Phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm, danh dự của con người từ thực tiễn tỉnh Phú Thọ.

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ THU HIỀN

PHÒNG NGỪA CÁC TỘI XÂM PHẠM NHÂN PHẨM, DANH DỰ
CỦA CON NGƯỜI TỪ THỰC TIỄN
TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN ÁN TIẾN SỸ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2021


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ THU HIỀN

PHÒNG NGỪA CÁC TỘI XÂM PHẠM NHÂN PHẨM, DANH DỰ
CỦA CON NGƯỜI TỪ THỰC TIỄN
TỈNH PHÚ THỌ

Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm
Mã số: 9.38.01.05

LUẬN ÁN TIẾN SỸ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Hoàng Xuân Châu

2. TS. Đỗ Đức Hồng Hà

HÀ NỘI - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án
chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Đỗ Thu Hiền


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN................................................................................. 8
1.1. Các cơng trình nghiên cứu về phịng ngừa các tội xâm phạm
nhân phẩm, danh dự của con người ở nước ngoài .................................... 8
1.2. Các cơng trình nghiên cứu về phịng ngừa các tội xâm phạm
nhân phẩm, danh dự của con người ở trong nước................................... 14
1.3. Nhận xét, đánh giá và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu .........23
Kết luận chương 1 ......................................................................................... 28
Chương 2: LÝ LUẬN VỀ PHÒNG NGỪA CÁC TỘI XÂM PHẠM
NHÂN PHẨM, DANH DỰ CỦA CON NGƯỜI ........................................ 29
2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của phòng ngừa các tội xâm
phạm nhân phẩm, danh dự của con người .............................................. 29
2.2. Nguyên tắc phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm, danh dự
của con người .......................................................................................... 46

2.3. Cơ sở pháp lý cho phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm,
danh dự của con người ............................................................................ 50
2.4. Chủ thể và nội dung phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm,
danh dự của con người ............................................................................ 54
Kết luận chương 2 ......................................................................................... 65
Chương 3: THỰC TRẠNG PHÒNG NGỪA CÁC TỘI XÂM PHẠM
NHÂN PHẨM, DANH DỰ CỦA CON NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH PHÚ THỌ ........................................................................................... 66
3.1. Tình hình, nguyên nhân, điều kiện nảy sinh các tội xâm phạm
nhân phẩm, danh dự của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .............. 66


3.2. Kết quả phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm, danh dự của
con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ....................................................... 80
3.3. Hạn chế trong phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm, danh
dự của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ......................................... 102
Kết luận chương 3 ....................................................................................... 116
Chương 4: DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG PHÒNG
NGỪA CÁC TỘI XÂM PHẠM NHÂN PHẨM, DANH DỰ CỦA
CON NGƯỜI TỪ THỰC TIỄN TỈNH PHÚ THỌ .................................. 118
4.1. Dự báo tình hình tội xâm phạm các tội xâm phạm nhân phẩm,
danh dự của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ................................ 118
4.2. Giải pháp tăng cường phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm,
danh dự của con người ở nước ta .......................................................... 127
KẾT LUẬN .................................................................................................. 146
DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ .................. 148
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 149
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 159

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ANTT

An ninh trật tự

BLHS

Bộ luật Hình sự

HĐND

Hội đồng nhân dân

KSV

Kiểm sát viên

KT-XH

Kinh tế - xã hội

NPDD

Nhân phẩm, danh dự

TAND

Tồn án nhân dân

THTP

Tình hình tội phạm

UBND

Uỷ ban nhân dân

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân

VPPL

Vi phạm pháp luật

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án

Con người được coi là vốn quý của xã hội, là đối tượng hàng đầu được
pháp luật nói chung, pháp luật hình sự nói riêng bảo vệ. Bảo vệ con người
trước hết là bảo vệ tính mạng, sức khỏe, bảo vệ nhân phẩm, danh dự của họ,
vì đó là những vấn đề có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với con người.
Ở Việt Nam, trong lĩnh vực bảo vệ quyền con người nói chung, bảo vệ
NPDD của con người nói riêng, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định con

