Tư tưởng Hồ Chí Minh

BỘ VĂN HOÁ, THỂ THAO VÀ DU LỊCH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HỐ TP. HỒ CHÍ MINH

TIỂU LUẬN
HỌC PHẦN: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

TÊN ĐỀ TÀI: HỒ CHÍ MINH LÀ MỢT NHÀ VĂN HÓA KIỆT SUẤT
SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH
CỦA ĐẢNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Người thực hiện

: Phan Thanh Thùy

Lớp

: 21DLTQLVH

MSSV

: D21.LTQL28

GVHD

: Lê Bá Vương

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2021


MỤC LỤC
HỒ CHÍ MINH LÀ MỢT NHÀ VĂN HÓA KIỆT SUẤT SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG

VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH CỦA ĐẢNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
MỤC LỤC ...............................................................................................................................1
PHẦN MỞ ĐẦU .....................................................................................................................2
1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU .....................................................................................2
2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ...........................................................................................2
PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................................3
1. MỘT SỐ NHẬN THỨC CHUNG VỀ VĂN HÓA VÀ QUAN HỆ GIỮA VĂN
HÓA VỚI CÁC LĨNH VỰC KHÁC .................................................................................3
1.1.

Quan niệm của Hồ Chí Minh về văn hóa ................................................................3

1.2.

Quan điểm của Hồ Chí Minh về mợt sớ lĩnh vực chính của văn hóa .....................9

2. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRỊ CỦA VĂN HÓA ..................11
2.1.

Văn hóa là mục tiêu đợng lực của sự nghiệp Cách mạng .....................................11

2.2.

Văn hóa là mợt mặt trận ........................................................................................12

2.3.

Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân.................................................................13

3. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ XÂY DỰNG NỀN VĂN HÓA MỚI ....14

4. HỒ CHÍ MINH NHÀ VĂN HÓA KIỆT ŚT ......................................................16
4.1.

Mợt nhà lý luận văn hóa ........................................................................................17

4.2.

Nhà quản lý nền văn hóa .......................................................................................18

4.3.

Mợt nhà thơ, mợt nhà văn, nhà báo có nhiều tác phẩm có giá trị .........................19

5. SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH CỦA ĐẢNG TRONG GIAI
ĐOẠN HIỆN NAY ................................................................................................................
......................................................................................................................................20
PHẦN KẾT THÚC...............................................................................................................22
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................23

1


PHẦN MỞ ĐẦU
Văn hóa là đời sớng tinh thần của xã hợi, chỉ khi văn hóa phát triển thì xã hội mới phát
triển và lớn mạnh. Vì vậy, việc học tập tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh là điều hết sức cần
thiết, và chúng ta cần lưu tâm.
Vì vậy, trong xây dựng đất nước, bốn vấn đề trên đều được nhấn mạnh như nhau. Văn
hóa khơng thể ở ngồi mà phải đứng trong kinh tế và chính trị, phục vụ nhiệm vụ chính trị,
thúc đẩy kinh tế phát triển. Văn hóa có vai trị quan trọng đới với sự phát triển của đất nước.
1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Chứng minh Hồ Chí Minh là mợt nhà văn hóa kiệt śt. Sự vận dụng tư tưởng văn hóa
Hồ Chí Minh của Đảng trong giai đoạn hiện nay.
2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Về nội dung: Trong di sản tinh thần để lại, Hồ Chí Minh đã đề cập đến nhiều vấn đề về:
Dân tợc và cách mạng giải phóng dân tợc; chủ nghĩa xã hội và con đường quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam; Đảng cộng sản Việt Nam; đại đồn kết dân tợc và đồn kết q́c tế;
xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân; văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới.
trung đi sâu nghiên cứu các giá trị tư tưởng văn hóa của Hồ Chí Minh nhằm làm sáng tỏ nhận
định: “Hồ Chí Minh là mợt nhà văn hóa kiệt śt” cũng như việc vận dụng những giá trị vào
việc xây dựng và phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay. Đây là những giá trị tiêu biểu,
cốt lõi nhất, tạo nên bản sắc văn hóa, con người Việt Nam.
Về khơng gian: Trong quốc gia Việt Nam.

2


PHẦN NỘI DUNG
1. MỘT SỐ NHẬN THỨC CHUNG VỀ VĂN HÓA VÀ QUAN HỆ GIỮA VĂN
HÓA VỚI CÁC LĨNH VỰC KHÁC
1.1.

Quan niệm của Hồ Chí Minh về văn hóa

Định nghĩa văn hố của Hồ Chí Minh: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống,
lồi người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học,
tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các
phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hố. Văn hoá là
tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà lồi người đã sản sinh
ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và địi hỏi của sự sinh tồn”. “Văn hóa hơm nay
có thể coi là tổng thể những nét riêng biệt tinh thần và vật chất, trí tuệ và xúc cảm quyết định

tính cách của mợt xã hợi hay của mợt nhóm người trong xã hợi. Văn hóa bao gồm nghệ thuật
và văn chương, những lối sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống các giá
trị, nhưng tập tục và những tín ngưỡng. Văn hóa đem lại cho con người khả năng suy xét về
bản thân. Chính văn hóa làm cho chúng ta trở thành những sinh vật đặc biệt nhân bản, có lí
tính, có óc phê phán và dấn thân mợt cách đạo lí. Chính nhờ văn hóa mà con người tự thể
hiện, tự ý thức được bản thân, tự biết mình là một phương án chưa hoàn thành đặt ra để xem
xét những thành tựu của bản thân, tìm tịi khơng biết mệt những ý nghĩa mới mẻ và sáng tạo
nên những công trình vượt trội”.
1.1.1. Nguồn gốc và quá trình hình thành
-

Những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, trước hết là chủ nghĩa yêu nước Việt Nam

Tư tưởng Hồ Chí Minh bắt nguồn từ truyền thống cần cù lao động, anh dũng chiến đấu
trong dựng nước và giữ nước, truyền thớng đồn kết, sớng có tình, có nghĩa, nhân ái Việt
Nam. Trong những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam thì chủ nghĩa u nước là dịng
chủ lưu xun śt lịch sử dân tộc.
Chủ nghĩa yêu nước đã trở thành động lực, sức mạnh truyền thống, đạo lý làm người,
niềm tự hào và là nhân tố hàng đầu trong bảng giá trị tinh thần của con người Việt Nam. Chủ
tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Dân ta có mợt lịng nồng nàn u nước. Đó là mợt truyền thớng
q báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sơi nổi, nó

