Tài liệu Sự tham gia của Cộng đồng trong Giao thông Nông thôn - Chương trình tiếp cận Cộng đồng Đông Nam Á SEACAP 15 doc

Sự tham gia của Cộng đồng trong Giao thông
Nông thôn - Chương trình tiếp cận Cộng đồng
Đông Nam Á SEACAP 15
ChươngtrìnhTiếpcậnCộngđồngĐôngNamá
SEACAP15


SựthamgiacủaCộngđồng
trongGiaothôngNôngthôn
NhữngVấnđềvềĐóng gópvàThamgiaởViệtNam


Báo cáo Cuối cùng
Tháng 5, 2005
















Công ty Tư vấn Mekong Economics
24 Trấn Vũ, Hà Nội, Việt Nam
Tel/ Fax: 84 4 7162177
Email:
Website: www.mekongeconomics.com





ii
QuyđổiNgoạitệ
Đơnvịtiềntệ=TiềnđồngViệtNam(VND)
Tỷgiá:1đôlaMỹ=15.701đồngViệtNam(tháng12năm2004)
Cáctừvàthuậtngữviếttắt

ADB NgânhàngPháttriểnChâuÁ
BanQLDA BanQuảnlýDựán
BanQLDA18 BanQuảnlýDựánphụtráchDựánGiaothôngNôngthôn2
BanQLDA5 BanQuảnlýDựánphụtráchDựánGiaothôngNôngthôn
3
Cơ sở hạ tầng
nôngthôn
Cơsởhạtầngnôngthônbaogồmđườngnôngthôn,cungcấpnướcnôngthôn,thuỷlợi,cơs ởhạ
tầngxãhội(ytế,giáodục)vàchợnôngthôn
DFID

BộPháttriểnQuốctếAnh
Giao thông
nôngthôn
Đượcđịnhnghĩalàsựdichuyểnngườivàhànghoáởcấphuyệnvàcấpxã.ChuyênngànhGiao
thôngnôngthôn có thể chiarabaloạinhỏsau:cơ
sởhạtầng(đườngsá,cầu,đường thu ỷ và
cảng),phươngtiệnvậnchuyểnvàconngười.TheoQuyếtđịnh167vềquảnlýmạnglướiđường,
giaothôngnôngthônđượccáccánbộcấphuy
ệnvàxãquảnlý(DFID,SRNIP2003).
GTNT2,GTNT3 DựánGiaothôngNôngthôn2,3
GTVT Giaothôngvậntải
ILO TổchứcLaođộngQuốctế
JBIC NgânhàngHợptácQuốctếNhậtBản
HPM Dự
ánPháttriểnHàGiangchoDântộcThiểusố(IFAD)
Nghịđịnh29 Nghịđịnhsố29/1998/NĐ‐CPcủaChínhphủvềQuychếDânchủCơsở
NGO TổchứcphiChínhphủ
Quyếtđịnh585 Quyếtđịnhcủatỉnh
VĩnhLongvềphípháttriểngiaothôngnôngthôn
PAC QuanhệđốitácTrợgiúpcácXãnghèonhất
PERĐánhgiáChitiêuCông
PIM SổtayHướngdẫnThựchiệnDựán
SàoĐơnvịđodiệntích,
tươngđươngvới360m²
SEACAP ChươngtrìnhTiếpcậnCộngđồngĐôngNamÁ
TDSI ViệnChiếnlượcvàPháttriểnGiaothôngVậntải
UBND UỷbanNhândân
UNDP ChươngtrìnhPháttriểnLiênHi
ệpquốc
VLSSĐiềutraMứcsốngDâncưViệtNam

WB NgânhàngThếgiới
WSP Mộtcôngtytưvấnquảnlýquốct ếcùnglàmviệcvớiDựánGTNT2vềcácvấnđề
bảodưỡng
đường


iii
Lờicảmơn

Chúngtôixincảmơntấtcảnhữngngườiđãthamgiathựchiệndựánnày.
BàLêMinhNguyệt,từCrownAgents,ôngPhạmHảiBằngtừHalcrowGroup,vàbàNgô
ThịQuỳnhHoavàông
SimonLucas,từDFIDđãcungcấpchochúngtôinhữngthôngtin
banđầurấtcầnthiết,nhữnghướngdẫnvàphảnhồitrongbướcchuẩnbịcũngnhưhoàn
thiệnnghiêncứunày.Ông
HoàngCôngQuỹtừBanGiaothôngNôngthôn(BộGiaothông
Vậntải)đãgiúpđỡchúngtôirấtnhiềutrongviệclựachọnđịađiểmnghiêncứuthựcđịavà
liênhệvớicáccánbộgiaothôngởcáctỉnhvàhuyện.
Chúng tôi cũng nhậnđược các tài liệu tham khảo cần thiết của Bộ Giao thông Vận tải,
OxfamAnh,OxfamHồngKông,BanQLDA5,BanQLDA18,ViệnChiếnlược
Pháttriển
GTVT,NgânhàngThếgiớivàWSPởHàNộicungcấp.Cácđồngnghiệpnàycũngđãbốtrí
thờigiangặpgỡchúngtôivàđónggópnhữngýkiếnhữuíchvềcácvấnđềthenchốttrong
giaothôngnôngthôn.

CáccánbộSởGiaothôngVậntảivàSởKếhoạchĐầutưcủatỉnhVĩnhLongvàtỉnhPhú
Thọ,vàcáccánbộPhòngCôngthương,PhòngKếhoạchvàTàichínhhuyệnTamBìnhvà
huyệnThanhSơnđãgiúpchúngtôirấtnhiềuvàđãmôtảhiệntrạnggiaothôngnôngthông
theoquanđiểmcủahọ. ChúngtôicũngrấtbiếtơncáccánbộcủacácxãLoanMỹ,Hoà
Hiệp,TấtThắngvàVinhTiềnvềsựhỗtrợtrongviệcbốtrísắpxếpchochuyếncôngtáccho 

chúngtôi,cũngnhưlòngmếnkhách,sựcởimởtrongthảoluậnvềkinh
nghiệmcủađịa
phươngvớinhómnghiêncứu.
Nhómnghiêncứuxincảmơnrấtnhiềungườidânđịaphương,nhữngngườiđãlàmviệcrất
nghiêmtúcvớichúngtôivàđãchiasẻnhữngkiếnthức,quanđiểmvànhậnxét
củahọvề
cácvấnđềgiaothôngnôngthôn.Chúngtôichânthànhhivọngnghiêncứunàysẽlàmột
đónggóptíchcựcchosựcảithiệnđờisốngcủanhữngngườingh èonhấtởnôngthôn.
ChúngtôicũngxincảmơnnhữngphảnhồivànhậnxétcủaBộGiaothôngVậntải,Dựán
GiaothôngNôngthôn3,ViệnChiếnlượcPháttriểnGTVT,NgânhàngThếgiớivàWSP
và
ýkiếncủacácnhàtưvấnmàchúngtôiđãnhậnđượctrongbuổitrìnhbàycácpháthiệncủa
chúngtôi.
Nhómnghiênc ứucũngnhậnđượcsựhỗtrợvềmặthậucầnvàbiêntậptàiliệutừchịTrần
PhiYến,NguyễnThịVĩnhHà,HoàngThịThanhThuỳvàanhJustinBokorcủaCôngty
Tư
vấn Mekong Economics. Chị PhạmThị H ằng từ Công ty Tư vấn MekongEconomicsđã
giúpnhómnghiêncứubiêndịchvàhỗtrợhậucầntrongchuyếncôngtácthựcđịa.

NghiêncứuđượcthựchiệnbởiSyllaPahladsingh,NguyễnVănThụ,TrầnThịVânAnh,Lê
ThịMộng Phượng,và Lê Thu HuyềntừCôngtyTư vấn MekongEconomics.Haitrợlý 
nghiêncứuthựcđịa
đắclựclàPhùngThịYếnvàHoàngHoađãtrợgiúpthựchiệncáccuộc
phỏngvấnvàthuthậpthôngtinthựcđịaởtỉnhVĩnhLongvàPhúThọ.Chúngtôicũng
nhậnđược
sựtrợgiúpnghiêncứuc ủaanhHàThúcDũngởVĩnhLongvàanhTrầnTrung
HiếuởPhúThọ.


iv

Mụclục
TómtắtThựchiện vi
Khuyếnnghị x
1.Giớithiệu 1
2.TómtắtmộtsốvấnđềvềGTNTdựatrêntàiliệusẵncóvàcáccuộcphỏngvấnởHàNội 3
2.1Tómtắt
mộtsốvấnđềvềGTNTdựatrêntổngquantàiliệusẵncó 3
2.1.1Nhữngđónggópcủacộngđồng 3
2.1.2Sựthamgiacủacộngđồng 5
2.2TómtắtnhữngvấnđềvềGTNTdựa
trênnhữngcuộcphỏngvấntiếnhànhtạiHàNội 8

2.2.1Nhữngýkiếnvềđónggópcủacộngđồng 8
2.2.2Nhữngýkiếnvềsựthamgiacủacộngđồng 10
3.Đónggóptừcộngđồng:kinhnghiệmtừhaitỉnh 14
3.1Giớithiệu 14

3.2HệthốngđónggóptạitỉnhVĩnhLong 17

3.2.1LoạihìnhđónggóptạitỉnhVĩnhLong 17
3.2.2TácđộngcủanhữngkhoảnđónggópđốivớicuộcsốngcủangườidânVĩnhLong 19
3.3HệthốngđónggóptạitỉnhPhú
Thọ 21

3.
3.1
LoạihìnhđónggóptạitỉnhPhúThọ
21
3.3.2TácdụngcủanhữngđónggópnhằmnângcaođờisốngcủangườidânởtỉnhPhúThọ 23
3.4Sosánhvớitỉnhkhácvềđónggópcủacộngđồng 25

4.Sựthamgiacủacộ
ngđồng:kinhnghiệmcủahaitỉnh .26
4.1Bốicảnh 26
4.2.NhữngpháthiệnliênquantớisựthamgiacủacộngđồngởtỉnhVĩnhLong 28
4.3Nhữngpháthiệnliênquantớisựtham
giacủacộngđồngởtỉnhPhúThọ 28
4.4Sosánhsựthamgiacủacộngđồngvớicáctỉnhkhác 29
5.Thảoluậnvềnhữngpháthiệnvàkhuyếnnghị 30
5.1Đónggópcủacộngđồ
ng 30
5.2Sựthamgiacủacộngđồng 34
Tàiliệuthamkhảo 38
Phụlục1:ĐiềukhoảnThamchiếu
Phụlục2:Danhsáchnhữngngườiđượcphỏngvấn
Phụlục3:Phươngphápnghiên
cứu
Phụlục4:Sốliệuthốngkêcủacácxãcủacácđịaphươngnghiêncứu
Phụlục5:Tổngquanvềđónggópdo1ngườiKhơmevà1ngườiKinhđónggóp(Vĩnh
Long)
Phụlục6:Nghiêncứutrườnghợp“khôngđềnbùchotàisảnbịmất”
Phụlục7:Kinhn
g
hiệm
q
uốctếvềsựtham
g
iacủacộn
g
đồn
g




v

Hộp


Hộp3.1: NghiêncứuđiểnhìnhvềanhN.B.Q.,chưalậpgiađình,33tuổi(nôngdân
nghèo
)
Hộp3.2: Khôngcóđềnbùchotàisảnbịmất
Hộp3.3: Hỗtrợchotàisảnbịmất
Hộp3.4: XâydựngđườngthôntrảinhựatạixãTấtThắng
Hộp4.1: Những
ràocảnhạnchếtăngcườngsựthamgiacủacộngđồngvàoviệcxây
dựngcácconđườngchoxecơgiới


