SKKN Sinh Hoc 14

<span class='text_page_counter'>(1)</span>A-PhÇn Më ®Çu I. Lý do chọn đề tài Lµ mét m«n häc thuéc nhãm khoa häc x· héi, m«n V¨n trong nhµ trêng cã mét vÞ trÝ rất quan trọng. Nó tác động sâu sắc đến tâm hồn, tình cảm của con ngời, nó bồi đắp cho t©m hån mçi ngêi trë nªn trong s¸ng, phong phó vµ s©u s¾c h¬n. M.Goãc- ki nãi : “V¨n học giúp con ngời hiểu đợc bản thân mình, nâng cao niềm tin vào bản thân mình và làm nảy nở ở con ngời khát vọng hớng tới chân lý”. Văn học "Chắp đôi cánh" để các em đến với mọi thời đại văn minh, với mọi nền văn hoá, xây dựng trong các em niềm tin vào cuộc sống, vào con ngời, trang bị cho các em vốn sống, hớng các em tới đỉnh cao của chân, thiện, mỹ. Vì vậy, nhiệm vụ của ngời giáo viên dạy Văn là phải làm cho học sinh hiểu đợc cái hay cái đẹp của Văn học, kích thích sự hứng thú học tập môn Văn cho học sinh. Một giờ dạy Văn là phải tạo ra đợc những rung động thẩm mỹ sâu sắc khiến ngời ta say mê. Song nhiÖm vô còng kh«ng kÐm phÇn quan träng n÷a cña gi¸o viªn d¹y V¨n ë trêng THCS lµ rÌn luyÖn kü n¨ng lµm v¨n cho häc sinh. Gi¸o viªn cïng toµn x· héi ph¶i cã trách nhiệm gieo trồng những hạt giống tốt để thu hoạch hoa thơm trái ngọt về cả tri thức và đạo đức. Với môn Ngữ văn thì hạt giống tốt về kiến thức văn học không chỉ riêng nội dung ý nghĩa sâu sắc từ mỗi bài học hay một khái niệm Tiếng Việt nào đó mà học sinh cần phải có đợc những kỹ năng tốt để làm một bài văn một cách thành thạo. Mặt khác, môn Văn từ lâu là một môn học khiến nhiều học sinh ngại học, ngại viết. Do vậy đối với gi¸o viªn gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n, ngoµi viÖc cung cÊp néi dung bµi d¹y theo híng dÉn cña s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn vµ chuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng chóng t«i cßn ph¶i rÊt quan tâm đến phơng pháp rèn kỹ năng hành văn cho học sinh. Đặc biệt là đối tợng học sinh líp 6. ViÖc rÌn kü n¨ng lµm v¨n t¶ c¶nh tríc hÕt rÊt thiÕt thùc cho phÇn lµm v¨n trong chơng trình Ngữ văn 6 - học kỳ II, bởi vì để làm đợc một bài văn miêu tả đúng và hay không phải là điều đơn giản. Bên cạnh đó, việc rèn kỹ năng làm văn tả cảnh cho học sinh, theo t«i cßn lµ viÖc th¸o gì nh÷ng víng m¾c, xo¸ ®i mÆc c¶m ng¹i häc V¨n cña mét số học sinh hiện nay. Vì vậy, với đề tài này, tôi muốn một phần nâng cao chất lợng bộ môn Ngữ văn đồng thời, qua đó xây dựng và phát triển tình yêu với môn Văn trong nhà trờng cho học sinh. Giúp các em có đợc tình yêu với những cảnh vật bình thờng nh: dòng sông, cánh đồng, mái trờng,…Rộng hơn là tình yêu quê hơng, tình yêu đất nớc. Lý do trên đây khiến tôi mạnh dạn chọn đề tài “Phơng pháp rèn kỹ năng làm văn tả c¶nh cho häc sinh líp 6 “. II. nhiệm vụ, đối tợng nghiên cứu của đề tài. 1. Nhiệm vụ của đề tài:.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Sau ®©y lµ nh÷ng nhiÖm vô cña s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy : + Giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu của đề bài để xây dựng hớng làm bµi . + Híng dÉn häc sinh c¸ch t×m ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh . + Rèn kỹ năng diễn đạt trong văn miêu tả cảnh cho học sinh . + RÌn kü n¨ng dùng ®o¹n trong v¨n t¶ c¶nh . + LuyÖn lêi v¨n chuyÓn c¶nh, liªn kÕt ®o¹n cho bµi v¨n t¶ c¶nh. + LuyÖn viÕt më bµi vµ kÕt bµi cho bµi v¨n t¶ c¶nh. 2. §èi tîng nghiªn cøu: Do xuất phát từ thực tế dạy và học môn Ngữ văn của trờng tôi nên đề tài này tôi chØ nghiªn cøu giíi h¹n ë häc sinh líp 6D vµ HSG khèi 6 trêng HSG THCS Hång Thñy.. b. néi dung I. C¬ së lý luËn: Quá trình nhận thức của con ngời đi từ trực quan sinh động đến t duy trừu tợng, từ t duy trừu tợng đến thực tiễn. Văn học là một bộ môn nghệ thuật sáng tạo ngôn từ đầy giá trÞ. Cã thÓ coi mçi mét t¸c phÈm v¨n häc lµ mét viªn ngäc trong cuéc sèng, nã bay bæng tạo nên những khúc nhạc làm cho cuộc sống đời thờng thêm chất thơ. Vậy làm