3


kết thành mợt làn sóng vơ cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn,
nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”.
Chính sức mạnh truyền thớng ấy đã thúc giục Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh) đi tìm
đường cứu nước, cứu dân. Đó là đợng lực chi phới mọi suy nghĩ, hành động của Người trong
suốt cả cuộc đời hoạt động cách mạng. Đó cũng chính là cơ sở tư tưởng đã dẫn dắt Người đến

với chủ nghĩa Mác - Lênin. Hồ Chí Minh viết: “Lúc đầu, chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ
chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba”.
Hồ Chí Minh cho rằng, văn hố có tác dụng “sửa đổi tham nhũng, lười biếng, phù hoa,
xa xỉ, sửa xã hợi cũ, xây xã hợi mới”. Văn hố tạo sức mạnh để chiến thắng ngoại xâm theo
tinh thần “văn minh thắng bạo tàn”.Kinh tế nâng cao đời sống vật chất, cịn văn hố có tác
dụng nâng cao đời sớng tinh thần của nhân dân.
Nếu hiểu “văn hoá là tất cả những gì không phải thiên nhiên, nghĩa là tất cả những gì do
con người, ở trong con người và liên quan trực tiếp nhất đến con người” thì khi chúng ta bàn
tới con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh là thể hiện rõ rệt nhất cả khái niệm văn hoá, cả bản
chất của văn hoá theo ý nghĩa vừa là động lực, vừa là mục tiêu của sự nghiệp cách mạng. Hồ
Chí Minh dạy: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây. Vì lợi ích trăm năm thì phải trồng
người”(6). “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần
thiết”… Con người có đạo đức, trí tuệ, văn hố, sức khoẻ vừa là động lực xây dựng chủ nghĩa
xã hội, vừa là mục tiêu của sự nghiệp cách mạng.
-

Tinh hoa văn hố nhân loại: phương Đơng và phương Tây

Cùng với chủ nghĩa u nước, Hồ Chí Minh cịn chịu ảnh hưởng của văn hố phương
Đơng. Người cũng đã tiếp thu và kế thừa có phê phán tư tưởng dân chủ, nhân văn của văn
hoá Phục hưng, thế kỷ Ánh sáng, của cách mạng tư sản phương Tây và cách mạng Trung
Q́c.
Nguyễn Tất Thành - Hồ Chí Minh được theo học chữ Nho với các thầy vốn là những
nhà Nho yêu nước. Đạo đức Nho giáo thấm vào tư tưởng tình cảm của Người không phải là
những giáo điều “tam cương”, “ngũ thường” nhằm bảo vệ tôn ti trật tự phong kiến, mà tinh
thần “nhân nghĩa”, đạo “tu thân”, sự ham học hỏi, đức “khiêm tớn”, tính “hồ nhã”, cách đới
nhân xử thế “có lý, có tình”. Những mệnh đề “trung hiếu”, “nhân nghĩa”, “tứ hải giai huynh
4

đệ”, “dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh”, phương châm “khắc kỷ phục lễ”,... của các
nhà hiền triết phương Đơng được Hồ Chí Minh hết sức trân trọng. Trong khi tiếp thu, vận
dụng những yếu tớ tích cực của Nho giáo, Người cũng đồng thời phê phán loại bỏ những yếu
tớ thủ cựu, tiêu cực của nó.
Trước khi đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã quan tâm nghiên cứu, tìm
hiểu tư tưởng dân chủ tư sản Pháp, Mỹ, đặc biệt là tư tưởng Tự do, Bình đẳng, Bác ái, chủ
nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn (Trung Quốc)... Người đã vận dụng và phát triển các trào
lưu tư tưởng học thuyết ấy lên một trình độ mới phù hợp với dân tộc và thời đại mới.
Hồ Chí Minh sớm có sắc lệnh về bảo tồn tất cả cổ tích trong tồn cõi Việt Nam (Sắc
lệnh 65, ký ngày 23-11-1945 quy định nhiệm vụ và quyền lợi của Đơng Phương Bác Cổ học
viện).
Hồ Chí Minh cũng rất quan tâm đến di sản văn hoá của dân tợc. Nói chuyện với nghệ sĩ
sáo Đình Thìn, Người tâm sự: “Âm nhạc dân tộc của ta rất độc đáo. Bác đã đi nhiều nước trên
thế giới, nhưng Bác vẫn nhớ những câu hát của dân ta. Ta có nhiều câu hát dân ca hay lắm.
Bây giờ phải khai thác và phát triển nó lên. Cháu là thanh niên, cháu phải làm nịng cớt tiếp
thu và phát triển âm nhạc dân tộc”. Tiếp chuyện nhà văn Đức Irênê Phabe, người đã dịch
truyện Kiều trong bảy năm, Hồ Chí Minh nói: “Nguyễn Du là mợt nhà thơ cổ điển vĩ đại của
chúng tôi... những người cộng sản chúng ta rất q trọng cổ điển. Có nhiều dịng śi tiến bợ
chảy từ ngọn nguồn cổ điển đó”. Người nhấn mạnh với Erích Giơhanxơn: “Mỗi dân tợc cần
phải chăm lo đặc tính dân tợc mình trong nghệ thuật”. Người trân trọng, u thích những câu
hị xứ Nghệ, xứ Huế và các làn điệu dân ca Việt Nam.
Bảo tồn và phát triển văn hố dân tợc đồng thời cần triệt để tẩy trừ mọi di hại thuộc địa
và ảnh hưởng nô dịch của văn hố đế q́c, tơn trọng phong tục tập qn, văn hố các dân tợc
ít người.
Như vậy, trong q trình hình thành phát triển tư tưởng của mình, Hồ Chí Minh đã kế
thừa có chọn lọc tinh hoa văn hố phương Đơng phương Tây, nâng lên mợt trình đợ mới trên
cơ sở phương pháp luận mácxít - lêninnít.
-

Chủ nghĩa Mác - Lênin

5


Từ khi rời Tổ quốc (1911) cho đến năm 1917, Hồ Chí Minh đã đến nhiều nước tḥc
địa và nhiều nước tư bản đế q́c. Trong khoảng thời gian đó, Hồ Chí Minh được bổ sung
thêm những nhận thức mới về những gì ẩn dấu đằng sau các từ Tự do, Bình đẳng, Bác ái mà
vào trạc tuổi 13, lần đầu tiên Người đã nghe. Khoảng cuối năm 1917, khi trở lại Pari, Hồ Chí
Minh đã làm quen với nhiều nhà hoạt đợng chính trị, xã hợi của nước Pháp và nhiều nước
trên thế giới. Năm 1919, Hồ Chí Minh tham gia Đảng Xã hội Pháp (SFIO), một đảng tiến bợ
lúc bấy giờ tḥc Q́c tế II.
Việc Hồ Chí Minh tiếp thu bản Luận cương của Lênin tháng 7-1920 và trở thành người
cợng sản vào ći năm đó đã tạo nên bước ngoặt căn bản trong tư tưởng của Người. Thế giới
quan và phương pháp luận Mác - Lênin đã giúp Hồ Chí Minh nhìn nhận, đánh giá phân tích
tổng kết các học thuyết, tư tưởng, đường lối các cuộc cách mạng một cách khoa học; cùng
với kinh nghiệm hoạt động thực tiễn của mình để đề ra con dường cách mạng giải phóng dân
tợc đứng đắn.
Chủ nghĩa Mác - Lênin là nguồn gốc lý luận cơ sở chủ yếu nhất của sự hình thành phát
triển tư tưởng Hồ Chí Minh.
-

