Luận văn thạc sĩ chính sách tiền lương tối thiểu của việt nam

BỘ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ

HỌC VIỆN CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT TRIỂN

HỒNG THỊ KIM CƢƠNG

CHÍNH SÁCH TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU CỦA VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH CHÍNH SÁCH CÔNG

Hà Nội – 2019


BỘ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ

HỌC VIỆN CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT TRIỂN

HỒNG THỊ KIM CƢƠNG

CHÍNH SÁCH TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU CỦA VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH CHÍNH SÁCH CÔNG
Mã số: 8340402

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. Phạm Quý Thọ

Hà Nội - 2019


i

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan cơng trình này là của riêng Tơi, các số liệu, trích dẫn

nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận, kiến
nghị khoa học của luận văn được chính tác giả nghiên cứu, tìm hiểu, chưa
từng được cơng bố trong các cơng trình nghiên cứu khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Hồng Thị Kim Cƣơng


ii

LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn “Chính sách tiền lương tối thiểu của Việt
Nam”, tác giả xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành, sâu sắc tới PGS. Tiến Sĩ

Phạm Quý Thọ, người đã dành thời gian, sự quan tâm, tận tình chỉ bảo, hướng
dẫn tơi từ khi lựa chọn đề tài và trong suốt quá trình thực hiện Luận văn.
Tác giả xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám đốc Học viện Chính sách và
Phát triển, Ban Quản lý Chương trình sau Đại học, Phịng Quản lý Đào tạo,
Khoa chính sách cơng và các Thầy cơ giáo đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn,
giúp đỡ tơi trong suốt thời gian theo học tại Học Viện.
Đây là cơng trình nghiên cứu khoa học đầu tiên của tác giả về lĩnh vực
chính sách cơng, do đó, dù bản thân đã nỗ lực nhưng điều kiện nghiên cứu và
trình độ cịn hạn chế, luận văn khơng tránh khỏi những thiếu sót, khiếm

khuyết. Tác giả mong muốn sẽ nhận được những góp ý chân thành từ các
Thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp để có thể bổ sung, hồn thiện hơn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Hoàng Thị Kim Cƣơng


iii

DANH MỤC BẢNG, HÌNH, SƠ ĐỒ
Bảng 2.1: Danh mục các văn bản quy định về mức lương tối thiểu ............... 45
Bảng 2.2: Sự biến động của mức lương tối thiểu chung (MLtt) qua các năm...... 46
Bảng 2.3: Mức lương tối thiểu vùng ............................................................... 46
Bảng 2.4: Mức độ tăng giá tiêu dùng một số năm gần đây: ........................... 48
Bảng 2.5: Tiền lương tối thiểu, chỉ số giá tiêu dùng và GDP từ năm 2011- 2016 .......... 49
Bảng 2.6: Biến động chi lương hưu và đảm bảo xã hội qua các năm............. 53
Hình 2.1. Tốc độ tăng tiền lương tối thiểu vùng, chỉ số giá, và GDP (%) ..... 54
Hình 2.2. Tăng trưởng năng suất lao động và tiền lương tối thiểu, 2006-2018 ........ 55
Sơ đồ 2.1. Tác động của chính sách tiền lương tối thiểu đối với hoạt động sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp ..................................................................................... 51


iv

DANH MỤC VIẾT TẮT

1. KTXH:

Kinh tế xã hội

2. TLTT:

Tiền lương tối thiểu

3. MLTT:

Mức lương tối thiểu

4. NSNN:

Ngân sách nhà nước

5. ĐBXH:

Đảm bảo xã hội

6. VEPR:

Viện nghiên cứu Kinh tế chính sách

7. HCSN:

Hành chính sự nghiệp

8. CCVC:

Cơng chức viên chức

9. CC:

Cơng chức

10. ILO:

Tổ chức lao động Quốc tế


v

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập- Tự do- Hạnh Phúc

BÁO CÁO GIẢI TRÌNH

Về việc: Bổ sung, chỉnh sửa Luận văn Cao học
Kính gửi:

- Chủ tịch Hội đồng chấm luận văn Thạc sỹ
- Ban Quản lý đào tạo chương trình sau đại học
- Phịng Quản lý Đào tạo
- Khoa Chính Sách Cơng.

Tên tơi là: Hồng Thị Kim Cƣơng
Học viên lớp Chính sách cơng. Niên khóa 2016-2018
Mã học viên: 60.34.04.02

Chun ngành: Chính sách cơng

Thực hiện Quyết định số………………………của Giám đốc Học viện
chính sách và Phát triển về việc giao đề tài Luận văn và cử cán bộ hướng dẫn học
viên cao học. Tôi lựa chọn và thực hiện đề tài “Chính sách tiền lương tối thiểu ở
Việt Nam”. Với sự hướng dẫn khoa học của PGS. Tiến Sĩ Phạm Quý Thọ.