thế nào cho học sinh mình cảm nhận đợc chất thơ của cuộc sống đời thờng cũng nh có thể sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật “bé con” giá trị ? Tôi nghĩ đó là một việc làm mà mọi gi¸o viªn ®ang t×m c¸ch ®i nhÑ nhµng nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nhìn nhận vấn đề một cách cụ thể hơn chúng ta thấy: chơng trình Ngữ văn lớp 6 so với chơng trình Tiểu học mà các em đã làm quen có nhiều những khái niệm trừu tợng. Riêng làm văn, đòi hỏi các em phải có cách viết già dặn hơn, sinh động hơn và đặc biệt trong văn tả cảnh phải có hình ảnh sống động, thuyết phục lòng ngời. Điều đó không thể đi từ lý thuyết sang thực hành ngay đợc, bởi t duy của lứa tuổi các em học sinh lớp 6 cha tiếp nhận ngay đợc những kiến thức trừu tợng. Cảm quan của các em còn thô sơ cha có nhiÒu tÝnh h×nh ¶nh, s¸ng t¹o nghÖ thuËt. II. C¬ së thùc tÕ:.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Văn miêu tả đã đợc dạy ở bậc Tiểu học (lớp 4, lớp 5) rồi nhng chủ yếu là ở mức độ đơn giản. Và thực sự mà nói thì các em đã quá quen với việc thực hành viết văn dạng văn b¶n mÉu vµ t¸i t¹o v¨n b¶n t¬ng tù mÉu ë cÊp TiÓu häc. Cho nªn viÖc s¸ng t¹o mét v¨n bản nghệ thuật đối với các em học sinh lớp 6 là việc làm vô cùng khó khăn và thậm chí không có hứng thú. Hơn nữa, sự say mê đọc t liệu văn học của các em học sinh (thời nay) quả là ít ỏi, hầu nh là không có bởi những thông tin hiện đại: hoạt hình, truyện tranh, đặc biệt là những dịch vụ In-tơ-nét tràn lan cuốn hút lòng trẻ. Điều đó đơng nhiên làm nghèo nµn vèn ng«n tõ nghÖ thuËt quý gi¸ cña v¨n häc trong mçi häc sinh. Lµ mét gi¸o viªn d¹y häc bé m«n Ng÷ v¨n, qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, t«i nhËn thÊy r»ng: viÖc n¾m mét sè thao t¸c c¬ b¶n, cÇn thiÕt cho viÖc viÕt v¨n miªu t¶ nh: quan s¸t, tëng tîng, so s¸nh, nhËn xÐt, … cũng nh kĩ năng diễn đạt của một bộ phận học sinh còn yếu. Vì thế, thiết nghĩ quá tr×nh rÌn kü n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh líp 6 lµ mét viÖc lµm thiÕt thùc nªn lµm và làm một cách cặn kẽ để có hiệu qủa tốt nhất. III. Thùc tr¹ng d¹y häc m«n ng÷ v¨n ë trêng thcs hång thñy. Qua thực tế giảng dạy của bản thân và trao đổi với đồng nghiệp về dạy học các tiết Ngữ văn có liên quan đến văn tả cảnh bản thân tôi nhận thấy: * VÒ phÝa gi¸o viªn : - Do cha cã nhiÒu kinh nghiÖm trong c«ng t¸c nªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cha ®a ra các biện pháp tối u để rèn kĩ năng viết văn cho học sinh, nhất là với những em yếu kÐm. - Do sĩ số lớp đông nên rất khó cho giáo viên trong việc theo sát, kèm cặp từng học sinh trong một tiết dạy. Bên cạnh đó, một số giáo viên cha thực sự tâm huyết với nghề. *VÒ phÝa häc sinh: - Với địa bàn tơng đối khó khăn, học sinh chủ yếu là con em nông dân nên điều kiện kinh tÕ cßn h¹n hÑp, nhËn thøc cã phÇn cßn h¹n chÕ. Do vËy, c¸c em cha cã ®iÒu kiÖn mua thêm tài liệu tham khảo nhằm phục vụ cho việc học bộ môn đợc tốt hơn. - Mét sè häc sinh v× lêi häc, cha thùc sù cã høng thó víi m«n häc nªn kh«ng chuÈn bÞ t©m thÕ tèt cho giê häc v¨n. - HÇu nh tÊt c¶ c¸c em cha cã thãi quen t×m hiÓu, quan s¸t, ghi chÐp nh÷ng ®iÒu xung quanh mình…, vì thế mà việc viết đợc một bài văn miêu tả tốt còn hạn chế. Cô thÓ qua ®iÒu tra thùc tÕ häc sinh ë c¸c líp 6,7 c¸c n¨m tríc, t«i nhËn thÊy ý thøc häc tËp bé m«n Ng÷ v¨n cßn cha cao vµ kÕt qu¶ cô thÓ qua kh¶o s¸t chÊt lîng vÒ kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ nh sau: Giái, Kh¸: 24,6%; Trung b×nh: 45%; YÕu: 28,3%; KÐm: 2,1%.