Tài năng và hoạt động thực tiễn sáng tạo của Hồ Chí Minh

Lý luận tư tưởng bao giờ cũng là sản phẩm của con người, do con người sáng tạo ra trên
cơ sở nhận thức các nhân tố khách quan.
Ngay từ khi cịn trẻ, Hồ Chí Minh đã có hồi bão lớn, có bản lĩnh kiên định, giàu lịng
nhân ái và sớm có chí cứu nước, tự tin vào mình.
Tư chất thơng minh, tư duy đợc lập, sáng tạo tính ham hiểu biết và nhạy bén với cái mới
là những đức tính dễ thấy ở người thanh niên Nguyễn Tất Thành. Phẩm chất đó được rèn
luyện, phát huy trong śt cuộc đời hoạt động cách mạng của Người. Nhờ vậy, giữa thực tiễn

phong phú và sinh động, giữa nhiều học thuyết, quan điểm khác nhau, giữa biết bao tình
huống phức tạp, Hồ Chí Minh đã tìm hiểu, phân tích tổng hợp, khái quát hình thành những
luận điểm đúng đắn và sáng tạo, hình thành nên tư tưởng Hồ Chí Minh. Cũng như mơn học
Tư tưởng Hồ Chí Minh, khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh mới chỉ được bắt đầu nghiên cứu,
tuy vậy, đến nay đã có tới mấy chục khái niệm về tư tưởng Hồ Chí Minh. Kế thừa thành tựu
nghiên cứu của các nhà khoa học căn cứ vào các văn kiện của Đảng thì tư tưởng Hồ Chí Minh
6


là mợt hệ thớng quan điểm tồn diện, sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt
Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện
cụ thể của nước lao kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu
tinh hoa văn hố nhân loại.
1.1.2. Tính chất
Nền văn hố mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh ln bao hàm 3 tính chất: tính dân tợc,
tính khoa học, tính đại chúng :
-

Tính dân tộc

Tính dân tợc của nền văn hố được Hồ Chí Minh diễn đạt bằng nhiều khái niệm như:
đặc tính dân tợc, cớt cách dân tợc.
Đó chính là cái tinh tuý, là chiều sâu bản sắc đặc trưng riêng của văn hố dân tợc
Tính dân tợc khơng chỉ thể hiện ở chỗ biết giữ gìn, kế thừa, phát huy những truyền thớng tớt
đẹp của dân tợc, mà cịn phát triển những truyền thớng văn hố tớt đẹp ấy cho phù hợp với
điều kiện lịch sử mới của đất nước.
-

Tính khoa học

Tính khoa học của nền văn hố thể hiện ở tính hiện đại, tiên tiến, thuận với trào lưu tiến
hố của thời đại. Đó là: hồ bình, đợc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Người nói: Nay nước ta đã được đợc lập, tinh thần được giải phóng, cần phải có mợt
nền văn hóa hợp với khoa học và hợp với cả nguyện vọng của nhân dân
Phải kiên quyết đấu tranh chống những gì trái với khoa học, phản tiến bợ. Những người làm
văn hố phải có trí tuệ, hiểu biết khoa học tiên tiến, phải có chiến lược xây dựng văn hố
mang tầm thời đại.
-

Tính đại chúng

Tính đại chúng của nền văn hố thể hiện ở chỗ nền văn hoá ấy phải phục vụ nhân dân,
phù hợp nguyện vọng của nhân dân và do nhân dân xây dựng nên, đậm đà tính nhân văn. Tính
đại chúng của văn hóa địi hỏi các nhà hoạt đợng văn hóa phải tăng cường liên hệ với thực tế,
đi sâu vào cuộc sống của nhân dân, vừa để phản ánh tâm tư, nguyện vọng và cuộc sống của
nhân dân, vừa để đem ánh sáng văn hóa đến với mọi người, mọi nhà.
7


Đảng ta vận dụng xây dựng nền văn hóa trong cơng c̣c đổi mới. Dựa trên quan điểm
của Hồ Chí Minh về tính chất của nền văn hóa mới, Đảng và nhà nước ta vận dụng xây dựng
nền văn hóa trong công cuộc đổi mới tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tợc.
1.1.3. Chức năng
Văn hố có 5 chức năng là: Chức năng giáo dục; chức năng nhận thức dự báo; chức
năng thẩm mỹ và chức năng giải trí, chức năng kế tục và phát triển lịch sử.
-

Chức năng giáo dục: là chức năng mà văn hố thơng qua các hoạt động, các sản
phẩm của mình nhằm tác động mợt cách có hệ thớng đến sự phát triển tinh thần, thể
chất của con người, làm cho con người dần dần có những phẩm chất và năng lực

theo những chuẩn mực xã hợi đề ra. Văn hố thực hiện chức năng giáo dục không
chỉ bằng những giá trị đã ổn định là truyền thớng văn hố mà cịn bằng cả những giá
trị đang hình thành. Các giá trị này tạo thành một hệ thống chuẩn mực mà con người
hướng tới. Nhờ vậy, văn hố đóng vai trị quyết định trong việc hình thành nhân cách
ở con người, trong việc “trồng người “. Với chức năng giáo dục, văn hoá tạo nên sự
phát triển liên tục của lịch sử mỗi dân tộc cũng như lịch sử nhân loại.

-

Chức năng nhận thức, dự báo: Là chức năng đầu tiên, tồn tại trong mọi hoạt đợng
văn hố. Bởi, con người khơng có nhận thức thì khơng thể có bất cứ mợt hành đợng
văn hoá nào. Nhưng quá trình nhận thức này của con người trong các hoạt đợng văn
hóa lại được thơng qua đặc trưng, đặc thù của văn hóa. Nâng cao trình đợ nhận thức
của con người chính là phát huy những tiềm năng ở con người.

-

Chức năng thẩm mỹ: Cùng với nhu cầu hiểu biết, con người cịn có nhu cầu hưởng
thụ, hướng tới cái đẹp. Con người nhào nặn hiện thực theo quy luật của cái đẹp cho
nên văn hóa phải có chức năng này. Nói cách khác, văn hố là sự sáng tạo của con
người theo quy luật của cái đẹp, trong đó, văn học nghệ thuật là biểu hiện tập trung
nhất sự sáng tạo.

-

Chức năng giải trí: Trong c̣c sớng, ngồi hoạt đợng lao đợng và sáng tạo, con
người cịn có nhu cầu giải trí. Các hoạt đợng văn hố, câu lạc bợ, bảo tàng, lễ hợi, ca
nhạc,… sẽ đáp ứng được các nhu cầu ấy. Như vậy, sự giải trí bằng các hoạt đợng
văn hố là bổ ích, cần thiết, góp phần giúp cho con người lao đợng sáng tạo có hiệu
quả hơn và giúp con người phát triển toàn điện.

