LUẬN văn THẠC sỹ QUẢN lý PHƯƠNG TIỆN dạy học ở các TRƯỜNG THCS HUYỆN THỌ XUÂN, THANH hóa
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.68 MB, 137 trang )
1
BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO UBND TỈNH THANH HÓA
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC
_____________
______________
MAI XUÂN HẢI
QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN
THỌ XUÂN, TỈNH THANH HÓA ĐÁP ỨNG YÊU
CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THANH HÓA, NĂM 2017
2
BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
UBND TỈNH THANH HÓA
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC
_____________
______________
MAI XUÂN HẢI
QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN
THỌ XUÂN, TỈNH THANH HÓA ĐÁP ỨNG YÊU
CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 60.14.01.14
Người hướng dẫn khoa học: TS. Dương Thị Thoan
THANH HÓA, NĂM 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này không trùng lặp với các khóa luận, luận
văn, luận án và các cơng trình nghiên cứu đã cơng bố.
Người cam đoan
Mai Xuân Hải
ii
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lịng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng
gửi lời cảm ơn tới các cấp lãnh đạo, Ban Giám hiệu; Ban chủ nhiệm khoa
Tâm lí - Giáo dục; Phịng Đào tạo sau đại học Trường Đại học Hồng Đức;
Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thọ Xuân; các thầy giáo, cô giáo và đội
ngũ cán bộ quản lý, cùng đông đảo các bạn đồng nghiệp của các trường
Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đã tận tình
giảng dạy, giúp đỡ, cung cấp tài liệu, tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ sở
thực tế, tham gia đóng góp những ý kiến quý báu cho việc nghiên cứu luận
văn.
Đặc biệt, tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến TS Dương Thị
Thoan - người thầy - người hướng dẫn khoa học đã tận tâm bồi dưỡng kiến
thức, phương pháp nghiên cứu, năng lực tư duy và trực tiếp giúp đỡ tận tình,
đầy trách nhiệm cho tơi trong suốt thời gian thực hiện và hồn thành luận
văn.
Tôi cũng xin gửi lời tri ân sâu sắc tới bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã
động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt q trình thực hiện và
hồn thành luận văn này.
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng trong q trình nghiên cứu nhưng luận
văn chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, tơi kính mong nhận được
những lời chỉ dẫn quý báu của các thầy giáo, cô giáo, ý kiến đóng góp trao
đổi của các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN...........................................................................................i
LỜI CẢM ƠN...............................................................................................ii
MỤC LỤC....................................................................................................iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT...................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ......................................................................vi
MỞ ĐẦU........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................1
1.2. Xuất phát từ thực trạng quản lý phương tiện dạy học ở các trường THCS
huyện Thọ Xn, tỉnh Thanh Hóa cịn có hạn chế, bất cập..............................2
1.3. Quản lý phương tiện dạy học của các trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh
Thanh Hóa chưa được ai nghiên cứu...............................................................2
2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.............................................................3
3.1. Khách thể nghiên cứu..............................................................................3
3.2. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................3
4. Giả thuyết khoa học.....................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài..................................................................4
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu..................................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................4
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận..............................................................5
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn và đề xuất các biện pháp quản lý
phương tiện dạy học ở trường Trung học cơ sở...............................................5
7.3. Phương pháp xử lý dữ liệu thu thập trong nghiên cứu.............................5
8. Dự kiến đóng góp của luận văn...................................................................5
9. Cấu trúc luận văn.........................................................................................5
iv
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
........................................................................................................................7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.............................................................7
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu về phương tiện dạy học......................7
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu về quản lý phương tiện dạy học................10
1.2. Một số khái niệm cơ bản........................................................................13
1.2.1. Quản lý...............................................................................................13
1.2.2. Quản lý giáo dục..................................................................................19
1.2.3. Quản lý nhà trường trung học cơ sở..............................................22
1.2.4. Phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở............................25
1.2.5. Quản lý phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở.............33
1.3. Định hướng đổi mới giáo dục hiện nay..................................................34
1.3.1. Quan điểm của Đảng về đổi mới giáo dục...........................................34
1.3.2. Định hướng đổi mới giáo dục phổ thông.............................................36
1.3.3. Yêu cầu về quản lý phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục........................................................................37
1.4. Quản lý phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục..................................................................................................38
1.4.1. Các chức năng quản lý phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.................................................................38
1.4.2. Chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong quản
lý phương tiện dạy học..................................................................................39
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phương tiện dạy học ở trường trung
học cơ sở.......................................................................................................40
1.5.1. Các yếu tố khách quan.........................................................................41
1.5.2. Các yếu tố chủ quan............................................................................43
Kết luận chương 1....................................................................................44
v
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỌ