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Qua sè liÖu trªn, t«i nhËn thÊy r»ng, tØ lÖ häc sinh yÕu kÐm vÉn cßn nhiÒu, kÜ n¨ng viết văn miêu tả của các em đang còn nhiều hạn chế. Từ thực tế đó, là ngời trực tiếp giảng dạy bộ môn Ngữ văn, tôi đã cố gắng để tìm ra phơng pháp nhằm nâng cao chất lợng bộ m«n Ng÷ v¨n nãi chung còng nh kÜ n¨ng lµm v¨n t¶ c¶nh cho häc sinh líp 6 nãi riªng. IV. Gi¶i ph¸p trong viÖc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n t¶ c¶nh cho häc sinh líp 6. Qua t×m hiÓu thùc tr¹ng d¹y häc m«n Ng÷ v¨n ë 6 trêng THCS nãi chung vµ trêng THSC Hồng Thủy nới riêng, bản thân đã thực hiện các giải pháp để rèn kĩ năng tả cảnh cho häc sinh líp 6 nh sau: 1. Trớc hết, giáo viên cần giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu của đề bài để xây dựng hớng làm bài. Đề tài, chủ đề của bài văn quyết định cách quan sát, tìm ý, sắp xếp ý và cách diễn đạt của bài văn. Nếu không nắm vững yêu cầu của đề ra thì bài văn sẽ đi chệch hớng và không đạt yêu cầu. Nhiều học sinh làm văn lạc đề, xa đề là vì vậy. Bởi thế, công việc đầu tiên cần làm là luyện tập cho học sinh tìm hiểu đề để xác định đúng yêu cầu đề ra. Các yêu cầu của đề đều nằm trong toàn bộ “lời văn” của đề ra. Vì thế việc đầu tiên là tìm những từ ngữ thể hiện yêu cầu của đề bằng cách trả lời các câu hỏi : Tả cái gì ? ( xác định đối tợng miêu tả ), tả nh thế nào ? ( đặc điểm, tính chất của đối tợng ), Tả lúc nào ? ở đâu? ( thời gian, không gian ), tả để làm gì ? ( mục đích miêu tả ). Khi trả lời tất cả các câu hỏi này chúng ta sẽ định hớng “bộ xơng”, cái “ khung “ của bài văn * Ví dụ: Em hãy miêu tả quê hơng em vào một buổi chiều nắng đẹp. Giáo viên cho học sinh thấy: Trên đây là một đề bài dạng miêu tả cảnh tổng hợp. Vậy thế nào là cảnh tổng hợp? Giáo viên phải chỉ rõ cho học sinh thấy ta cần xác định c¶nh tæng hîp nhê nh÷ng tõ ng÷ nµo? §Ò yªu cÇu t¶ c¶nh tæng hîp thêng chøa nh÷ng tõ ng÷ nh: “mét miÒn quª, quª h¬ng em, c¶nh vïng quª, hoÆc c¶nh n¬i em ë...” C¶nh tæng hîp lµ nh thÕ nµo?- Lµ c¶nh gåm nhiÒu c¶nh nhá, c¶nh lÎ. Nh÷ng c¶nh nhá, cña quª h¬ng hay miÒn quª thêng lµ c¸nh đồng, dòng sông, con đờng làng, cây đa giếng nớc sân đình, khu vờn nhà... sau đó giúp học sinh hình dung đợc cụ thể về cảnh miêu tả ở thời gian nào? (mùa nào) ở không gian nào? ( cảnh đó nh thế nào)... Việc xác định đợc đúng yêu cầu của đề nh ở ví dụ trên sẽ giúp các em rất nhiều trong việc định hình đợc đối tợng miêu tả. 2. Híng dÉn c¸ch t×m ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh. Khi học sinh đã xác định đúng yêu cầu của đề, xác định chính xác đối tợng miêu tả nhng chắc chắn cha thể định hình đợc hớng đi cho bài viết. Để giúp học sinh định hình đ-.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ợc hớng đi của bài viết văn tả cảnh, tôi đã hớng dẫn học sinh bớc tìm ý cho bài văn tả c¶nh: - NhÊt nhÊt ph¶i theo mét tr×nh tù: T×m ý bao qu¸t kh«ng gian cña c¶nh chung sÏ t¶, sau đó cụ thể sẽ có những cảnh nào? Cảnh nh thế nào? - Bao quát không gian cảnh đợc coi là một thao tác sơ khoáng của bức tranh cảnh, rất quan trọng trong việc định hình tâm thế cũng nh nhãn thế cho ngời thởng thức bức tranh cảnh bằng ngôn từ. Vậy học sinh cần phải nắm đợc cách viết phần bao quát không gian c¶nh nh thÕ nµo ? Thùc tÕ t«i thÊy häc sinh thêng viÕt mét c¸ch céc lèc, côt lñn, cã khi chỉ viết đợc một, hai câu cho phần tả bao quát. Nên dù không phải lĩnh vực tự nhiên, nhng tôi đã đa ra theo ý nh một công thức dễ nhớ cho học sinh: + Để tả bao quát cảnh, trớc hết phải có câu xác định vị trí miêu tả khái quát. Thờng là một vị trí cao hơn, xa cảnh trung tâm để có thể chụp đợc toàn cảnh miêu tả vào nhãn quan của ngời quan sát một cách tơng đối trọn vẹn. + Sau câu văn giúp ngời đọc biết đợc vị trí của ngời quan sát là những lời văn nhận xét, đánh giá khái quát đầy nghệ thuật về cảnh chung đó. Cũng không quên lu ý với học sinh rằng: Lời văn nhận xét, đánh giá khái quát đầy nghÖ thuËt lµ nh÷ng lêi v¨n sö dông linh ho¹t c¸c biÖn ph¸p tu tõ sao cho c¶nh t¶ næi lªn sống động, tự nhiên, hồn hậu, trong sáng... sát hợp với yêu cầu của đề mà phần (a) đã xác định và mang tính biểu cảm của ngời quan sát cảnh. VÝ dô: T¶ c¶nh quª h¬ng em vµo mét buæi s¸ng mïa thu: Đứng trên đầu đê, ngắm nhìn toàn cảnh