GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG tác THU bảo HIỂM xã hội THỊ xã dĩ AN TỈNH BÌNH DƯƠNG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÌNH DƢƠNG
KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

LUẬN VĂN THẠC SỸ
ĐỀ TÀI:
GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI THỊ XÃ
DĨ AN TỈNH BÌNH DƢƠNG

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh.
Họ tên học viên: DƣơngVănTrắng
MSHV: 16000079 (ngành QTKD)
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Phƣớc Minh Hiệp

Bình Dƣơng, ngày 30 tháng 10 năm 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi.
Các số liệu, kết quả nghiên cứu được nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc
rõ ràng và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Bình Dương, ngày 30 tháng 10 năm 2019
(Ký tên và ghi rõ họ tên)

Dƣơng Văn Trắng


LỜI CẢM ƠN
Ban Giám hiệu Trường Đại học Bình Dương, Khoa Đào tạo Sau Đại học,
Giảng viên tham gia giảng dạy đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho người nghiên cứu
trong quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp.

Lãnh đạo Bảo hiểm xã hội thị xã Dĩ An
PGS, TS Phước Minh Hiệp đã tận tình cung cấp tài liệu, hướng dẫn, giúp đỡ
và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề
tài.
Các chuyên gia (đóng góp cho luận văn)
Các anh/chị Học viên ngành Quản trị kinh doanh khóa 2016-2018 và gia đình
đã động viên, giúp đỡ và cung cấp cho tác giả những thông tin, tài liệu có liên quan
trong qúa trình hồn thành luận văn tốt nghiệp này.
Trân trọng cảm ơn!


TÓM TẮT LUẬN VĂN
Mục tiêu của luận văn là đề xuất các “Giải pháp hồn thiện cơng tác thu bảo
hiểm xã hội thị xã Dĩ An tỉnh Bình Dương”. Nghiên cứu được dựa trên việc phân
tích, đánh giá thực trạng công tác thu bảo hiểm xã hội (BHXH) của BHXH thị xã Dĩ
An từ năm 2014 đến năm 2018, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hồn thiện
cơng tác thu BHXH trong thời gian tới. Bài nghiên cứu sử dụng hai nhóm phương
pháp chính là phương pháp thu thập dữ liệu và phương pháp phân tích dữ liệu. Kết
quả nghiên cứu cho thấy, công tác thu BHXH tại BHXH thị xã Dĩ An còn vướng
phải các hạn chế như: nhận thức của người lao động về chính sách BHXH chưa cao;
cán bộ làm công tác công tác thu yếu về kinh nghiệm quản lý, tác phong làm việc
còn mang dư âm hành chính sự vụ; Cơng tác thơng tin tuyên truyền chưa hiệu quả;
Sự phối kết hợp hoạt động của cơ quan BHXH với một số cơ quan quản lý nhà
nước cịn thiếu đồng bộ. Trong đó yếu tố về nhận thức của người lao động, cán bộ
công tác thu và cơng tác tun truyền giữ vai trị quan trọng trong việc hồn thiện
cơng tác thu BHXH tại BHXH thị xã Dĩ An.


Mục Lục
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU ................................................................ 4

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... 5
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................. 1
1.

Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1

2.

T ng qu n c c nghiên c u c

3.

Mục tiêu nghiên c u .................................................................................. 4

iên qu n ................................................... 1

3.1. Mục tiêu nghiên c u t ng quát ................................................................. 4
3.2. Mục tiêu nghiên c u cụ thể ....................................................................... 4
3.3. Câu hỏi nghiên c u.................................................................................... 4
4.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên c u ............................................................. 4

4.1. Đối tƣợng nghiên c u ................................................................................ 4
4.2. Phạm vi nghiên c u ................................................................................... 5
5.

Phƣơng pháp nghiên c u .......................................................................... 5

6.

Kết cấu của luận văn: ................................................................................ 5

CHƢƠNG 1 .................................................................................................... 7
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI..................... 7
1.1. Những vấn đề cơ bản về thu bảo hiểm xã hội .......................................... 7
1.1.1. Lịch sử r đời, Kh i niệm về Bảo hiểm xã hội ..................................... 7
1.1.2. Thu Bảo hiểm xã hội ........................................................................... 10
1.2. Công tác thu bảo hiểm xã hội tại một địa bàn.........................................13
1.2.1. Khái niệm, mục đích, yêu cầu công tác thu bảo hiểm xã hội ............... 13
1.2.2. Nội dung công tác thu Bảo hiểm xã hội ............................................... 17
1.2.3. Các tiêu chí đánh giá tình hình cơng tác thu Bảo hiểm xã hội ............ 23
1.3. Nhân tố ảnh hƣởng đến công tác thu Bảo hiểm xã hội tại một địa bàn .25
1.3.1. Nhân tố chủ quan ................................................................................. 25


1.3.2. Nhân tố khách quan ............................................................................. 26
1.4. Bài học inh nghiệm c ng t c thu BH H: ............................................28
1.4.1.

ình hình cơng tác thu t i B

th

B n Cát –

nh Bình

Dương: .............................................................................................................. 28
1.4.2.

ình hình cơng tác thu t i B

1.4.3. B i h c inh nghiệ

u n

–

ch cơng tác thu B

Chí

t i th

D

inh:29

n t nh

Bình Dương: ........................................................................................................ 29
CHƢƠNG 2 .................................................................................................. 31
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TRÊN
ĐỊA BÀN THỊ Ã DĨ AN ............................................................................. 31
2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội củ Dĩ An và sự hình thành, phát
triển của bảo hiểm xã hội thị xã Dĩ An .............................................................31
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của thị xã Dĩ An: ......................... 31
2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của BHXH thị xã Dĩ An: ............... 32
2.1.3. Vị trí ch c năng, nhiệm vụ và quyền hạn của BHXH thị xã Dĩ An: . 33

2.1.4. Cơ cấu t ch c bộ máy quản lý của BHXH thị xã Dĩ An: ................. 35
2.2. Thực trạng công tác thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của bảo hiểm xã hội Dĩ An39
2.2.1.