8


-

Chức năng kế tục và phát triển.

1.2.

Quan điểm của Hồ Chí Minh về mợt sớ lĩnh vực chính của văn hóa

1.2.1. Văn hóa giáo dục
Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa giáo dục đã được đặt ra từ rất sớm, cùng với sự xuất
hiện của cái tên Nguyễn Ái Q́c trên chính trường nước Pháp vào năm 1918. Điểm thứ sáu
trong bản “Yêu sách của nhân dân An Nam” gửi đến Hợi Nghị hịa bình Vécxây đã chỉ rõ:
“Tự do học tập, thành lập người bản xứ”.
Sau khi chính quyền về tay nhân dân, việc xây dựng một nền văn hóa giáo dục mới đã
chính thức được đặt ra như một trong những nhiệm vụ chiến lược cơ bản lâu dài, đồng thời
cũng là một nhiệm vụ cấp bách phải tiến hành ngay, không thể chậm trễ. Người tuyên bớ:
“Chúng ta có nhiệm vụ cấp bách là phải giáo dục lại nhân dân chúng ta. Chúng ra phải làm
cho dân tộc chúng ta trở nên một dân tộc dũng cảm, yêu nước, yêu lao động, một dân tộc
xứng đáng với nước Việt Nam độc lập’. Để làm được điều này, Hồ Chí Minh đã nêu ra mợt
hệ thớng quan điểm rất phong phú và toàn diện, định hướng cho nền giáo dục phát triển đúng
đắn và giành được những thành tựu to lớn.
Hồ Chí Minh phê phán nền giáo dục phong kiến (tầm chương, kinh viện, xa rời thực tế,
bất bình đẳng, trọng nam khinh nữ, coi sách của thánh hiền là đỉnh cao của trí thức...) và nền
giáo dục thực dân (mu muội, ngu dân, đồi bại, xảo trá, nguy hiểm hơn cả sự ngu dốt, thối nát).
Người quan tâm xây dựng nền giáo dục mới của Việt Nam độc lập. Nền giáo dục này được
hình thành từ những năm hai mươi, thực sự ra đời từ trước Cách mạng Tháng tám thành công
và phát triển cùng sự nghiệp cách mạng của dân tợc . Hồ Chí Minh xác định, xây dựng nền

giáo dục mới là một nhiệm vụ cấp bách, có ý nghĩa chiến lược, vì nó góp phần làm cho dân
tợc ta xứng đáng với nước Việt Nam đợc lập. Văn hóa giáo dục là mợt mặt trận quan trọng
trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất nước nhà.
Quan điểm của Hồ Chí Minh về văn hóa giáo duc:
+ Mục tiêu của văn hóa giáo dục là thực hiện cả ba chức năng của của văn hóa giáo
dục: dạy và học để bổi dưỡng lý tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp; mở mang dân trí; bồi
dưỡng những phẩm chất và phong cách tốt đẹp cho con người. Giáo dục để đào tạo con người
có ích cho xã hợi. Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Giáo dục nhằm đào tạo con người
có đức, có tài, kế tục sự nghiệp cách mạng, làm cho nước ta sánh vai cùng các cường quốc
9


Năm châu. Cải cách giáo dục bao gồm xây dựng chương trình, nôi dung dạy và học hợp lý,
phù hợp với các giai đoạn cách mạng. Nội dung giáo dục phải tồn diện: văn hóa, chính trị,
chun mơn nghiệp vụ, lao đợng... Các nợi dung đó có mới quan hệ mật thiết với nhau. Học
chính trị khoa học chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lới, chính sách của Đảng và nhà nước. Cải
cách khoa học phải sáng tạo, không giáo điều.
Học để nắm các quan điểm có tính ngun tắc, phương pháp luận. Học khoa học kỹ
thuật để đáp ứng đòi hỏi của thời đại mới, thời địa của cách mạng khoa học - công nghệ đang
phát triển một cách mạng mẽ.
+ Phương châm giáo dục bao gồm: học đi đôi với hành, lý luận liên hê với thực tế;
học tập kết hợp với lao động; đối với nhà trường - gia đình - xã hội; thực hiện dân chủ, bình
đẳng trong giáo dục; trong suốt đời. Coi trọng việc tự học, tự đào tạo và đào tạo lại. Học ở
mọi lúc, mọi nơi, học mọi người.
1.2.2. Văn hóa nghệ thuật
Văn nghệ là một mặt trận, văn nghệ sĩ là một chiến sĩ, tác phẩm văn nghệ là vũ khí sắc
bén trong đấu tranh cách mạng, trong xây dựng xã hội mới, con người mới. Hồ Chí Minh am
hiểu nhiều lĩnh vực văn hóa nghệ thuật như: Dân ca, âm nhạc, đến hội họa, thơ ca cổ điển...
Người ta từng khuyên chúng ta phải biết kế thừa, phát triển di sản quý báu ấy. Người nói xóa
bỏ triệt để những cái cũ phiền phức, phát triển những cái cũ mà phải tốt, phải triệt để làm

những cái mới và hay, phải giữ gìn thuần phong, mĩ tục, phải tẩy sạch những gì mà giáo dục
thực dân để lại...
Văn nghệ phải gắn với thực tiễn của đời sống nhân dân. Thực tại đem lại nguồn sinh
khí vơ tận cho văn nghệ. Chiến sĩ văn nghệ phải thật hòa mình với quần chúng và khơng được
qn rằng: “...chỉ có nhân dân mới nuôi dưỡng cho sáng tác của nhà văn bằng những nguồn
nhựa sớng. Cịn nếu nhà văn qn điều đó thì nhân dân cũng sẽ quên anh ta”.
Thực tiễn không chỉ là nguồn ni dưỡng những sáng tác, mà cịn là những tinh hoa
trong sáng tác dân ca đã được chắt lọc từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Phải có những tác phẩm văn nghệ xứng đáng với thời đại mới của đất nước và dân tộc.
Phải phản ánh cho hay, cho chân thật sự nghiệp cách mạng của nhân dân. Văn nghệ phải

