Tài liệu Khuyến cáo về chẩn đoán và xử trí bệnh màng ngoài tim doc

KHUYẾN CÁO VỀ CHẨN ĐOÁN VÀ XỬ
TRÍ BỆNH MÀNG NGOÀI TIM
Trưởng tiểu ban : GS TS BS Đặng Vạn Phước
Thành viên : ThS. BS Tạ Thò Thanh Hương
Mu
Mu
ï
ï
c
c
Lu
Lu
ï
ï
c
c

Mở đầu

Phân loại bệnh màng ngoài tim

Hội chứng màng ngoài tim
–
Khiếm khuyết bẩm sinh màng ngoài tim
–
Viêm màng ngoài tim
–
Nang màng ngoài tim

Các thể đặc biệt của viêm màng ngoài tim
GIA

GIA
Û
Û
I PHAÃU HO
I PHAÃU HO
Ï
Ï
C CU
C CU
Û
Û
A MA
A MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM
I TIM
MƠ
MƠ
Û
Û
Đ
Đ
A
A
À

À
U
U

Giải phẫu học của màng ngoài tim

MNT :
– Lá thành
– Lá tạng Dòch MNT: 15– 50ml

Chức năng màng ngoài tim
- Ngăn sự dãn đột ngột buồng tim
- Giúp đổ đầy nhó thì tâm thu thất
- Ngăn di lệch
- Giảm sự cọ xát giữa tim và các tổ chức lân cận
- Chậm sự lan rộng của nhiễm trùng
PHÂN LOA
PHÂN LOA
Ï
Ï
I BE
I BE
Ä
Ä
NH MA
NH MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA

Ø
Ø
I TIM
I TIM

Khiếm khuyết bẩm sinh

Viêm màng ngoài tim

U tân sinh

Nang màng ngoài tim

KHIEÁM KHUYEÁT BAÅM SINH MAØNG
NGOAØI TIM
KHIE
KHIE
Á
Á
M KHUYE
M KHUYE
Á
Á
T BA
T BA
Å
Å
M SINH MA
M SINH MA
Ø

Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM
I TIM

1/10000 trường hợp tử thiết :
¾
Thiếu 1 phần MNT trái (70%)
¾
Thiếu 1 phần MNT phải (17%)
¾
Không có MNT toàn bộ: rất hiếm

30% BN có bất thường bẩm sinh phối hợp

XQ ngực: điển hình

Chẩn đoán xác đònh: siêu âm tim, CT/MRI

VIEÂM MAØNG NGOAØI TIM
VIEM MA
VIEM MA
ỉ
ỉ
NG NGOA
NG NGOA
ỉ

ỉ
I TIM
I TIM
Phaõn loaùi :

Phaõn loaùi laõm saứng

Phaõn loaùi nguyeõn nhaõn
VIÊM MA
VIÊM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM
I TIM
Phân loại theo lâm sàng :
1. VMNT cấp (< 6 tuần)
–
Tiết Fibrine
–
Tràn dòch (thanh dòch hay có máu)
2. VMNT bán cấp (6 tuần – 6 tháng)
–
Tràn dòch - Co thắt
–
Co thắt
3. VMNT mãn (> 6 tháng)

–
Co thắt
–
Tràn dòch
–
Dày dính (không co thắt)
VIÊM MA
VIÊM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM
I TIM

Phân loại theo nguyên nhân
–
VMNT nhiễm trùng
–
Viêm MNT trong bệnh tự miễn, hệ thống
–
Viêm MNT và tràn dòch MT trong bệnh của cơ
quan lân cận
–
Viêm MNT do rối loạn biến dưỡng
–
Viêm MNT do chấn thương
–

Bệnh MNT do u tân sinh
–
Vô căn
Nguyên
Nguyên
nhân
nhân
,
,
ta
ta
à
à
n
n
sua
sua
á
á
t
t
cu
cu
û
û
a
a
viêm
viêm
ma

ma
ø
ø
ng
ng
ngoa
ngoa
ø
ø
i
i
tim
tim
 VMNT nhiễm trùng :

Siêu vi : 30 – 50% (a)
Coxsackie A và B, Echovirus,
Adenovirus, quai bò, viêm gan, HIV …

Vi trùng : 5 – 10% (a)
Staphylococcus, Streptococcus, lao…

Nấm hiếm
Candida, Histoplasmosis, Coccidioidomycosis …

Nhiễm trùng khác hiếm
Giang mai, ký sinh trùng, nguyên sinh động vật
Nguyên
Nguyên
nhân

nhân
,
,
ta
ta
à
à
n
n
sua
sua
á
á
t
t
cu
cu
û
û
a
a
viêm
viêm
ma
ma
ø
ø
ng
ng
ngoa

ngoa
ø
ø
i
i
tim
tim
 Viêm MNT trong bệnh tự miễn, hệ thống :
–
Lupus 30%(b)
–
Viêm đa khớp dạng thấp 30% (b)
–
Viêm cứng cột sống 1% (b)
–
Xơ cứng hệ thống > 50% (b)
Quá trình ( tự ) miễn dòch loại 2 :
–
Thấp tim 20 – 50%(b)
–
H/C sau mở màng tim ~ 20%(b)
–
H/C sau NMCT 1 – 5% (b)
–
Viêm màng ngoài tim tự phản ứng 23,1 %(a)
–
Thuốc (Procainamide, hydralazine, isoniazide)
Nguyên
Nguyên
nhân

nhân
,
,
ta
ta
à
à
n
n
sua
sua
á
á
t
t
cu
cu
û
û
a
a
viêm
viêm
ma
ma
ø
ø
ng
ng
ngoa

ngoa
ø
ø
i
i
tim
tim
 Viêm MNT và tràn dòch MT trong bệnh của cơ
quan lân cận
–
NMCT cấp 5 – 20%(b)
–
VIêm cơ tim 30% (b)
–
Phình ĐMC hiếm
–
Nhồi máu phổi -
–
Viêm phổi -
–
Suy tim ứ huyết -
–
Bệnh thực quản -
–
Viêm MNTcận ung thư thường xuyên
Nguyên
Nguyên
nhân
nhân
,