XUÂN, TỈNH THANH HÓA ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
......................................................................................................................45
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, văn hóa, giáo dục
của huyện Thọ Xuân..................................................................................45
2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, văn hóa huyện Thọ
Xuân.............................................................................................................45
2.1.2. Về giáo dục.......................................................................................47
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng..............................................................51
2.2.1. Mục đích khảo sát................................................................................51
2.2.2. Nhiệm vụ khảo sát...............................................................................51
2.2.3. Mẫu khách thể khảo sát.......................................................................51
2.2.4. Nội dung khảo sát................................................................................52
2.2.5. Phương pháp khảo sát......................................................................... 52
2.2.6. Cách đánh giá......................................................................................52
2.3. Thực trạng phương tiện dạy học ở các trường THCS trên địa bàn huyện Thọ
Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục................................53
2.3.1.Thực trạng nhận thức về vai trò của việc sử dụng PTDH đối với việc
nâng cao chất lượng bài giảng.......................................................................53
2.3.2. Thực trạng số lượng, cơ cấu, chất lượng PTDH..........................55
2.3.3. Thực trạng trang bị (mua sắm) phương tiện dạy học...........................58
2.3.4. Thực trạng mức độ sử dụng phương tiện dạy học.......................60
2.3.5. Thực trạng bảo quản, sửa chữa phương tiện dạy học...........................62
2.4. Thực trạng quản lý phương tiện dạy học ở các trường THCS trên
địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục................................................................................................................64
2.4.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về tầm
quan trọng của quản lý PTDH ở các trường THCS huyện Thọ Xuân. 65
vi
2.4.3. Tổ chức bộ máy trong quản lý phương tiện dạy học...................69
2.4.4. Chỉ đạo trong quản lý phương tiện dạy học.................................71
2.4.5. Kiểm tra trong quản lý phương tiện dạy học...............................73
2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phương tiện dạy học ở trường
trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục...............................75
2.5.1. Các yếu tố chủ quan........................................................................75
2.5.2. Các yếu tố khách quan....................................................................78
2.6. Đánh giá thực trạng quản lý PTDH của các trường THCS huyện Thọ
Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.............................80
2.6.1. Điểm mạnh và nguyên nhân................................................................80
2.6.2. Điểm yếu và nguyên nhân...................................................................81
Kết luận chương 2.......................................................................................83
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC Ở CÁC
TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỌ XUÂN TỈNH THANH
HÓA ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC.................................84
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp..........................................................84
3.1.1. Đảm bảo tính kế thừa..........................................................................84
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn........................................................................84
3.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ.........................................................................85
3.1.4. Đảm bảo tính khả thi...........................................................................85
3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả.........................................................................85
3.2. Các biện pháp đề xuất.............................................................................86
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho CBQL, GV và HS về ý nghĩa, tầm quan
trọng của PTDH đối với quá trình dạy học....................................................86
3.2.2. Nhóm biện pháp quản lý việc mua sắm phương tiện dạy học..............87
3.2.3. Nhóm biện pháp quản lý việc khai thác, sử PTDH..............................90
3.2.4. Nhóm biện pháp quản lý cơng tác bảo quản, bảo dưỡng và sửa chữa
phương tiện dạy học......................................................................................93
vii
3.2.5. Nhóm biện pháp tổ chức các điều kiện hỗ trợ......................................95
3.3. Mối quan hệ của các nhóm biện pháp.....................................................97
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp đã đề
xuất................................................................................................................99
3.4.1. Mục tiêu khảo nghiệm.........................................................................99
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm........................................................................99
3.4.3. Mẫu khách thể khảo nghiệm................................................................99
3.4.4. Tiêu chí và thang đánh giá kết quả.....................................................100
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp......................100
3.4.6. Khảo sát tính khả thi của các nhóm biện pháp...................................103
3.4.7. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp
quản lý phương tiện dạy học của các trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh
Thanh Hóa...................................................................................................105
Kết luận Chương 3....................................................................................107
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...........................................................108
1. Kết luận...................................................................................................108
2. Khuyến nghị............................................................................................109
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo...........................................................109
2.2. Đối với UBND huyện...........................................................................110
2.3. Đối với phòng GD&ĐT........................................................................110
2.4. Đối với Hiệu trưởng trường THCS.......................................................111
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................112
PHỤ LỤC........................................................................................................
iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BGD&ĐT
Bộ Giáo dục và Đào tạo
BGH
Ban giám hiệu
CBGV
Cán bộ giáo viên
CBQL
Cán bộ quản lí
CNTT
Cơng nghệ thơng tin
DH
Dạy học
ĐTB
Điểm trung bình
GD
Giáo dục
GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
GV
Giáo viên
HĐ
Hoạt động
HS
Học sinh
KH
Kế hoạch
PTDH
Phương tiện dạy học
QTDH
Quá trình dạy học
QL
Quản lý
QLGD
Quản lí giáo dục
SGK
Sách giáo khoa
TB
Thứ bậc
TB-TV
Thiết bị - Thư viện
THCS
Trung học cơ sở
UBND
Uỷ ban nhân dân
v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Số lượng CB, GV, CNV bậc THCS qua các năm.........................54
Bảng 2.2. Chất lượng CB,GV,CNV bậc THCS năm học 2016 - 2017...........55
Bảng 2.3. Thống kê CBQL, CBGV và CB Thiết bị - TV được khảo sát..........57
Bảng 2.4. Vai trò của việc sử dụng PTDH đối với việc nâng cao chất lượng
bài giảng.............................................................................................59
Bảng 2.5. Thực trạng số lượng, cơ cấu PTDH của nhà trường..................61
Bảng 2.6. Thực trạng chất lượng PTDH của nhà trường............................63
Bảng 2.7. Thực trạng việc trang bị (mua sắm) phương tiện dạy học............65
Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng PTDH của nhà trường.................................66
Bảng 2.9. Thực trạng bảo quản, sửa chữa PTDH của nhà trường...............68
Bảng 2.10. Vai trò của quản lý PTDH ở các trường THCS trên địa bàn huyện Thọ
Xuân, tỉnh Thanh Hóa...........................................................................71
Bảng 2.11. Thực trạng công tác lập kế hoạch QL PTDH của nhà trường............73
Bảng 2.12. Thực trạng công tác tổ chức thực hiện QL PTDH của nhà trường........75
Bảng 2.13. Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện quản lý PTDH của nhà
trường.................................................................................................78
Bảng 2.14. Thực trạng công tác kiểm tra việc thực hiện quản lý PTDH của
nhà trường..........................................................................................79
Bảng 2.15. Các yếu tố chủquan ảnh hưởng đến quản lý PTDH...................82
Bảng 2.16. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến quản lý PTDH ở trường
THCS trên địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa...................... 84
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các nhóm biện pháp............107
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp........................ 109
vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Tầm quan trọng của các biện pháp quản lý PTDH...................72
Biểu đồ 2.2. Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý PTDH....................75
Biểu đồ 2.3. Thực trạng công tác tổ chức quản lý PTDH................................ 77
Biểu đồ 2.4. Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện quản lý PTDH.................79
Biểu đồ 2.5. Thực trạng công tác kiểm tra trong quản lý PTDH......................82
Biểu đồ 2.6. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến
quản lý PTDH.....................................................................................84
Biểu đồ 2.7. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến
quản lý PTDH.....................................................................................86
Biểu đồ 3.1. Biểu đồ đánh giá mức độ cần thiết của các giải pháp quản
lý PTDH ở các trường THCS trên địa bàn huyện Thọ Xuân. 109
Biểu đồ 3.2. Biểu đồ đánh giá mức độ khả thi của các biệnpháp quản
lý PTDH ở các trường THCS trên địa bàn huyện Thọ Xuân..111
Biểu đồ 3.3: Tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ khả thi...........113
của các biện pháp quản lý PTDH......................................................113
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ vai trò của PTDH và quản lý PTDH trong việc đổi mới
phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục
Hiện nay, trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa trên mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội như: kinh tế, văn hóa, chính trị, qn sự, khoa học kỹ thuật,…
các nước kém phát triển và các nước đang phát triển muốn phát triển và thu
hẹp được khoảng cách với các nước phát triển, thì việc đổi mới, cải cách giáo
dục của các nước này càng trở nên cấp thiết và mang tính thời đại. Thực chất
cạnh tranh kinh tế giữa các quốc gia hiện nay trên thế giới là cạnh tranh giáo
dục. Giáo dục phát triển, kinh tế sẽ mạnh, từ đó làm tiền đề cho sự phát triển
của các lĩnh vực khác.