làng quê, tôi nh đang đắm mình trong sắc thu vµng cña chèn quª h¬ng thanh b×nh, trï phó. Hay mét vÝ dô kh¸c vÒ c¶nh quª h¬ng vµo s¸ng mïa xu©n : Đứng giữa cánh đồng giang rộng cánh tay mà cảm nhận về làng quê. Ôi! quê hơng tôi đẹp nh một nàng tiên đang mỉm cời trớc nhân gian. Thật ấm áp, thanh bình đầy sức sèng, ... - Nh÷ng ý cèt yÕu nhÊt cña mét dµn bµi v¨n miªu t¶ c¶nh cßn lµ cô thÓ nh÷ng c¶nh nào? ( Nếu là đề tổng hợp thì cảnh sẽ chia thành nhiều cảnh đơn, nếu là đề tả cảnh đơn thì cảnh đơn sẽ có có những điểm nổi bật gì? Nh thế nào? ) Muốn nh thế thì ngời viết phải biết quan sát và dẫn ra đợc hình ảnh cụ thể, tiêu biểu. Nhng học sinh phần lớn thờng sa vào kiểu gặp đâu nói đó và không hề xác định đợc rằng mình đang tả cảnh có mục đích là làm nổi lên diện mạo cảnh nh thế nào, có làm bật lên đợc t tởng chủ đề mà mình đã xác định đợc ở đầu bài yêu cầu không? Để khắc phục đợc tình trạng này, tôi cho học sinh luyện kỹ năng xác định, lựa chọn những đặc điểm tiêu biÓu cña c¶nh sÏ t¶ ..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> *Ví dụ: Cảnh khu vờn vào buổi sáng mùa thu thì có những đặc điểm gì nổi bật? Đầu tiên, giáo viên cho học sinh xác định chủ đề của cảnh sẽ dựng là cảnh khu vờn tơi tốt, đầy hoa thơm trái ngọt, rất thanh bình, dân giã mà mang đợc vẻ trù phú của chốn quê hơng yêu dấu, đặc biệt cảnh phải mang đợc dáng dấp của thời gian, không gian mà đề quy định (có đặc trng của mùa thu). Sau đó giáo viên hớng cho học sinh tái hiện từng hình ¶nh cña khu vên theo trÝ tëng tîng nhng ph¶i s¸t víi hiÖn thùc . VÝ dô: C¶nh giµn thiªn lý tríc s©n nhµ ngµo ng¹t dËy h¬ng buæi sím, h×nh ¶nh c©y cau cạnh bể nớc với những tàu lá già dang rộng, đọt lá non cao vút; hình ảnh vờn hoa đua sắc vàng thu cùng ong bớm; hình ảnh vờn rau tơi tốt cũng rất mang đặc trng mùa thu: c¶i sen lµm da ®ang lªn ngång, træ hoa vµng rùc, nh÷ng ngän mång t¬i ®ang qu¨n mình leo lên bờ dậu để ra quả vắt mình sang thu; tiếp đó là hình ảnh hàng cây ăn quả với những hơng vị màu sắc của thu: Thơm lựng chuối tiêu trứng cuốc đốm vàng, những trái na më m¾t nh×n n¾ng thu, c©y hång tr¸i chÝn nh nh÷ng chÊm son trªn nÒn trêi thu... Với cách làm nh trên tôi đã cho học sinh luyện tập tìm đặc điểm cho nhiều cảnh khác nhau với những thời gian, không gian đa dạng. Các em đợc luyện tập dới hình thức: “thi nhau tìm đặc điểm”, giáo viên hệ thống và giúp các em chọn lựa những đặc điểm tiêu biểu nhất trong mỗi cảnh. Nh thế sẽ tạo đợc hứng thú của học sinh với cảnh sẽ tả. 3. Rèn kỹ năng diễn đạt cho học sinh trong văn miêu tả cảnh. Tìm đợc đặc điểm tiêu biểu của cảnh sẽ tả đã là một bớc quan trọng song cha phải là đã tả cảnh. Miêu tả cảnh là dựng lại đợc cảnh một cách sống động, chân thực và có tính nghệ thuật. Vậy những đặc điểm vừa tìm đợc ở trên sẽ đợc diễn đạt nh thế nào? Đó là mét ®iÒu gi¸o viªn chóng t«i rÊt quan t©m. Thực tế là qua việc chấm bài văn miêu tả của học sinh, tôi thấy một điều đáng buồn là vốn ngôn từ của các em rất nghèo nàn, diễn đạt lủng củng, thờng xảy ra hiện tợng bí từ, dùng từ sai nghĩa , lặp từ, lặp ý... Nh vậy, để bài làm văn của học sinh diễn đạt trong sáng cã søc hÊp dÉn t«i nghÜ r»ng kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c ngoµi viÖc trau dåi ng«n tõ nghÖ thuËt cho mçi häc sinh. §Ó häc sinh tù gi¸c lµm ®iÒu nµy lµ mét viÖc lµm rÊt khã, mµ nªn để học sinh tự làm sau khi giáo viên đã tạo đợc trong lòng học sinh sự yêu thích ngôn từ nghệ thuật, cũng nh niềm yêu thích đối với môn học. Dựa vào tâm lý lứa tuổi, chúng tôi đã gieo niềm yêu thích này qua việc cung cấp và phân tích một số t liệu đợc giáo viên chän läc kü cµng trÝch trong c¸c t¸c phÈm cña c¸c nhµ v¨n. VÝ dô: §o¹n trÝch miªu t¶ c¶nh trong vên díi n¾ng chiÒu sau ®©y: “... ChiÒu bu«ng, ¸nh mÆt trêi trë nªn vµng sËm h¬n. ¸nh chiÒu vµng tr¶i lªn cµnh lá, mái nhà một màu vàng ong nom đẹp lạ. Vờn cây nhà tôi cũng vậy. Giàn bầu mậm.