ối tư ng th

gi Bảo hiểm xã hội bắt buộc t i th

2.2.2.

h c t ng

2.2.3.

ình hình n B

t uả ố ti n thu B
BB t i B

BB t i B
th

D

D
th

n ........... 39
D

n: ..... 43

n: ............................... 49

2.2.4. Kiểm tra, giám sát công tác thu Bảo hiểm xã hội................................. 51
2.3. Đ nh gi c ng t c thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc của Bảo hiểm xã hội thị
xã Dĩ An .............................................................................................................52
2.3.1. Những mặt đ t đư c ............................................................................. 52
2.3.2. Những mặt h n ch .............................................................................. 53
2.3.3. Nguyên nhân của những h n ch ........................................................ 55
CHƢƠNG 3 .................................................................................................. 60


C C GIẢI PH P NHẰM HOÀN THIỆN C NG T C QUẢN
THU
BẢO HIỂM Ã HỘI THỊ Ã DĨ AN ........................................................... 60
3.1. Định hướng phát triển của bảo hiểm xã hội Thị xã Dĩ An ...........................60
3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã
hội Thị xã Dĩ An .................................................................................................62
3.2.1 Nâng cao chất lượng nhân lực của Bảo hiểm xã hội Thị xã Dĩ An ......... 62
3.2.2 Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền về Bảo hiểm xã hội bắt buộc 64
3.2.3 Tăng cường công tác phối hợp với các ban ngành có liên quan trong việc
cơng tác thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc .................................................................. 66
3.2.4 Tăng cường sự hỗ trợ cho các nhân viên làm công tác BHXH tại các cơ
quan – doanh nghiệp: ............................................................................................ 68
3.2.5 Tăng cường mối quan hệ giữa cơ quan BHXH và doanh nghiệp: .......... 69
3.3. Một số kiến nghị.........................................................................................69
3.3.1. Ki n ngh với Nh nước ....................................................................... 69
3.3.2. Ki n ngh với cơ u n B

h

D

n ........................................ 72

3.3.3. Ki n ngh với các doanh nghiệp ........................................................... 72
3.3.4. Ki n ngh đối với người lao động ......................................................... 73
KẾT LUẬN ................................................................................................... 75
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 78


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU

Sơ đồ 2.1 Tổ chức bộ máy BHXH thị xã Dĩ An.
Bảng 2.1 Tình hình đơn vị tham gia BHXH BB tại thị xã Dĩ An từ năm 2014
đến năm 2018
Bảng 2.2 Tình hình lao động tham gia BHXH BB tại thị xã Dĩ An từ năm 2014
đến năm 2018.
Bảng 2.3 Số tiền BHXH thị xã thu được từ năm 2014 đến năm 2018.
Bảng 2.4 Số tiền nợ đọng BHXHBB của các đơn vị tại BHXH thị xã Dĩ An từ
năm 2014 đến năm 2018.
Bảng 2.5 Tình hình thực hiện kế hoạch thu BHXH bắt buộc tại thị xã Dĩ An từ
năm 2014 đến năm 2018.
Bảng 2.6 Số tiền đơn vị nợ năm 2018


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BHXH ............................................................ Bảo hiểm xã hội

BHXH BB ...................................................... Bảo hiểm xã hội bắt buộc
BHYT ............................................................ Bảo hiểm y tế
BHXHTN ....................................................... Bảo hiểm xã hội tự nguyện
BHTN ............................................................ Bảo hiểm thất nghiệp
BHTNLĐ – BNN ........................................... Bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh
nghề nghiệp
BQL ............................................................... Ban quản lý
DNNN ............................................................ Doanh nghiệp nhà nước
DNNQD ......................................................... Doanh nghiệp ngoài quốc doanh
ĐTNN ............................................................ Đầu tư nước ngoài
DN ................................................................. Doanh nghiệp
LĐTBXH ...................................................... Lao động thương binh xã hội
KCN ............................................................... Khu công nghiệp
KHTC ............................................................ Kế hoạch tài chính
HTX ............................................................... Hợp tác xã
HĐND ............................................................ Hội đồng nhân dân
HCSN ............................................................. Hành chính sự nghiệp
QLHS ............................................................. Quản lý hồ sơ


NSNN ............................................................ Ngân sách nhà nước
NLĐ ............................................................... Người lao động
SDLĐ ............................................................. Sử dụng lao động
TCHC ............................................................. Tổ chức hành chính
SXKD ............................................................ Sản xuất kinh doanh
TNHH ............................................................ Trách nhiệm hữu hạn
ILO................................................................. Tổ chức lao động quốc tế


PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Bảo hiểm xã hội (BHXH) cùng với BHYT là một trong hai chính sách xã hội
lớn của Đảng và Nhà nước ta, là một trong những trụ cột an sinh xã hội góp phần ổn
định xã hội nói chung và ổn định đời sống cho người dân nói riêng. Chính vì vậy
mà Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến chính sách này đồng thời thống nhất
thông qua và ban hành các Nghị quyết, các văn bản luật và các văn bản dưới luật
nhằm cụ thể hóa việc thực hiện chính sách này: Nghị quyết số 21 ngày 22/11/2012
của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác BHXH Luật
BHXH năm 2007, Luật BHXH sửa đổi năm 2014,...
Thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương là một thị xã năng động, có nhiều khu, cụm
cơng nghiệp, lực lượng lao động nhập cư và người dân nhập cư rất đông. Tuy nhiên
theo thống kê của Cục Thống kê thị xã Dĩ An và BHXH thị xã Dĩ An thì trong 9
tháng đầu năm 2018 số lao động tham gia BHXH chỉ đạt 77,13% trên tổng số lực
lượng lao động (301.149/402.126). Số lao động chưa tham gia BHXH tập trung chủ
yếu ở các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, người lao động làm kinh doanh tự do.
Đối với người lao động làm việc ở các công ty, doanh nghiệp, nguyên nhân người
lao động không tham gia BHXH là do người sử dụng lao động cố tình trốn đóng
nhằm giảm thiểu chi phí hoặc người sử dụng lao động chiếm dụng tiền đóng
BHXH, BHYT, BHTN của người lao động để tái đầu tư. Nguyên nhân thứ hai là
người lao động không muốn tham gia BHXH do hàng tháng bị khấu trừ một phần
thu nhập. Đối với lực lượng lao động tự do việc không tham gia BHXH nguyên
nhân chủ yếu là do họ cảm thấy không cần thiết phải tham gia, chỉ khi cần sử dụng
mới tham gia và lợi ích mà họ nhận được từ việc tham gia BHXH là trong tương lai,
khơng có rõ ràng và vơ định.
Chính những nguyên nhân trên đã làm cho việc thực thi chính sách, chế độ
BHXH do Đảng và Nhà nước đề ra cũng như việc thực hiện công tác thu BHXH
gặp nhiều khó khăn, làm giảm hiệu lực quản lý của cơ quan BHXH trong công tác
thu, nộp BHXH.
Do vậy, để đảm bảo nguyên tắc thu đủ, thu đúng, thu kịp thời nhằm đáp ứng
những yêu cầu trong công tác thu và nâng cao hiệu quả thu BHXH thì với tư cách là

một nhân viên của cơ quan BHXH thị xã Dĩ An việc nghiên cứu đề tài “Giải pháp
hoàn thiện công tác thu bảo hiểm xã hội thị xã Dĩ An tỉnh Bình Dương” là hết sức
quan trọng và cần thiết.
2. T ng qu n c c nghiên c u c

iên qu n
1


Các cơng trình nghiên cứu liên quan đến cơng tác thu BHXH mà BHXH Việt
Nam đã công bố, đáng chú ý như:
- Phạm Trường Giang (2010) lại chỉ ra sự phối hợp giữa các bộ phận trong hệ
thống thu BHXH từ đó đã đề xuất được những giải pháp thích hợp để nâng cao hiệu
quả cơ chế thu BHXH ở Việt Nam. Tuy nhiên đề tài nghiên cứu về cơ chế thu
BHXH ở Việt Nam nên phạm vi là trong nước, tác giả chỉ lấy những con số tổng
quát về thu BHXH ở Việt Nam nên chưa phân tích về thu BHXH ở từng địa
phương.
- Dương Xuân Triệu (2011) “Hoàn thiện quy trình quản lý thu , quy trình cấp
sổ và quản lý sổ BHXH, th BH T . Đề án đã hệ thống hóa các văn bản của Nhà
nước, của ngành về công tác quản lý thu BHXH, BH T, cấp và quản lý sổ BHXH,
th BH T, đồng thời đề án cũng đã chỉ ra những mặt hạn chế như: văn bane chồng
ch o, mẫu biểu chưa khoa học, thủ tục hành chính cịn nhiều, việc thực hiện ở các
địa phương chưa đồng nhất,... Từ đó đề án đã đề ra các giải pháp xây dựng thống
nhất các biểu mẫu, quy trình thu BHXH, cấp và quản lý sổ BHXH, th BH T ph
hợp với tình hình mới.
- Trần Đình Liệu (2012) “ Xây dựng quy trình quản lý thu nợ BHXH, BH T,
BHTN . Đề án đã nghiên cứu và đánh giá tình hình nợ BHXH, BH T của các đơn
vị sử dụng lao động ở 63 tỉnh thành trong cả nước và công tác thu BHXH, BH T
trong thời gian 03 năm 2010 – 2012. Đề án đã xác định được những nguyên nhân
khách quan và chủ quan đồng thời đã đề xuất các giải pháp quản lý nợ có hiệu quả.

Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu trên nghiên cứu về cơ chế thu BHXH ở Việt
Nam nên phạm vi là trong nước, các tác giả chỉ lấy những con số tổng quát về thu
BHXH ở Việt Nam nên chưa phân tích về thu BHXH ở từng địa phương.
Bên cạnh đó cũng có các đề tài nghiên cứu về công tác thu BHXH của từng địa
phương đã được công bố như:
- Trần Ngọc Tuấn (2013) đã đi sâu nghiên cứu phân tích các vấn đề liên quan
đến công tác thu BHXH đối với khu vực kinh tế tư nhân dựa vào các quy định công
2


tác thu về BHXH, phân tích thực trạng cơng tác thu và những giải pháp hồn thiện
cơng tác quản lý BHXH đối với khu vực kinh tế tư nhân trên địa bàn tỉnh Gia Lai.
- Đinh Trọng Vân (2015) “Hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH tại BHXH
tỉnh Thanh Hóa . Đề tài đã làm rõ các vấn đề về cơng tác thu BHXH tại tỉnh Thanh
Hóa thơng qua việc đánh giá tình hình thực trạng cơng tác thu giai đoạn từ năm
2009 đến năm 2013, đồng thời đưa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả công tác
quản lý thu trên địa bàn.
Mặc d đề tài nghiên cứu thực hiện ở từng địa phương cụ thể nhưng tỉnh Gia
Lai, và Thanh Hóa, nền kinh tế khơng phát triển và khơng nhiều khu, cụm cơng
nghiệp, ít phát sinh và biến đổi như tỉnh Bình Dương mà cụ thể là ở thị xã Dĩ An.
- Nguy n Thị Minh Trang (2017) “Tăng cường cơng tác kiểm sốt thu BHXH
tại BHXH tỉnh Quảng Nam . Bài nghiên cứu đã chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân
của thực trạng kiểm soát thu BHXH tỉnh Quảng Nam, trên cơ sở đó tác giả đã đề
xuất các giải pháp tăng cường công tác kiểm soát thu BHXH tại địa bàn. Tuy nhiên
bài nghiên cứu chỉ xoay quanh phạm vi nghiên cứu về kiểm soát thu chưa nghiên
cứu về các quy trình, các yếu tố ảnh hưởng đến cơng tác thu.
Các cơng trình nghiên cứu trên đề cập tới thực trạng chất lượng công tác thu
BHXH trong cơ quan, đơn vị BHXH thời gian qua. Đó là hướng nghiên cứu rộng,
xung quanh vấn đề thu BHXH nói chung hoặc nghiên cứu trên phương diện Triết
học, Xã hội học, Kinh tế học hay nghiên cứu sâu vào một trong những khía cạnh