10


hướng dẫn nhân dân loại bỏ cái giả dối, cái sai trái, cái không đúng để vươn tới cái lý tưởng
đó chính là sự phản ánh có tính hướng đích của văn nghệ.
1.2.3. Văn hóa đời sống
Xây dựng đời sớng văn hóa mới được Hồ Chí Minh chỉ ra ngay sau khi mới giành được
chính quyền, rồi nhanh chóng trở thành một phong trào quần chúng sôi nổi, tạo động lực mạnh
mẽ cho sự nghiệp kháng chiến kiến quốc.
+ Đạo đức mới: thực hành đời sống mới trước hết là thực hành đạo đức cách mạng:
cần, kiệm, liêm, chính.
+ Lối sống mới: lới sớng mới là lới sớng có lý tưởng, có đạo đức; kết hợp hài hịa đời
sớng văn minh và tinh hoa văn hóa nhân loại tạo nên lới sớng văn minh, tiên tiến. Tính văn
hóa ở đây là biết cách ăn, cách mặc, cách ở... Con người văn hóa trong lới sớng là phải có mợt
phong cách sống khiêm tốn, giản dị, chừng mực, điều độ, ngăn nắp, vệ sinh, u lao đợng,
q thời gian, ít lịng ham muốn về vật chất, về chức quyền, danh lợi. Trong quan hệ với nhân
dân, bạn bè, đồng chí thì cởi mở, chân tình, ân cần, tế nhị, giàu lòng thương yêu...
+ Nếp sống mới: Xây dựng nếp sống mới là xây dựng những thói quen và những
phong tục tập quán tốt đẹp, kế thừa và phát triển được những thuần phong mĩ tục lâu đời của

dân tộc.
2. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRỊ CỦA VĂN HÓA
2.1.

Văn hóa là mục tiêu đợng lực của sự nghiệp Cách mạng

Văn hóa là “vũ khí tinh thần” của cả dân tộc, được hun đúc và lưu truyền qua nhiều thế
hệ, “rực lửa cháy” cùng với ý chí quật khởi, kiên cường ở từng giai đoạn của lịch sử. Từ “Nam
quốc sơn hà” của thời Lý, “Hịch tướng sĩ” của thời Trần, “Bình ngô đại cáo” của thời Lê, cho
tới “Lời kêu gọi tồn q́c kháng chiến”, “Lời kêu gọi tồn quốc chống Mỹ cứu nước” của
Hồ Chủ tịch, như một lời hiệu triệu tinh thần yêu nước của cả dân tợc, góp phần vào từng
thắng lợi của đất nước trước bất kể giặc ngoại xâm nào. Văn hóa nói chung và văn hóa tinh
thần nói riêng đóng mợt vai trị hết sức ý nghĩa trong tạo dựng sức mạnh của mỗi quốc gia.
Trong thời điểm hiện tại, khi mà cả nước cần chung tay đồng lòng để sẻ chia những khó
khăn, cùng nhau vượt qua những thách thức và thực hiện những mục tiêu mà Đại hội đại biểu
11


tồn q́c lần thứ XIII của Đảng đã đề ra, đặc biệt trong vấn đề phát triển văn hóa và con
người, văn hóa càng là mợt sức mạnh tinh thần lớn lao hơn bao giờ hết.
Văn hóa giờ đây đã trở thành một sức mạnh của dân tộc. Trong bối cảnh hội nhập kinh
tế quốc tế, mọi quốc gia đều khơng chỉ tập trung phát triển nguồn lực chính trị kinh tế, tài
ngun thiên thiên, an ninh q́c phịng, mà cịn chú trọng đẩy mạnh cả về văn hóa. Đóng vai
trị như mợt “sức mạnh mềm”, văn hóa cũng góp phần củng cớ hình ảnh, vị thế và tiếng nói
của mỗi q́c gia trên bản đồ thế giới.
2.2.

Văn hóa là mợt mặt trận

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Văn hóa nghệ thuật cũng là mợt mặt trận. Anh chị em

là chiến sĩ trên mặt trận ấy”. Tư tưởng của Người là nền tảng, là khát vọng của dân tộc ta
khẳng định bản sắc của mình.
Chân lý này cũng đã được chứng minh trong suốt chiều dài hàng ngàn năm của lịch sử
đất nước. Văn hóa cịn thì dân tợc cịn. Những người hoạt đợng trên lĩnh vực văn hóa nghệ
thuật phải là những chiến sĩ vững vàng, điều này vô cùng quan trọng trong giai đoạn hiện nay.
Đất nước ta nhiều lần bị đủ các loại kẻ thù xâm lược, dù có mấy mươi năm, mấy trăm
năm thậm chí hàng ngàn năm, nhưng chúng ta chưa hề mất đi bản sắc văn hóa dân tợc; bởi lẽ
trong bất kỳ hoàn cảnh nào chúng ta vẫn giữ gìn được gia tài văn hóa, giữ gìn được bản sắc
riêng.
Mới quan hệ giữa văn hố, văn nghệ với kinh tế và chính trị được Hồ Chí Minh xác
định: “Văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt đợng khác, khơng thể đứng ngồi, mà phải ở
trong kinh tế và chính trị”(15). Ý nghĩa và bản chất của mặt trận văn hoá và chiến sĩ văn hố
chính là ở chỗ đó. Nghĩa là: “Cũng như các chiến sĩ khác, chiến sĩ nghệ thuật có nhiệm vụ
nhất định, tức là phụng sự kháng chiến, phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, trước hết là
công, nơng, binh”.
Để làm trịn nhiệm vụ, chiến sĩ nghệ thuật cịn có lập trường vững, tư tưởng đúng. Nói
tóm tắt là phải đặt lợi ích của kháng chiến, của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết, trước hết.
Hàng ngàn năm kẻ thù phương Bắc âm mưu “thay hình, đổi dạng” dân ta, nhưng khơng
thể nào thay được dịng máu Lạc Hồng cuộn chảy trong trái tim, huyết quản dân ta. Bao nhiêu
năm, những đế quốc phương Tây du nhập những thứ văn hóa lai căng, hịng xây dựng hình
12


hài quái thai của loại hình văn hóa nghệ thuật ngoại lai trên đất nước này, nhưng không thể
nào làm mất đi cái gốc rễ của dân tộc anh hùng.
Đất nước ta nhiều lần bị đủ các loại kẻ thù xâm lược, dù có mấy mươi năm, mấy trăm
năm thậm chí hàng ngàn năm, nhưng chúng ta chưa hề mất đi bản sắc văn hóa dân tợc; bởi lẽ
trong bất kỳ hoàn cảnh nào chúng ta vẫn giữ gìn được gia tài văn hóa, giữ gìn được bản sắc
riêng.
2.3.

Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân

Cuộc sống thực tế của nhân dân chính là nguồn gớc của văn hố, do vậy văn hoá phải
phục vụ nhân dân và nhân dân phải được hưởng thụ các giá trị văn hóa. Với Người việc xây
dựng nền văn hố có tính đại chúng gắn liền với nhân dân luôn được quan tâm đặc biệt. Do
vậy Người luôn nhắc nhở những người làm công tác văn hố phải quan tâm đến đới tượng
phục vụ là nhân dân. Hồ Chí Minh ln đề cao những giá trị tớt đẹp của nền văn hố dân tợc
đã có từ nghìn năm.
Để văn hố thực sự phục vụ quần chúng nhân dân ngoài việc đi vào quần chúng cổ động,
biểu dương sự nghiệp cách mạng của nhân dân, anh chị em văn hố và trí thức cịn phải đánh
giá, nhìn nhận đúng nhân dân. Theo Người, quần chúng là những người không phải chỉ sáng
tạo ra của cải vật chất cho xã hợi mà cịn là những người sáng tác nữa. Tục ngữ, vè, ca dao...
là “những hòn ngọc quý”, vừa rất hay, lại rất ngắn chứ không “trường thiên đại hải”, dây cà
ra dây muống. Quần chúng cịn là đới tượng phản ánh. Cơng c̣c kháng chiến và xây dựng
của quần chúng là “một kho nguyên liệu vô tận cho những tác phẩm xuất bản”. Khi nêu vấn
đề: “Lấy tài liệu đâu mà viết?”, Hồ Chí Minh nói: “Ḿn có tài liệu phải nghe đồng bào,
chiến sĩ, hỏi nhân dân; phải thấy, xem, ghi chép...”. Người khẳng định: “Chỉ có nhân dân mới
ni dưỡng cho sáng tác của nhà văn bằng những nguồn nhựa sớng. Cịn nếu nhà văn quên
điều đó - nhân dân cũng sẽ quên anh ta”. Quần chúng còn là những người kiểm nghiệm sản
phẩm. Vì vậy, viết xong đọc đi, sửa lại bốn, năm lần chưa đủ, mà “phải nhờ một số đồng chí
cơng, nơng, binh đọc lại. Chỗ nào ngúc ngoắc, chữ nào khó hiểu, họ nói ra cho thì phải sửa
lại”. Cuối cùng phải thấy rằng, đồng bào đang chờ đợi và phải được hưởng thụ các sản phẩm
văn hoá.
Với tinh thần đó, Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Cách làm việc, cách tổ chức, nói chuyện,
tuyên truyền, khẩu hiệu, viết báo, v.v... của chúng ta, đều phải lấy câu này làm khuôn phép:
“Từ trong quần chúng ra. Về sâu trong quần chúng”. Người căn dặn: Phải học cách nói
của quần chúng. Mỗi tư tưởng, mỗi câu nói, mỗi chữ viết phải tỏ rõ cái tư tưởng và lòng ước
ao của quần chúng. Phải ln ln dùng những lời lẽ, những thí dụ giản đơn, thiết thực và dễ
hiểu. Làm thế nào cho ai cũng hiểu... Trước khi nói phải nghĩ cho chín. Nhớ tục ngữ “Chó ba

quanh mới nằm. Người ba năm mới nói”. Người nhắc nhở các nhà văn hố phải chú ý đến nhi
đồng, tôn trọng phong tục, văn hố các dân tợc thiểu sớ, làm cho vườn hoa văn hố dân tợc
màu sắc, mn hương.
13


Công cuộc đổi mới không chỉ xuất phát từ nền tảng văn hố, hướng tới mục tiêu văn
hố, mà cịn là mợt sự nghiệp văn hố, và do đó cần làm cho văn hố thấm sâu vào tồn bợ
đời sớng xã hội, tạo ra đời sống tinh thần cao đẹp, trình đợ dân trí cao, khoa học phát triển,
phục vụ đắc lực sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố. Việc xây dựng nền văn hoá Việt
Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tợc chính là truyền thớng và hiện đại, kế thừa và phát triển,
dân tộc và quốc tế. Tính chất tiên tiến ln gắn bó hữu cơ với bản sắc văn hố dân tợc. Bảo
vệ bản sắc văn hố dân tợc khơng có nghĩa là đóng cửa, biệt lập mà phải gắn kết với mở rộng
giao lưu q́c tế, tiếp thu có chọn lọc những nợi dung tiến bộ của văn minh nhân loại.
Xây dựng và phát triển văn hố là sự nghiệp của tồn dân khơng chỉ có nghĩa là tồn
dân tham gia sáng tạo văn hố mà cịn có nghĩa là tồn dân đựợc hưởng thụ văn hố, mọi tài
sản văn hố đều tḥc sở hữu tồn dân. Xây dựng và phát triển văn hố là sự nghiệp cách
mạng lâu dài, địi hỏi phải có ý chí cách mạng và sự kiên trì thận trọng. Sự nghiệp xây dựng
nền văn hoá của rnước ta hiện đang có nhiều thời cơ thuận lợi song cũng đang đứng trước
những thách thức, nguy cơ lớn.
3. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ XÂY DỰNG NỀN VĂN HÓA MỚI
Những lãnh tụ của giai cấp vô sản, trong khi thiết kế xây dựng xã hội tương lai đã nhấn
mạnh tới việc cần thiết xây dựng nền văn hố mới.
Hồ Chí Minh quan tâm tới việc xây dựng một xã hội mới vững chắc, lâu dài trên tất cả
các lĩnh vực, trong đó có c̣c cách mạng trên lĩnh vực văn hố.
Ngay từ những ngày đầu hoạt đợng cách mạng, Hồ Chí Minh, trong khi tớ cáo nền giáo
dục thực dân, chính sách ngu dân của Pháp ở Việt Nam, đã quan tâm tới việc xây dựng một
xã hội mới tốt đẹp. Trong Chánh cương vắn tắt (1930), Người nêu phương diện xã hợi lên
hàng đầu, trong đó đề cập “nam nữ bình quyền”, “phổ thông giáo dục theo công nông hố”.
Năm 1943, Người đã có dự định xây dựng nền văn hố dân tợc gồm 5 điểm lớn:

+ Xây dựng tâm lý : tinh thần độc lập tự cường.
+ Xây dựng luân lý : biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng.
+ Xây dựng xã hội : mọi sự nghiệp có liên quan đến phúc lợi của nhân dân trong xã
hợi.
+ Xây dựng chính trị : dân quyền.
+ Xây dựng kinh tế.

14


Sau Cách mạng Tháng tám, ngay trong khi đang đẩy mạnh cuộc kháng chiến chống
Pháp. Người xác định rõ vai trị của văn hố, kết hợp chặt chẽ văn hố với kháng chiến “văn
hoá hoá kháng chiến, kháng chiến hoá văn hố”, kết hợp kháng chiến với kiến q́c. Trong
nhiệm vụ xây dựng nền văn hoá mới, Người lưu ý đến ba nợi dung với ý nghĩa là tính chất
của nền văn hố mới: Dân tợc, khoa học, đại chúng.
Quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hố mới Việt Nam có sự vận dụng
sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin. Người quan tâm từ sớm, khi đang tiến hành cách
mạng giải phóng dân tợc. Người chủ trương xây dựng nền văn hố tồn diện, bao gồm văn
hố, chính trị, kinh tế, xã hợi.
Đặc biệt Người nhấn mạnh những nét đặc sắc trong đạo đức của nền văn hố phương
Đơng. Thực chất tư tưởng Hồ Chí Minh về xâydựng nền văn hố Việt Nam có 3 mặt thớng
nhất với nhau.
Thứ nhất : đó là củng cớ, bảo tồn, phát huy những giá trị văn hoá dân tộc.
Thứ hai : là khắc phục những thiếu hụt của văn hố truyền thớng.
Cuối cùng : là tạo ra những giá trị của nền văn hố tương lai, hồn thiện nhân cách,
hướng con người tới chân, thiện, mỹ.
Vai trò của văn hóa càng trở nên quan trọng hơn khi đất nước bước vào thời kỳ xây dựng
chủ nghĩa xã hội, khi mà nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam là phải “làm cho nước ta có mợt
nền cơng nghiệp hiện đại, nơng nghiệp hiện đại, có mợt nền văn hóa và khoa học tiên tiến”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu “để phục vụ sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa thì văn