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> xanh t¬i, l¸ non mµu xanh nh¹t, l¸ giµ th× xanh thÉm. ¸nh n¾ng chiÒu chiÕu xuèng giµn bÇu, bÝ, c¸i cèt l¸ xanh ng¾t läc qua mét lît h¾t mét mµu xanh ngäc bÝch xuèng vên. Nhãn, bởi, mít và các loại cây khác nữa, tất cả đều xanh um tùm, nom nh chiếc ô khổng lå. §ã lµ mµu xanh no n¾ng, no giã vµ no thøc nu«i c©y. Vên c©y lao xao, giã tho¶ng ®©u ®©y mïi h¬ng qu¶ chÝn, h¬ng hoa ngät lÞm... ” Giáo viên cũng cần lu ý với học sinh rằng, vẽ nên một bức tranh sinh động bằng ngôn ngữ là yêu cầu cao đối với văn miêu tả. Do đó, hệ thống từ ngữ thờng đợc dùng để tả c¶nh thêng lµ nh÷ng tÝnh tõ, tõ l¸y. Bëi ®©y lµ líp tõ cã gi¸ trÞ gîi t¶ cao. Sau mçi mét vµi ®o¹n v¨n nh thÕ, gi¸o viªn ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh ng«n tõ nghÖ thuËt s¸ng gi¸ sao cho tạo đợc hứng khởi ở học sinh, kích thích các em thích tìm và viết những lời văn hay. Có lẽ, rèn kỹ năng diễn đạt là một phơng pháp đòi hỏi kỳ công nhất, nó cần phải mất một quá tr×nh cã nhiÒu bíc. Sau khi t¹o híng thó cho häc sinh qua c¸ch tiÕp xóc víi c¸c t liÖu chän läc, t«i míi cho các em luyện tập diễn đạt bằng hình thức giáo viên đa ra một loạt hình ảnh , yêu cầu häc sinh dïng lêi v¨n kÕt hîp biÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh, nh©n ho¸, sö dông nh÷ng tõ láy gợi hình, gợi âm để tập diễn đạt . VÝ dô : H×nh ¶nh c©y ®a -> C©y ®a sum suª, um tïm nh chiÕc « khæng lå, høng lÊy nắng ma bảo vệ cho cái giếng làng thân quen, thấp thoáng sau tán lá đa là mái đình cổ kÝnh quª em ... - Hình ảnh không gian đồng cỏ -> Dọc theo cánh đồng là đồi cỏ may cứng nhọn trải b¹t ngµn nh mét tÊm th¶m b¹c phÕch n¾ng ma. Nh÷ng b«ng cá may rung rinh nhÑ nhµng trong giã chiÒu thu m¸t rîi nh ®ang biÓu diÔn mét ®iÖu móa mÒm m¹i nhÞp nhµng. MÊy chó chim sÎ tha thÈn trong vïng cá may réng t×m kiÕm s©u bä vµ ®©u ®©y tiÕng cuèc väng vào tha thớt rồi tắt hẳn trong không gian đồng quê mùa thu . Tiếng chim ngoài bãi -> Ngoài đê, ven ruộng ngô cánh bãi xanh um một màu lá mớt của ngô xen đỗ, xen cà. Lại có tiếng chim khác nó bay vút lên cao thả vào không trung nghe mát lành. Nó khoan thai, dìu dặt nh ngón tay thon thả búng vào dây đàn thập lục, nẩy ra tiếng đồng, tiếng thép lúc đầu vang to sau nhỏ dần nhỏ dần rồi tắt lịm … Trong miêu tả ngời ta thờng hay so sánh. Vì thế, ở giai đoạn luyện kỹ năng diễn đạt nh thế này, tôi đặc biệt chú ý đến phép so sánh trong các câu văn. Có thể coi so sánh hay để tạo những nốt luyến cho những bản nhạc ngôn từ, những nét đậm của bức tranh ngôn ngữ. Tôi đã hớng cho học sinh luyện tập cách dùng nhiều từ so sánh khác nhau sao cho thật đa dạng phong phú gợi cảm, tạo ấn tợng cho ngời đọc. VÝ dô : - Dòng sông quê em dới đêm trăng mềm mại nh một áng tóc trữ tình ..

<span class='text_page_counter'>(8)</span> - Kh«ng gian quª h¬ng y nh mét chiÕc chu«ng lín v« cïng treo suèt mïa thu . - Những lá sen già khum khum chắng khác gì những chiếc thúng con đựng đầy ắp n¾ng chiÒu thu . - Cây cối rì rào, lao xao gió nồm nam, lá cây lay động, lấp lánh tựa ngàn triệu con m¾t l¸ r¨m s¸ng trng n¾ng hÌ . - Tr¨ng vÒ khuya cø ngì lµ con thuyÒn ®ang tr«i trªn dßng s«ng Ng©n . Cách này tôi cũng cho học sinh luyện trong các tiết học để trở thành thao tác thuần thục, nhuần nhuyễn, đồng thời cho học sinh kết hợp về tìm đọc t liệu sao cho có những lời văn miêu tả sống động gợi cảm nhất . 