của BHXH nói chung.
Trên cơ sở kế thừa một số kết quả đã nghiên cứu và với mong muốn tập
trung nghiên cứu một cách cụ thể hơn về công tác thu BHXH, đặc biệt trên địa bàn
thị xã Dĩ An tỉnh Bình Dương , trên cơ sở đó đề ra các biện pháp giải quyết có tính
tương đối tồn diện đối với các tổ chức liên quan: Nhà nước, cơ quan Bảo hiểm xã
hội, tổ chức Cơng đồn, người sử dụng lao động, người lao động, … trong việc xử
lý vấn đề công tác thu Bảo hiểm xã hội hiện nay. Luận văn cần làm rõ cơ sở lý luận
về công tác thu BHXH, đánh giá được thực trạng công tác thu BHXH tại thị xã Dĩ
3


An, tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, những mặt đạt được cũng như hạn chế để đưa ra
các giải pháp hồn thiện cơng tác thu BHXH trên địa bàn thị xã Dĩ An giai đọan tới.
3. Mục tiêu nghiên c u
3.1. Mục tiêu nghiên c u t ng quát
Đề tài hướng tới mục tiêu đề xuất được một số giải pháp và kiến nghị hồn
thiện cơng tác thu Bảo hiểm xã hội trên địa bàn thị xã Dĩ An nhằm góp phần thúc
đẩy BHXH của Thị xã phát triển nhanh và bền vững, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ
đổi mới hiện nay.
3.2. Mục tiêu nghiên c u cụ thể
Thứ nhất, phân tích, đánh giá thực trạng cơng tác thu BHXH của BHXH thị xã
Dĩ An từ năm 2014 đến năm 2018 nhằm thấy những kết quả đạt được, hạn chế và
nguyên nhân.
Thứ hai, đề xuất một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác thu BHXH tại
BHXH thị xã Dĩ An trong thời gian tới.
3.3. Câu hỏi nghiên c u
Thứ nhất, công tác thu BHXH của BHXH thị xã Dĩ An từ năm 2014 đến năm
2018 đạt được những kết quả gì? Và tồn tại những hạn chế gì? Ngun nhân những
hạn chế đó là gì?
Thứ hai, giải pháp gì để khắc phục tình trạng đó ? Cũng như có đề xuất gì để cải

tiến nghiệp vụ cơng tác thu BHXH tại đơn vị trong thời gian tới?
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên c u
4.1. Đối tƣợng nghiên c u
- Luận văn nghiên cứu lý luận và thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt
buộc trên địa bàn thị xã Dĩ An tỉnh Bình Dương.
- Đối tượng khảo sát là người lao động, người sử dụng lao động trên địa bàn
thị xã Dĩ An và cơ quan BHXH thị xã Dĩ An.
4


4.2. Phạm vi nghiên c u
- Phạm vi nội dung nghiên cứu: các vấn đề thu – nộp BHXH bắt buộc của
người sử dụng lao động, người lao động, cơ quan BHXH; đối tượng tham gia
BHXH bắt buộc; quy trình tổ chức công tác thu; phương thức thu; nguyên nhân trốn
nộp BHXH và những biện pháp chống thất thu trên địa bàn thị xã Dĩ An.
- Phạm vi không gian: Thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương.
- Pham vi thời gian: đề tài sử dụng dữ liệu thứ cấp nghiên cứu thực trạng trong
5 năm từ năm 2014 đến năm 2018 và kết hợp dữ liệu sơ cấp nghiên cứu thực trạng.
Đề tài định hướng đề xuất các cải tiến nhằm hồn thiện cơng tác thu BHXH của
BHXH thị xã Dĩ An đến năm 2022.
5. Phƣơng ph p nghiên c u
Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định
tính bao gồm các nhóm phương pháp chính là thu thập dữ liệu (khảo sát dữ liệu, thu
thập dữ liệu); phương pháp phân tích dữ liệu (phân tích thống kê, tổng hợp dữ liệu,
so sánh, phân tích, đánh giá) và ph ng vấn chuyên gia.
6. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ
lục, luận văn được cấu trúc bao gồm 3 chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về công tác thu BHXH. Trong chương này, luận văn
sẽ trình bày tổng quan về BHXH,cũng như về công tác thu BHXH. Khái quát về các

nguyên tắc thu, các nguồn thu, mục đích cơng tác thu và yêu cầu về công tác thu
BHXH.
Chƣơng 2: Thực trạng công tác thu BHXH bắt buộc bắt buộc trên địa bàn thị
xã Dĩ An. Ở chương này, luận văn sẽ trình bày về kết quả công tác thu BHXH của
cơ quan BHXH thị xã Dĩ An từ năm 2014 đến năm 2018, đồng thời chỉ ra những
hạn chế và nguyên nhân trong công tác thu BHXH tại đơn vị.