hố phải xã hợi chủ nghĩa về nội dung và dân tộc về hình thức" và người cán bợ văn hố phải
có nhiệm vụ “dùng văn hố để tuyên truyền cho việc cần kiệm xây dựng nước nhà, xây dựng
chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất nước nhà”. Trong thời kỳ này, những
bài viết, những bài nói chuyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Đại hợi văn nghệ tồn q́c lần
thứ III (1/12/1962), Đại hội lần thứ III Hội nhà báo Việt Nam (8/9/1962), Hội nghị tổng kết
phong trào thi đua “Dạy tốt, học tốt” của ngành giáo dục phổ thông và sư phạm (8/1963), Hội
nghị tuyên giáo miền núi (31/8/1963)... đều thể hiện các quan điểm, tư tưởng của Người về
cách mạng tư tưởng - văn hoá, xoá bỏ những tàn dư tư tưởng và hủ tục của xã hội cũ, về xây
dựng nền văn hố mới với nợi dung xã hội chủ nghĩa mang đậm đà bản sắc dân tộc, về xây
15


dựng con người mới, đạo đức mới, lối sống mới xã hợi chủ nghĩa. Trong đó, xây dựng con
người mới - con người xã hội chủ nghĩa là tư tưởng đặc sắc, quan trọng nhất trong tư tưởng
văn hóa Hồ Chí Minh.
4. HỒ CHÍ MINH NHÀ VĂN HÓA KIỆT ŚT
Gần 30 năm trước, Chủ tịch Hồ Chí Minh được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn
hóa Liên Hiệp Quốc vinh danh là Anh hùng giải phóng dân tộc và Nhà văn hóa kiệt xuất của
Việt Nam tại Nghị quyết 24C/18.65 Khóa họp Đại Hội đồng lần thứ 24 tại Paris, từ ngày
20/10 - 20/11/1987.
Cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh là mợt bản anh hùng ca về chủ nghĩa
yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Người đã dành trọn cuộc đời mình cho sự nghiệp
giải phóng dân tợc, vì đợc lập tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân. Người đã sáng lập
và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam và cùng với Đảng, lãnh đạo nhân dân Việt Nam đấu
tranh, vượt qua bao khó khăn gian khổ, giành thắng lợi ći cùng. Với ý chí khát vọng cao
cả, tầm nhìn chiến lược thiên tài, Người vừa là nhà quân sự, nhà ngoại giao lỗi lạc, vừa là nhà
văn hóa lớn với trái tim nhân hậu, bao dung. Đối với mỗi người Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí
Minh là lãnh tụ, cũng là vị cha già dân tộc mà họ hết mực kính trọng và yêu mến - Người đã
cho họ từ thân phận nô lệ lên địa vị làm chủ nước nhà, cho họ hiểu rõ giá trị của tự do, đợc
lập.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho dân tộc Việt Nam một di sản tinh thần vô giá: đó là
những giá trị lý luận mang tầm thời đại, đồng thời là tấm gương sáng ngời về đạo đức cách
mạng, là lòng yêu nước, thương dân sâu sắc. Tất cả hịa quyện vào nhau, thớng nhất với nhau,
tạo nên sức cảm hóa và thuyết phục mạnh mẽ, mợt phong cách đặc biệt - phong cách Hồ Chí
Minh.
Sự thừa nhận rộng rãi của thế giới đối với nhà văn hóa kiệt x́t Hồ Chí Minh được xác
lập dựa trên mợt sư nghiệp văn hóa đồ sợ mà Người đã cống hiến cho dân tộc và nhân loại.
Trong khi tổ chức và lãnh đạo tồn dân đấu tranh giành đợc lập, tự do cho Tổ quốc, quyền
làm người cho dân tợc, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã giành lại địa vị xứng đáng cho văn hóa Việt Nam trong nền văn hóa thế
giới. Vận dụng thế giới quan và phương pháp luận Mác – Lênin vào xây dựng văn hóa, Người
16


đã tạo ra cho văn hóa Việt Nam mợt cách nhìn mới, mợt quan niệm sớng mới, mợt ý thức
chính trị, đạo đức, pháp luật… chưa từng có trong lịch sử văn hóa Việt Nam.
Hồ Chí Minh là trường hợp hiếm thấy mà Nghị quyết UNESCO ghi nhận: Vừa là Anh
hùng giải phóng dân tợc, vừa là Nhà văn hóa lớn. Các mảng lớn của khoa học nhân văn như
triết học, sử học, văn chương, nghệ thuật, giáo dục, báo chí…đều có mặt trong sự nghiệp văn
hóa của Hồ Chí Minh; sự nghiệp ấy được coi là một “hành trình văn hóa” của Người bắt
nguồn từ truyền thớng văn hóa dân tợc đến tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, mà thực chất
là Người đi từ chủ nghĩa yêu nước chân chính tới chủ nghĩa cợng sản.
4.1.

Mợt nhà lý luận văn hóa

Trong hoạt đợng lý luận, Hồ Chí Minh nổi tiếng là mợt nhà lý luận về chính trị, nhà lý
luận về ngoại giao, nhà lý luận về quân sự, nhà lý luận về quản lý, nhà lý luận về báo, nhà lý
luận về giáo dục, nhà lý luận về văn, nhà lý luận về thơ, nhà lý luận về họa, nhà lý luận về
nhạc, nhà lý luận về đạo đức, nhà lý luận về tuyên truyền, nhà lý luận về dân vận…, vì đã có