4. RÌn luyÖn kü n¨ng dùng ®o¹n v¨n t¶ c¶nh . Dựng đoạn văn chính là cách sắp xếp các lời văn diễn đạt sao cho hợp lý, lôgic , chặt chÏ, m¹ch l¹c. Häc sinh thêng rÊt lóng tóng kh«ng biÕt t¶ c¶nh cô thÓ lµ t¶ c¶nh g×? T¶ nh thÕ nµo? theo tr×nh tù tõ ®©u? ... C¸c em thêng sa vµo kÓ lÓ, liÖt kª c¶nh mét c¸ch trµn lan, không trội lên đợc những đặc trng của cảnh và càng không tạo đợc ấn tợng cho ngời đọc về cảnh. Vậy ngời giáo viên phải làm nh thế nào để khắc phục khó khăn này. Trớc hÕt, t«i híng cho häc sinh h×nh dung mçi mét c¶nh nhá sÏ viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n trän vẹn. Trong đoạn văn đó sẽ đi từ khái quát đến cụ thể. Bao giờ câu đầu đoạn cũng là câu miêu tả khái quát cảnh đó . *Ví dụ: khái quát cảnh dòng sông: Dới chân em là dòng sông hiÒn hoµ ch¶y nh mét tÊm lôa tr¶i dµi xa tÝt. Sau câu tả khái quát là một loạt câu miêu tả cụ thể theo trình tự từ gần đến xa theo tÇm m¾t. VÝ dô: mïa nµy níc s«ng lng chõng níc , níc s«ng trong xanh in bãng m©y trêi sâu thẳm. Mái chèo khuấy động, lăn rung rinh cả những cây tóc tiên dới đáy. Trên mặt s«ng ®iÓm xuyÕt nh÷ng l¸ tróc vµng bÐ tÎo teo nh nh÷ng chiÕc thuyÒn tÝ hon dËp dÒnh trên sóng nớc bao la. Cá nớc bơi từng đàn đen trĩu, nhô lên hụp xuống nh những ngời bơi ếch. Những con sóng lăn tăn nh những con rắn vẩy vàng, vẩy bạc đang nô đùa. Sóng vỗ nhÑ hai bªn bê lãc bãc nghe thËt vui tai. Trêi chiÒu, trªn s«ng cã nh÷ng con thuyÒn hèi hả cập bến, chất đầy cau tơi xoài thơm từ các miền đất lạ mang về. Tiếng ngời lao xao trong tiÕng h¹ buåm cãt kÐt bªn bê s«ng quª ... Trong qu¸ tr×nh miªu t¶ cô thÓ, gi¸o viªn lu ý cho häc sinh tr×nh tù miªu t¶ cho phï hợp với vị trí quan sát kết hợp lời văn so sánh, lời văn nhận xét, đánh giá và sự liên tởng tởng tợng phong phú, ý câu trớc với câu sau lôgic với nhau tạo độ kết về mặt nghĩa, nh÷ng c©u ®o¹n cuèi thêng lµ nh÷ng c©u cã ý nghÜa s©u s¾c, lµm ®Ëm nÐt cho bøc tranh thiªn nhiªn nªn gi¸o viªn híng cho häc sinh biÕt dµnh nh÷ng lêi v¨n tréi h¬n vµo cuèi ®o¹n Cø theo c¸ch híng dÉn nh trªn, gi¸o viªn cho häc sinh luyÖn viÕt thµnh nhiÒu ®o¹n cho nhiÒu c¶nh ..

<span class='text_page_counter'>(9)</span> 5. LuyÖn lêi v¨n chuyÓn c¶nh , liªn kÕt ®o¹n trong v¨n t¶ c¶nh Lêi v¨n chuyÓn c¶nh kh«ng nhiÒu nhng cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc liªn kÕt , liên hoàn mạch văn, nó đánh giá trình độ khéo léo của cây bút miêu tả cảnh. Giáo viên cÇn “ m¸ch nhá ” cho c¸c em häc sinh nh÷ng thñ thuËt chuyÓn c¶nh sau ®©y : - Các cảnh nhỏ đợc nối tiếp nhau một cách tự nhiên theo mô típ liên cảnh ( cảnh kề gần nhau theo tầm quan sát). Ví dụ: chỉ một lát con đờng đã dẫn ra tới đầu làng . Cây đa... Giếng đình ... - Chuyển cảnh nhờ những hình ảnh trung gian. Ví dụ: “ Bờ đê cao to vạm vỡ. Chân đê cỏ mọc thành thảm xanh tốt. Trâu bò thung thăng gặm cỏ, vểnh đôi tai nghe tiếng sáo trë vÒ . A Â m thanh ấy lúc trầm lúc bổng, hoà nhịp với tiếng chim hoạ mi lảnh lót rắc đều xuèng mÆt s«ng. Con s«ng quª t«i n»m uèn khóc gi÷a lµng råi ch¹y dµi bÊt tËn …“ - Híng chuyÓn c¶nh theo gam mµu. VÝ dô: S¸ng nay ra tr«ng thÊy mµu trêi cã vµng hơn thờng khi. Màu lúa chín dới đồng vàng suộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. Trong vờn lắc l những quả xoan vàng lịm. Từng chiếc lá mít vàng ối. Buồng chuối đốm quả chín vàng. Bụi mía vàng xọng, đốt ngầu phấn trắng ... - ChuyÓn c¶nh b»ng c¸ch nèi ©m thanh víi kh«ng gian. VÝ dô : Nèi ©m thanh cña sù vật bên bờ sông với không gian vắng của bến sông ( lấy động làm nổi tĩnh ): Sóng vỗ nhẹ hai bªn bê lãc bãc nghe thËt vui tai. Trªn s«ng giê ®©y cã nh÷ng con thuyÒn hèi h¶ cËp bến, chất đầy cau tơi xoài thơm từ các miền đất lạ mang về . Tiếng ngời lao xao trong tiÕng h¹ buåm cãt kÐt bªn bê s«ng quª. ChiÒu dÇn bu«ng, bÕn s«ng trë vÒ v¾ng lÆng. Những con đò nằm im đợi khách qua sông … - ChuyÓn c¶nh b»ng c¸ch liªn tëng theo sù quan s¸t qua c¸c gi¸c quan kh¸c nhau : ThÝnh gi¸c, thÞ gi¸c, khøu gi¸c, vÞ gi¸c vµ b»ng c¶ c¶m gi¸c n÷a. VÝ dô: Vên c©y lao xao, giã tho¶ng ®©u ®©y mïi h¬ng qu¶ chÝn, h¬ng hoa th¬m ngät lÞm. TiÕng chim lÝu lo nh ®em h¬ng th¬m Êy bay cao, cao m·. Tu hó kªu trong n¾ng chiÒu cho rÆng v¶i ven s«ng chín đỏ, cho cái chua bay đi, miền ngọt còn lại. Hẹn một bến sông quê từng thuyền trái ngät ra vµo… Phơng pháp này giáo viên cho học sinh tập viết kết hợp với học tập t liệu để có nhiều cách chuyển cuốn hút ngời đọc . 