Bảng


Bảng2.1: ĐềxuấtmứcđầutưcủaChínhphủgiaothôngnôngthôncủam ỗivùng
Bảng2.2: NguyênnhânsựthamgiayếukémcủacộngđồngđốivớiGTnôngthôn
Bảng3.1:
HìnhthứcvàlượngđónggóphàngnămtạiVĩnhLong
Bảng3.2:
HìnhthứcvàlượngđónggóphàngnămtạiPhúThọ
Bảng3.3:
Đónggópxâydựngđườngôtôvàxehaibánh

Bảng3.4:
SốlượngvàhìnhthứcđónggópgiaothôngnôngthôntạitỉnhVĩnhLong
Bảng3.5: Nhữngloạiđónggóptheotừngloạiđường:vídụtạixãTấtThắng
Bảng4.1: Bảngsosánhsựthamgiacủacộngđồngvàocácconđườngchoxecơgiớivà
conđườngchoxehaibánh
hai bánh


Ảnh


Ảnh
3.1: XómBưởng(PhúThọ)
Ảnh3.2: Mộtconđườngôtô(củaDựánGTNT2)ởVĩnhLong
Picture3.3: Mộtconđườngđalcủaấp(tỉnhVĩnhLong)
Picture3.4: GiađìnhchủngôinhànàyđãmấtmảnhđấtchoviệcxâydựngđườngcủaDự
ánGTNT2.Họđãphảisốngbêncạnhđường.
Ảnh3.5: Đạpxequamộtlògạchgiacôngnằmcạnhconđườngcủatỉnh(tỉnhPhúThọ)
Ảnh4.1: NgườidânđịaphươngchỉchonhómnghiêncứuđoạnđườngdoNgânhang
Thếgiớicấpvốnnhưngkhôngổnđịnhvàđánglẽraphảicómộtđườngống
cống(tỉnhPhúThọ)
Ảnh5.1: Đàođểcócácvậtliệuxâydựngngaytạiđịaphươngrõrànglàm ảnhhưởng
tớimôitrường
Ảnh5.2: VănphòngUBNDxãcóthểcungcấpthôngtinquantrọngchonhândânxã
(xãHoàHiệp)
Ảnh5.3: BảngthôngbáomàuxanhgiảithíchQuychếDânchủCấpCơsở(vănphòng
UBNDxãHoàHiệp)
Ảnh5.4: PhụnữdântộcthiểusốởxãVinhTiền





vi
TómtắtThựchiện

Mục tiêu nghiên cứu chính của Chương trình Tiếp cận CộngđồngĐông Nam Á 15
(SEACAP15)làđánhgiáhìnhthứcvàmứcđộđónggópcủangườidânđịaphương(tronglĩnh
vựcgiaothôngvà
cáclĩnhvựckhác)cũngnhưnhữngtácđộngcủacáckhoảnđónggópnàyđối
vớiđờisốngnhândânđịaphương.Bêncạnhđó,chúngtôicũngxemxétvaitròthamgiacủa
cộngđồngđịaphươngtronggiaothôngnôngthônvàđềxuấtcáckhuyếnnghịđểtăngcường
sựthamgiacủangườidânđịaph ươngvàđểtăngthêmcơhộicóviệclàmchongườidânđịa
phươngtrongvi
ệcpháttriểngiaothôngnôngthôn.Điềutrathựctếđượctiếnhànhtạicácxã
LoanMỹvàHoàHiệptỉnhVĩnhLong,TấtThắngvàVinhTiềntỉnhPhúThọ(xemchitiếttrong
phụlục3).

Mộtsốpháthiệnvềviệcđónggópxâydựngđườnggiaothôngnôngthôncủacộngđồng

Dothunhậpbìnhquâncủanhữngngườiđượcphỏngvấnthấp,cáchìnhthứ
cđónggópvà
tổngmứcphíđóngchođịaphươngmàhọphảinộpthựcsựlàcao.Nóichungphígiaothông
nôngthônvàthuỷl ợiđượcđánhgiálàcaoởVĩnhLong.NgườidântạiPhúTh
ọthấyrằnghọc
phí,phíxâydựngtrườngvàphígiaothôngnôngthôn(cảitạođườngthôn)lànhữngloạiphí
nặngnhất.Tuynhiênđiềuđókhôngcónghĩalàhọkhôngsẵnlòngđónggópchosựpháttriển
củagiaothôngnôngthôn.Đơngiảnchỉvìđiềukiệnkinhtếcủahọ(rất)thấp.Tấtcảnhững
ngườiđượcphỏngvấnđềuchorằnggiaothôngnôngthônrấtquantrọng.Vàvớihọ,nângcấp

đườngthôncònquantrọnghơncảitạođườngxã.

Cómộtsốy ếutốhoàncảnhquyếtđịnhcơchếđónggópcho giaothôngnôngthôn.Nh
ữngyếu
tốnàybaogồmmôitrường(thídụnúi,thuỷvăn),kinhtế‐xãhội(thídụsựđóinghèo,tỷlệ
dânsố)vàcácyếutốchínhtrị‐hànhchính(nghịđịnh,quyếtđịnhcủatỉnh).
Mỗitỉnhcónhững
chínhsáchriêngđểthựchiệnchínhsách“nhànướcvànhândâncùnglàm”.Chínhsáchnày
đượcápdụngđốivớiđườnglàngởgiaothôngnôngthôn.

Nghiêncứunàykhẳngđịnhrằngđóng
gópc ủacộngđồngđượcthựchiệntheotỷlệxácđịnh
hoặccốđịnh. Đồngthời,cũngcầnlưuýrằngcơchếđónggópcònrấtphứctạp,tỷlệđónggóp
thayđổitu
ỳđiềukiệnthựctếcủatừngđịaphương.ThídụởVĩnhLongchínhquyềntỉnhchỉ
cấp30%tổngchiphílàmđườngthôn.Phầncònlạiphảidodânđịaphươngđónggóp.
Tuy
nhiênchínhquyềntỉnhcũnghỗtrợcaohơnchocácxã(nghèo)Khơme(50%).Chínhquyềntỉnh
PhúThọhỗtrợvậtliệuxâydựngsẵncót ạiđịaphương(ximăngvàđáth
ải).Hơnnữaởcảhai
tỉnhđềudànhramộtsốngàycônglaođộngcôngích(khôngđượctrảtiền)chocáchoạtđộng
pháttriểnnôngthônkểcảgiaothôngnôngthôn.30%phíđónggópđượcphânbổchocáchoạt
độngtạicấphuyện;phầncònlại70%đượcphânbổchocáchoạtđộngcơsởhạtầngtạicấpxã.

Cùngvớinhữngđónggópđãđềcậpởtrên,tỉnhVĩnhlong
cóQuyếtđịnh(Quyếtđịnhsố585)
quyđịnhphípháttriểngiaothôngnôngthônhàngnămchotấtcảcáchộgiađình.Ngườidân
địaphươngởcảhaitỉnhđónggóplaođộngtìnhnguyện(khôngtrảcông)để
phátquangvàbảo
dưỡngtấtcảcácconđườngđiquađịaphươnghọ.Đốivớiđườngxãvàđườnghuyệnchỉthực

hiệnnhữngbảodưỡngnhỏ.


vii
Đối với việc nâng cấpđường thôn cho xe hai bánh (chỉ trong nội bộ thôn), người dânđịa
phươngđónggóptiềnmặt,laođộngcôngích,laođộngtựnguyệnvàvậtliệu.Khối lượng
vàsự
bốtríthayđổitheotừngđịaphương.ỞVĩnhLongngườidânđóngtiềnmặtdựatrêndiệntích
trồnglúa.Ngườidânnghèokhôngcóruộngđượcmiễn.ỞPhúThọ,tổngchiphíđểkhôiphục
đườngthônđượcchiarachosốngườihưởnglợikể cả ngườigiàvàtrẻemv.v.Điềuđócó
nghĩalàgiađìnhnhiềungườithìphảiđóngcaohơn.ỞPhúThọ,khôngcóchính
sáchmiễn
giảmchongườinghèovìtheoýkiếncủangườidânthìngườinghèocũngsửdụngvàđược
hưởnglợitừconđường.

Khómàđánhgiáđượchếttácđộngcủatoànb
ộcáckhoảnđónggópvàcầncónghiêncứuthêm
vềlĩnhvựcnày.Nóichung,nhưbanđầuđãchothấy,ngườidânđịaphươngrấtphấnkhởivề
cácdựánlàmđườngvàlợiíchtolớnmàđườngnôngthônsẽmanglại.Ýkiếncủaphụnữcho
biếtcuộcsốngcủahọđượccảithiệnnhờcóđườnggiaothôngnôngthôn.Họđượcgiảiphóng
sứclaođộngvàkhô ng
cònphảigồnggánhtrĩunặngnữa.Nhiềungườiphụnữđếntrạmytếđể
sinhnởthayvìsinhnởtạinhà.Việcđiđếnbệnhviện,rachợhayđếntrườnghọctrởnên
thuận
tiệnhơnnhiều,giảmđượcthờigianvàchiphí.Th ịtrườngcũngnhưbuônbánđượccảithiện.
Tuynhiênmọingườicũngbàytỏsựquantâmvềchấtlượngtrongtương
laicủanhữngcon
đườngrảicấpphốidànhchoxeôtôvìhọthấycácconđườngnàyxuốngcấpnhanhchóngtheo
thờigian.Cácnguồnlựcchoviệcbảodưỡngđịnhkỳtạiđịaphươnglạirấtít.Đâylàmốilocủa
củatấtcảcáclãnhđạohuyện,xãcũngnhưngườidânđịaphương.Nhiềuýkiếnchủyếutập

trungvềv ấnđềmôitrườngvàanninhnhưhiệntượngbụibặmvàđávăngtrúngngườikhiô
tôchạyqua.

Hậuquảcủaviệcđónggópvớingườinghèo

Cónhiềuhộnghèokhôngth
ểtrảđượcnợsaukhidựánlàmđườngthônhoànthànhhaykhông
thểđóngtiềnđầutưchodựáncảitạođườngthônchoxehaibánhmàhọmuốncó(tạixãHoà
Hiệp,consốnàyđượcướclượ
nglàkhoảng20‐30%sốhộ
1
).Cáchộnàyphảivaytiềnvớilãi
suấtcaođểtrảnợ.Nếukhôngcánbộxãsẽtừch ốikhôngchohọđượchưởngmộtsốdịchvụ
quantrọng(thídụviệcvayvốnngânhàng).Thựctếcách ộkhôngđủnănglựctàichínhđể
thamgiađãlàmchậmtiếnđộcáchoạtđộngpháttriểngiaothôngnôngthônđịaphươnglạibởi
vìdựánchỉcóthểtiếptụcnế
utấtcảnhữngngườihưởnglợicókhảnăngđónggóp.