người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ
quốc; con người là trung tâm của các chính sách kinh tế - xã hội, thúc đẩy và
bảo vệ quyền con người là nhân tố quan trọng cho sự phát triển bền vững, bảo
đảm thắng lợi sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mọi chủ
trương, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đều nhằm
phấn đấu cho mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, cơng bằng, văn
minh”, tất cả là vì con người và cho con người. Nhà nước Việt Nam không chỉ
khẳng định sự tơn trọng và bảo vệ quyền con người nói chung, NPDD của con
người nói riêng, mà cịn xây dựng cơ chế, bộ máy và có các biện pháp cần
thiết để bảo đảm thực hiện các quyền đó trên thực tế. Khoản 1 Điều 20 Hiến
pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định: “Mọi
người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức
khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình
hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm
danh dự, nhân phẩm”.
Nhận thức được ý nghĩa, vai trò đặc biệt quan trọng của việc bảo vệ
NPDD của con người, thời gian qua cơng tác bảo vệ, phịng ngừa, đấu tranh
chống các tội xâm phạm NPDD của con người đã được Đảng và Nhà nước ta
đặc biệt quan tâm và được các cấp, ngành, cơ quan, đơn vị tổ chức thực hiện
một cách nghiêm túc. Các văn kiện, nghị quyết của Đảng, văn bản pháp luật
của Nhà nước đều yêu cầu các cơ quan chức năng phải chủ động phòng ngừa,
huy động hiệu quả nhất sức mạnh cộng đồng vào công cuộc đấu tranh phòng
ngừa và chống tội phạm. Những mục tiêu trên được cụ thể hóa thơng qua
1


Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24 tháng5 năm 2015 “Về chiến lược xây dựng
và hoàn thiện hệ

2

thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020”;
Chương trình quốc gia phịng chống tội phạm và Quyết định số 1217/QĐTTG ngày 06 tháng 9 năm 2012 “Phê duyệt Chương trình mục tiêu phịng,
chống tội phạm giai đoạn 2012-2015”; Chiến lược quốc gia phòng, chống tội
phạm giai đoạn 2016 - 2025 và định hướng đến năm 2030; Quyết định số
623/QĐ-TTg ngày 14 tháng 4 năm 2016 “Phê duyệt Chiến lược quốc gia
phòng, chống tội phạm giai đoạn 2016 - 2025 và định hướng đến năm 2030”;
... Tuy nhiên, việc hiện thực hóa các mục tiêu này trên thực tế vẫn cịn nhiều
vướng mắc, khó khăn. Thói quen sinh hoạt, phong tục tập quán, quy tắc đạo
đức khơng phù hợp hay những thiếu sót trong quy định của pháp luật... khiến
cho hiệu quả công tác này thấp. Vì thế, tình hình các tội phạm xâm phạm
NPDD của con người đang diễn biến phức tạp, rất đáng lo ngại, tội phạm xảy
ra ở nhiều địa phương, với phạm vi khác nhau; gây ra thiệt hại to lớn, lâu dài
cho nạn nhân và trật tự xã hội. Không những vậy, hành vi xâm phạm NPDD
con người ngày càng tinh vi, đa dạng và phức tạp hơn; gây mất an ninh trật tự,
tạo tâm lý bất an cho người dân.
Phú Thọ là một tỉnh Trung du miền núi phía Bắc của Việt Nam, có vị
trí trung tâm vùng và là cửa ngõ phía Tây Bắc của Thủ đơ Hà Nội. Tỉnh Phú
Thọ nằm trên trục hành lang kinh tế Hải Phịng - Hà Nội - Cơn Minh (Trung
Quốc), phía Đơng giáp tỉnh Vĩnh Phúc, phía Tây tiếp giáp thành phố Hà Nội,
phía Nam giáp tỉnh Hồ Bình, phía Bắc giáp tỉnh Yên Bái và Tuyên Quang.
Đây là một trong những địa phương có nhiều tiềm năng phát triển KT-XH ở
vùng Trung du miền núi phía Bắc. Tuy nhiên, cùng với q trình phát triển
KT-XH, các loại tội phạm có sự gia tăng, trong đó có tội xâm phạm NPDD
của con người. Do truyền thống, nhận thức, phong tục... mà đa số người dân
khơng nhận thức được hành vi của mình đã xâm phạm đến NPDD của người
khác hoặc mình đang bị xâm hại bởi những hành vi đó. Hiện nay, tỉnh Phú
Thọ chủ yếu tập trung giải quyết tội mua bán người trong nhóm tội xâm phạm
NPDD của con người, điều này thể hiện thơng qua các chương trình, kế hoạch

thực hiện hoạt động hưởng ứng “Ngày tồn dân phịng, chống mua bán
người” (Kế hoạch số 2693/KH-BCĐ của Ban chỉ đạo phòng chống tội phạm,
3


tệ nạn xã hội và phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc ngày 04 tháng 7
năm 2016...). Các ngành, các cấp trên địa bàn