Là một trong sáu thành tố của quá trình dạy học (gồm mục tiêu, nội
dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, phương tiện dạy học và kiểm
tra đánh giá); phương tiện dạy học là tiền đề giúp đổi mới phương pháp dạy
học, góp phần làm sáng tỏ lý thuyết, tạo điều kiện cho học sinh hoạt động với
tư cách là trung tâm của quá trình dạy học; là điều kiện để thực hiện nguyên
lý giáo dục “học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn”; Phương tiện
dạy học có tác dụng tích cực và có tính động lực, tác động một cách có hiệu
quả đối với q trình dạy của thầy và học của trò; đẩy mạnh hoạt động nhận
thức và phát triển năng lực nhận thức của học sinh, giúp học sinh tự khám
phá, chiếm lĩnh tri thức mới nhằm phát triển tư duy, óc quan sát, năng lực ghi
nhớ, khả năng vận dụng sáng tạo, củng cố rèn luyện kỹ năng; cung cấp kiến
thức cho học sinh một cách chắc chắn, chính xác và trực quan; do đó hấp dẫn
và kích thích được hứng thú học tập của học sinh; rút ngắn thời gian giảng
dạy mà vẫn bảo đảm học sinh lĩnh hội đủ nội dung học tập; thể hiện được
những yếu tố trong thực tế khó hoặc khơng quan sát, tiếp cận được; gia tăng
cường độ lao động của cả giáo viên và học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả dạy
học.
Như vậy chúng ta thấy, việc quản lý và sử dụng có hiệu quả phương
tiện dạy học có vai trị rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học,
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
1.2. Xuất phát từ thực trạng quản lý phương tiện dạy học ở các trường
THCS huyện Thọ Xn, tỉnh Thanh Hóa cịn có hạn chế, bất cập
Các trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa sau những năm
thay sách đã được nhà nước cấp một số lượng lớn phương tiện dạy học của
các môn học từ lớp 6 đến lớp 9. Đồng thời trong những năm gần đây, việc đầu
tư kinh phí xây dựng cơ sở vật chất các nhà trường và mua sắm phương tiện
dạy học được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương quan tâm đúng
mức; ngày càng có nhiều thư viện, phịng học bộ mơn và trường học đạt
chuẩn quốc gia theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tạo điều kiện
thuận lợi cho giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học, góp phần
vào việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thơng, nâng cao chất lượng dạy
học. Tuy nhiên, việc mua sắm, sử dụng và bảo quản phương tiện dạy học vẫn
còn những vấn đề bất cập, hạn chế. Nhiều giáo viên chưa thường xuyên sử
dụng phương tiện dạy học trong các tiết dạy, tình trạng dạy chay ở một bộ
phận giáo viên vẫn chưa chấm dứt. Số lượng phương tiện dạy học cịn thiếu,
chất lượng chưa đảm bảo; việc giữ gìn, bảo quản phương tiện dạy học chưa
được quan tâm đúng mức; việc khai thác, sử dụng chưa thống nhất, chưa đồng
bộ; việc đổi mới phương pháp dạy học của Giáo viên có chuyển biến tích cực
nhưng chưa mạnh mẽ. Những yếu kém về công tác quản lý phương tiện dạy
học là một trong những nguyên nhân cơ bản làm cho việc đổi mới giáo dục
các trường THCS huyện Thọ Xuân chưa thực sự hiệu quả, chất lượng dạy và
học còn thấp.
1.3. Quản lý phương tiện dạy học của các trường THCS huyện Thọ Xuân,
tỉnh Thanh Hóa chưa được ai nghiên cứu.
Qua tìm hiểu của bản thân về quản lý PTDH cho thấy có một số tác giả
trong và ngồi nước nghiên cứu về quản lý PTDH, tuy nhiên những biện pháp
quản lý của các đề tài nghiên cứu trên chỉ là định hướng chung hoặc chỉ áp
dụng tốt cho các trường THCS nơi tác giả tiến hành khảo sát, nghiên cứu.
Chưa có cơng trình nào nghiên cứu về quản lý PTDH của các trường THCS
huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Với mong muốn tìm hiểu sâu sắc hơn về
quản lý phương tiện dạy học, phục vụ cho công tác quản lý. Bên cạnh đó, bản
thân là người làm cơng tác chỉ đạo chun mơn tại Phịng GD&ĐT; quản lý,
chỉ đạo chun mơn các trường THCS; việc tìm ra các biện pháp quản lý hợp
lý để giúp các nhà trường phát huy hiệu quả của phương tiện dạy học, hỗ trợ
tốt cho việc đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục là rất cần thiết.
Từ những lí do trên, tơi chọn đề tài “Quản lý phương tiện dạy học ở
các trường Trung học cơ sở huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục” làm hướng nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng quản lý phương
tiện dạy học ở các trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, đề xuất
các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương tiện dạy học,
góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục ở
các trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý phương tiện dạy học ở các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý phương tiện dạy học của Hiệu trưởng trường THCS
huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
4. Giả thuyết khoa học
Trong những năm qua, quản lý PTDH của các trường THCS huyện Thọ
Xuân, tỉnh Thanh Hóa đã đáp ứng được một phần yêu cầu phục vụ dạy học
trong nhà trường. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục thì việc
quản lý PTDH tiếp tục bộc lộ những hạn chế, bất cập về hệ thống PTDH, về
sử dụng và bảo quản PTDH. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý PTDH
phù hợp và thực hiện chúng một cách đồng bộ, đáp ứng được yêu cầu đổi mới
giáo dục thì sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng PTDH, từ đó nâng cao chất lượng
dạy học trong các nhà trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý phương tiện dạy học ở trường
THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý phương tiện dạy học ở các
trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục.