Mộtsốpháthiệnliênquanđếnvấnđềđềnbùtáiđịnhcư

Vềviệcxâydựngđườngôtôliênxã,huyệndohuyện
hoặctỉnhlàmchủđầutư,mộtsốít
2
các
hộbịảnhhưởnggiántiếpđếnđờisốngdomấttàisản(đấtđai,câycốihoặcthậmchícảnhàcủa
họ)màkhôngđượcbồithường.Việcbịmấttàisảncộngvớicácvấnđềkhácnhưbệnhtậtngày
càngảnhhưởng đến họ.Theoýkiếncủamộtsốcánbộlãnhđạotỉnhchobiết,tỉnhkhôngcóchi
phíbồithường.Họnóir ằngnếungười dânthậtsựmuốncóđườnghuyện,đườngxã,dânph
ải
chấpnhậnrằngsẽkhôngcótiềnbồithường.HơnnữaHộiđồngNhândânTỉnhthườngkhông

phêduyệtchiphítáiđịnhcưchocác dựáncódư
ới10hộdânbịảnhhưởng.Nhìnchung,với

1
Dựavàophỏngvấntrưởngthôn,xãHoàHiệp,HuyệnTamBình,tỉnhVĩnhLong
2
SốliệuướctínhmỗixãGTNT2có10hộgiađình:trêntổngsố1683hộtạixãHoàHiệp;và2634hộtạixãLoanMỹ;dựavàophỏng
vấnlãnhđạoxãvàtrưởngthôn

viii
dựánlàmđườngdoNgânhàngThếgiớitàitrợ,chínhsáchđềnbùcủanhàtàitrợchonhững
hộchịuảnhhưởngđượcquyđịnhrõràng,vàhọthấyhọđượcđềnbùthoảđáng.

Mộtđiềuquan
trọnglàcáccánbộdựánvàcác nhàtàitrợcầnquantâm đầyđủđếncáchộdân
bịảnhhư
ởng này,nhữngngườihoặcbịảnhhưởngxấudođượcđềnbùíthoặckhôngthểđóng
gópchocácdựáncảitạođườngthôn.Cầncónhữngchiếnlượcphùhợphơnđểgiúpđỡhọvì

chủyếuhọthuộcnhữnghộrấtnghèo.

Liênquanđếnvấnđềnày,chínhphủđangtìmgiảiphápnhằmgiảmbớtgánhnặngchongười
nghèo.Thídụ,cáchộnghèongườiKhơmeởtỉnh
VĩnhLongđãđượcmiễnthuếsửdụngđất
hàngnămvàđónggóplaođộngcôngíchtừnăm2002.ỞPhúThọkhôngcóphípháttriểngia o
thôngnôngthônvìngườidânhầunhưkhôngcókhảnăngđónggópbằngtiềnmặt.

Mộtsốpháthiệnvềsựthamgiacủangườidânđốivớiđườnggiaothôngdocấptỉnh,huyện
làmchủđầutưvàkinhphídonhànướchoặct ổ
chứcquốctếtàitrợ


Việcthamgiacủacộngđồngbịhạnchếtrongcácdựánđườngôtôgiaothôngnôngthôndo
chínhphủtàitrợ(trừChươngtrình135).Nguyênnhânchủyếulàdokhôngcó
cơchếthamgia.
PháthiệnnàycũngđượcxácnhậnbởiđasốnhữngngườiđượcphỏngvấntạiHàNộivàtừ
nghiêncứutàiliệuhiệncó(xemthêmchương2).Việcchia
sẻthôngtinvềdựáncònrấthạn
chếngaytừgiaiđoạnchuẩnbịd ựán.Thôngtinmàngườidânđượccungcấpchủyếulàgiải
phóngmặtbằnghoặc kêu gọihiếnđấ
t.Trongđasốcáccuộc phỏngvấnvớingườidânđịa
phương(trừdựánđườngcấpphốidoNgânhàngThếgiớitàitrợởxãVinhTiền),ngườidân
địaphươngđãkhôngđượccungcấpnhữngthôngtincơbảnvềcácdựánđườngôtôcấpphối
nôngthônởđịaphươnghọ.Ngườidânđịaphương‘’thamgia”theokiểuhọlàmviệcchocác
dựánnàyvàđượctrảtiền
công.Cácnhàthầuthuêcáclaođộngnam/nữđịaphươngtừcáchộ
nghèođểlàmđườngvàhọđượctrảlươngtheongàynhưnhau.

Ngườidânđịaphươngmuốnrằngvaitròcủahọtrongcácdựánđườngô
tô(liênxã,huyện)
đượctănglên.Họnóirằnghọlànhữngngườiđầu tiên đượchưởnglợitừconđườngvàhọ
cũnglànhữngngười có liênquanchặtchẽ nhất tớichấtlượngvàsựbềnvữngcủacáccon
đườngnày.Họmuốnthamgiatr
ực tiếpvàoviệcthiếtkếvàgiámsátthicôngcácconđường
này.Hiệntại,việcgiámsátdogiámsátviêndựánvàcánbộgiaothôngxãthựchiện.Việcáp
dụnggiámsátcủađịaphươ
ngcầncóvốnđểđàotạovàmộtkhoảnlươngnhỏchongườigiám
sát.

Cánbộtỉnhvàhuyệnnóirằnghọtôntrọngnhucầucủangườidânđịaphươngnhưngnghi
ngờ

nănglựccủangườidânđịaphươngtrongviệcthamgiatrựctiếpvàogiámsátđườngôtônông
thôn.Họchorằngngườidânđịaphươngkhôngcókiếnthứcvàtrìnhđộkỹthuật.
Tuynhiênhọ
cũngnóirằngngườidânđịaphươngcóquyềnkhiếunạivềnhữngđiểmsailầm.Nhưngmặt
khác,họxácnhậnrằngngườidânđịaphươngcóthểthamgiahi
ệuquảvàthànhthạovàoviệc
thicôngvàquảnlýđườngthôndànhchoxehaibánh.Cáccánbộlãnhđạothấyrằnghọđãthực
hiệntốtQuychếdânchủcơsở.Họkhô ngthấy
cónhucầuhoặckhôngcótiềnđểlàmviệctheo
cáchcósựthamgianhiềuhơncủangườidân.Dođó,nhữnghướngdẫnvềdựáncósựtham
gia–bêncạnhviệcthiếu tínhthựctế–đãkhôngđượcsửdụng


ix
Rõrànglàviệccấpthêmvốnvàhỗtrợchuyênmônlàvấnđềquantrọngnếucảchínhphủvà
nhàtàitrợquantâmthậtsựđếnphươngpháptiếpcậncósựthamgiacủangười
dânchosự
pháttriểngiaothôngnôngthôn.

Cácpháthiệntừbáocáonàyxácnhậnviệcthiếunhữnghướngdẫnđơngiảnvàrõràngchocác
cánbộDựánGTNT2vềlậpkếhoạch
vàquảnlýcós ựthamgia.Cácsổtaythựchiêndựán
khôngđượccánbộdựánsửdụngbởivìnhữngtàiliệunàykhôngthựctếvàkhôngrõràng.
Cầnphảilàmrõtráchnhiệ
m,kếtquảvàkếthợpnhữngđiềunàyvàocôngviệchiệntạicủacán
bộdựán.Lãnhđạotỉnhnóirằnghọthíchlàmviệctheocácthủtụccủatỉnhhơn
làtheothủtục
củaDựánGTNT2.Họcũngđềcập rằnghọthiếucácnguồnlựcđểlàmviệctheocáchthứccó
sựthamgianhiềuhơn.Cácbàihọcvềsựthamgiacủa
cộngđồngởPhilippinevàTháiLanchỉ

rarằngđểsựthamgiacólợivàhiệuquả,vaitròvàtráchnhiệmcủanhữngngườiđượchưởng
lợivàcáccơquanchínhphủtạiđịaphươngc
ầnphảiđượcxácđịnhrõràng,nếucóthểphải
đượcđồngýbằngvănbản(xemKinhnghiệmQuốctế,Phụlục7).

Mộtsốpháthiệnvềsựthamgiacủangười
dânđốvớiđườnggiaothôngdocấpxãlàmchủ
đầutưvàkinhphídodântựđónggóp

Đốil ậpvớicácđườngôtô(doDựánGTNT2tàitrợ),ngườidânđịaphươngthamgiatíchcực
vàoviệccảitạođườngthônchoxehaibánh.Nhưngkhôngphảiaicũngthamgiabìnhđẳng
nhưnhau.Ngườitanóirằngphụnữdothiếukiếnthứcvềkỹthuật,vàngườinghèodođịavị
thấpvàkiếnthứchạnchếcóxuhướngkhôngcótiếngnóitrọnglượngtrongcáccuộchọp.Mặt
khác,từphíangườinghèovàphụnữ,nhiềuýkiếnchorằ
ngchínhquyềnđịaphươngđưara
tiêuchílựachọnngườithamgiavàobangiámsátthườngcóxuhướngthiênvềnamgiớivà
nhữngngườicóchứcdanh.Bêncạnhđó,việcdựán
thiếuhoạtđộngđàotạonângcaonănglực
giamgiachongườinghèovàphụnữcũngđượcxemnhưmộtnguyênnhânhạnchếsựtham
giacủanhómxãhộinày.Dântộcthiểusốxemrakhôngphảilàchướngngạicơbảnchoviệc
thamgiabìnhđẳng.

Quyếtđịnhtạicáccuộchọpcấpthôncósựđạidiệncủatấtcảcáchộdân.Cácquyếtđịnh
được
thôngquabằnggiơtaybiểuquyết.Tuynhiênphụnữnóirằnghọcóítảnhhưởnghơntrong
cáccuộchọpnàybởivìviệclàmđườngđượcxemlàchuyệncủa“đànông”.

Bangiámsátthônphụtráchviệcgiámsátcáchoạt độngnângc ấpđườngchoxehaibánh.Ở
VĩnhLong,bannàylàmviệccùngvớinhàthầuđịaphương.Nhữngngườigiámsátởđâyđược
nhàthầu

hỗtrợmộtkhoảnkinhphínhỏtươngđươngvớitiềnăntrưa. ỞPhúThọ,ngườidân
tựlàmđườnggiaothôngthôn(chỉtrừmộtsốhoạtđộngphảithuênhưluđường,trộnximăng).
Cácthànhviêncủabangiámsátthônđượchuyệnđàotạocáckỹnăngcơbảnvềthicôngvà
giámsát,vàngườidânđịaphươngtrảgiámsátviênmộtkhoảntiềnnhỏmàhọtiếtkiệmđược
trongquátrìnhxâydựng.NgườidânởPhúThọđãđượcnângcaokiếnthứcthicôngđườngvà
cảmthấytựhàovàcótráchnhiệmvềnhữngconđường“củahọ”.

Mộtsốpháthiệ
nvềsựthamgiacủangườidântrongbảodưỡngđườnggiaothông

Tạicả2tỉnh,việcbảodưỡngđườnglàngchoxehaibánhdongườidântìnhnguyệnlàm.Mỗi
hộđượcphâncông
mộtđoạnđường.Nếubảodưỡngkhôngtốtxãsẽphạtnhữngngườiđó

x
bằngcáchkhôngchohưởngmộtsốdịchvụ.ỞVĩnhLongtrênmỗiđoạnđườngbêtông
dànhchoxehaibánhcóghitêncủahộgiađình.Điềuđógiúpngườitabiếtrõmình
phảibảodưỡngđoạnnào.Độdàicủađoạnđường
phụthuộcvàodiệntíchtrồnglúa
củahộgiađình.TạiPhúThọ,ngườidânápdụnghìnhthứcquảnlýtậpthể,nghĩalàcứ
địnhkỳ6tháng,hoặcvàođầunăm,
ngườidânđượchuyđộngphátquangcâycốibên
lềđườngvàduytubảodưỡng.Cônglaođộngnàyđượctínhvàongàycônglaođộng
xãhộicủacácthànhviêntrongđộtuổilaođộngtừ18đến60vớ
inamvàđến55vớinữ.