4


tỉnh Phú Thọ cũng có nhiều chủ trương, biện pháp nhằm đấu tranh với các
loại tội xâm phạm NPDD của con người trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, bên
cạnh những kết quả đạt được, tình hình tội xâm phạm NPDD của con người ở
Phú Thọ vẫn còn nhiều phức tạp, vì vậy các ngành, các cấp trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ, đặc biệt là các cơ quan bảo vệ pháp luật như Cơng an, VKSND,
TAND tỉnh cần có những biện pháp đấu tranh quyết liệt hơn nhằm tăng cường
hiệu quả phòng, chống các loại tội xâm phạm NPDD của con người trên địa
bàn tỉnh.
Những vấn đề đặt ra trên đây cho thấy rõ nét sự cần thiết, giá trị về lý
luận và thực tiễn của việc làm rõ, đánh giá thực trạng phòng ngừa các tội xâm
phạm NPDD của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, từ đó rút ra các bài học
kinh nghiệm, những thực tiễn tốt cũng như đề xuất các giải pháp mới nhằm
tăng cường hiệu quả phòng ngừa các tội phạm này trên địa bàn nói riêng và
trên phạm vi cả nước trong thời gian tới. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đề tài
“Phịng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm, danh dự của con người từ
thực tiễn tỉnh Phú Thọ”– với tư cách là đề tài luận án tiến sĩ luật học là một
việc làm thực sự cần thiết và có ý nghĩa trong giai đoạn hiện nay
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu

Luận án tập trung hệ thống hóa, làm sáng tỏ hơn những vấn đề lý luận
về phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người cũng như phân tích,
đánh giá thực trạng phịng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ hiện nay, quá đó đề xuất các quan điểm và giải pháp
nhằm tăng cường phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận án cần phải thực hiện các
nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, luận án phân tích, đánh giá các cơng trình nghiên cứu về
phịng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người để từ đó chỉ ra những
hạn chế cũng như những nội dung mà các cơng trình trước đó chưa nghiên
5


cứu và những nội dung cần phải giải quyết trong luận án này.

6


Thứ hai, luận án làm rõ các vấn đề lý luận về phòng ngừa các tội xâm
phạm NPDD của con người: khái niệm, đặc điểm, vai trò, cơ sở, nguyên tắc
của phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người.
Thứ ba, luận án nghiên cứu làm sáng tỏ đặc điểm tình hình có liên quan
và thực trạng phịng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người.
Thứ tư, luận án đề xuất quan điểm, giải pháp nhằm tăng cường phòng
ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người ở nước ta thời gian tới; trong đó
tập trung làm rõ các nội dung sau:

- Dự báo tình hình tội xâm phạm các tội xâm phạm NPDD của con

người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ nói riêng và cả nước nói chung trong thời
gian tới.
- Luận giải các giải pháp tăng cường phòng ngừa các tội xâm phạm

NPDD của con người ở nước ta.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu vấn đề lý luận về phòng ngừa các tội xâm phạm
NPDD của con người, thực trạng phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của
con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ và hệ thống giải pháp nhằm tăng cường
phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ
nói riêng, cả nước nói chung.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu cơng tác phịng ngừa các tội xâm phạm NPDD
của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn từ 2011 đến 2020.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận

Luận án được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận duy vậtbiện
chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
vận dụng quan điểm của Đảng, Nhà nước về phòng ngừa tội phạm. Trên cơ sở
phương pháp luận đó, trong q trình nghiên cứu, đề tài được thực hiện theo
các tiếp cận liên ngành, theo đó thành tựu của rất nhiều ngành khoa học được
sử dụng để giải quyết câu hỏi/vấn đề nghiên cứu đặt ra là làm thế nào để nâng
7

cao hiệu quả phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên địa
bàn tỉnh Phú Thọ