- Đề xuất các biện pháp quản lý PTDH của các trường THCS huyện
Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn nội dung nghiên cứu: Quản lý phương tiện dạy học ở các
trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Các nghiên cứu thực tiễn được triển
khai tại 6 trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa gồm THCS Lê
Thánh Tơng, THCS Nam Giang, THCS TT Sao Vàng, THCS Thọ Lâm,
THCS Xuân Lai, THCS Xuân Thiên.
- Giới hạn về khách thể nghiên cứu:
+ Nhóm CBQL nhà trường gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ
trưởng, Tổ phó chun mơn.
+ Nhóm giáo viên, cán bộ phụ trách thiết bị.
7. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, nhiều phương pháp nghiên cứu khác
nhau được sử dụng như:
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
- Thu thập, nghiên cứu, phân tích các tài liệu liên quan đến đề tài.
- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lý, quản lý phương tiện dạy
học qua các tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu
- Nghiên cứu hệ thống các văn bản pháp quy, những quy chế của Chính
phủ, các quy định của ngành Giáo dục liên quan đến công tác quản lý giáo
dục, quản lý phương tiện dạy học trong nhà trường.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn và đề xuất các biện pháp quản lý
phương tiện dạy học ở trường Trung học cơ sở
Bằng việc quan sát, điều tra, phỏng vấn và xin ý kiến chuyên gia, lấy ý
kiến cán bộ, giáo viên, nhân viên các trường THCS, nhóm phương pháp này
được sử dụng nhằm khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý PTDH trong các
trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, đồng thời kiểm chứng mức
độ hợp lý và tính khả thi của các biện pháp quản lý được đề xuất trong luận
văn này.
7.3. Phương pháp xử lý dữ liệu thu thập trong nghiên cứu
Sử dụng các phép toán cơ bản và ứng dụng công nghệ thông tin trong
việc xử lý các dữ liệu thu thập trong nghiên cứu nội dung đề tài.
8. Đóng góp của luận văn
- Hệ thống hố cơ sở lý luận về quản lý, quản lý phương tiện dạy học
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Làm rõ thực trạng quản lý PTDH ở các trường THCS huyện Thọ
Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Đề xuất được một số biện pháp quản lý PTDH ở các trường THCS huyện
Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu; kết luận, kiến nghị; danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý phương tiện dạy học ở trường phổ
thong đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý phương tiện dạy học ở các
trường trung học cơ sở huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục.
Chương 3: Biện pháp quản lý phương tiện dạy học của các trường
trung học cơ sở huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục.
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu về phương tiện dạy học
Dạy học là q trình tác động tích cực, có hướng đích của người dạy
đến người học, theo quy luật của quá trình nhận thức, nhằm trang bị tri thức,
hình thành kỹ năng giúp người học HĐ thực tiễn có hiệu quả. Biện chứng của
quá trình nhận thức được hiểu theo nghĩa chung nhất như V. I. Lênin đã chỉ ra:
“Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng đến
thực tiễn đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý của sự nhận
thức hiện thực khách quan” [20; tr 179]. Theo Hồ Chí Minh, nhận thức diễn ra
một q trình: “Thực hành sinh hiểu biết, hiểu biết tiến lên lý luận, lý luận chỉ
đạo thực hành” [24; tr 681]. Theo đó, để HĐ dạy học đạt hiệu quả, người dạy
với tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng đã có của mình cần huy động tất cả những
điều kiện có thể để tác động tích cực vào các giác quan và trí nhớ của người
học; qua đó cung cấp các sự kiện, các hình ảnh, các tri thức để người học hình
thành nhận thức cảm tính (cảm giác, tri giác và biểu tượng) và nhận thức lý
tính (khái niệm, phán đốn, suy luận). Đây là q trình lâu dài, phức tạp, địi
hỏi sự tương tác tích cực giữa các thành tố cấu thành quá trình dạy học: chủ
thể (người dạy) - khách thể (người học) - mơi trường (quy trình, điều kiện vật
chất, phương tiện bảo đảm…).