Việcbảodưỡngđườnggiaothôngliênxãliênhuyệnliêntỉnhđềudocôngtynhànước
đảmnhậnvớikinhphídonhànướccấphàngnăm.Tuy
nhiêntheosởgiaothôngtỉnh,
kinhphíthườngcấpkhôngđúngthờihạnvàkhôngđủ,chỉđápứngđược1/3nhucầu

cầnbảodưỡng.Đâycũnglàlýdonhiềuconđườngbịxuốngcấ
pnghiêmtrọng,đặcbiệt
làởtỉnhPhúThọ.

Mộttrongnhữngphươngángiảiquyếtvấnđềbảodưỡng(cụthểởđâylàđườngôtô)
vàtìnhtrạngthiếucôngănviệclàmởnông
thônlàlậpquỹbảodưỡngđườngbộ.Theo
Malmberg‐Calvo(1998),cấpmộtphầnvốnchocộngđồngnôngthônbảodưỡngmộtsố
conđườngđượclựachọncóthểlàgiảiphápt
ốt.Việcbốtríchiasẻkinhphígiữahiệp
hộibảo dưỡngđườngtưnhânvàquỹđườngbộphảiđượclậpthànhv ănbảngiữacác
bên.Quátrìnhnàycũngđòihỏiphải
cógiámsátkinhtếvàkỹthuậtđểđảmbảoviệcsử
dụngvốnmộtcáchhiệuquả(xemthêmPhụlục7:KinhnghiệmQuốctế).



xi
Kiếnnghị
Cáckiếnnghịtrongchươngnàyđượctrìnhbàylàm2nhómdựatheo2loạiđường,làđường
choxecơgiới(đườnghuyệnvàđườngxã)vàđườngchoxethôsơ(đườnglàng).

Đốivớiđườngchoxe
cơgiới,cáckiếnnghịđượcsắpxếptheocácvấnđềcụthểtươngứng
(trongphầnI)vềsựthamgiacủacộngđồng(A)vàbảodưỡngvàviệclàmnôngthôn(C).Ở
nghiêncứu
nàykhôngtìmthấybằngchứngvềcácvấnđềđónggópcủacộngđồngliênquan
đếnđườngcơgiới,dođókhôngđưaracáckiếnnghịvềlĩnhvựcnày(phầnI,mụcB).

Vớiđườ

ngchoxethôsơ,cáckiếnnghịđượctrìnhbàytheothứtự:(A)sựthamgiacủacộng
đồng;(B)sựđónggópcủacộngđồng;(C)bảodưỡngvàviệclàmnôngthôn;và(D)tácđộng
về
môitrường(phầnII).
I.Đườngcơgiới‐đườnghuyện,xã

A.Giảiquyếtcácvấnđềchínhvềsựthamgiacủacộngđồng

Vềvấnđề:Lậpkếhoạchvàquảnlýcósựthamgiacủangườidân

1. Nângcaonhậnthứcvàtă
ngcườnghoạtđộngnângcaohiểubiếtchungvềýnghĩaviệc
thamgiacủacộngđồngcủacácbênhữuquantrongdựánGTNT3(sựthamgiacủacộng
đồnghoàntoànkhôngđồng
nghĩavớisựđónggópcủacộngđồng).

2. Xemlạicácvănbảnquyđịnhvềvấnđềthamgiacủacộngđồngtrongphạmvidựán
GTNT2cũngnhưđơnvịtriểnkhai(Ban
quảnlýdựánGT18)vàcácnhàtàitrợđểđánh
giánhữngđiềucóthểhoặckhôngthểthựchiệnđượctrongbốicảnhcủadựánGTNT3
(nghĩalàđánhgiámụctiêuvànguồn
lựccủadựán).Rútrabàihọckinhnghiệmtừviệc
thựchiệndựánGTNT2.

3. Đơngiảnhoávàlàmrõcáchướngdẫncụthểvềlậpkếhoạchvàquản
lýdựáncósự
thamgiacủangườidân,chocáccánbộdựánGTNT3(dựavàođiểmthứ2).DựánGTNT
3cầncónhữnghướngdẫnđơngiảnvàthựctếvềlậpk
ếhoạchvàquảnlýdựáncósựtham
giacủacộngđồngnếudựánthựcsựmuốnápdụngphươngphápcósựthamgiacủadân

chúngvàogiaothôngnôngthôn.Đểcósựthamgiahiệ
uquảcủanhữngngườiđượchưởng
lợitừdựán,vaitròvàtráchnhiệmcủanhữngngườiđượchưởnglợitừconđường,của
chínhquyềnđịaphươngcũngnhưcácđơnvịd
ựáncầnđượcxácđịnhrõràng,bằngvăn
bản(nếucóthể).Vềkhíacạnhnày,kiếnnghịđưaralàdựánGTNT3nênthuêcánbộcókỹ
năngvềsựthamgiacủacộngđồ
ngđểhỗtrợchocáccánbộkỹthuậtởhuyệnvàxã.

4. Quảnlýdựánvàcáctổchứccótàitrợliênquancầnđưaracơchếrõrànggiámsátviệc
thựchiệnlậpkếhoạch
vàquảnlýcósựthamgiacủangườidânvàđảmbảorằngthông
tintừcộngđồngđịaphươngđượcsửdụngtrongviệcraquyếtđịnh.


xii
5. Từquanđiểmvềquảnlý,đơnvịgiaothôngcấphuyệnthựchiệnquảnlývàgiámsátmạng
lướigiaothôngvàsựthamgiacủacộngđồngvàomạnglướigiaothôngcó
thểtốthơnlà
đơnvịcấptỉnhhoặcđơnvịcấphuyệncóchứcn ăngchung.

6. Đưaracáchướngdẫnđểchuẩnbịcáckếhoạchgiaothôngđịaphươngrõràngvà
hợp
tìnhhợplýchocáctỉnh,huyệnvàxã(đẩymạnhthựchiệnchínhsáchcôngbằng).Điềunày
tránhviệccáctỉnhtựđưaracáctiêuchíhướngdẫnvàđảmbảor
ằngcácxãnghèovàkém
pháttriểnnhất(cácxãcómậtđộđườngchoxecơgiớivàthôsơthấpnhất)đượcưutiên
hơnvềphânbổnguồnvốn.DựánGTNT3cóthểlàmviệcvớicáctiêuchíphânbổnguồn
vốnvớiTDSI.


7. NhàtàitrợvàchínhphủViêtNamcầnthốngnhấtnộidungthamgiacủangườihưởnglợi,
như:

a. Thamgiatừkhâuxác
địnhnhucầutớikhâuđánhgiánghiệmthucuốicùngvàvận
hànhbảodưỡng
b. Kiểmsoáttàichínhvàhợpđồng
c. Đàotạotăngcườngnănglực
d. Hỗtrợkỹthu
ậtvàgiámsátthườngxuyên
e. Đảmbảo dânchủvàminhbạchtàichínhởđịaphươngtrongquátrìnhraquyết
định
f. Cósựhỗtrợcủachuyêngiapháttriểncộngđồngcóđủtrìnhđộvànăng
lực
Cácquyđịnhtrêncầnđượcthểchếhoábằngvănbảnvàcóhệthốnggiámsát.Đồngthờiphải
cóchiếnlượcrõràngvềsựthamgiacủacộngđồng:bắtđầutừđâu, kếtthúcởđâu,mụctiêulà
gì,cũngnhưcácquytrình,hoạtđộngvàbiệnphápđểđạtđượcmụctiêuđó.

Vấnđề:Sựthamgiacủacộngđồngnôngthôntrongcácdựánđườngchoxecơgi
ới

8. Chúý nhiềuhơntớiđờisốngvàkiếnthứccủangườidânđịaphương.Thamvấnkiến
thứccủangườidânđịaphươngtốthơn(bằngcáchliên
lạcvớibangiaothôngđịaphương)
vềmôitrường,thuỷhọcvànguyênliệulàmđường(vềsựsẵncó,sựphùhợpvàgiácả)sẽ
đưarađượcthiếtk ế đườngtốthơn.Việc
cósựthamgiacủadânchúngtronggiaiđoạn
giámsátvàbảodưỡngdựánđườngchoxecơ giớicũngrấtquantrọng.Cuốicùng,các
nghiêncứuvềảnhhưởngvàtácđộngcủacon
đườngtớiđờisốngcủangườidâncũngcần

đượcđưavàokhunglogiccủadựánGTNT3.

9. Chúýđặcbiệttớiviệcđiềuchỉnhthủtụchuyđộngsựthamgiacủ
angườidânđểnhững
ngườidânđịaphươngnghèoởcácvùngnúicũngcóthểthamgiavàocácdựánđường
nôngthôn.ThủtụchuyđộngsựthamgiacủangườidâncủadựánGTNT3cầntínhđến
đặcthùcủacácnhómyếuthếnhưđiềukiệnsốngkhắcnghiệtcủangườinghèo,đặcbiệtở
cácvùngnúi,mộtnămcóvàithángphảikiếmlươngthựctrongrừng.
Mongđợisựtham
giađầyđủcủanhữngnhómngườinàyvàocácdựánđườngnôngthônlàkhôngthựctếvì
ưutiênhàngđầucủahọlàthoảmãncácnhucầucơbản.

Vấnđề:Tráchnhiệ
mquảnlýđường


xiii
10. Giảithíchtráchnhiệmquảnlýđườngchongườidânđịaphương.Ngườidânđịaphương
rấttậntâmvớichấtlượngcácconđườngchạyquakhuvựccủahọnhưnghọc
ầnđượcbiết
đơnvịnào(tỉnh,huyện,xãhaydânđịaphương)chịutráchnhiệmvềtừngconđường.

11. CầnlưuýlàWBđãđưaracácđiểnhìnhvềsựthamgiacủacộ
ngđồngtronglĩnhvựcgiao
thông.WBchủtrươngchuyểngiaotráchnhiệmtớicấpđịaphươngvớilưuýlàviệcthực
hiệnphảiđượctiếnhànhvớinguồnlựcvà
cơchếkhuyếnkhíchthíchđángkếthợpvớiviệc
phânchiatráchnhiệmrõràng.Cáccơquanđịaphươngthựchiệntốtviệclậpkếhoạchvà
bảodưỡngcơsởhạtầngthườngcóhoặcnguồnlựchoặcbiệnphápkhuyếnkhíchviệcgánh
váctráchnhiệm.Việcphâncấpquảnlýcóhiệuquảyêucầu(i)códựtrữbanđầuvềphạm

vivà
điềukiệnmạnglướiởnôngthôn;(ii)sựphânđịnhtráchnhiệmtrongmạnglướinày
mộtcáchtoàndiện;(iii)cácthủtụcbảovệđườnggiaothôngđangthicôngkhôngcósự
thamgiacủađơ
nvịcótráchnhiệmbảodưỡngsaucùng(WB2005,trang1).Việcthựchiện
ởcácđiểnhìnhWBcũngkhácnhaugiữađườnggiaothông địaphương(docấpđịaphương
quảnlý)vàcácđườ
nggiaothôngcấpcaohơn,thườngtốtnhấtdotỉnhhoặchuyệnquảnlý
nhưngcũngđòihỏisựgiámsátvàđềnbùởđịaphương:“Dễthấynhấtlàcácconđườngxã
ho
ặcđườngnhỏởđịaphươngtốtnhấtdohộiđồngthônhoặccấptươngđươngtoànquyền
giámsát,cóthểchophépsựthamvấnkỹthuậtcủacánbộkỹthuậttạichínhquyềnđị
a
phươngnếucầnthiết.Vớicácconđườngởcấpcaohơn,đưarathủtụctưvấnngườidânvề
thiếtkếcáctiệníchđịaphươngkèmtheocácthủtụcđềnbùvàtái
địnhcưthoảđáng,sẽ
giảmthiểuđượcmâuthuẫntrongcáccộngđồngbịảnhhưởngđốivớicáccôngtrìnhcơsở
hạtầngmới”(nguồnđãdẫn,trang2)

Vấnđề:Chínhsáchđềnbù

12. Chínhphủvàcáctổchứctàitrợcầncónhiềunỗlựchơnđểhàihoàhoávàgiámsátviệc 
thựchiện chínhsáchđền bù.Việc giải quyết vấnđềthực hiệncác hướngdẫnđền bù
khôngnhấtquánlàđiềurấtcầnthiết.Việcthựchiệnkhácnhautuỳtheovịtrívàdựán.
Nhữngngườichịuảnhhưởngcủadựánkhôngbiếtrõhoặ
ckhôngbiếtcácquyềncủamình.
Vìthế,giámsátchặtchẽhơnviệcthựchiệnhướngdẫnvềđềnbùlàrấtcầnthiết.