8


nói riêng và cả nước nói chung trong thời gian tới. Cụ thể, đề tài – trên nền
tảng tội phạm học – đã sử dụng nhiều kiến thức của xã hội học, kinh tế học,
tâm lý học, luật học… trong nghiên cứu từng nội dung cụ thể, qua đó nhận
thức và giải quyết vấn đề một cách tổng thể, biện chứng.
4.2. Phương pháp nghiên cứu

Thứ nhất, phương pháp phân tích và tổng hợp: Phương pháp này cho
phép tác giả nghiên cứu phân tích, đánh giá những vấn đề về lý luận và thực
tiễn phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên địa bàn tỉnh Phú
Thọ trong thời gian qua từ các tài liệu, số liệu sơ cấp, thứ cấp, từ đó chỉ rõ
phần hiện và phần ẩn của tình hình các tội xâm phạm NPDD của con người
trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua. Từ đó, tác giả đưa ra giải pháp
nhằm tăng cường phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ thời gian tới.
Thứ hai, phương pháp so sánh: phương pháp này cho phép tác giả
nghiên cứu, so sánh các số liệu thực tiễn liên quan đến phòng ngừa các tội
xâm phạm NPDD của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua
để từ đó nhận xét, đánh giá, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn
chế trong phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên địa bàn
tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua.
Thứ ba, phương pháp điều tra tự thuật: Phương pháp này được tác giả sử
dụng để nghiên cứu phần ẩn của tình hình các tội xâm phạm NPDD của con
người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Để nghiên cứu, xác định phạm ẩn, chúng tôi

sử dụng phương pháp điều tra tự thuật đối với các nạn nhân hay gia đình nạn
nhân mà chúng tơi biết được nhờ thông tin từ cộng đồng với cam kết giữ bí mật
thơng tin mà họ cung cấp. Chúng tơi cũng tiến hành gặp gỡ, trị chuyện với các
đối tượng được cộng đồng cho là có đời sống cá nhân phức tạp để tìm hiểu
xem trên thực tế họ có thực hiện hành vi phạm tội nào mà khơng bị cơ quan
chức năng phát hiện, cơ quan chức năng khơng có thơng tin về chúng hay
khơng. Đồng thời chúng tôi cũng tiến hành so sánh, đối chiếu số lượng các bị
can và bị cáo hay tìm hiểu hồ sơ của các vụ án tại tịa để xem có hành vi nào
phạm tội mà các cơ quan chức năng đã bỏ lọt hay không.
9


Thứ tư, phương pháp ngoại suy: trên cơ sở số liệu đã có về tội xâm
phạm nhân phẩm, danh dự con người ở Phú Thọ, tác giả đưa ra những suy
đoán và dự báo về hành vi của đối tượng phạm tội về NPDD của con người
trong tương lai trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
Thứ năm, phương pháp mơ hình hóa: trên cơ sở đặc điểm, tình hình và
xu hướng vận động của tình hình các tội xâm phạm NPDD của con người ở
Phú Thọ, tác giả đưa ra mô hình về tình hình các tội xâm phạm NPDD của
con người trong tương lại ở Phú Thọ.
Thứ sáu, phương pháp chuyên gia: tác giả đã lựa chọn một nhóm
chuyên gia dự báo và một nhóm các nhà phân tích. Các nhóm này được trưng
cầu ý kiến về các vấn đề có liên quan nhằm định hướng và cung cấp thơng tin,
nhận định cho nghiên cứu
5. Những điểm mới của luận án

So với những cơng trình nghiên cứu trước đó, luận án có những điểm mới sau:
Một là, luận án xây dựng khung lý lý thuyết về phòng ngừa các tội xâm
phạm NPDD của con người.
Hai là, trên cơ sở khung lý thuyết về phòng ngừa tội xâm phạm NPDD

của con người, luận án phân tích, đánh giá phịng ngừa các tội xâm phạm
NPDD của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua.
Ba là, qua những phân tích những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn
chế trong phòng ngừa các tội xâm phạm NPDD của con người trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ trong thời gian qua và dự báo tình hình tội xâm phạm NPDD của con
người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, luận án đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường
phòng ngừa tội xâm phạm NPDD của con người ở địa phương này trong thời gian
tới.
6. Những đóng góp về mặt lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Những đóng góp về mặt lý luận