5


Chƣơng 3: Giải pháp hồn thiện cơng tác thu BHXH bắt buộc bắt buộc trên địa
bàn thị xã Dĩ An. Về chương này, luận văn sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm hồn
thiện cơng tác thu BHXH tại BHXH thị xã Dĩ An trong thời gian tới dựa trên những
hạn chế và nguyên nhân đã nêu ở chương 2.

6


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ

UẬN VỀ CÔNG TÁC THU BẢO HIỂM Ã HỘI

1.1. Những vấn đề cơ bản về thu bảo hiểm xã hội
1.1.1. Lịch sử r đời, Kh i niệm về Bảo hiểm xã hội
1.1.1.1. Sự ra đời của Bảo hiểm xã hội
Trong quá trình sinh tồn con người phải lao động để làm ra của cải vật chất,
nhằm thoả mãn những nhu cầu thiết yếu nhất là ăn, ở, mặc, đi lại, v.v... Nhưng trong
thực tế, không phải lúc nào con người cũng gặp may mắn, thuận lợi, có đầy đủ thu
nhập và mọi điều kiện sinh sống bình thường. Trái lại, có rất nhiều trường hợp con

người gặp khó khăn, trắc trở, rủi ro xảy ra do điều kiện tự nhiên, môi trường sống,
hoặc điều kiện khách quan như: ốm đau, tai nạn, mất việc làm, già yếu, không có
khả năng lao động, tử vong...
Trong lịch sử, các cộng đồng dân cư đã tự tổ chức thành các nhóm xã hội khác
nhau nhằm tự bảo vệ mình chống lại các rủi ro. Cùng với thời gian, những ai có
cùng mối quan tâm trước những rủi ro này trong cuộc sống đã c ng hợp sức lại để
bảo vệ lẫn nhau. Các phường hội theo nghề nghiệp của thợ thủ cơng đã được hình
thành để giúp đỡ các hội viên khi gặp khó khăn và nhiều tổ chức tơn giáo đã góp
sức nhằm giảm nỗi khó khăn của những ai khơng đối phó nổi những vấn đề trong
cuộc sống. Đây chính là hình thức ban đầu hình thành nên bảo hiểm.
Lúc đầu, sự trợ giúp này là thụ động, cục bộ, khơng ổn định và khơng chắc
chắn. Trong q trình phát triển công nghiệp, đội ngũ làm công ăn lương tăng
nhanh, cuộc sống của họ phụ thuộc vào thu nhập do lao động làm th mang lại.
Chính vì thế, mất việc làm hoặc gặp rủi ro như ốm đau, bệnh tật, thất nghiệp hoặc
tuổi già đã trở thành mối đe dọa khủng khiếp đối với họ. Chính phủ một số nước đã
bắt đầu ban hành pháp luật quy định các chủ sử dụng lao động phải có chế độ trợ
giúp đối với những công nhân bị ốm đau hoặc bị tai nạn lao động. Tuy nhiên những
chủ trương đó cũng bộc lộ nhiều bất cập do lúc đó người ta thường cho rằng người
cơng nhân có thể và cần phải tự mình thu xếp để vượt qua những rủi ro trong cuộc
7


sống. Trong bối cảnh đó Nhà nước đã phải đứng ra can thiệp và điều hoà mâu thuẫn
buộc người sử dụng lao động và người lao động phải đóng góp một khoản tiền nhất
định hàng tháng để hỗ trợ một phần khi khơng có việc làm, ốm đau, tai nạn... Số
tiền đóng góp của người sử dụng lao động và người lao động hình thành một quỹ
tiền tệ tập trung có sự quản lý giám sát của Nhà nước. Nhờ đó mà cuộc sống của
người lao động và gia đình họ ngày càng được đảm bảo ổn định. Người sử dụng lao
động cũng thấy mình đỡ bị thiệt hại về kinh tế, ổn định lực lượng lao động để phát
triển sản xuất kinh doanh, tránh được những xáo trộn không cần thiết, nguồn quỹ

tiền tệ tập trung được thiết lập ngày càng lớn và nhanh chóng.
Tồn bộ những hoạt động với những mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ trên được
thế giới quan niệm là BHXH đối với người lao động. Như vậy, BHXH ra đời và
phát triển là một tất yếu khách quan và ngày càng phát triển cùng với sự phát triển
của mỗi quốc gia, mọi thành viên trong xã hội đều thấy cần thiết tham gia BHXH,
nó trở thành quyền lợi và nhu cầu không thể thiếu của người lao động.
1.1.1.2.

hái niệm về bảo hiểm xã hội

Bảo hiểm và BHXH đã hình thành rất sớm trong lịch sử phát triển của xã hội
loài người và đã được nhiều nhà khoa học đề cập, nghiên cứu một cách sâu sắc dưới
nhiều góc độ và khía cạnh khác nhau. Thực tế từ khi ra đời, những hình thức BHXH
ln luôn nhằm vào đối tượng quan trọng nhất của xã hội là lực lượng lao động.
Các rủi ro được BHXH quan tâm là những rủi ro liên quan đến thu nhập hoặc các
chi phí phải trang trải liên quan đến thu nhập đó. Như vậy, nếu căn cứ vào mục đích
xã hội của bảo hiểm thì BHXH là hình thức bảo hiểm thu nhập và cung cấp các dịch
vụ việc làm, chăm sóc y tế thiết yếu cho người lao động và một số thành viên gia
đình họ trong các trường hợp ốm đau, thai sản, tai nạn nghề nghiệp, tàn tật, hưu trí,
tử tuất, thất nghiệp. Trên cơ sở đóng quỹ của người tham gia, góp phần đảm bảo ổn
định đời sống cho họ và an toàn xã hội.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, thuật ngữ BHXH thường được sử dụng với nội hàm
hẹp hơn, chỉ bao gồm những trường hợp bảo hiểm thu nhập cho người lao động. Vì
8