13. DựánGTNT3nênnỗlựctrongviệ
cthựchiệnchínhsáchđềnbùmộtcáchđồngbộtheo 

nhữnghướngdẫnđãđượcthôngquavàkhôngnênchophépđịaphươngsửađổicác
hướngdẫnnày.DựánGTNT3cónhiệmvụquan
trọngtrướchếtlàbảođảmviệcđềnbù
đượcthựchiệntheocáchướngdẫnđãđượcthôngqua.DựánGTNT3cầntăngcườngnăng
lựcgiámsátđểđảm bảocácthủtụcvàhướngdẫnđềnbùđượcthựchiệntốthơndựán
GTNT2.

14. Cungcấpthôngtinrõràngvềviệcđềnbùchonhữngngườibịảnhhưởng:Thôngbáo
trướcchonhữngng
ườibịảnhhưởngvềdựánđườngsắptớithôngquaviệcchiasẻthông
tinliênquanvàtạocơhộigặpgỡđểnhữngngườibịảnhhưởngcủadựáncóthểbàytỏvấn
đềhọquantâmvớicácbênhữuquan.Bêncạnhcácbuổigặp,cóthểthôngbáocácchính
sáchđềnbùtrênbảngtinthôngbáoởnơicôngcộng.

15. Xâydựngdiễnđànđểngườidânđưa
raýkiếnvàkhiếunạivềvấnđềđềnbù(vídụ:bộ
phậntiếpdân,hộpthưgópý)


xiv
16. Cánbộđềnbùcủahuyệncầnthảoluậnvớihộgiađìnhvềcáchthứcđềnbù(nhưđấtđổi
đấthoặcđấtquyratiền).Cầnthôngbáobằngvănbảnvềgiácảđề
nbùvàtừngloại tàisản
vàmứcđộthiệthạicủatừnghộ.Quátrìnhkiểmkêtàisảnvàápgiáđềnbùcầncósựtham
giacủachínhcáchộbịảnhhưởng.


17. Đốivớicáchộnghèobịmấtđấtcanhtác,cánbộđềnbùcủahuyệncầnphốihợpvới
chínhquyềnđịaphươngthoảthuậnđềnbùbằngdiệntíchđấtsảnxuất
mới,đảmbảo

khôngđểcáchộbịmấtđấtdẫntớimấtkếsinhnhai.

18. Cácnhàtàitrợnêncóquỹbồithườngđểđẩynhanhtiếntrìnhdựán.Điềunàycòngiúp
chongườinghèođượ
chưởnglợivìchínhquyềnđịaphươnghiệnnayđangtránhđầutư
vàođườngmớivớicácquytrìnhđềnbùphứctạp.Chínhsáchđềnbùthựchiệncầnhàihoà
vớichínhsáchc
ủachínhphủđểtránhgâyrasựkhácbiệt.

Vấnđề:Kiếnthứccủangườiđịaphươngvềgiaothông

19. Khuyếnkhíchcộngđồngnôngthônchiasẻcáckiếnthứcvàtraođổikinhnghiệmv
ềvấn
đềgiaothôngnôngthônđểxâydựngnhữnghiểubiếtvềgiaothôngtíchcựcởcấplàng
xóm.Cộngđồngđịaphươngcũngđãtớithămvàhọchỏikinhnghiệmcáccộngđồng
khác 
vềphụchồiđườnglàng.DựánGTNT3cóthểhỗtrợthựchiệncácbuổitraođổivàhọchỏi
từcáckinhnghiệmnày.Sửdụngcácphươngtiệnchiasẻthôngtincủađịaphương(như
bảngthôngbáo).


B.Đểgiảiquyếtcácvấnđềvềsựđónggópcủacộngđồng

Vớiđườngchoxecơgiớikhôngcónhiềuvấnđềchínhvềđónggópcầnphảigiảiquyết.

Tuynhiên,cầnđưarahướngdẫnvềxácđịnhphạmvivàloạihoạtđộngthuộctráchnhiệmcủa
cộngđồng.Dựavàođó,chophépcộngđồngtựquyếtđịnhvềmứcvàdạ
ngđónggópchoviệc
duytubảodưỡng.Đểlàmđượcđiềunày,cầnđưaradanhsáchcácchiphíbảodưỡngvàsửa
chữaướctínhđểhỗtrợcộngđồngtrongviệctínhtoánmứcđộđónggópbềnvữngvàphùhợp

vớiđiềukiệnđịaphương.

C.Bảodưỡngvàviệclàmnôngthôn

20. DựánGTNT3khôngnêndựavàocáccamkếtcủatỉnhvềvấnđềbả
odưỡngđườngcho
xecơgiớivàđườngnôngthôn.DựánGTNT3cầnphốihợpvớitỉnhtìmramộtphương
pháptốiưu,trongđókếthợpgiaonhiệmvụsửachữ
anhỏchochínhquyềnđịaphương
vàsửachữalớnchođơnvịkỹthuậtđảmnhiệm.Chínhphủnêntạoquỹchoviệcbảo
dưỡngđườngnôngthônvàđườngcơgiới.Nêncó“quỹđường”
đểtrangtrảichiphíbảo
dưỡngchođườngcấpquốcgiavàtỉnhcũngnhưđườngnôngthônvàcơgiới.

21. Cungcấpmộtphầntàichínhchocáccộngđồngnôngthônquacácquỹđường
đốiv ới
việcbảodưỡngthủcôngcácphầnđượcchọncủađườngdựánGTNT3.Ngườidânđịa
phươngcóquyềnlợiđốivớichấtlượngđườngởđịaphươngvàhọcũngcho
biếthọsẵn
sàngtham giavào bảo dưỡngđườngnếuđược cấpkinh phí.Việc thành lập quỹbảo
dưỡngđườngdođólàlựachọntốtvìsẽgiảiquyếtđượchaivấ
nđềlớntronggiaothông

xv
nôngthônđólàbảodưỡngđường,đặcbiệtlàđườngcơgi ới,vàtìnhtrạngthiếuviệclàm
ởnôngthôn.

22. Bảođảmcácchủthicôngthuêngườiởđịaphươngthôngquacácthủtụcvà tiêu
chílựa 
chọnnhânsựđượccôngnhậnchínhthức.Điềunàycầnthựchiệnbằngviệcthêmđiều

khoảnvềhướngdẫnhợpđồngthuêlaođộngđểchắcchắnlàdânnghèođịaphươngđược
lựachọnđầutiênlàmviệctrongcáchoạtđộngdựánđườnggiaothôngliênquanđếnthiết
kế,giámsát,vàthicông.Việcthựchiệncáctiêuchílựachọnnhưưu
tiênngườinghèocó
thểđượcthựchiệnvớisựgópýcủacácnhàchứctráchtronglàng.

23. Tăngchitiêuchođườnggiaothôngnôngthôncósửdụnglaođộnglàmcôngmàphần
nhiềuphụ
nữcóthểlàm.Việcnàycóthểtaorathêmcơhộithunhậpchophụnữ.
II.Đườngchoxethôsơ(đườnglàng)

A.Đểgiảiquyếtcácvấnđềchínhvềsựthamgiacủacộngđồng

Vấnđề:DựánGTNT3chỉgiảiquyếtvấnđềvềđườngcơgiới

24. CầnđưavàohoạtđộngcủadựánGTNT3vi
ệcnângcấpđườnglàngchoxethôsơ.Giao
thông nông thôn cho người dânđịa phương còn bao gồm nhiều loạiđường không chỉ
đường cho xe cơ giới. Các loạiđường khác bao gồmđường cho xe
 thô sơ, loạiđường
thườngđượcưutiênhơnđườngcơgiới.

25. DựánGTNT3cóthểhọchỏikiếnthứccủangườidânđịaphươngvàkinhnghiệmthành
côngtrongviệcnângc
ấpđườnglàng.

B.Đểgiảiquyếtcácvấnđềvềsựđónggópcủacộngđồng

Vấnđề:Cácchínhsáchvàquyếtđịnhvềgiaothôngcủatỉnhđốivớichiếnlượcgiảmnghèo
26. Tưv

ấnchoUỷbanNhândântỉnh,phòng giaothôngvàphòngkếhoạchđầutưtỉnhđể
xemxétlạivàsửađổihệthốngđónggópchogiaothôngnôngthôn,trêncơsởcânnhắc
ảnhhưởngđốivới
đờisốngcủanhữngngười/nhữngxãnghèonhất.

27. Thảoluậnvớichínhquyềntỉnhvềviệcxemxétlạiphípháttriểngiaothôngnôngthôn
đượcuỷthácchotỉnh,đặcbiệ
tđốivớingườinghèovàxãnghèođãđónggópđángk ểcho
việcnângcấpđườnglàng.Hoặccácphínàycóthểđượcdùngđểtáiđầutưvàoviệcphục
hồiđườnglàng,đườngxethôsơ.Đồngth
ời,ngườidânđịaphươngcầnđượcthôngbáovề
việccácloạiphípháttriểngiaothôngnôngthônđangđượcsửdụngnhưthếnào.
28. Hỗtrợcácnhàchứctráchtỉnhtrongviệctìmnguồn
kinhphíhỗtrợcáchộgiađìnhnghèo
nhấtchocácdựánphụchồiđườnglàngtạicácxãnghèo.Ngườidânđịaphươngquantâm
nhiềuhơnđếnđườnglàngsovớiđườngchoxecơgiớinh ưngcáchộnghèonhấtthậmchí
khôngthiếtthavớicáchoạtđộngđódothiếunguồntàichính.


xvi
29. Khuyếnkhíchchínhquyềntỉnhtiếptụccảithiệncácchiếnlượcthúcđẩysựpháttriển
giaothôngnôn g thôncôngbằnghơnbằngcáchgiảmphầnđónggópvàogiaothôngnông
thôn
củacáchộnghèo.

C.BẢODƯỠNGĐƯỜNGVÀVIỆCLÀMCHONGƯỜIDÂNNÔNGTHÔN

30. Tưvấnchobangiámsátgiaothôngcủalàngbổsungthêmđiềukhoảnvềkhảnăngthuê
nhâncôngđịa
phươngkhikýhợpđồngvớicácchủthicôngđịaphươnglàmđườngchoxe

2bánh.Điềunàynhằmđảmbảolàngườinghèoởđịaphươngđượclựachọnđầutiênđề
làmviệctrongquátrìnhthi
côngđườngnôngthôn.