Luận án đã xây dựng khung lý thuyết về phòng ngừa tội xâm phạm
NPDD của con người. Trong đó, luận án đã phân tích, tổng hợp các nghiên
cứu về tội phạm, phịng ngừa tội phạm, từ đó đưa ra khái niệm, đặc điểm của
tội xâm phạm NPDD của con người và khái niệm, vai trò, đặc điểm, chủ thể,
10


các biện pháp và tiêu chí đánh giá phịng ngừa tội xâm phạm NPDD của con
người. Khung lý

11


thuyết này chắc chắn sẽ góp phần làm giàu thêm hệ thống lý luận nói chung
của tội phạm học.
6.2. Những đóng góp về mặt thực tiễn

Luận án phân tích, đánh giá thực trạng phòng ngừa tội xâm phạm
NPDD của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, từ đó đề xuất các giải pháp

nhằm tăng cường phòng ngừa tội xâm phạm NPDD của con người trên địa
bàn tỉnh Phú Thọ thời gian tới. Kết quả nghiên cứu này sẽ là tài liệu tham
khảo hữu ích để các cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ hồn thiện các chương
trình, kế hoạch, chính sách và biện pháp phịng ngừa các tội xâm phạm NPDD
của con người trong thời gian tới.
Ngoài ra, những kết quả nghiên cứu của luận án cịn có thể sử dụng
làm tài liệu tham khảo và giảng dạy các hệ đào tạo chuyên ngành tội phạm
học và phòng ngừa tội phạm.
7. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án
gồm các chương sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Chương 2: Lý luận về phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm, danh
dự
của con người.
Chương 3: Thực trạng phòng ngừa các tội xâm phạm nhân phẩm, danh
dự của con người trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.
Chương 4: Dự báo và giải pháp tăng cường phòng ngừa các tội xâm
phạm nhân phẩm, danh dự của con người từ thực tiễn tỉnh Phú Thọ.

12


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN
CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN
ÁN
1.1. Các cơng trình nghiên cứu về phịng ngừa các tội xâm phạm

nhân phẩm, danh dự của con người ở nước ngoài
Tội phạm học là ngành khoa học xã hội có ý nghĩa ứng dụng thiết thực
trong phịng ngừa các loại tội phạm, góp phần quan trọng vào duy trì trật tự,
an tồn xã hội và bảo vệ quyền con người, quyền cơng dân và các quyền, lợi
ích hợp pháp của các pháp nhân khác. Tội phạm học ra đời từ những năm cuối
thế kỷ XVIII và đến nay ngành khoa học này có có sự phát triển mạnh mẽ, vì
thế trên thế giới hiện nay có nhiều cơng trình nghiên cứu về tội phạm học,
trong đó tiêu biểu có những cơng trình nghiên cứu sau:
Một trong các tài liệu tội phạm học có giá trị được lưu hành phổ biến ở
các trường đại học đào tạo về luật tại Mỹ và được các cơ sở đào tạo luật tại Châu
âu sử dụng làm tài liệu tham khảo phổ biến là cuốn “Criminology Today” (Tội
phạm học ngày nay) của Giáo sư, Tiến sỹ Frank Schmalleger, The University of
North Carolina at Pembroke, Prentice Hall Publisher ấn hành năm 1995. Tác
phẩm tập trung phân tích những vấn đề lý luận cơ bản về tội phạm, các dạng tội
phạm, phương pháp nghiên cứu tội phạm học; phân tích các trường phái, quan
điểm nghiên cứu về nguyên nhân tội phạm, nguồn gốc sinh học của hành vi
phạm tội, cơ sở tâm lý và thần kinh của hành phạm tội cũng như các học thuyết
xã hội có liên quan đến tội phạm; nghiên cứu về các tội phạm cụ thể trong thế
giới hiện đại như các tội xâm phạm quyền sở hữu, tội phạm có tổ chức, cơng
nghệ và tội phạm, các tội xâm phạm con người, tình hình, nguyên nhân, điều
kiện của tội phạm này; các nghiên cứu về kiểm soát đối với hành vi phạm tội
như tội phạm học và chính sách xã hội, những phương hướng kiểm soát tội phạm
trong tương lai.
Tại các cơ sở đào tạo luật ở Đức, cuốn “Kriminologie” (Tội phạm học)
13


của tác giả Bernd-Dieter được sử dụng làm tài liệu nghiên cứu các khía cạnh
của tội phạm học: đối tượng và sự quan tâm của nhận thức tội phạm học; sự
phát