Ngày 10/01/2018, Tôi đã bảo vệ thành công luận văn Thạc sĩ chun

ngành Chính Sách cơng với số điểm……tại Hội đồng chấm Luận văn Thạc sĩ
theo Quyết định………………….ngày………………..của Học Viện Chính
sách và Phát triển.
1. Ý kiến của Hội đồng
Căn cứ nhận xét, góp ý của 02 giáo viên phản biện và ý kiến tham gia

của các thành viên Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ, Hội đồng đề nghị xem
xét sửa chữa một số nội dung trong luận văn, cụ thể:
(i) Mở đầu:

Bổ sung mục. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn.
Sửa lại tiêu đề các mục cho phù hợp.


vi

(ii) Chƣơng I

Biên soạn rõ ràng, mạch lạc phần nội dung chi tiết các mục, tiểu mục.
Khơng trích dẫn hoặc nêu các nội dung của các văn bản đã không cịn
hiệu lực áp dụng.
Chỉ nên nêu và phân tích kinh nghiệm quốc gia nào có ban hành và
thực hiện chính sách tiền lương tối thiểu để học tập.
(iii) Chƣơng II
- Phân tích nhiều hơn về thực trạng tiền lương tối thiểu.
- Rà soát để nhất quán các đánh giá trong chương 2.

(iv) Chƣơng III

- Rà soát để chuẩn xác lại các ý kiến mà mình đưa ra cho đúng với tình

hình thực tế của Việt Nam.
- Biên soạn lại tiểu mục 3.1.3 và các kịch bản mục 3.2. Một số giải pháp
đẻ nội dung được rõ ràng và có tính thực tế.
- Xem xét lại giải pháp 3.2.2 và 3.2.3
- Rà sốt bổ sung nguồn trích dẫn trong luận văn.

(v) Sửa chữa khác
- Rà sốt, chỉnh sửa lại tính chính xác về câu, từ và các lỗi chính tả

trong tồn bộ luận văn.
- Trong bảng, biểu, các trích dẫn cần nêu tên đầy đủ các văn bản. và

trích dẫn chính xác.
- Các hình, biểu đồ nên in màu, để người đọc có thể theo dõi được
chính xác ý tưởng.
- Bổ sung danh mục viết tắt.
- Trình bày lại danh mục tài liệu tham khảo theo quy định.

2. Báo cáo tiếp thu, chỉnh sửa của Học viên:

Sau khi tham khảo ý kiến của Giáo viên hướng dẫn Khoa học, học viên
đã tiếp thu và bổ sung, chỉnh sửa theo yêu cầu của Hội đồng chấm Luận văn.


vii

Cụ thể:
(i)

Mở đầu:

- Học viên đã biên soạn lại tiêu đề các mục cho phù hợp.

(ii) Chƣơng I
- Học viên đã Biên soạn lại các phần nội dung chi tiết các mục, tiểu mục.
- Học viên đã bỏ phần trích dẫn hoặc bỏ đi nội dung của các văn bản đã

khơng cịn hiệu lực áp dụng.
- Học viên đã lược bớt chính sách tiền lương của các quốc gia khơng

cịn phù hợp với thực tế của Việt nam.
(iii) Chƣơng II
- Học viên đã sửa lại mục 2.1. Lịch sử tiền lương tối thiểu ở Việt Nam,
thành “Lược sử chính sách tiền lương tối thiểu ở Việt Nam” . Lồng ghép nội

dung từ trang 43-47 vào các tiểu mục 2.1.1 đển phân tích, đánh giá sâu hơn về
Chính sách tiền lương tối thiểu ở Việt Nam.
- Học viên đã rà soát để nhất quán các đánh giá trong chương 2 để bỏ

các nội dung bị trùng lắp với mục 2.6, 2.7
(iv) Chƣơng III
- Học viên đã rà soát để chuẩn xác lại các ý kiến mà mình đưa ra cho
đúng với tình hình thực tế của Việt Nam.
- Biên soạn lại tiểu mục 3.1.3 và các kịch bản mục 3.2. Một số giải pháp
đẻ nội dung được rõ ràng và có tính thực tế.

(v) Sửa chữa khác
- Học viên đã bổ sung các bảng, hình đánh thứ tự theo chương

- Bổ sung danh mục các từ viết tắt.
- Học viên đã rà sốt và chỉnh sửa các lỗi chính tả, văn phong diễn đạt,

các lỗi kỹ thuật trong toàn bộ luận văn.


viii

- Học viên đã rà soát và bổ sung nguồn trích dẫn cho các nội dung đã

trích dẫn trong luận văn theo đúng quy định và đã trình bày lại danh mục tài
liệu tham khảo theo quy định.
Học viên xin báo cáo Chủ tịch Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ, Ban
Quản lý chương trình đào tạo Sau đại học, Phịng Quản lý đào tạo và khoa
Chính sách cơng của Học viện Chính sách và Phát triển.
Học viên cam đoan về tính trung thực và chịu trách nhiệm về những nội
dung đã bổ sung, sửa chữa trên đây.