31. Dựángiaothôngnôngthôn3 cầncungcấptàichínhphụchồiđườngchoxe2bánhcho
cácnhóm hưởnglợi hoặccácxã nghèo (chẳng hạnbangiao thông làng). Người
dânđịa
phươngưutiênphụchồiđườnglàngchoxe2bánhhơnđườngcơgiớicấpxãhuyện.Đặc
biệtnhữngngườinghèosẽcólợitrựctiếpnhiềuhơntừviệcph
ụchồiđườngchoxethôsơ.
Cầnbànbạcvàthốngnhấtcáchsửdụngbấtcứkhoảntiếtkiệmnàotrướckhihoànthànhkế
hoạch.Nếuthốngnhấtcáckhoản
tiếtkiệmthuộcvềngườihưởnglợi,cầnđảmbảorằngcác
khoảntiếtkiệmđósẽđượcsửdụngchonhucầugiaothôngnôngthônhaycơsởhạtầng
chungkhác.(Xemcảkhuyếnnghị15)

D.TÁCĐỘNGMÔITRƯỜNG

32. Cầncónghiêncứuvềtácđộngmôitrườngcủaviệckhuyếnkhíchkhaithácvàsửdụng
nguyênliệuđịaphươngcho xâydựngđường nôngthôn.Nghiên
cứunàyđãtìmthấy
bằngchứngvềsựsuygi ảmchấtlượngmôitrườngnghiêmtrọngdọctheocácđườngởtỉnh
PhúThọ.







1
1.Giớithiệu

Cơsởhạtầnggiaothôngnôngthônlàmộtđiềukiệnti ênquyếtđểpháttriểnnôngthôn.ỞViệt
Nam,cảchínhquyềntrungươngvàlãnhđạođịaphươngđềuưutiênđầutưđườngnôngthôn
hơncácl
ĩnhvựckhác,dođườngsáđượcxemlàcơsởchocáchoạtđộngpháttriểnkhác.Ngân
hàngThếgiới(WB)vàBộPháttriểnQuốctếAnh(DFID)đãthamgiavàodựángiaothông
nôngthônởViệtNam
thôngquachươngtrìnhGiaothôngNôngthôn2(GTNT2),trongđóbao
gồmcấpvốnđầutưvàhỗtrợkỹthuậtđểtrợgiúpxâydựngchínhsáchgiaothôngnôngthôn.

HiệnnayDFIDđanghỗtrợviệcxâyd
ựngtácpháttriểnchínhsáchgiaothôngnôngthôn,trong
đóbaogồm:
1. ChiếnlượcGiaothôngNôngthônsửađổi;và
2. SổtayGiaothôngNôngthôncấpTỉnh.

Nghiêncứunàydựkiếnđượcsử
dụnglàmcơsởchoviệcthiếtkếdựánGTNT3hiệnđang
được xây dựng dựa trên cơ sở cung cấp thông tin cho cả vấnđềtrên.

Nghiêncứusẽchútrọngvàohailĩnhvựcliên
quanđếnnhaulà:

a)Sựđónggópcủacộngđồng
Đầutưđườngsátươngđốitốnkémhơnsovớicáckhoảnđầutưpháttriểnnôngthônkhác.Do
đó,lãnhđạođịaphươngthườngph
ảidựavàongânsáchđịaphươngđểtạovốnđầutư,trong
đócộngđồngđịaphươngđónggópmộtphầnquantrọngchoviệcxâydựngvàbảodưỡng

đườnggiaothôngnôngthôn.Mộtsốýkiếnlongạirằngviệcnàydẫnđếngánhnặngbấthợplý
đốivớingườinghèovàmứcđộcũngnhưảnhhưởngcủahệthốngnàyđốivớisinh
kếcủa
ngườinghèovẫnchưađượctìmhiểuđầyđủ.

b)Sựthamgiacủacộngđồng
ViệchoạchđịnhgiaothôngnôngthônởViệtNamđaphầnlàmộthoạtđộngcấptỉnh,
trongđó 
sựthamgiacủacánbộhuyệnvàxãchỉgiớihạnởviệcyêucầucấptrênđầutưvốn;trêncơsở
đánhgiánhucầucủacáccánbộlãnhđạo.Phươngpháptiếp
cậnnàyđượclặplạitrongviệclựa
chọn hướngtuyến,tiêu chuẩn xâydựng, nhàthầu, phươngpháp giámsátvàhệthống bảo
dưỡng.Tómlại,ítkhicósựthamvấn
haythamgiacủacộngđồngđịaphươngtrongquátrình
raquyếtđịnh.Vìvậycầnphảitìmhiểukỹhơnhệthốngraquyếtđịnhhiệntạihoạtđộngnhư
thếnàovàxácđị
nhcáclĩnhvựctrongđóviệctăngcườngsựthamgiasẽcólợichongườis ử
dụngvàngườiquảnlýthuộcchuyênngànhgiaothôngnôngthôn.

Mụctiêucủanghiêncứu:
1.
Xácđịnhcácloạiđónggópcủacộngđồngđịaphươngchogiaothông,vàảnhhưởng
củanóđếnđờisốngngườidân
2. Xácđịnhvaitròcủacộngđồngđịaphươngtrongviệcraquyết
địnhthuộclĩnhvựcgiao
thôngnôngthôn
3. Đểđạtđượcmụcđích1và2,nghiêncứusẽđưarakhuyếnnghịcácbiệnphápđểgiải
quyếtcácvấnđềchínhmàBộGiaothôngVậntảicó
thểxemxét
4. Ràsoátlạicáccơhộiviệclàmtronglĩnhvựcgiaothôngnôngthônởcấpxã.



2
NhómnghiêncứucủaSEACAPcũngđượcyêucầuxemxétcáckinhnghiệmquốctếcóliên
quanđếnsựthamgiacủacộngđồng(xemPhụlục7).
Phươngphápluậncủanghiêncứunàyđược
giảithíchtrongPhụlục.Nóingắngọn,giaiđoạn
đầucủanghiêncứuthựchiệnràsoáttoàndiệntổngquantàiliệuhiệncóliênquanđếnkinh
nghiệmvềsựthamgiavà
đónggópcủac ộngđồngởViệtNam(xemphầnTàiliệuThamkhảo).
Sauđó,nhómnghiêncứuthựchiện14buổiphỏngvấncáccánbộ,quanchứctừchínhphủ,các
tổchứ
cphichínhphủvàcácnhàtàitrợởHàNội(Chương2).
Giaiđoạnhaibaogồmviệctiếnhànhkhảosáttạibốnxã:mỗitỉnhhaixã:cácxãLoanMỹvà
HoàHiệp
thuộctỉnhVĩnhLongởkhuvựcĐồngbằngsôngCửuLongvàcácxãTấtThắngvà
VinhTiềnthuộctỉnhPhúThọởkhuvựcmiềnnúi phía bắc(Chương3và4).Việckh
ảosát
mangtínhđịnhtínhvàphươngphápnghiêncứuápdụngbaogồmphỏngvấnbáncấutrúc,
phỏngvấncánhânvàphỏngvấnnhóm,phântíchtìnhhuốngdựatrênvẽbảnđồ
cósựtham
gia,quansátvàđi.Mộtđiểmlưuýlà,dựánnàysẽkhôngthựchiệnnghiêncứuthựcđịađịnh
tínhvàchitiếtdoquymôcủadựánnhưđượcnêutrongđiềukho
ảnthamchiếulà“chủyếu
dựatrêncácnghiêncứuhiệntạivàthamvấnchuyêngiatronglĩnhvựcpháttriểncộngđồng,
giaothôngvàpháttriểnxãhội,vớiviệcnghiên
cứuthựcđịahạnchếđểđánhgiácácpháthiện
vàthửnghiệmkiếnnghị”(xemđiềukhoảnthamchiếu,trang1,phụlục1).Dovậy,nghiêncứu
thựcđịacủachúngtôit ậptrungvào4xãnêutrên.Chúngtôicũngnhấnmạnhsựhạnchếtrong
việcsuyrộngracáctỉnhkhácvàsẽthựchiệnsosánhgiữacáctỉnhnếucóthểthựchiệnđượcvà

phùhợp.
Giaiđoạnbavàbốncủanghiêncứuliênquanđếnviệctìmhiểucáckinhnghiệmquốctếcóliên
quankhácvềsựthamgiacủacộngđồng(phụlục)vàtrìnhbày
cácpháthiệnchính(Chương6)
choDựánGiaothôngNôngthôn3,BộGiaothôngVậntảivàcácnhàtàitrợ,sauđólàchuẩnbị
báocáocuốicùng.


3
2.Tómtắtmộtsốvấnđềvềgiaothôngnôngthôndựatrêntổngquantài
liệusẵncóvàcáccuộcphỏngvấntiếnhànhtạiHàNội
2.1Tómtắtmộtsốvấnđềvềgiaothôngnôngthôndựatrêntổngquantàiliệusẵncó

2.1.1Nhữngđónggópcủacộngđồng

Córấtnhiềunghiêncứuvềđónggópcủangườidânđịaphươngđốivớixâydựngcơsởhạ
tầngnôngthônnóichung.Nhữngvấnđềchínhthườ
ngrơivàohailoạidướiđây:
1. longạicủangườinôngdânvềloạihìnhvàgánhnặngđónggóp
2. thiếuthôngtin,sựphốihợpvàtheodõigiámsát

Longạicủa
ngườinôngdânvềloạihìnhvàgánhnặngđónggóp

Cáckhoảnđónggópvàphílà thànhphầnquantrọngcủangânsáchxã,thậmchínhiềukhi
lớnhơn ngânsáchtừtrênrótxuống.Mộtsốxãthunhữngkhoảnphímàsauđóchuyểntrực
tiếpvàohạchtoánthuchihiệntạicủaxã.Trênthựct ế,hầuhếtcácxãkhôngnắmvữngvềcác
loạiphívàđónggóptrừkhoảnt ổng10%chiphícôngtrình.Khôngaichắcchắntỉlệphầntrăm
nàydựavàotổngchiphídựánhaydựavàokinhphíxâydựng(BộKếHoạchĐầuTư,Chương
trìnhPháttriểnLiênHợpQuốc,Cơquanhợptáchỗtrợcácxãnghèonhất,2003).


Mộtsốdựánhạtầngcơsởnôngthôncótỉlệđónggópcốđịnh10%khôngtínhđếnlo ại
hình,quymôhaytínhchấtcủangânsách.Ởnhữ
ngnơikhichủđầutưlàcấphuyệnhaycấp
tỉnh,ngườidânthườngkhôngthoảimáivớiyêucầuđónggóp10%.Thựctrạngnàyngàycàng
phứctạpdothiếusựthamv
ấnvớicácbênhưởnglợivềloạihình,sốtiềnvàthờigianđónggóp,
đặcbiệttronggiaiđoạnthiếtkế,gâynênnhữngnghingờcủacácbênhưởnglợivềsựcông

bằngtrongcáchthứclàmviệc(BộKếHoạchĐầuTư,ChươngtrìnhpháttriểnLiênHợpQuốc,
Cơquanhợptáchỗtrợcácxãnghèonhất,2003).