14


triển và trạng thái hiện tại của tội phạm học; các học thuyết, phương pháp
nghiên cứu tội phạm học; mức độ, cơ cấu và diễn biến của tội phạm đã được
thống kê; nhân thân người phạm tội và nguyên nhân và tiểu sử xã hội; dự báo
tình hình tội phạm trong tương lai, kiểm soát tội phạm; vấn đề nạn nhân của
tội phạm; tội phạm về kinh tế và các nghiên cứu khác về tội phạm, truy cứu
trách nhiệm hình sự, áp dụng hình phạt ở Châu Âu.
Cơng trình nghiên cứu của Jock Young, chuyên gia tội phạm học tại
Đại học New York “The Exclusive Society: Social Exclusion, Crime and
Difference in Late Modernity” được ấn hành năm 1999, đây là một cơng
trình phát triển các cơ sở lý luận của quan điểm New Left Realist và chỉ ra
mối liên hệ giữa chính sách pháp luật hình sự với nội dung quản trị và sự can
thiệp của nhà nước vào cuối thời kỳ hiện đại. Theo đó, tác giả nhận định tội
phạm cần được nghiên cứu theo hướng hành vi xã hội và phản ứng của xã
hội đối với hành vi đó; tác giả xây dựng mối quan hệ thích ứng với nội dung
của tội phạm học là: người phạm tội, nạn nhân và nhà nước. Đáng chú ý nhất
trong quan điểm của Jock Young là việc giải quyết vấn đề tội phạm khơng
phải trách nhiệm của nhà nước mà cịn là nhiệm vụ của cả cộng đồng; quan
điểm này xuất phát từ việc xem xét nguyên nhân của tội phạm, đặc biệt là
các nguyên nhân xã hội. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh vai trò của lực
lượng cảnh sát trong sự hợp tác với cộng đồng trong việc duy trì trật tự xã
hội.
Các cơng trình nghiên cứu của Giáo sư Manuel Eisner - Giám đốc
chương trình Phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội tại Đại học
Cambridge, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu bạo lực (Violence Research
Centre) như: Measuring Conflict of Interest in Prevention and Intervention
Research (Đo lường xung đột về lợi ích trong nghiên cứu phịng ngừa và can

thiệp)(được công bố tại T. Bliesener, A. Beelmann &M. Stemmler (.eds);
Sexual Victimization of children and Adolescents in Switzerland (cùng các tác
giả Averdijk, Margit, Katrin Mueller-Johnson)... nghiên cứu về lịch sử bạo
15


lực giữa các cá nhân, đưa ra mơ hình lịch sử bạo lực giữa các cá nhân. Các
nghiên cứu này có ảnh hưởng rất lớn

16


đến các nhà xã hội học và tội phạm học trong suy nghĩ về xu hướng bạo lực
cá nhân dài hạn, mối quan hệ giữa họ và xã hội hiện đại; nghiên cứu của ông
nêu bật cách thức mà các mơ hình văn hóa ứng xử trong cuộc sống tác động
vào các tổ chức xã hội, hình thành các mơ hình hành vi của con người (đặc
biệt là nam giới), từ đó ảnh hưởng đến hành vi hung hăng, bạo lực.
Cuốn “About Behaviorism” (Bàn về học thuyết hành vi) của tác giả
Burrhus Fredric Skinner xuất bản năm 1974 xây dựng lý thuyết hành vi. Theo
đó, hành vi của con người được quyết định bởi môi trường xung quanh, môi
trường tác động tạo định hướng tư duy và thúc đẩy con người thực hiện hành vi.
Cuốn “Understanding Criminilogy” (Tìm hiểu về tội phạm học) của tác
giả Sandra Walklate, do Nhà xuất bản Open University Press, Maidenhear, ấn
hành năm 2007 xem xét sự phát triển lý thuyết khoa học hình sự, tư pháp hình
sự, cơng bằng xã hội và chính trị. Tác phẩm cung cấp những nội dung cơ bản
về tội phạm học - các khía cạnh xã hội học tội phạm: vai trò của các phương
tiện truyền thống liên quan đến tâm lý sợ hãi của người phạm tội: bàn về tội
phạm học cổ điển, một số đặc điểm của tội phạm, tội phạm học văn hóa; đặc
trưng của nạn nhân của tội phạm...
Cuốn “Criminology: A Sociological Introduction” (Tội phạm học: Tiếp