Điều đó cho thấy rằng, vai trị của PTDH trong QTDH là cực kỳ cần
thiết, quan trọng; PTDH là công cụ lao động sư phạm của GV và HS, là những
yếu tố không thể thiếu trong QTDH. Với tư cách là công cụ lao động sư phạm
của GV và HS, trong những trường hợp sử dụng đúng quy định, phù hợp với
đặc trưng bộ mơn, PTDH đóng vai trị cung cấp nguồn thơng tin cho HS trong
học tập, tạo ra nhiều khả năng để GV trình bày nội dung bài học một cách sâu
sắc, thuận lợi; hình thành được ở HS những phương pháp học tập tích cực, chủ
động.
Theo tài liệu của Dự án Việt - Úc về đào tạo giảng viên (VAT): Kiến
thức thu được qua nghe là 11%, qua nhìn là 81%, qua các giác quan khác là
9%. Kiến thức nhớ được qua nghe là 20%, qua nhìn là 30%, qua nghe và nhìn
là 50%, qua nói là 80%, qua nói và làm là 90%.
PTDH đóng vai trị minh họa, tăng tính trực quan trong bài giảng của
giáo viên, giúp HS khơng chỉ nhận biết được hiện tượng mà cịn nắm rõ bản
chất của hiện tượng, vì vậy có vai trị lớn trong quá trình nhận thức của học
sinh. Với vai trị quan trọng của PTDH trong q trình nhận thức của HS nên
đã có nhiều tác giả nghiên cứu đến vấn đề này, tiêu biểu như:
Trên thế giới từ thế kỷ XVI đã có cơng trình nghiên cứu về PTDH như
Komenski nhà giáo dục Tiệp Khắc. Về sau trường phái giáo dục Xơ - Viết
cũng có các nhà giáo dục như Usinski; A. N. Leontiev hay J. H.Pestalossi
người Thụy Sĩ đã phát triển quan điểm dạy học trực quan để đạt hiệu quả cao.
Ở Việt Nam cũng có nhiều nghiên cứu về PTDH, chức năng và cách
thức sử dụng PTDH. Có thể kể các tác giả tiêu biểu như:
Tác giả Vũ Trọng Rỹ trong bài viết “PTDH với việc đổi mới phương
pháp DH ở trường phổ thông” [34], đã đi sâu trình bày mối quan hệ giữa
phương pháp và PTDH, từ đó đề xuất những phương hướng đổi mới PTDH
trong trường phổ thơng.
Tơ Xn Giáp với cơng trình: “Phương tiện dạy học - Hướng dẫn
chế tạo và sử dụng” [13], tác giả đã đưa ra cơ sở phân loại và phân loại
PTDH, cách thức lựa chọn, thiết kế, chế tạo, sử dụng PTDH và các điều kiện
để đảm bảo sử dụng có hiệu quả PTDH. Theo tác giả: “Phương tiện dạy học
được sử dụng đúng, có tác dụng làm tăng hiệu quả sư phạm của nội dung và
phương pháp dạy học lên rất nhiều” [13; tr 89].
Trong giáo trình “Lý luận dạy học ở trường THCS” do Nguyễn
Ngọc Bảo và Trần Kiểm viết [2], đã dành toàn bộ chương 5 để viết về PTDH;
theo các tác giả, PTDH có ý nghĩa quan trọng trong việc vận dụng phương
pháp dạy học.
Tác giả Trần Quốc Đắc chủ biên “Một số vấn đề lí luận và thực tiễn
của việc xây dựng, sử dụng cơ sở vật chất và PTDH ở trường phổ thông Việt
Nam” [12], đã đưa ra các quan điểm làm cơ sở cho việc sử dụng PTDH, xác
định vị trí, vai trị của cơ sở vật chất, PTDH ở trường phổ thông. Tác giả đã
nhận định: “PTDH phải được sử dụng, hiệu quả sử dụng là mục tiêu cơ bản
nhất và là mục tiêu duy nhất của tồn bộ cơng tác thiết bị trường học. Sử
dụng có hiệu quả PTDH là một nhiệm vụ nặng nề, khó khăn của người thầy
giáo, điều này địi hỏi người thầy giáo phải có trình độ chun mơn nghiệp vụ
cao với yêu cầu sử dụng PTDH” [12; tr 65].
Tác giả Phí Đức Nam có bài viết “Hệ thống phương tiện dạy học ở
trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” [26], bàn về định hướng cho
hệ thống PTDH ở trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện
giáo dục và đào tạo, với ý kiến về: Hệ thống PTDH sẽ được xây dựng theo 8
lĩnh vực giáo dục, các chuyên đề học tập, các hoạt động trải nghiệm sáng tạo và
các hoạt động nghiên cứu khoa học. Trong đó tác giả nhấn mạnh: “Việc thay
đổi cách tiếp cận mục tiêu giáo dục và định hướng đổi mới chương trình giáo
dục cho cấp THPT đã khiến cho hệt hống phương tiện dạy học (PTDH) ở
trường THPT cũng có những thay đổi đáng kể” [26; tr 6].