Mộtsốnghiêncứu
3
chỉrarằnghệthốngtínhtoáncáckhoảnđónggópvàphíthườngkhó
hiểuvàkhôngminhbạch.Ngườinôngdânlongạivàkhônghiểuvềcáclo ạiphívàcáckhoản
đónggópmàhọphảinộp.Nhữngkhoảnđónggópvàphínàyphầnl ớndocáccấpđịaphương
quảnlývàkhôngdínhdánggìđếncácloạithuếquốcgia,vìthếrõràngtạorasựkhóhiểuvà
nghingờchongườidân.TrongnghiêncứuĐánhgiáchitiêucông(2000)nhữngngườiđượchỏi
chobiếtrằnghọkhôngrõhọphảinộpbaonhiêuchobấtcứkhoảnđónggópcụthểnào.
Họ
khôngthểxácminhmứccầnnộphayđặtcâuhỏichonhữngkhoảnđó.Vìthếrấtkhóđánhgiá
cáchộgiađìnhđãchibaonhiêutiền.NhữngsốliệutrongĐánhgiáchitiêucông
(2000)chỉra
rằngt ỷlệnhữngkhoảnđónggópvàphíchiếmtrongthunhậphàngnămnhữnghộnghèophải
nộpsaukhitrừthuếlớnhơncáchộgiàu. 

CácnghiêncứucủaNgânhàng
Thếgiới,BộTàiChính,TổchứcActionAid(2000)chỉrarằng:

3
TổchứcOxfamAnhvàIreland(1996);NguyễnMạnhHuân(1998);ActionAidViệtNam,2000;PER(2000)

4
a) ch ínhquyềnđịaphươngcómộtsốcáchtínhtoáncáckhoảnđónggópvàphí(dựatheo
đầunhâncông,phụnữ,sàođất
4
,theohộgiađình,theođầungười,vànhữngcáchkhác);
b) cósựkhácbiệtđángkểvềconsố,mứcđộvàcáchtínhtoáncácloạiphígiữacácxã(các
khoảnđónggópchínhthứchoặc“t ựnguyện”).Sựkhácbiệtnàyphátsinhdomỗicấphành
chínhdựavàonhữngchỉđạoởcấptrênvàthêmvàođóýkiếncủamình.Vìthếcácloạiphí
vàđónggópphảnánhmột
loạtcácquyếtđịnh,nghịđịnhvàpháplệnhcủacácc ấpchính
quyền.

Ngườiđược phỏngvấntrongNghiêncứuĐánhgiáchitiêucôngkhôngchorằngtấtcảcác
loạiphívà đónggóplà
không côngbằngnếunhưchúngg ắnliềnvớiviệccungcấpcácdịch
vụ(dịchvụtươngxứngvớiđồngtiềnbỏra).Mứchọcphítạitấtcảcácxãđều
nhưnhauvà
tuânthủtheoquyđịnhcủanhànước.Tuynhiêncónhữngkhoảnđónggópthêmliênquanđến
giáodụcđượcxemlàgánhnặngthựcsự.Nhữngkhoảnphíkhôngphổbiếnlà:
• phí
thuỷlợivìnókhôngliênquangìđếnlượngnướcngườidâncóthểsửdụng;
• phíkhuyếnnông‐quácaosovớidịchvụmàngườidânnhậnđược.

Ngườidânsẵnsàngđónggóp
nếucócácbiệnphápkhuyếnkhích.Mộtbiệnphápkhuyến
khíchdễthấylàviệckiểmsoátquátrìnhxâydựngvàcáckhoảnthuchitàichính(giámsát).
Mộtbiệnphápnữalà

giaonhữngkhoảnchidựkiếnchongườihưởnglợi,vớithoảthuậnrằng
bấtkỳnhữngkhoảnchinàocóthểtiếtkiệmđượcsaukhihoàntấtdựánsẽthuộcvềngười
hưởnglợi.Cáckhoảntiếtkiệmđượcsẽđượcdùngchocácnhucầuchungkhác.Nhữngbiện
phápnàyhiệnítđượcthựchiện.Ngườidânthườngphànnànvề“phícao”,“thiếuminh
bạch
trongtín htoán”và“gánhnặnglớnchonhữngngườihưởnglợinghèo”(BộKếHoạchĐầuTư,
ChươngtrìnhpháttriểnLiênHợpQuốc,Cơquanhợptáchỗtrợcácxãnghèonhất2003).Vídụ,
khiviệcquảnlýcáckhoảnđầutưchuyểnchocấpcơsở(thôn/xã),ngườidânrấtnhiệttìnhvà
sẵnsàngđónggóp(nhưChươngtrình135tạiTuyênQuang).

Thiếuthôngtin,phốihợpvàgiámsát

HầuhếtcáchộgiađìnhtrongNghiêncứuĐánhgiáchitiêucông(2000)khôngbiếtgìvề
ngânsáchxã(Đánhgiáchitiêucông2000).NghịđịnhcủaChínhphủsố29/1998/NĐ‐CP(Nghị
địnhDânchủcơsở)yêucầucáccánbộxãcôngkhaingânsáchvàcáckhoảnthựcchi.Córấtít
bằngchứngchứngtỏđiềunàyđượcthựchiện.Cánbộxãthườngcónhữngthôngtinchitiết
hơ
nhộgiađìnhcóđược.Đốivớihộgiađình,tínhtoánkhoảnphảinộplàquátrìnhrấtphức
tạp,khóhiểuvàdễnhầm.Điềunàycónghĩalàchỉ1‐2ngườitrongxãhi
ểuhếttấtcảcácloạiphí
vàbiếtchúngđượctínhtoán nhưthếnào.Tổng số tiềnđónggópcủamỗihộgiađìnhphụ
thuộcvào:tỉnh,huyện,xã,sốnhânkhẩu,sốhọc
sinhtronghộ,sốphụnữtronghộ,thunhập
củahộ;đủđiềukiệnđượcmiễntoànbộhaymộtphần.Tuynhiên,hướngdẫnmiễngiảmcũng
khôngphảilúcnàorõràng(
Đánhgiáchitiêucông2000).

Bêncạnhđó,cánbộđịaphươngcóthểcốg ắngđơngiảnhoáyêuc ầunộpvìhọchorằngcáchộ
giađìnhsẽkhônghiểuđượcnếuchianhỏchitiết
cáckhoảnphí.Cólẽđiềunàyđúngởmộtsố

khíacạnhnàođó,nhưng gộp nhữngkhoản phí khác nhaucủacácdịchvụ khácnhaucũng
khôngđemlạisựrõrànghơn.Ngoàirangaycảcánbộđịaphươngcũngsẽgặpkhókhănđể
hiểuhệthốngthucáckhoảnđónggóp(Đánhgiáchitiêucông 2000).

4
1sàotươngđươngvới360m2

5

Sựkếthợpgiữathiếuthôngtinvềcáckhoảnchicấpxãvàthiếuminhbạchtrongviệctính
toáncáckhoảnđónggópvàphítạorasựkhóhiểu.Thiếumộtcơchế
rõrànggiảiquyếtnhững
bấtbìnhliênquanđếnvấnđềnàycóthểlàmtìnhtrạngngàycàngxấuhơn(Mattner2004,Đánh
giáchitiêucông2000).

Thiếusựphốihợptrongnhữngtrườnghợ
pxãphảicùngmộtlúcthựchiệnnhiềudựántừ
cácnguồnngânsáchkhácnhau.Khôngcóminhchứngvềviệccósựphốihợpthựchiệngiữa
nhữngdựánnàyhoặ
ccóthamvấncủacácbênhưởnglợivềlậpk ếhoạchthờigianthựchiện
thíchhợp,trongkhichủthầucôngtrìnhphànnànvềviệcthiếuđónggópnhânlực(Shanksvà
các
cộngsự2003).

Mộtvấnđềnữalàtìnhtrạngthamnhũngvàchisaikhôngkiểmsoátđược,vìcánbộđịa
phươngbổsungnguồnthunhậpcòmcõicủahọbằngcáchthusaiquyđịnh
đốivớinhữngai
cótiền.Cùngvớinhữngvídụvềtìnhtrạngquảnlýhànhchínhyếukém,cónhữngbáocáocho
biếtcánbộđịaphươngbánđấtcôngbấthợpphápđểlàm
giàuchohọvàgiađình.Tìnhtrạng

nàytácđộngbấtlợinhấtchongườinghèo,khihọkhôngthểchitiềnđểbảovệquyềnlợicủa
mình.

Đồngthờichínhquyềntrungươngkhôngthể
giámsátcáccánbộđịaphươngvàbắtbuộchọ
tuânthủluậtvàcácquyđịnh.Cácvụviệcviphạmphápluậtvàcácthủtụcthườngquađimà
khôngcócácbiệnphápxửlýti
ếptheo(Mattner,2004,Shanksvàcáccộngsự,2003).

2.1.2Sựthamgiacủacộngđồng

Nhữngvấnđềliênquanđếnviệcthiếusựthamgiaquyếtđịnhcủacộngđồngtrongnhữngdự
ángiao
thôngnôngthôncơbảnvềcácvấnđềvềhànhchính,đónggópvàngânquỹ.Cácvấn
đềhànhchínhliênquanđếnviệcthựchiệnkhôngđồngbộNghịđinh29trêncảnước,sựtham
giamộtphần
củacộngđồngtrongcácdựánnôngthôn,thiếucánbộđịaphươngcónănglực,
nhữngkhókhănhànhchínhvàthựctế tại nhữngvùngnhấtđịnh,vàthamnhũng(xemcác
phầndưới).

Thứ hai, sựthamgia thườngđượchiểu là mứcđộđóng góp củacộngđồng và cán bộđịa
phương:“aiđónggópcàngnhiều,thamgiacàngnhiều.”Ngườidânđịaphươngthườngđược
yêucầu
đónggóp(tiêuchuẩn)dướidạngtựnguyệnnhưnhâncông(khôngtrảtiềncông),vật
liệuhaytiềnmặt.Mứcđộđónggóptuynhi ênkhôngphảilúcnàocũngtươngquanvớikhả
năng
cóthểnộpcủangườidânđịaphương.Ngoàira,họhầunhưkhôngbiếtvàkhôngđược
kiểmsoátviệcchitiêucáckhoảnmàhọđónggóp.

Thứba,vìchínhquyềnđịaphươngthiếunguồ

nlựcđểtạođiềukiệnchoviệcthamgiacủa
ngườidânvàoquátrìnhquyếtđịnh,cầnthiếtphảicóquỹhỗtrợtừcácnhàtàitrợchocáccơ
chếthamvấncộngđồngvà
đàotạotậphuấnchocánbộđịaphương,vàtheocácnghiêncứu,
điềunàycóthểcóảnhhưởngtíchcựcđếnviệcthamgiacủangườidânvàoquátrìnhquyết
định.

Phần
tiếptheosẽthảoluậnchitiếthơnvềbavấnđềnày.


6
Cácvấnđềhànhchính

HầuhếtcácbằngchứngchothấysựkhácbiệttrongviệcthựchiệnNghịđịnh29trêncảnước.
Nhữngtráchnhiệmhànhchínhkhôngrõràngvàthiếusựtrao
quyềnquyếtđịnhchohộiđồng
nhândânxãlàmphứctạpquátrìnhthựchiện.TrongmộtnghiêncứuvềdựánWB‐CBRIP,ít
thôngtinvềcácluậtđịnhmớiởcấpđịaphươnglàdo
nănglựcyếukémcủachínhquyềnđịa
phươngtrongviệcthựchiệnnghịđịnh,cũngcónghĩalànghịđịnhchưađượcthựcthiđầyđủ
(tưvấncủaOxfamHồngKông,2000).
VùngmiềnnúiphíabắcvàTâyNguyêncónhữngkhó
khănriêng,ởnhữngnơinàynghèođóivẫnlàmột vấnđềcấpbáchnênviệcthựchiệnNghị
định29gầnnhưchưađượctriểnkhai.