cận dưới giác độ xã hội học ) của các tác giả Eamonm Carrabine, Paul Iganski,
Maggy Lee, Ken Plummer, Nigel Nam, do Nhà xuất bản Routlrdge ấn hành
năm 2004 là tài liệu quan trọng được sử dụng trong hầu hết các khóa học hình
sự tại Anh. Nó bao gồm các nội dung: truyền thống quan trọng trong tội phạm
học, các học thuyết quan, điểm và sự phát triển trong giai đoạn hiện nay; các
quan niệm mới về tội phạm và kiểm soát tội phạm, mối quan hệ giữa hành vi
phạm tội và cảm xúc của con người,...; sự khác nhau về mức độ và phạm vi
của tội phạm, trong đó đề cập đến tội phạm tình dục, tội phạm về môi trường,
các tội xâm phạm quyền con người; các quan điểm trong lý thuyết hình sự;
một số vấn đề mới được đề cập: tồn cầu hóa tội phạm, tội phạm ảo trong
không gian mạng... Tác phẩm với nhiều bảng biểu, bản đồ, tóm tắt, các câu hỏi
17


tư duy phê phán, tài liệu tham khảo với chú

18


thích và thuật ngữ, phần tài liệu tham khảo, các web liên kết nên dễ tiếp cận,
theo dõi. Thông tin mở với các quan điểm, học thuyết phòng phú thúc đẩy tư
duy sáng tạo của người đọc.
Nội dung cuốn “Toward a Unified Criminology: Integrating
Asumptions about Crime, People and Scociety” (Hướng tới một ngành tội
phạm học thống nhất: Tích hợp các giả định về tội phạm, con người và xã
hội), của tác giả Robert Agnew, do Nhà xuất bản Đại học Newyork ấn hành
năm 2011 trên cơ sở xây dựng một số giả định cơ bản về bản chất tội phạm, ý
chí tự do, bản chất con người và xã hội, trả lời cho câu hỏi: “Tại sao người ta
phạm tội, làm sao để kiểm soát tội phạm?”. Trong tác phẩm này tác giả đã so
sánh, đánh giá các giả thuyết dựa trên các nghiên cứu cho rằng những giả định

tội phạm học, nguyên nhân tội phạm, phương pháp thu thập và phân tích dữ
liệu... đó là hạn chế vì vậy làm mất đi hiệu quả phịng ngừa và kiểm sốt tội
phạm. Robert Agnew đã đề xuất các giả định thay thế, các lý thuyết quan
trọng của tội phạm học với mục tiêu đặt nền móng cho sự nghiên cứu thống
nhất tội phạm học tạo khả năng tốt hơn để lý giải tồn diện hơn về tội phạm.
Bên cạnh đó, việc xem xét mối liên hệ giữa tâm sinh lý và khả năng
phạm tội của con người là vấn đề rất được quan tâm khi bàn về nguyên nhân
của tội phạm. Theo nhà tội phạm học người Ý Cesare Lombroso (1835 1909), người từng là một bác sỹ trong quân đội Ý thì đặc điểm nhận dạng
của người phạm tội thường là râu rậm, trán hói, mũi to...; cùng với ơng là
nhiều nhà khoa học khác cũng cho rằng những đặc điểm nhận dạng của một
người quyết định tới khả năng phạm tội của anh ta. Ngày nay, bằng những
chứng cứ khoa học, ngành tội phạm học ít nhiều phủ nhận những lập luận
trên vì bản chất con người là mơi trường và giáo dục quyết định. Năm 2013,
tác giả

Adrian Raine người Anh hiện là giáo sư trường Đại học bang

Pennysylvania, Mỹ đã cho ra mắt một cuốn sách bàn về mối liên hệ giữa tâm
sinh lý và khả năng phạm tội của con người “The Anatomy of Violence”, do
nhà xuất bản Pantheon Books ấn hành và trước đó năm 1993 đã có cuốn
19