vậy thường được tách ra với tên gọi riêng. Trên cơ sở đó, theo nghĩa hẹp, cũng là
nghĩa thơng dụng ở nước ta, có thể hiểu BHXH là sự bảo đảm b đắp một phần
hoặc thay thế thu nhập của người lao động khi bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động,
bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết trên cơ sở đóng góp và

sử dụng một quỹ tài chính tập trung nhằm đảm bảo ổn định đời sống cho họ và an
toàn xã hội.
Ngày nay, BHXH được nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Vì vậy có thể
có nhiều định nghĩa khác nhau về BHXH. Cụ thể:
- Ở góc độ kiến thức bách khoa, BHXH là sự thay thế hoặc b đắp một phần
thu nhập cho người lao động khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập do ốm đau, thai sản,
tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất dựa trên cơ
sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH có sự bảo hộ của
Nhà nước theo pháp luật nhằm đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia
đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an tồn xã hội.
- Ở góc độ tài chính, BHXH được định nghĩa làquá trình thành lập và sử dụng
quỹ tiền tệ dự trữ của cộng đồng những người lao động, có sự bảo trợ của Nhà nước
để san s rủi ro, đảm bảo thu nhập cho họ và gia đình trong những trường hợp cần
thiết theo quy định của pháp luật.
- Ở góc độ pháp luật, BHXH là một chế độ pháp lý quy định đối tượng, điều
kiện, mức độ đảm bảo vật chất và các dịch vụ cần thiết bảo vệ người lao động và
gia đình họ trong các trường hợp bảo hiểm được Nhà nước xác định.
- Theo Luật BHXH, thuật ngữ BHXH được hiểu làsự bảo đảm thay thế hoặc
b đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do
ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động
hoặc chết trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH.
Căn cứ vào loại hình BHXH của người tham gia BHXH có thể chia BHXH
thành BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện.

9


Theo quy định tại Khoản 2 Điều 3 Luật BHXH thì BHXH bắt buộc được định
nghĩa:“ Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội mà người lao động
và người sử dụng lao động phải tham gia .

1.1.2. Thu Bảo hiểm xã hội
1.1.2.1. Khái niệm thu Bảo hiểm xã hội
Thu BHXH là một thuật ngữ thuộc phạm trù tài chính, một khâu tài chính
tồn tại độc lập trong hệ thống tài chính BHXH. Cơng tác thu BHXH tham gia
vào quá trình tạo lập quỹ BHXH, quỹ tài chính này nhằm đảm bảo cuộc sống cho
người lao động và gia đình họ khi gặp rủi ro, từ đó đảm bảo sự ổn định và phát
triển kinh tế xã hội.
Các đối tượng người lao động và người sử dụng lao động tham gia BHXH được
luật quy định cụ thể theo từng thời kỳ để phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã
hội của đất nước. Do đó việc tổ chức thu BHXH là việc nhà nước dùng quyền lực
của mình bắt buộc (đối với BHXH bắt buộc) hoặc để các đối tượng tự nguyện (đối
với BHXH tự nguyện) tham gia đóng góp theo mức phí quy định, được lựa chọn
mức đóng và phương thức đóng ph hợp. Từ đó hình thành nên quỹ BHXH, nhằm
đảm bảo chi trả cho hoạt động BHXH.
Thu BHXH thực chất là sự phân phối lại một phần thu nhập của các đối tượng
tham gia BHXH, nhằm giải quyết hài hòa các mặt lợi ích kinh tế và thực hiện các
chức năng kinh tế, xã hội của Nhà nước.
Như vậy, tác giả luận văn đưa ra khái niệm chung nhất về thu BHXH:“ Thu
BHXH là việc Nhà nước sử dụng các biện pháp, các hình thức, phương pháp thu
BHXH nhằm mục tiêu thu đúng, thu đủ, thu kịp thời BHXH của các đối tượng
tham gia
1.1.2.2. Nguyên tắc thu bảo hiểm xã hội
Do thu BHXH đóng vai trị quan trọng trong việc hình thành quỹ BHXH, do đó
việc thu BHXH cần tuân thủ theo nguyên tắc:
10


- Thứ nhất: Thu đúng, đủ, kịp thời
Thu đúng là thu đúng đối tượng thuộc diện tham gia BHXH, thu đúng mức
đóng BHXH, thu đúng thời gian theo quy định. Thu đủ là thu đủ số người thuộc

diện tham gia BHXH và thu đủ số tiền phải đóng BHXH của người lao động và
người sử dụng lao động. Thu kịp thời là thu kịp thời về thời gian khi có phát sinh
quan hệ lao động giữa đơn vị sử dụng lao động và người lao động thuộc diện tham
gia BHXH. Khi người lao động, đơn vị sử dụng lao động tham gia BHXH, cơ quan
BHXH cần hướng dẫn để đơn vị sử dụng lao động và người lao động kê khai đúng,
đầy đủ các thông tin cần thiết phục vụ cho quá trình tác nghiệp của cán bộ BHXH,
đây là căn cứ để cơ quan BHXH thu đúng các đối tượng tham gia, và phục vụ cho
việc thanh tra kiểm tra việc chấp hành nghiêm chỉnh các chế độ, chính sách BHXH.
- Thứ hai: Tập trung, thống nhất, công bằng, công khai
Các quy định về thu BHXH triển khai đến các đơn vị cần được thống nhất. Tất
cả các chế độ, chính sách đối với mọi đối tượng phải được áp dụng trong tồn
ngành. Chế độ đóng góp phải thực hiện công bằng đối với mọi đối tượng, không
phân biệt đối xử theo giới tính, dân tộc. Mọi vấn đề liên quan đến hệ thống công tác
thu BHXH, các chế độ, chính sách BHXH đều cần được thảo luận, nghiên cứu, bổ
sung, sửa đổi phù hợp với thực ti n hoạt động của từng đơn vị, tổ chức, cá nhân và
điều kiện, hồn cảnh của đất nước.Khi có sự thay đổi liên quan đến chế độ, chính
sách BHXH thì cơ quan BHXH phối hợp cùng với các ban ngành liên quan thông
báo đến người lao động và đơn vị sử dụng lao động công khai, minh bạch và kịp
thời. Việc tham gia BHXH của người lao động, người lao động đều cần được biết.
Bên cạnh đó, quỹ BHXH cần được quản lý tập trung, có sự kiểm tra, giám sát quỹ
từ phía các cơ quan quản lý nhà nước.
-Thứ ba: An toàn, hiệu quả
Thực hiện thu BHXH theo đúng quy trình để đảm bảo tính an tồn, hiệu quả
trong q trình quản lý nguồn thu BHXH và sử dụng nguồn thu đúng mục đích. Đối
với BHXH, đơn vị sử dụng lao động trích tiền đóng BHXH trên quỹ tiền lương, tiền
11