Xin trân trọng cảm ơn./.
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌ

HỌC VIÊN

PGS. TS. Phạm Quý Thọ

Hoàng Thị Kim Cương

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN

ix

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..........................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
DANH MỤC BẢNG, HÌNH, SƠ ĐỒ ...................................................................... iii
DANH MỤC VIẾT TẮT ........................................................................................... iv
TÓM TẮT ................................................................................................................... xii
LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................................1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH
TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU ................................................................ 4

1.1.Khái niệm về Chính sách tiền lương tối thiểu ........................................... 4
1.2. Khái niệm tiền lương tối thiểu ................................................................................5
1.2.1. Khái niệm: ......................................................................................................5
1.2.2.Bản chất của tiền lương tối thiểu: .................................................................6
1.2.3. Vai trò của tiền lương tối thiểu: ................................................................ 10
1.2.4.Cơ sở để xác định tiền lương tối thiểu:...................................................... 14
1.2.5. Phương pháp xác định tiền lương tối thiểu:.............................................15
1.2.6.Các loại tiền lương tối thiểu ....................................................................... 19

1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới chính sách tiền lương tối thiểu ............................... 24

1.3.1. Nhóm yếu tố ảnh hưởng tới lương tối thiểu .............................................24
1.3.2. Những nhân tố thuộc về chính sách .......................................................... 26

1.4. Các mối quan hệ kinh tế - xã hội của chính sách tiền lương tối thiểu trong nền
kinh tế thị trường .......................................................................................................... 31
1.4.1.Chính sách tiền lương tối thiểu và tăng trưởng kinh tế............................ 31

1.4.2. Chính sách tiền lương tối thiểu với việc làm và giải quyết thất nghiệp........... 32
1.4.3.Chính sách tiền lương tối thiểu với lạm phát ............................................ 32

1.5. Chính sách tiền lương tối thiểu của một số nước trên thế giới và bài học cho
Việt Nam ....................................................................................................................... 32


x

1.5.1.Chính sách Tiền lương tối thiểu ở Trung Quốc ........................................ 32
1.5.2.Chính sách Tiền lương tối thiểu ở Thái Lan ............................................. 34
1.5.3.Chính sách Tiền lương tối thiểu ở Hàn Quốc ........................................... 34

1.5.4. Bài học cho Việt Nam ................................................................................. 34
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU Ở
VIỆT NAM.................................................................................................................. 37
2.1. Lược sử về chính sách tiền lương tối thiểu......................................................... 37
2.1.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1993 ..................................................... 37
2.1.2. Giai đoạn từ năm 1993 đến nay ................................................................ 40
2.2. Các văn bản đã ban hành về quy định mức tiền lương tối thiểu. ..................... 45
2.3. Thực trạng chính sách tiền lương tối thiểu ở Việt Nam .......................... 46
2.3.1. Về chính sách tiền lương tối thiểu chung ................................................. 46

2.3.2. Về chính sách tiền lương tối thiểu vùng....................................................46
2.3.3. Về Chính sách tiền lương tối thiểu khu vực có đầu tư nước ngồi......47
2.4. Mối quan hệ của chính sách tiền lương tối thiểu với các vấn đề KT-XH...... 48

2.4.1. Mối quan hệ giá - lương - tiền và sự phát triển thị trường lao động ............48
2.4.2. Chính sách tiền lương tối thiểu và đời sống người lao động ................. 49

2.4.3. Chính sách tiền lương tối thiểu và sự phát triển của các doanh nghiệp .....50
2.4.4. Chính sách tiền lương tối thiểu và các vấn đề KT-XH khác...................51
2.5. Đánh giá về chính sách tiền lương tối thiểu hiện nay ........................................ 54

2.5.1.Tốc độ tăng lương tối thiểu chung và lương tối thiểu vùng tương đối cao .........54
2.5.2.Tốc độ tăng lương tối thiểu thực tế cao hơn so với tốc độ tăng năng
suất lao động thực tế ................................................................................. 55
2.5.3.Lương tối thiểu chưa đáp ứng được nhu cầu sống tối thiểu của
người lao động .......................................................................................... 56

2.5.4. Chính sách lương tối thiểu chưa được các doanh nghiệp tuân thủ
một cách chặt chẽ ...................................................................................... 56
2.6. Kết quả đạt được.................................................................................................... 57


xi

2.7. Những hạn chế của chính sách tiền lương tối thiểu hiện hành.......................... 58
Chƣơng 3: .................................................................................................................... 61
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU
TRONG GIAI ĐOẠN 2015-2020 ........................................................................... 61