Nhấn mạnh vai trị của PTDH nói riêng, thiết bị giáo dục nói chung
trong việc nâng cao chất lượng giáo dục thể chất trong nhà trường, tác giả Hà
Sỹ Nguyên có bài viết: “Sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục thể chất trong nhà trường” [28]. Trên cơ
sở khảo sát thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục thể chất trong nhà
trường, tác giả đã đề xuất một số giải pháp sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất,
thiết bị giáo dục thể chất.
Tác giả Nguyễn Thu Tuấn trong bài viết “Đổi mới phương pháp dạy
học môn Mĩ thuật ở trường trung học cơ sở với việc sử dụng phối hợp các
phương tiện dạy học” [35], đã nêu lên vai trò của phương pháp dạy học và
PTDH trong quá trình dạy học; mối quan hệ giữa phương pháp DH và PTDH
trong dạy học Mĩ thuật.
Tác giả Tạ Xuân Phương có bài viết: “Một số nguyên tắc cơ bản sử
dụng phương tiện, thiết bị dạy học trong dạy học Địa lí ở trường phổ thông”
[29]. Trong bài viết, tác giả đưa ra một số nguyên tắc cơ bản cần nắm vững để
khai thác và sử dụng có hiệu quả các PTDH, thiết bị DH trong q trình DH
Địa lí ở trường phổ thơng.
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu về quản lý phương tiện dạy học
Từ năm học 2006 - 2007 tiến hành chương trình cải cách sách giáo
khoa đại trà, các trường phổ thông được Nhà nước đầu tư trang bị, PTDH theo
danh mục phương tiện, PTDH tối thiểu. Tuy nhiên, trên thực tế phương tiện
dạy học được cấp vẫn chưa đủ, q trình sử dụng phương tiện dạy học hao
mịn và hỏng chưa được bổ sung kịp thời, việc sử dụng PTDH của GV chưa
đạt hiệu quả do nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng PTDH, kĩ năng sử
dụng của GV, đặc biệt là biện pháp quản lý của Hiệu trưởng các nhà trường
dẫn đến không phát huy được hiệu quả của PTDH trong việc đổi mới PPDH,
nâng cao chất lượng giáo dục.
Chính vì vậy đã có nhiều đề tài nghiên cứu về quản lý PTDH nhằm tìm ra
những biện pháp quản lý PTDH một cách hiệu quả, nâng cao chất lượng giáo
dục đào tạo, gắn lý thuyết với thực hành. Vấn đề này có thể điểm qua một số
cơng trình nghiên cứu là bài báo, luận văn cao học và giáo trình của các tác giả
như sau:
Tác giả Thiều Văn Nam có bài viết “Quản lý sử dụng thiết bị dạy học
các trường THPT ở tỉnh Kiên Giang đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” đăng
trên tạp chí Thiết bị giáo dục [27]; trong đó tác giả đã đề cập đến thực trạng
quản lý sử dụng thiết bị dạy học các trường THPT ở tỉnh Kiên Giang, trên cơ
sở phân tích những thành cơng và hạn chế của việc quản lý sử dụng thiết bị
dạy học các trường THPT ở tỉnh Kiên Giang, tác giả đã đề xuất các biện pháp
quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THPT tỉnh Kiên Giang.
Tác giả Nguyễn Thị Thoa trong bài viết “Quản lý thiết bị dạy học ở
trường Cao đẳng nghề công nghiệp Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục nghề nghiệp” [36], đã đi sâu tìm hiểu thực trạng quản lý thiết bị dạy học
ở trường Cao đẳng nghề công nghiệp Thanh Hóa, từ đó đề xuất những biện
pháp quản lý thiết bị dạy học ở nhà trường một cách hiệu quả.
Tác giả Nguyễn Thị Bích Hạnh với cơng trình “Các biện pháp quản lý
PTDH của Hiệu trưởng các trường THPT tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn
hiện nay” [15], trong đó tác giả đã phân tích, đánh giá những biện pháp quản
lý PTDH trong các nhà trường THPT ở tỉnh Quảng Trị, từ đó đề xuất các biện
pháp quản lý PTDH của Hiệu trưởng.
Tác giả Mai Văn Tịng trong cơng trình “Các biện pháp quản lý PTDH
của Hiệu trưởng các trường THPT tỉnh Đồng Tháp” [37], đã nêu lên thực
trạng việc quản lý, sử dụng, bảo quản PTDH của các trường THPT tỉnh Đồng
Tháp, đưa ra các biện pháp quản lý PTDH của Hiệu trưởng trường THPT.