6. Gi¸o viªn híng cho häc sinh luyÖn c¸ch më bµi vµ kÕt bµi. Trong bài tập làm văn phần mở bài là phần gây ấn tợng đầu tiên cho ngời đọc. Các em cã thÓ vµo bµi b»ng mét c©u hay mét ®o¹n nhng cÇn ph¶i b¸m s¸t vµo néi dung, yªu cầu đã đợc xác định. Giáo viên đa ra một số cách mở bài để học sinh luyện theo :.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> - C¸ch më bµi hay thêng lµ gi¸n tiÕp: Cã thÓ giíi thiÖu c¶nh b»ng lêi mêi gäi du khách để giới thiệu cảnh và bộc lộ cảm xúc của ngời viết một cách khái quát. Có thể dẫn dắt từ lời thơ, bài hát về cảnh sẽ tả để giới thiệu cảnh. Hoặc có thể bộc lộ cảm xúc hồi tởng về cảnh để mà giới thiệu. Ví dụ với đề bài : “Hãy tả lại một đêm trăng sáng vằng vặc”. Các em có thể vào bài một cách tự nhiên : Gần mời giờ đêm, đang ngồi học bài trong nhà, tôi chợt nghe ai đó kêu lên : Chà, trăng sáng quá! Sáng vằng vặc! Tôi liền đứng dậy, đẩy cửa bớc ra sân. Đúng là trăng sáng đầy trời, đầy sân. Dù là cách mở bài nào giáo viên cũng lu ý cho học sinh đủ ý cần nêu trong mở bài Kết bài không những đủ ý chốt của bài viết mà nên tạo đợc độ lắng trong tâm hồn ngời đọc. Ví dụ: Chiều thu quê hơng ơi! Hồn tôi nh hoá thành tiếng sáo trúc nâng trên môi chú bé mục đồng và hình nh thu đang dạo lên khúc nhạc đồng quê, những tiếng lao xao rÊt nhÑ, rÊt ªm. ChiÒu nay qu¶ lµ mét buæi chiÒu s©u l¾ng d×u dÞ, nã sÏ in ®Ëm m·i trong ký ức tuổi thơ tôi. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào trình độ diễn đạt của học sinh, nªn gi¸o viªn híng c¸c em trau dåi thªm t liÖu tham kh¶o. Gi¸o viªn còng nªn lu ý c¸c em, kÕt bµi cã thÓ kh«ng nhÊt thiÕt cø nªu c¶m nghÜ mµ cã thÓ kÕt bµi theo híng më. KÕt bµi còng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i dµi dßng, khoa tr¬ng mµ cã thÓ chØ lµ mét c©u nhng Èn chứa trong đó tình cảm, t tởng của ngời viết.Ví dụ: Miêu tả vẻ đẹp của làng quê khi phải rêi xa: “ Xin göi l¹i n¬i ch«n rau c¾t rèn t×nh yªu, lêi chµo vµ niÒm tin vÒ mét ngµy mai t¬i s¸ng.” V. Kết quả đạt đợc: Qua quá trình áp dụng những giải pháp nêu trên, tôi thấy đã mang lại hiệu quả đáng kể, chí ít là đã phá bỏ đợc mặc cảm của học sinh với môn Văn trừu tợng, là môn ngại viết, ngại nghĩ. Chất lợng dạy học văn miêu tả ở lớp 6 đã đợc nâng cao rõ rệt. Trong giờ học các em tập trung hơn. Có khá nhiều học sinh ( nhất là học sinh khá giỏi ) đã có cốn sổ tay riêng để ghi lại những điều quan sát đợc , những câu văn hay,...Để nắm bắt đợc hiệu quả rõ hơn, tôi đã tiến hành thử nghiệm thông qua bài viết tập làm văn ở lớp và so sánh với líp kh¸c kh«ng ¸p dông ph¬ng ph¸p trªn t«i thÊy kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan : Líp SÜ sè SLGiái% SL Kh¸% 6D 35 4 11.4 12 34.3. SL 14. TB % 40. YÕu KÐm SL % SL % 5 14,3 0 0. Cßn ®©y lµ kÕt qu¶ cña líp kh«ng ¸p dông ph¬ng ph¸p trªn :. Líp SÜ sè SLGiái% 6C 36 3 8.3. Kh¸ SL % 8 22.2. TB YÕu KÐm SL % SL % SL % 17 47.2 8 22.2 0 0.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Riêng đội tuyển học sinh giỏi văn 6 của tôi bồi dỡng đã có một số em sáng tạo đợc nh÷ng t¸c phÈm “bÐ con”gi¸ trÞ cña m×nh. Qua kết quả đạt đợc đó cho thấy rằng các em đã ý thức đợc tầm quan trọng của môn Văn, biết làm văn tả cảnh. ở phơng diện là một giáo viên trực tiếp đứng lớp, tôi thấy m×nh tù tin, say mª h¬n víi nghÒ. VI. bài học kinh nghiệm và hớng phát triển của đề tài. 1. Bµi häc kinh nghiÖm : Qua thời gian nghiên cứu và áp dụng đề tài này vào giảng dạy, tôi nhận thấy đây là những kinh nghiệm giúp ngời giáo viên khi dạy phần văn tả cảnh có thể chủ động trong các tiết dạy, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả bộ môn Ngữ văn. Để có kết quả cao khi thực hiện đề tài này, bản thân tôi đã đúc rút cho mình một số kinh nghiệm sau: * VÒ phÝa gi¸o viªn: - Cũng nh những môn học khác, để đạt kết quả cao trong việc dạy bộ môn Ngữ văn gi¸o viªn ph¶i thùc sù lµ ngêi yªu nghÒ, yªu v¨n ch¬ng, n¾m ch¾c ph¬ng ph¸p d¹y häc v¨n