3.1. Một số giải pháp nhằm hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu ở Việt Nam.... 61
3.1.1.Hoàn thiện thể chế về tiền lương tối thiểu ................................................. 61
3.1.2.Hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu đối với Khu vực công .......... 62

3.1.3 .Hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu gắn với kinh tế thị trường ...... 66
3.1.4.Hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu gắn với Phát triển thị trường
lao động .................................................................................................................. 67
3.2. Một số kiến nghị đề xuất nhằm hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu

của nước ta trong thời gian tới ........................................................................ 69

3.2.1. Về quy định lương tối thiểu chung ............................................................69
3.2.2. Về quy định tiền lương tối thiểu ngành.....................................................69
3.2.3. Về quy định tiền lương tối thiểu vùng ....................................................... 70
KẾT LUẬN ................................................................................................................. 72
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 74


xii

TĨM TẮT

Trong nền kinh tế mở hay cịn gọi là nền kinh tế thị trường, Xu hướng
hội nhập là tất yếu, vì vậy tính cạnh tranh trong thị trường lao động thể hiện rõ
rệt khi Chính phủ mở rộng và nới lỏng về quy định đầu tư, làm cho làn sóng
đầu tư cũng như các doanh nghiệp FDI đầu tư vốn vào Việt nam tăng cao.

Chính bởi vì vậy, Lương hay thu nhập của Người Lao động cần phải xem xét
một cách nghiêm túc, Chính sách tiền lương tối thiểu phải có sự thay đổi, điều
chỉnh phù hợp sao cho đáp ứng được sự biến động của cơ chế thị trường. Chính
vì vậy, Học viên lấy đề tài nghiên cứu “Chính sách tiền lương tối thiểu của Việt
Nam” làm đề tài tốt nghiệp của mình.
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH

TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU
1.1. Khái niệm Chính sách tiền lƣơng tối thiểu

Dựa vào định nghĩa chính sách và cách nghiên cứu của học viên, thì
“Chính sách tiền lương tối thiểu là chương trình hành động do các nhà lãnh

đạo hay nhà quản lý đề ra để giải quyết vấn đề tiền lương tối thiểu trong một
q trình hay giai đoạn phát triển”

Chính sách tiền lương tối thiểu là một bộ phận quan trọng trong hệ
thống chính sách kinh tế- xã hội của đất nước.
Chính sách tiền lương tối thiểu trong doanh nghiệp là các quy định,
hướng dẫn của Nhà nước về tiền lương, phụ cấp, hệ thống các đòn bẩy, giải

pháp bao gồm việc nghiên cứu, xây dựng, ban hành hệ thống các văn bản, các
hướng dẫn về chế độ tiền lương, tổ chức thực hiện, kiểm tra việc thực hiện

những chính sách tiền lương….nhằm thực hiện phân phối cơng bằng, minh
bạch hài hịa lợi ích người sử dụng lao động, người lao động và Nhà nước,
phù hợp với quy luật phát triển kinh tế- xã hội.


xiii

1.2. Khái niệm tiền lƣơng tối thiểu
Theo điều 55, chương VI của Bộ luật Lao động ban hành năm 1994 có
ghi: “Tiền lương của người lao động là do hai bên thỏa thuận trong hợp đồng lao
động và được trả theo năng suất lao động, chất lượng và hiệu quả công việc”
Lƣơng tối thiểu là một mức lương thấp nhất theo quy định của Luật
lao động do Quốc hội Việt Nam ban hành. Đó là số tiền trả cho người lao
động làm công việc giản đơn nhất trong xã hội với điều kiện làm việc và
cường độ lao động bình thường, lao động chưa qua đào tạo nghề. Số tiền đó
đủ để người lao động tái sản xuất giản đơn sức lao động, đóng bảo hiểm tuổi

già và ni con. Mức lương tối thiểu này được dùng làm cơ sở để tính các
mức lương trong hệ thống thang lương, bảng lương, mức phụ cấp lương và

thực hiện một số chế độ khác theo quy định của pháp luật.
. Các nhân tố ảnh hưởng tới chính sách tiền lương tối thiểu
+/ Nhóm yếu tố ảnh hưởng tới lương tối thiểu
+/ Những nhân tố thuộc về chính sách
. Các mối quan hệ KT-XH của chính sách tiền lương tối thiểu trong nền
kinh tế thị trường
Tiền lương tối thiểu và tăng trưởng kinh tế
Tiền lương tối thiểu với việc làm và giải quyết thất nghiệp
Tiền lương tối thiểu với lạm phát
. Chính sách tiền lương tối thiểu của một số nước trên thế giới và bài
học cho Việt Nam
Trong phần này, Học viên đưa ra chính sách Lương tối thiểu của Trung
Quốc, Thái Lan, Singapore, Hàn Quốc. Mỗi một đất nước đều đưa ra một
chính sách lương tối thiểu phù hợp với Quốc gia mình, và Bài học cho Việt
Nam đó là:

Thứ nhất, dựa trên sự đổi mới trong đánh giá công chức để giải quyết


xiv

những bất cập trong xây dựng và thực thi chính sách tạo chuyển biến về chất
trong cải cách hành chính ở nước ta.