Vấnđềnàykhôngchỉphảnánh“bộmáyhànhchínhchậmchạp”màcònthểhiệnnhữngkhó
khăncụthể.Ởnhữngvùngnôngthônhẻolánhvàthưadân,việcphổbiếnthôngtin
haytạo
điềukiệnđểngườidânthamgiacòngặpnhiềutháchthứclớn.Ngoàira,vìnhữngvùngnông

thônthườngcómứcsốngthấp,ngườidânsẽthấykhókhănkhitham
giatíchcựcvàoquátrình
raquyếtđịnh(Mattner,2004).

Việcthiếuhướngdẫncụthểvàđơngiảnchongườidânđịaphươnghiểuphươngthứctham
giavàviệcthiếunăngl
ựclậpkếhoạchcósựthamgiacũngnhưphươngthứcquảnlýcủacác
cánbộcấphuyệnvàxãlàmhạnchếquátrìnhthamgiacủangườidânởcấpxã.Trongmộtsố
trườnghợp,cácxãnghèophảithựchiệnnhữngthủtụcthamgiavàoquátrìnhquyếtđịnhkhác
nhauchonhữngdựánkhácnhauởcùngmộtđịaphương,dẫnđếnsựphứctạp.

Sựthamvấncủangườidânđịaphươngvàcácnhómhưởnglợikhácthườngchỉdiễnramột
lầnởgiaiđoạnlựachọn(Shanks,A,BùiĐìnhToạivàcáccộngsự,2003).Mộtcáchlýtưởnglà
cácnhómthụhưỏngvàcácbênliênquannênthamgiavàotấtcảcácgiaiđoạncủaquátrình
quảnlýtừlậpkếhoạchđếntriểnkhaivàthựchiện
bảodưỡng(NghiêncứuchiếnlượcBộGiao
thôngVậntải,2000).

Cáccấpchínhquyềnđịaphươngthườngkhôngthểcungcấpcácdịchvụvàphươngtiệnthoả
đángvớitiền
thuếvànhữngđónggópbắtbuộcvềnhânlựcvàtàichínhtrongnhữngdựáncơ
sởhạtầng.Ởmộtchừngmựcnàođó,đâylàdocơcấucủabộmáyhànhchínhkémhiệu
quảvà
cáccánbộđịaphươngthiếutrìnhđộchuyênmôncầnthiếtchovịtrícủamình.

Cácvịđạibiểuhộiđồngnhândânởđịaphươngyêucầutuânthủchínhsáchvàđòihỏithực
hiệ
ncôngbằng,đồngthờihọcũnglànhữngthànhviêncủacộngđồngđịaphương.Vìthế,họ
thườngphảichămchútđếncácmốiquanhệcánhânvàthựcthicácchínhsáchNhàn
ướctheo

cáchthứccóchọnlọc,đặcbiệtlàởnôngthôn.Chínhquyềntrungươngkhôngthểgiámsát
chínhquyềnđịaphươngmộtcáchchặtchẽ(Mattner,2004).
Nhữngvấnđềvềđónggóp

Sựthamgiatrongcácdựáncơsởhạtầngởnôngthônnóichungđượcthựchiệnchủ
yếuthôngquanhữngyêucầutiêuchuẩnvềđónggópcủacộngđồng,dướidạngtự
nguyệnnh
ưnhânlực(khôngtrảtiềncông),cungcấpđầuvàobằngnguyênvậtliệuhay
tàichính, chiếmkhoảng5‐20%tổngchiphíxâydựngvàthườngđượcápdụngmột

7
cáchthống nhấtchotất cảcác côngtrình (Shrank,A, BùiĐình Toạivàcác cộngsự,
2003).Điềunàyrõràngkhônggiốngvớiviệcthamgia.

Đánhgiáchitiêucôngpháthiệnrằngcác
khoảnđónggóptheoyêucầukhônggắn
liềnvớikhảnăngđónggóp.Vềvấnđềtổngsốtiềnphảinộp(cáckhoảnđónggóp,phí,
thuế)củaxãhội,báocáoĐánhgiáchi
tiêucông(2000)pháthiệnrằngtỷlệtrongthu
nhậpsaukhitrừthuếcủa
nhữngkhoảnđónggópvàphímànhữnghộnghèophảinộpcó
lúclớnhơncáchộgiàu
.Tuynhiênrấtkhóthuthậpthôngtinchínhxáccáchộgiađìnhđã
phảitrảbaonhiêuchothuế,phívàcácđónggópkhácvìrấtnhiềuhộgiađìnhkhông
chianhỏnhữngchiphínày.Tìmmối
liênhệtrựctiếpgiữakhảnăngthunhậpvànhững
chiphínàycóthểlàmộtcáchtrongtươnglailàmgiảmgánhnặngchongườinghèo.

Lýdohợplý củasựđónggóp
củacộngđồnglànhằmnângcaoquyềnsởhữucủađịa

phươngđốivớicôngtrình.Thựchiệncơchếbùđắpchiphívàthuphíngườisửdụng
cógiátrịtươngđươngnhau
nhưngcơchếthứnhấtđápứngđượcmụctiêulâudài
hướngtớihệthốngcungcấpdịchvụcôngbềnvững.Tuynhiêntrênthựctế,cáccánbộ
xãrấtkhógiảithíchcho
ngườidânđịaphươngnhữngthuậtngữvàđiềukiệncủahệ
thống,nhưrấtnhiềunhữngchươngtrìnhkháccũnggặpkhókhăntươngtựtrongquá
trìnhthựchiện(Shrank,
A,BùiĐìnhToạivàcáccộngsự,2003).

Nhữngvấnđềvềngânquỹ

Cáccơ quan phát triểnvàcác nhà tàitrợcóxu hướng nhấn mạnhcáchthứctăng
cườngcácbiệnpháptham
giacủangườidântrongcácchươngtrìnhpháttriểncủa
Nghịđịnh29.CácđánhgiátíchcựcvềquátrìnhthựchiệncủaNghịđịnh29nóichung
chỉrađượcnhữngtiếnbộtrongquá
trìnhlậpkếhoạchvànhữnglợiíchchongườidân.

Vídụ,đãcónhiềubáocáovềnhữngpháttriểntíchcựccủaChươngtrìnhpháttriển
vùngnúinôngthônViệtNam‐ThuỵĐi
ểntạiPhúThọvàSángkiếnQuảnlýthuỷlợicó
sựthamgiacủangườidândoChínhphủĐanMạchhỗtrợ.Ởcảhaitrườnghợptrên,
cácnhàtàitrợđãcungcấptàichính
xâydựngcáccơchếthamvấncộngđồngvàtập
huấnchocánbộđịaphươngđểtạođiềukiệnthuậnlợichoquátrìnhraquyếtđịnhcó
sự tham gia của người dân. Có th
ể nhận thấy rằng việc quản lý các nguồn lựcđịa
phươngởnhữngtỉnhnàyđãđượcnângcaođángkể,mặcdùkhôngrõmứcđộbền
vữngcủahệthốngnàythếnào

khicácnhàtàitrợngừnghỗtrợ(Mattner,2004).

Dosựkhanhiếmnguồnlựcsẵncótạiđịaphươngvàthiếuquỹhỗtrợ,sựthamgia
củangườidânrấtdễtrởthànhnhững
yêucầumangtínhhìnhthức.Cáccánbộđịa
phươngkhôngđượcthôngbáotốtvềnhữngquyđịnhcủaNghịđịnh29vàch ỉthông
báochongườidânsaukhiđãđưaranhữngquyếtđịnhchính.Ngoàira,
đặcbiệttạicác
khuvựcnôngthônhẻolánh,cánbộchịutráchnhiệmphảithựcthisựminhbạchvàsự
tham gia của người dân thường cóxuhướng kế thừa và tiế
p tục hiện trạng sẵn có
(Mattner,2004).

8

Cácvấn đềthamgiacộngđồngkháctừkinhnghiệmdựánWB‐CBRIPlàthiếucánbộ
huyđộngxãhộicónănglựcvàquátrìnhthamgiathốngnhất(OxfamHồngKông
2000vàDARD,MPT2003).
Cácdựánvàchươngtrìnhkhácnhausửdụngcácquátrình
khácnhau.Sựthamgiacộngđồngvẫnmangtínhhìnhthứctrongviệcxácđịnhnhu
cầuvàkếhoạchthựchiện.Nhữngnhómnghèonh
ấtvẫnrấtkhóphátbiểunhucầuvà
ưutiêncủahọ.Đồngthờicảdựáncủachínhphủvàđượctàitrợđềuchothấysựyếu
kémtrongviệcgiámsátthamgiavàh
ậuthuẫn.Bangiámsátthôncóítnănglựcdo
khôngđượcđàotạovàcóítquyền(báocáopháttriểnViệtNam2004).


2.2Tómtắtnhữngvấnđềvềgiaothôngnôngthôndựatrênnhữngcuộcphỏngvấn
tiếnhànhtạiHàNội


Nhómnghiêncứuđãphỏngvấncácđạidiệntừmộtsốc
ơquanchínhphủ,cơquantài
trợ và tổ chức phi chính phủ tại Hà Nội bao g ồm: Bộ Giao thông Vận tải, Tổ chức
OxfamAnhvàHongKong,BanQuảnlýDựánGiaothôngNôngthôn3
,BanQuảnlýDự
ánGiaothôngNôngthôn2,BanQLDA18,ViệnChiếnlượcvàPháttriểnGTVT,Ngânhàng
Thếgiới,vàCôngtytưvấnquốctếWSP
(xemphụlục1danhsáchtêncáccơquan).Phần
sauđâytrìnhbàymộtloạtnhữngýkiếncủanhữngngườiđượcphỏngvấnvềsựtham
giavàđónggópcủangườidânđốiv
ớigiaothôngnôngthôn.

2.2.1Nhữngýkiếnvềđónggópcủacộngđồng

Đángngạcnhiênlàcácýkiếnvềđónggópcủacộngđồngđốivớigiaothôngnôngthôn
rấtđadạng.Nh
ữngýkiếnliệtkêdướidâyđãđượcghilạivàđượcgiảithíchchitiết
hơnởdưới:
A.ʺđónggóplàmộtgánhnặngthêmchongườinghèoʺ
B.ʺhuyđộngnguồnlựctừcộ
ngđồngrấtkhóvìngườidâncònquánghèođểđónggópʺ
C.ʺngườinghèosẵnsàngđónggópnếuhọcóthểʺ
D.ʺnhữngngườirấtnghèoluôncóthểđónggópsứclaođộngcủamìnhʺ

A.ʺgánh
nặngthêmchongườinghèoʺ
Mộtngườiđượcphỏngvấnchorằngcơchếđónggópchưacôngbằng:ngườigiàucó
thểđónggópbằngtiềnhoặcbằnghìnhthứckhácnhưngngười
nghèokhông cósựlựa

chọnmàchỉcóthểđónggópbằngngàycônglaođộng.Vìngườingh èokhôngthểnộp
thuế, họ (bắt buộc) phảiđóng góp nhân côngđểthường xuyên bảo dưỡng tuyến
đường.Đâychínhlàmặttráicủasựthamgiacủacộngđồng.Đâylàmộtgánhnặng
thêmchongườinghèo.Cácdântộcthiểusốthườngđượcmiễnđónggóp,nhưngcơchế
miễngiả
mkhôngrõràng.ChỉcóPhòngKếhoạchvàĐầutưchịutráchnhiệmquảnlý
cáckhoảnđónggóp,còncộngđồngkhôngđượcbiếtnhữngkhoảnnàyđượcsửdụng
nhưthếnào[Phỏngvấnc
ơquantưvấn]