miªu t¶ nãi riªng vµ m«n Ng÷ v¨n nãi chung. - Gi¸o viªn ph¶i thùc sù kiªn tr×, mÉu mùc trong c¸ch dïng tõ, kiªn tr× trong viÖc kiểm tra, đánh giá, sửa chỉnh các phần viết luyện kỹ năng cũng nh bài viết của các em. Mặt khác, giáo viên cũng phải kiên trì su tầm, chọn lọc t liệu có giá trị để cung cấp cho các em, đồng thời tìm cách hớng các em cách vận dụng sáng tạo những t liệu để biến thành cách diễn đạt riêng của bản thân mỗi học sinh. * VÒ phÝa häc sinh: - Ph¶i nhiÖt t×nh, tù gi¸c trau dåi vèn tõ, ng«n tõ nghÖ thuËt b»ng c¶ tr¸i tim. - Ph¶i quan s¸t tinh tÕ nh÷ng c¶nh vËt thiªn nhiªn thêng nhËt, ph¶i tëng tîng phong phú và cần phải nhập tâm vào cảnh vật để có đợc những cảm xúc chân thực với cảnh vật thiªn nhiªn khi miªu t¶ . §Ó båi dìng t×nh yªu v¨n cho häc sinh nãi chung, lµm giµu vèn ng«n ng÷ miªu t¶ cho c¸c em häc sinh khèi 6 nãi riªng chóng t«i cßn cã nh÷ng mong muèn : - Tríc hÕt gi¸o viªn Ng÷ v¨n trong cïng khèi ph¶i su tÇm t liÖu miªu t¶ thµnh nh÷ng cuốn t liệu quí để lu giữ trong tủ sách nhà trờng. Nhà trờng cũng cung cấp thêm những tài liệu về văn miêu tả cho học sinh THCS để làm giàu cho tủ sách Học sinh cũng tự giác su tầm những đoạn văn, bài văn miêu tả có giá trị để làm t liệu cho mình. 2. Hớng phát triển của đề tài . Với đề tài này, tôi nghĩ rằng có thể áp dụng cho học sinh của khối 6 đại trà ở các trờng trong toàn quốc. Song giáo viên cũng có thể vận dụng đợc kinh nghiệm này ở góc độ hẹp hơn, sơ lợc hơn cho đối tợng là học sinh lớp 6 có học lực yếu, nhất là vào những buổi phụ đạo. Tuỳ cơ ứng biến, cũng còn có thể sử dụng kinh nghiệm này một cách tỉ mỉ, kiên.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> trì cho đối tợng là những học sinh ngại học văn, viết văn, cha có tình cảm với thể loại văn t¶ c¶nh.. C. kÕt luËn Cã lÏ trong nhµ trêng kh«ng cã m«n khoa häc nµo cã thÓ thay thÕ m«n V¨n. V× thÕ, niềm vui của mỗi giáo viên Ngữ văn đứng lớp đâu chỉ là chất lợng tính bằng con số của mỗi năm, mà chính là những ánh mắt long lanh vì đã hiểu bài, những bàn tay tự viết ra đợc những lời văn óng ánh, những nụ cời thiện cảm với môn Văn từ phía học sinh. Để đạt đợc những điều vô cùng quí giá đó, mỗi giáo viên chúng ta đâu chỉ có say mê nhiệt tình với công tác giảng dạy mà còn phải tìm tòi hớng đi hiệu quả nhất. Ai đó đã từng nói: “NghiÖp v¨n lµ nghiÖp khæ“ nhng t«i ch¼ng thÊy khæ chót nµo mµ ngîc l¹i, t«i thÊy m×nh sung sớng, hạnh phúc vì đợc cống hiến, góp sức mình làm đẹp cho đời. Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ bé của riêng tôi. Rất mong sự đóng góp chỉ bảo của lãnh đạo chuyên môn và đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm của tôi đợc hoàn thiÖn h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n trong nh÷ng n¨m d¹y sau. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!. ý kiÕn nhËn xÐt cña H§KH trêng THCS Hång Thñy. Hång Thñy, ngµy 09 th¸ng 4 n¨m 2012 Gi¸o viªn. D¬ng ThÞ Tè Loan. Môc lôc A. Më ®Çu I. Lý do chọn đề tài II. Nhiệm vụ, đối tợng nghiên cứu 1. Nhiệm vụ của đề tài.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> 2. §èi tîng nghiªn cøu B. Néi dung: I. C¬ së lý luËn II. C¬ së thùc tiÔn III.Thùc tr¹ng IV. Gi¶i ph¸p V. Kết quả đạt đợc VI. Bài học kinh nghiệm và hớng phát triển của đề tài 1. Bµi häc kinh nghiÖm 2. Hớng phát triển của đề tài C. KÕt luËn. Tµi liÖu tham kh¶o 1. S¸ch gi¸o khoa vµ s¸ch gi¸o viªn Ng÷ v¨n 6 tËp 2 2. ChuÈn kiÕn thøc kÜ n¨ng 3. Tµi liÖu båi dìng thêng xuyªn cho gi¸o viªn THCS chu k× III ( 2004 -2007) m«n Ng÷ v¨n quyÓn 1 vµ 2 - NXB Gi¸o dôc 4. D¹y häc TËp lµm v¨n ë trêng THCS - NguyÔn TrÝ - NXB Gi¸o dôc 5. Chuyên đề bồi dỡng HSG lớp 6 - Môn Ngữ văn ( Phòng GD Lệ Thủy ) 6. Ph¬ng ph¸p d¹y häc Ng÷ v¨n ë trêng THCS theo híng tÝch hîp vµ tÝch cùc §oµn ThÞ Kim Nhung - NXB §¹i häc Quèc gia TP Hå ChÝ Minh 7. V¨n miªu t¶ vµ kÓ chuyÖn - NXB Gi¸o dôc.

<span class='text_page_counter'>(14)</span>