công tháng của những người lao động tham gia BHXH, đồng thời trích từ tiền
lương, tiền cơng tháng đóng BHXH của từng người lao động theo mức quy định.

Do số tiền lớn nên cơ quan BHXH không nhận tiền trực tiếp mà đơn vị sử dụng lao
động sẽ chuyển cùng một lúc vào tài khoản chuyên thu của cơ quan BHXH mở tại
ngân hàng hoặc kho bạc Nhà nước. Thông qua cơ chế cơng tác thu nghiêm ngặt và
có sự giám sát, quản lý của nhà nước để tránh lạm dụng, thất thoát nguồn thu. Hàng
năm, cơ quan BHXH sẽ thơng báo tình hình tham gia BHXH cho người lao động để
người lao động biết được quá trình tham gia và mức tiền lương, tiền cơng đóng
BHXH, nhằm tránh tình trạng đơn vị sử dụng lao động trốn tránh trách nhiệm đóng
BHXH, hoặc đã thu tiền đóng BHXH của người lao động nhưng lại khơng đóng.
1.1.2.3.

ai tr của thu bảo hiểm xã hội trong việc hình thành qu BHXH

Thu BHXH có vai trị rất quan trọng trong việc hoạt động của ngành BHXH,
được coi là công tác trọng tâm của ngành. Công tác thu BHXH BB được triển khai
và tiến hành tạo ra quỹ BHXH. Quỹ BHXH đảm bảo khả năng tài chính trong việc
chi trả các chế độ BHXH, giúp Nhà nước giảm chi phí ngân sách cho việc chi trả
chế độ BHXH. Do vậy công tác thu BHXH đóng giữ vai trị quan trọng, ảnh hưởng
rất lớn đến nền kinh tế của đất nước.
Các nhà kinh tế đã coi quỹ BHXH như “xương sống của toàn bộ hệ thống
BHXH của bất kỳ quốc gia nào, và có ảnh hưởng lớn đến sự ổn định xã hội, ổn định
chính trị của đất nước. Quỹ BHXH hình thành và hoạt động đã tạo ra khả năng giải
quyết được những nhu cầu phát sinh của người thụ hưởng BHXH khi có sự kiện bảo
hiểm hoặc gặp những rủi ro được bảo hiểm theo quy định của pháp luật, với tổng dự
trữ thấp nhất, nhưng khả năng thanh toán cao nhất. Quỹ BHXH là tập hợp những
đóng góp bằng tiền của bên tham gia BHXH (bao gồm người lao động, người sử
dụng lao động và Nhà nước trong một số trường hợp) và các nguồn thu hợp pháp
khác, hình thành một quỹ tiền tệ tập trung để chi trả các trợ cấp BHXH và các chi
phí nghiệp vụ khác theo quy định của pháp luật.

12

Quỹ bảo hiểm xã hội là quỹ tiền tệ độc lập, tập trung, nằm ngoài ngân sách Nhà
nước. Quỹ BHXH được hình thành chủ yếu từ sự đóng góp bằng tiền của các bên
tham gia BHXH, sự hỗ trợ của Nhà nước, thu từ hoạt động đầu tư và từ các nguồn
viện trợ nhằm mục đích chi trả cho những người được BHXH và gia đình họ khi họ
bị giảm hoặc mất thu nhập do gặp các rủi ro, mất khả năng lao động hoặc mất việc
làm.
Như vậy, quỹ BHXH bắt buộc là một quỹ tiêu d ng, đồng thời là một quỹ dự
phịng; nó vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội và là điều kiện hay cơ sở vật
chất quan trọng nhất, đảm bảo cho toàn bộ hệ thống BHXH tồn tại và phát triển
1.2. Công tác thu bảo hiểm xã hội tại một địa bàn
1.2.1. Khái niệm, mục đích, u cầu cơng tác thu bảo hiểm xã hội
1.2.1.1. Khái niệm công tác thu bảo hiểm xã hội
Quản lý theo một nghĩa chung nhất là một quá trình tác động gây ảnh hưởng
của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý để đạt được mục tiêu chung. Bản chất
của quản lý là một loại lao động để điều khiển lao động xã hội ngày càng phát triển,
các loại hình lao động phong phú, phức tạp thì hoạt động quản lý ngày càng có vai
trị quan trọng.
Khách thể quản lý chính là đối tượng tham gia BHXH bao gồm các doanh
nghiệp và người lao động. Khi tham gia BHXH cả doanh nghiệp (người sử dụng lao
động) và người lao động đều phải đóng BHXH. Vì vậy để đảm bảo nguồn thu, các
cơ quan BHXH (chủ thể quản lý) phải nắm chắc số lượng các đơn vị tham gia
BHXH, những biến động trên từng địa bàn và trong tồn quốc. Bên cạnh đó, phải có
được những thơng tin đầy đủ về tình hình sử dụng lao động tại các cơ quan, doanh
nghiệp để xác định được nguồn thu đồng thời dự báo được các khoản chi trong
tương lai.
Như vậy ta rút ra khái niệm: Công tác thu BHXH là sự tác động có tổ chức của
chủ thể quản lý để điều hành các hoạt động thu BHXH. Sự tác động đó được thực