Thứ hai, cần thực hiện việc trả lương theo hiệu quả công việc chứ không
phải theo ngạch, bậc đơn thuần. Tiền lương phải bảo đảm tái sản xuất sức lao
động. Muốn vậy, tiền lương tối thiểu phải tương ứng chỉ số giá sinh hoạt từng

thời kỳ và phải tính đến sự phù hợp với từng ngành, nghề cũng như đặc thù
riêng của từng khu vực. Đồng thời, phải có sự so sánh với mức lương tối thiểu

trong khu vực doanh nghiệp.

Thứ ba, cần thay đổi cơ bản kết cấu tiền lương cơng chức, trong đó
bao gồm phần lương “cứng” theo thang, bậc lương quy định chung và bằng
với mức lương tối thiểu mà từng người đang được hưởng; và phần lương
“mềm” thưởng theo năng suất, hiệu quả công việc và mức độ hoàn thành

nhiệm vụ, được chi trả từ nguồn kinh phí tăng lương do Chính phủ phân bổ
cho mỗi đơn vị.

Thứ tư, cải cách tiền lương cần làm rõ mối quan hệ giữa chính sách
tiền lương với các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, giáo dục và
phần tiền nhà ở, điện, nước, phương tiện đi lại, trang bị đồ dùng cho chuyên
gia cao cấp và cán bộ lãnh đạo trong cơ cấu tiền lương.
Tóm lại, thực hiện cải cách tiền lương tối thiểu nói chung và tiền
lương cơng chức nói riêng, đặc biệt áp dụng hệ thống trả lương dựa trên năng

lực và hiệu quả cơng việc là một việc khó và chưa có tiền lệ ở Việt Nam, tuy
nhiên cần thiết phải được thực hiện để tạo nên thay đổi căn bản và đột phá về
chính sách tiền lương và tiền lương tối thiểu.
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU
Ở VIỆT NAM

Thực trạng chính sách tiền lương tối thiểu ở Việt Nam

Về chính sách tiền lương tối thiểu chung


xv

Trong những năm qua, mức lương tối thiểu chung của nước ta tăng liên
tục. Thời kỳ 1993-2009, tốc độ tăng bình qn năm là 27,9%, thậm chí tăng
hơn cả mức tăng bình qn năm của GDP. Việc tăng nhanh đó là do xuất
phát điểm của mức lương tối thiểu thời gian qua là quá thấp, cần phải tăng
nhanh. Hơn nữa, từ năm 1993 đến nay, kinh tế nước ta tăng trưởng mạnh, tạo
điều kiện để cải thiện và nâng cao đời sống của người lao động, nên mức
lương tối thiểu có điều kiện tăng nhanh.

Về chính sách tiền lương tối thiểu vùng
Chính sách tiền lương tối thiểu được chia thành 4 vùng để trả lương
gồm có vùng 1, vùng 2, vùng 3 và vùng 4.
Mối quan hệ của chính sách tiền lƣơng tối thiểu với các vấn đề KT-XH

Quan hệ giá – lương - tiền và sự phát triển thị trường lao động
Quan hệ giữa Chính sách tiền lương tối thiểu và đời sống người lao động
Quan h ệ gi ữ a Chính sách ti ền lương tối thi ể u và s ự phát tri ể n các
doanh nghi ệ p
Quan hệ giữa Chính sách tiền lương tối thiểu và các vấn đề KT-XH khác
Đánh giá về chính sách tiền lƣơng tối thiểu hiện nay

- Tốc độ tăng lương tối thiểu chung và lương tối thiểu vùng tương đối cao.
- Tốc độ tăng lương tối thiểu thực tế cao hơn so với tốc độ tăng năng
suất lao động thực tế.
- Lương tối thiểu chưa đáp ứng được nhu cầu sống tối thiểu của người
lao động.