Tác giả Nguyễn Đình Minh với cơng trình “Quản lý phương tiện dạy
học tại một số trường trung học chuyên nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh” [25], đã nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp cho việc quản
lý PTDH tại một số trường trung học chuyên nghiệp trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh.
Để cung cấp cho quản lý các nhà trường có một cái nhìn tổng thể, đầy
đủ các khái niệm, phân loại, các biện pháp quản lý cơ sở vật chất và phương
tiện dạy học trong nhà trường, tác giả Phan Quốc Bảo có giáo trình “Quản lý
cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật giáo dục” [3], đây là những nội dung
giúp người Hiệu trưởng có thể áp dụng trong công tác quản lý cơ sở vật chất
và PTDH ở trường mình quản lý.
Tác giả Đặng Hùng trong cơng trình “Biện pháp quản lý phương tiện
dạy học ở các trường THCS trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng” [17], đã đưa ra các biện pháp quản lý PTDH cho các trường THCS trên
cơ sở thực trạng của việc sử dụng, bảo quản, quản lý PTDH của các trường
THCS quận Ngũ Hành Sơn.
Tác giả Nguyễn Minh Tuyền nghiên cứu về “Biện pháp quản lý PTDH
ở trường Cao đẳng Sư phạm Bắc Ninh” [39]. Trong đó tác giả hệ thống hóa
một số vấn đề chung về lý luận quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học
và quản lý PTDH; khảo sát đánh giá thực trạng việc quản lý PTDH của
trường Cao đẳng Sư phạm Bắc Ninh giai đoạn 2006 - 2011, từ đó đề xuất một
số biện pháp quản lý PTDH ở trường Cao đẳng Sư phạm.
Tác giả Võ Đăng Chín có đề tài “Biện pháp quản lý phương tiện dạy
học ở các trường THCS huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam” [7]. Thông
qua việc nghiên cứu lý luận về quản lý PTDH, tìm hiểu thực trạng quản lý
PTDH của Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện Nam Trà My, tỉnh
Quảng Nam trong giai đoạn 2006 - 2012, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý
của Hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng PTDH, góp phần đổi mới
phương pháp dạy học ở các trường THCS huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng
Nam.
Tác giả Lê Thị Thu Hằng cũng nghiên cứu vấn đề này trong đề tài
“Quản lý PTDH tại các trường THCS quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay” [16]. Từ việc đi sâu nghiên cứu cơ sở lý
luận và phân tích thực trạng cơng tác quản lý PTDH ở các trường THCS sở
quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội, theo yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, tác giả
đã đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý PTDH ở
các trường THCS quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội theo yêu cầu đổi mới giáo dục
hiện nay.
Như vậy, trong các cơng trình nghiên cứu trên, các tác giả đã đánh giá
thực trạng quản lý PTDH, chỉ ra những tồn tại trong quản lý PTDH ở các
trường THCS tại địa phương, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý PTDH góp
phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy học trong nhà trường
THCS ở địa phương nói riêng. Tuy nhiên, ở mỗi địa phương có những điều
kiện tự nhiên, điều kiện KT - XH khác nhau, nên nội dung các biện pháp quản
lý PTDH trường THCS ở các địa phương khác nhau cũng có những điểm
khác nhau. Ở huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, việc quản lý PTDH ở các
trường THCS được Hiệu trưởng và CBQL các trường THCS rất quan tâm,
nhưng trong thực tế việc quản lý PTDH trong trường THCS hiện nay đều chỉ
đang mang tính kinh nghiệm cá nhân, chưa có sự quản lý khoa học dựa trên cơ
sở lý luận về quản lý PTDH. Do đó để có biện pháp quản lý tốt PTDH cho các
trường THCS huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa cần phải có nghiên cứu đầy
đủ trên cơ sở đặc điểm tình hình, thực trạng việc sử dụng, bảo quản, quản lý
PTDH của các trường THCS trên địa bàn huyện. Vì vậy việc lựa chọn đề tài
nghiên cứu “Quản lý phương tiện dạy học ở các trường THCS huyện Thọ
Xuân, tỉnh Thanh Hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” để giúp các nhà
trường phát huy hiệu quả của PTDH, hỗ trợ tốt cho việc đổi mới phương
pháp, nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục là rất
cần thiết.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
1.2.1.1. Khái niệm về quản lý
Nguồn gốc phát triển loài người là lao động của cá nhân và lao động
chung. C.Mác đã khẳng định: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao
động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến
một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức
năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ chế sản xuất... Một người
độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần phải có
nhạc trưởng” [23; tr 337].
Lao động cần có tổ chức và thống nhất nhằm tạo ra sức mạnh để đạt
được mục đích chung. Trong lịch sử phát triển loài người xuất hiện một dạng