13


hiện bởi các biện pháp hành chính, thu đủ, thu kịp thời và khơng để thất thu tiền
đóng BHXH theo quy định của pháp luật về BHXH.
1.2.1.2. Mục đích của cơng tác thu BHXH
Một là, cơng tác thu BHXH có mục đích đảm bảo hoạt động thu bền vững, hiệu quả.
Nguồn thu của quỹ BHXH bao gồm: Nguồn đóng BHXH của người tham gia
và chủ sử dụng lao động, tiền sinh lời của hoạt động đầu tư tăng trưởng quỹ, nguồn
hỗ trợ của nhà nước, các nguồn khác của các tổ chức trong nước và ngồi nước.
Cơng tác thu BHXH với mục đích đảm bảo cho tiền nộp BHXH có đủ khả năng
thực hiện quá trình tái sản xuất xã hội, tức là có thu đúng, thu đủ, thu kịp thời mới
đảm bảo chi trả chế độ cho người lao động, góp phần ổn định đời sống của người
lao động. Cơng tác thu BHXH nhằm khơng b sót nguồn thu, quản lý chặt chẽ, đảm
bảo nguồn thu BHXH được sử dụng đúng mục đích, đồng thời làm cho nguồn thu
BHXH liên tục tăng trưởng.
Hai là, công tác thu BHXH với mục đích bảo đảm quyền lợi người tham gia BHXH.
Cơng tác thu BHXH hiệu quả mục đích giúp đảm bảo quyền lợi chính đáng và
hợp pháp của người lao động đó là quyền tham gia, được đóng BHXH và quyền
hưởng các chế độ, chính sách về BHXH. Nếu người lao động khơng tham gia thì
trước hết bản thân người tham gia không đủ điều kiện quy định của pháp luật để
hưởng các quyền lợi theo quy định, mặt khác không có nguồn thu để bảo đảm chi
trả các chế độ cho người tham gia khi các sự kiện bảo hiểm xảy ra. Nếu tăng cường
công tác thu, phát hiện các trường hợp trốn đóng, đóng thiếu và có các biện pháp xử
lý đúng đắn là cơ sở tiền đề để đảm bảo quyền lợi của người tham gia.
Khi quỹ BHXH được cân đối điều đó giúp quỹ ln có đủ nguồn lực để chi trả
các chế độ cho người tham gia. Khi người tham gia BHXH gặp rủi ro theo quy định
của pháp luật thì bản thân và gia đình họ được tổ chức bảo hiểm xã hội chi trả trợ
cấp đầy đủ, kịp thời. Cơng tác thu BHXH có vai trò quyết định, then chốt trong quá

14


trình đảm bảo ổn định cho cuộc sống cho người lao động cũng như các đơn vị
doanh nghiệp được hoạt động bình thường.
Ba là, cơng tác thu BHXH nhằm giúp cho q trình thực hiện chính sách BHXH
được sn sẻ.
Để chính sách BHXH được di n ra thuận lợi thì cơng tác thu BHXH có vai trị
như một điều kiện cần và đủ trong quá trình tạo lập cùng thực hiện chính sách
BHXH: Bởi đây là đầu vào, là nguồn hình thành cơ bản nhất trong quá trình tạo lập
quỹ BHXH. Đồng thời đây cũng là một khâu bắt buộc đối với người tham gia
BHXH thực hiện nghĩa vụ của mình. Do vậy cơng tác thu BHXH là một cơng việc
địi h i độ chính xác cao, thực hiện thường xuyên, liên tục, kéo dài trong nhiều năm
và có sự biến động về mức đóng và số lượng người tham gia.
Hoạt động của công tác thu BHXH ở hiện tại ảnh hưởng trực tiếp đến cơng tác
chi và q trình thực hiện chính sách BHXH trong tương lai. Do BHXH cũng như
các loại hình bảo hiểm khác đều dựa trên cơ sở nguyên tắc có đóng có hưởng
BHXH đã đặt ra yêu cầu quy định đối với công tác thu nộp BHXH. Nếu khơng thu
được BHXH thì quỹ BHXH khơng có nguồn để chi trả cho các chế độ BHXH cho
NLĐ. Vậy hoạt động thu BHXH ảnh hưởng trực tiếp đến cơng tác chi và q trình
thực hiện chính sách BHXH. Do đó, thực hiện cơng tác thu BHXH đóng một vai trị
quyết định, then chốt trong q trình đảm bảo ổn định cho cuộc sống của NLĐ cũng
như các đơn vị doanh nghiệp được hoạt động bình thường.
1.2.1.3. Các ngu n tắc của công tác thu Bảo hiểm xã hội
Công tác thu BHXH cần phải thực hiện theo các nguyên tắc cơ bản sau đây:
-

Phải bảo đảm tính minh bạch. Cụ thể, các chính sách về thu BHXH phải được
công bố công khai cho các đối tượng nộp, cơ quan thu BHXH; Quy trình thu nộp
được cơng bố rõ ràng cho các đối tượng nộp BHXH; Khi có vướng mắc hoặc cần

thông tin hướng dẫn, các đối tượng nộp BHXH bắt buộc có thể nhận được các
thơng tin cần thiết từ kênh nào? Tính minh bạch sẽ bảo đảm sự đúng đắn và hiệu
15