- Chính sách lương tối thiểu chưa được các doanh nghiệp tuân thủ một
cách chặt chẽ.
Kết quả đạt đƣợc
Đã từng bước thể chế hóa những quan điểm của Đảng về chính sách

tiền lương tối thiểu trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,


xvi

góp phần đóng góp bảo đảm các cân đối kinh tế vĩ mơ.
Mức lương tối thiểu do Chính phủ quy định là sự cụ thể hóa quy định
của Bộ Luật Lao động
Đã quy định các mức lương tối thiểu khác nhau giữa các loại hình

doanh nghiệp để phù hợp với khả năng của các doanh nghiệp
Đã hình thành các mức lương tối thiểu vùng đối với dân doanh và khu

vực FDI.
Những hạn chế của chính sách tiền lƣơng tối thiểu hiện hành

Tiền lương tối thiểu điều chỉnh thấp, không đủ chi cho nhu cầu thiết
yếu của người lao động và gia đình họ.
Lương tăng thêm khơng đủ bù tốc độ trượt giá,

Tiền lương tối thiểu được gắn cho quá nhiều chức năng, còn quá nhiều
ràng buộc với hệ thống an sinh
Thiếu khung pháp lý và bộ máy quản lý cho phép theo dõi, giám sát và
điều chỉnh các mức lương tối thiểu.
Quan điểm ngân sách nặng nề khi thiết kế, điều chỉnh tiền lương tối

thiểu: Một trong những tính quyết định khi thiết kế và điều chỉnh tiền lương
tối thiểu là gắn chặt với việc cân đối ngân sách.
Trong thiết kế chính sách tiền lương tối thiểu, việc gắn tiền lương tối

thiểu của khu vực nhà nước với mức tối thiểu chung trong điều kiện cơ chế thị
trường còn nhiều bất cập.

Việc gắn tiền lương tối thiểu chung với các chính sách trợ cấp và ưu đãi
đã khiến tiền lương tối thiểu trở thành một cơng cụ kiểm sốt mức chi tiêu xã

hội hơn là công cụ để đảm bảo mức sống cho các đối tượng này.
Độ trễ của việc cơng bố chính sách tiền lương tối thiểu đều trễ khoảng
3 năm.


xvii

Chƣơng 3: GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CHÍNH SÁCH TIỀN LƢƠNG
TỐI THIỂU TRONG GIAI ĐOẠN 2015-2020

Một số giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách tiền lƣơng tối thiểu ở
Việt Nam

Hồn thiện thể chế về tiền lương tối thiểu
Về quy trình, phải đảm bảo có sự tham gia theo ngun tắc bình đẳng,
công khai, dân chủ của các bên trong quan hệ lao động
Về các yếu tố dùng để xây dựng các phương án tối thiểu, phải xác thực
trên cơ sở những số liệu tin cậy, phản ánh đúng thực trạng và xu hướng phát

triển của tiền lương và mức sống của người lao động trong cơ chế thị trường.

Hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu đối với Khu vực công
TLTT của Khu vực công được hiểu là mức tiền lương áp dụng cho khối
công chức, viên chức nhà nước. Việc hồn thiện chính sách lương tối thiểu

đối với Khu vực cơng cần thực hiện theo các phương hướng sau:

Hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu gắn với kinh tế thị trường
Từ khi chuyển sang kinh tế thị trường, Nhà nước chỉ quản lý trực tiếp
đối với doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước. Về mặt tiền lương, Nhà nước
quản lý trực tiếp bằng quy định “Chính phủ quy định thang lương, bảng lương
đối với doanh nghiệp nhà nước”

Hoàn thiện chính sách tiền lương tối thiểu gắn với Phát triển thị
trường lao động

Phát triển kinh tế thị trường và hội nhập là xu hướng tất yếu của các
quốc gia trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội. Việt Nam đã và đang thực
hiện công cuộc đổi mới, cải cách mạnh mẽ và hồn thiện thể chế, chính sách
(trong đó có cơ chế, chính sách tiền lương) để phù hợp với thể chế kinh tế thị
trường và hội nhập sâu, rộng vào kinh tế khu vực và toàn cầu. Thể hiện rõ
nhất trong q trình đổi mới chính sách lao động, tiền lương là Bộ luật Lao


xviii

động thông qua việc quy định quyền tự do lựa chọn việc làm, học nghề, tăng
cường thương lượng, thỏa thuận về hợp đồng theo hướng hài hòa, ổn định và
tiến bộ; thiết lập cơ chế thương lượng tiền lương cấp quốc gia, cấp ngành và
cấp doanh nghiệp.

Một số kiến nghị đề xuất nhằm hồn thiện chính sách tiền lƣơng tối
thiểu của nƣớc ta trong thời gian tới

Về quy định lương tối thiểu chung

Tiền lương tối thiểu chung cần phải tương ứng và cao hơn tỷ lệ lạm
phát. Tăng lương luôn đi liền với hiện tượng lạm phát. Tốc độ lạm phát lại
cao hơn tốc độ tăng tiền lương tối thiểu chung vì tiền lương tác động nhiều

yếu tố. Chính vì thế, để đưa ra một mức lương tối thiểu cần điều tra thị trường
lao động, thị trường hàng hóa, tổng hợp thông tin qua việc điều tra phỏng vấn
người lao động.