,
ta
ta
à
à
n
n
sua
sua
á
á
t
t
cu
cu
û
û
a
a
viêm
viêm
ma
ma
ø
ø
ng
ng
ngoa
ngoa
ø

ø
i
i
tim
tim
 Do rối loạn biến dưỡng
–
Suy thận thường xuyên
–
Phù niêm 30% (b)
–
Đái tháo đường nhiễm hiếm
ceton acid
–
Cholesterol rất hiếm
–
Thai kỳ hiếm
–
Dưỡng trấp -
–
Bệnh Addison -
Nguyên
Nguyên
nhân
nhân
,
,
ta
ta
à

à
n
n
sua
sua
á
á
t
t
cu
cu
û
û
a
a
viêm
viêm
ma
ma
ø
ø
ng
ng
ngoa
ngoa
ø
ø
i
i
tim

tim
 Viêm MNT do chấn thương :
–
Tổn thương trực tiếp hiếm
(thấu ngực, thể lạ)
–
Tổn thương gián tiếp hiếm
(tổn thương ngực không xuyên thấu, tia xạ trung
thất )
Nguyên
Nguyên
nhân
nhân
,
,
ta
ta
à
à
n
n
sua
sua
á
á
t
t
cu
cu
û

û
a
a
viêm
viêm
ma
ma
ø
ø
ng
ng
ngoa
ngoa
ø
ø
i
i
tim
tim

Bệnh MNT do u tân sinh 35%(a)
–
Bướu nguyên phát (lành, ác ) hiếm
–
Bướu di căn thứ phát thường xuyên
 Carcinoma phổi 40% ( c )
 Carcinoma vú 22% ( c )
 Ung thư bạch cầu , lymphoma , sarcoma, carcinoma khác
…


Vô căn
3,5 % , > 50% ( a)
Gia
Gia
û
û
i
i
Phẫu
Phẫu
Be
Be
ä
ä
nh
nh
cu
cu
û
û
a
a
Viêm
Viêm
MNT
MNT

Viêm MNT khô
MNT xung huyết, BC đa nhân tụ lại, tiết fibrin


Viêm MNT tràn dòch
MNT viêm, tiết dòch nhiều

Viêm MNT co thắt
MNT viêm, dày dính, co thắt
VIÊM MA
VIÊM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM
I TIM

Viêm màng ngoài tim cấp

Tràn dòch màng tim và chèn ép tim

Viêm màng ngoài tim mạn

Viêm màng ngoài tim tái phát

Viêm màng ngoài tim co thắt

Viêm màng ngoài tim co thắt - tràn dòch bán cấp

VIEÂM MAØNG NGOAØI TIM CAÁP
VIÊM MA

VIÊM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM CA
I TIM CA
Á
Á
P
P
Biểu hiện chính của nhiều thể viêm MNT cấp :
–
Đau ngực
–
Tiếng cọ màng tim
–
ECG
–
Tràn dòch màng tim với chèn ép tim
–
Mạch nghòch
VIÊM MA
VIÊM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA

Ø
Ø
I TIM CA
I TIM CA
Á
Á
P
P
 Đau ngực

Không hằng đònh

Tính chất
–
Đau kiểu đau màng phổi
–
Đau kiểu đau thiếu máu cơ tim
–
Giảm: ngồi dậy, cúi ra trước
 Vò trí: giữa ngực (sau xương ức, trước tim T), lan
đến cơ thang, cổ, xương hàm, cánh tay
 Khó thở. Ho không đàm
VIÊM MA
VIÊM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø

I TIM CA
I TIM CA
Á
Á
P
P

Tiếng cọ màng tim
Quan trọng nhất :
−
3 thành phần/ chu chuyển tim
−
Rõ khi ngồi, nghiêng ra trước, áp mạnh ống
nghe, thì TR
−
Tạm thời, ± mất trong vài giờ, tái xuất hiện
ngày kế tiếp
ECG / VIÊM MA
ECG / VIÊM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM CA
I TIM CA
Á
Á
P

P

Viêm MNT cấp ( không tràn dòch lượng lớn )
Gđ 1 :
–
ST q lan tỏa (2 hay 3 ĐT chuẩn, V3-> V6)
–
ST r (luôn ở aVR, thường xuyên ở V1, thỉnh thoảng ở V2)
–
QRS không thay đổi, hoặc r điện thế ( tràn dòch )
–
Đoạn PR r ( liên quan nhó )
Gđ 2 :
–
ST về đẳng điện (sau vài ngày)
Gđ 3 :
–
T đảo ngược lan tỏa
Gđ 4 :
–
ECG trở về giai đoạn trước viêm màng ngoài tim
ECG / VIEÂM MA
ECG / VIEÂM MA
Ø
Ø
NG NGOA
NG NGOA
Ø
Ø
I TIM CA

I TIM CA
Á
Á
P
P