cấp tri thức, mà còn phải