Về quy định tiền lương tối thiểu ngành
Để khuyến khích những ngành trọng điểm trong phát triển kinh tế thì

ngồi việc tạo mơi trường pháp lý thuận lợi thì bên cạnh đó yếu tố tạo sự
chênh lệch về lương tối thiểu giữa các ngành cũng tạo động lực cho việc thay
đổi cơ cấu ngành của nền kinh tế.

Về quy định tiền lương tối thiểu vùng
Tại nghị định số 141/2017/NĐ-CP ban hành ngày 7/12/2017, Nhà
nước trong lần cải cách tiền lương vừa qua đã đưa ra tiền lương tối thiểu
vùng, quy định lại lương tối thiểu vùng, quy định lại lương tối thiểu áp dụng
đối với doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi

khơng bao gồm cơng chức, viên chức.
Ngoài ra, phương án điều chỉnh tiền lương tối thiểu vùng phải tính đến

tác động về việc làm, thất nghiệp, điều kiện sản xuất, kinh doanh của các
doanh nghiệp vẫn cịn khó khăn, mức độ ảnh hưởng đến chi phí sản xuất của


xix

doanh nghiệp (dự báo tăng bình quân khoảng 0,55 – 0,6%, trong đó ngành dệt
may, da giầy tăng khoảng 1,15 – 1,2%, từng bước đảm bảo nhu cầu sống tối
thiểu của người lao động và có cân đối với tương quan tiền lương của các đối
tượng hưởng lương từ ngân sách Nhà nước.


1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Tiền lương, tiền cơng là một trong những động lực kích thích con
người làm việc hăng hái, cũng là vấn đề kinh tế thuộc khâu phân phối, là đòn

bẩy quan trọng cho sự phát triển kinh tế.
Việc trả lương cho người lao động khơng chỉ có nghĩa đảm bảo giá trị
tái sản xuất sức lao động, mà còn nâng cao hiệu qủa làm việc, ý thức, thái độ,
trách nhiệm của người lao động, tạo sự vận động thơng suốt của q trình sản
xuất và lưu thông, thúc đẩy tăng trưởng, phát triển nền kinh tế.
Mặt khác, Xu thế hội nhập đã tạo nhiều thuận lợi để nước ta phát triển,
nhưng bên cạnh những thuận lợi đó cũng khơng tránh khỏi nhiều khó khăn mà

chúng ta gặp phải như: Mức sống của người dân còn thấp, chất lượng cuộc
sống còn hạn chế và khác biệt ở các vùng, khu vực. So với thế giới, mức thu
nhập của Việt Nam là rất thấp. Bên cạnh đó, tình trạng lạm phát vẫn cịn tồn
tại, mức sống và mức tiêu dùng tối thiểu so với thu nhập thực tế là rất cao.
Đây là điều bất lợi với nền kinh tế, kìm hãm rất nhiều cho sự phát triển của

kinh tế đất nước. Thêm vào đó, các cơng ty nước ngồi vào đầu tư tại Việt
Nam ngày càng nhiều, để thu hút lao động có trình độ, họ khơng ngại đưa ra

chính sách tiền lương hấp dẫn. Gây khó khăn khơng nhỏ cho chính sách lao
động của các doanh nghiệp trong nước. Mức thu nhập thấp cũng là nguyên

nhân gây nên vấn đề chảy máu chất xám những năm vừa qua, là vấn đề khá
đau đầu với Đảng và Nhà nước Việt Nam. Trước tình hình đó, để phù hợp với
điều kiện kinh tế - xã hội trong nước và tình hình chung của thế giới, Đảng và
Nhà nước đã không ngừng thay đổi và ban hành mới các quy định về tiền
lương tối thiểu. Một chính sách tiền lương tối thiểu hợp lý sẽ là điều kiện

thuận lợi cho sự phát triển của nền kinh tế đất nước, cũng như tiến trình hội


2

nhập. Vì lý do đó, em chọn đề tài nghiên cứu về “Chính sách tiền Lương tối

thiểu của Việt Nam” làm luận văn của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Đề xuất các giải pháp hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu của

Việt Nam.
Các nhiệm vụ nghiên cứu:

- Trình bày khái quát lý luận về tiền lương tối thiểu và chính sách
lương tối thiểu.
- Phân tích thực trạng cải cách chính sách lương tối thiểu ở việt nam

trong thời gian qua.
Đề xuất những giải pháp hồn thiện chính sách lương tối thiểu trong
điều kiện chuyển đổi sang kinh tế thị trường ở Việt Nam.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng: Nghiên cứu (đánh giá, phân tích) về chính sách tiền
lương tối thiểu ở Việt nam.
- Phạm vi nghiên cứu: Tồn bộ đối tượng “thụ hưởng” chính sách (cả

khối công tới DN, tổ chức kinh tế tư nhân).
- Thời gian nghiên cứu: từ 1993 (thời điểm cải cách tiền lương gần

nhất) đến 2017.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp: Phương pháp này được sử

dụng để thu thập các nguồn thông tin, tài liệu sẵn có từ các Bộ, sở, Ban
ngành, các tài liệu, giáo trình, đề tài nghiên cứu trước, từ cộng đồng, sách báo,
bài viết trên internet…trên cơ sở thu thập tài liệu được xử lý nhằm sử dụng
với đúng mục đích của đề tài.
- Phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích so sánh: Phương pháp
này được sử dụng trong việc thống kê số liệu, khai thác từ các nguồn khác


3

nhau, các số liệu được đưa vào phân tích, mơ tả để rút ra kết luận, đánh giá có
tính chất thực tiễn.
- Phương pháp tiếp cận điển hình: Cách tiếp cận, phân tích theo hướng

chính sách cơng nhằm tổng quan vấn đề, mơ tả vấn đề theo cái nhìn tổng qt
nhưng lại đánh giá, kết luận có tính thực tiễn cao.

5. Những điểm mới của đề tài
- Khái quát một số lý thuyết về tiền lương tối thiểu làm cơ sở lý luận

hồn thiện chính sách tiền lương tối thiểu ở nước ta.
- Nghiên cứu kinh nghiệm cải cách tiền lương tối thiểu của một số nước
trên thế giới, rút ra một số bài học kinh nghiệm có thể áp dụng vào điều kiện
cụ thể của Việt Nam.
- Đánh giá thực trạng chính sách tiền lương tối thiểu và cải cách chính
sách tiền lương tối thiểu ở nước ta trên các mặt: mức lương tối thiểu, quan hệ
mức lương tối thiểu - trung bình - tối đa, hệ thống thang, bảng lương, hệ
thống phụ cấp lương...
- Đề xuất các quan điểm, giải pháp tổng thể để tiếp tục hoàn thiện chính
sách tiền lương tối thiểu ở nước ta.
Kết cấu của Luận văn ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu
tham khảo, Luận văn bao gồm 3 chƣơng:
- Chương 1:Cơ sở lý lu ận và th ực ti ễn v ề chính sách tiền lương

tối thi ểu
- Chương 2: Thự c tr ạng chính sách ti ền lương tối thi ểu ở Việt

Nam.
- Chương 3: Những giải pháp hoàn thiện chính sách tiền lương tối

thiểu giai đoạn 2015-2020.


4

Chƣơng 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH

TIỀN LƢƠNG TỐI THIỂU
1.1. Khái niệm về Chính sách tiền lƣơng tối thiểu
“Chính sách là chương trình hành động do các nhà lãnh đạo hay

nhà quản lý đề ra để giải quyết một vấn đề nào đó thuộc phạm vi thẩm quyền
của mình”
Chính sách là một trong những cơng cụ quản lý quan trọng, thơng qua
đó chủ thể quản lý tác động vào đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra.“
Chính sách là phương thức hoạt động được một chủ thể khẳng định và thực

hiện giải quyết những vấn đề lặp đi lặp lại ”1. Chính sách thể hiện thái độ của
người chủ, người quản lý đối với người lao động và người bị quản lý. Chính
sách được xây dựng trên cơ sở của đòi hỏi thực tế khách quan. Mặt khác,

chính sách do một nhóm người đại diện xây dựng, vì thế, nó mang yếu tố chủ
quan, phục thuộc vào ý chí, cũng như trình độ năng lực của người lập chính
sách. Trong chính sách ln có hai bộ phận quan trọng nhất, đó là mục tiêu
cần đạt và các biện pháp để đạt được các mục tiêu. Chính sách góp phần quan
trọng vào định hướng hành vi của các chủ thể nhằm hướng tới mục tiêu
chung. Chính sách mang tính lịch sử, nó chỉ phù hợp với từng giai đoạn phát
triển nhất định. Mặt khác, chính sách phải cụ thể, có chủ thể riêng, đối tượng
riêng, khơng thể có chính sách chung phù hợp với mọi thời kỳ, mọi đối tượng.
Khi các đối tượng và môi trường thay đổi thì chính sách phải thay đổi theo để

tránh lỗi thời và tăng cường tính hiệu lực của nó.
Chính sách tiền lƣơng tối thiểu là chương trình hành động do các nhà
1

Giáo trình: “ Chính sách kinh tế- xã hội” của khoa Khoa học quản lý – Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật

2000, trang 20,23