đóng góp lớn bằng hoạt động lý luận của mình ở các lĩnh vực này.
Hồ Chí Minh là mợt nhà lý luận lỗi lạc về nhiều phương diện, thường được gọi là tư
tưởng Hồ Chí Minh. Chúng ta dễ dàng nhận thấy rằng, các tác phẩm lý luận của Hồ Chí Minh
khơng dài. Nhưng ở vấn đề lý luận nào Hồ Chí Minh cũng đều có quan điểm đúng đắn và sâu
sắc. Nhiều quan điểm lý luận của Hồ Chí Minh được trình bày trong các bài phát biểu ngắn,
trong những bức thư, những lời dặn dò, nhắc nhở, khuyên bảo; trong những bài thơ, những
truyện ngắn, truyện dài. Về đặc điểm này, Hồ Chí Minh giớng nhiều nhiều nhà lý luận phương
Đơng.
Khi nghiên cứu về Hồ Chí Minh với tư cách nhà lý luận, chúng ta cũng dễ dàng nhận
thấy rằng, các quan điểm lý luận của Hồ Chí Minh đơn giản, dễ hiểu, vì được diễn đạt bởi
ngôn ngữ trong sáng và giàu hình ảnh. Về đặc điểm này, Hồ Chí Minh cũng giớng nhiều nhiều
nhà lý luận phương Đơng. Ví dụ, các câu nói “Ngủ thì ai cũng như lương thiện/ Tỉnh dậy phân
ra kẻ dữ, hiền/ Hiền, dữ đâu phải là tính sẵn / Phần nhiều do giáo dục mà nên”, “Thực tiễn mà
khơng có lý luận là thực tiễn mù qng. Lý luận mà khơng có thực tiễn là lý luận suông” là
những câu rất ngắn gọn, giàu hình ảnh, dễ hiểu. Quan điểm về các vấn đề lý luận khơng phải
chỉ được thể hiện bằng những câu nói phức tạp, khó hiểu, chỉ dành cho ít người tḥc tầng
17


lớp tinh hoa, mà còn được thể hiện và cần phải được thể hiện bằng những câu nói đơn giản,
dễ hiểu, dành cho mọi người.
Thông thường, để diễn đạt một quan điểm về một vấn đề lý luận phức tạp nào đó dưới
hình thức đơn giản, dễ hiểu, thì người diễn đạt phải có quan điểm rõ ràng về vấn đề ấy, phải
am hiểu các quan điểm đối lập; đồng thời, phải có kỹ năng trình bày vấn đề lý luận giống như
kỹ năng làm những việc đơn giản hàng ngày. Hồ Chí Minh có kỹ năng như vậy.
4.2.

Nhà quản lý nền văn hóa

Về văn hố lãnh đạo - quản lý dưới góc đợ nhà nước, Hồ Chí Minh từng khẳng định

“nước ta là nước dân chủ”, dân là chủ và dân làm chủ. Dân chủ là “làm cho người dân được
quyền mở miệng ra”. Một nét quản lý đậm chất văn hố phải là “Chính phủ là cơng bợc của
dân”. Chính sách của Chính phủ phải hợp với nguyện vọng và quyền lợi của dân chúng. Đới
với dân, Chính phủ phải xây dựng mợt nền chính trị liêm khiết. Thành quả lớn nhất sau khi
giành được đợc lập, chính quyền tḥc về nhân dân, đó là dân chủ trở thành mợt nguồn lực
lớn, mợt giá trị văn hố, vừa là động lực vừa là mục tiêu của cách mạng. Dân chủ đối lập với
quan liêu. Tăng cường dân chủ là phải tẩy sạch bệnh quan liêu. Chủ nghĩa quan liêu là phản
văn hoá, là kẻ thù hủy diệt chúng ta. Phải quan tâm xây dựng nhà nước pháp quyền, một nấc
thang thể hiện trình độ văn minh của nhân loại. Mợt nét đẹp của văn hố quản lý là quản lý
xã hội bằng pháp luật và duy trì một xã hội dân sự
Bác Hồ là tấm gương lớn, trong sáng về mợt người lãnh đạo có văn hố. Người khơng
hành xử như mợt người có quyền mặc dầu đứng ở đỉnh cao quyền lực trong suốt 24 năm.
Trong điều kiện đảng cầm quyền, tệ quan liêu mệnh lệnh là kẻ thù của văn hoá. Quan
liêu là xa rời quần chúng, không sát thực tế, nặng về mệnh lệnh, giấy tờ, thái đợ hách dịch,
khệnh khạng. Bác Hồ nói đó là những cán bộ “vác mặt làm quan cách mạng”; “miệng thì nói
dân chủ nhưng làm việc thì họ theo lối “quan” chủ. Quan liêu đẻ ra tham ô, lãng phí. Lãnh
đạo quan liêu là lãnh đạo vơ văn hố. Lãnh đạo có văn hố là phải tẩy sạch bệnh quan liêu,
mệnh lệnh. Ḿn vậy, theo Hồ Chí Minh, phải thực hiện đúng nguyên tắc “ Theo đúng đường
lối nhân dân” và phải làm tớt 6 điều: Đặt lợi ích của nhân dân lên trên hết. Liên hệ chặt chẽ
với nhân dân. Việc gì cũng bàn với nhân dân, giải thích cho nhân dân hiểu rõ. Có khuyết điểm
thì thật thà tự phê bình trước nhân dân và hoan nghênh nhân dân phê bình mình. Sẵn sàng học
hỏi nhân dân. Tự mình phải gương mẫu cần kiệm liêm chính để nhân dân noi theo.
18


4.3.

Mợt nhà thơ, mợt nhà văn, nhà báo có nhiều tác phẩm có giá trị

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh không tự nhận mình là nhà văn, nhà thơ, mà chỉ là

người bạn của văn nghệ. Trong bài thơ Khai quyển mở đầu cuốn Nhật ký trong tù Người bộc
lộ: “Lão phu nguyên ái bất ngâm thi”, nghĩa là: “Già này vớn khơng thích ngâm thơ”, nhà thơ
Nam Trân dịch là: “Ngâm thơ ta vốn không ham”. Nhưng điều đó khơng có nghĩa là Người
khơng u văn học, nghệ thuật, mà bởi vì, Người từng trả lời một số nhà báo nước ngồi năm
1946 sau khi c̣c Tổng tủn cử thành cơng tớt đẹp: “Tơi chỉ có mợt ham ḿn tợt bậc là
làm sao cho nước ta hồn tồn được đợc lập, dân ta được hồn tồn tự do, đồng bào ta ai cũng
có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”. Bởi vậy, Người đã dồn tất cả trí tuệ, tâm huyết,
sức lực cho sự nghiệp cứu nước, cứu dân, trở thành nhà chính trị, nhà cách mạng vĩ đại của
dân tộc. Cái bút danh Nguyễn Ái Quốc mà người lấy những năm 20 của thế kỷ XX khi hoạt
động cách mạng tại Pháp đã bộc lộ rõ ý chí, khát vọng của “người thanh niên yêu nước”,
mong muốn cứu nước, cứu dân. Nhưng, trên thực tế, Người lại để lại cho dân tộc và nhân loại
một di sản văn học vô cùng to lớn, trở thành nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc và thế giới.
Điều gì xui khiến người tìm đến với văn chương nghệ thuật? Đã có nhiều nhà nghiên
cứu lí giải về điều này. Đó là, Người cầm bút chủ yếu là do hồn cảnh thơi thúc, do nhiệm vụ
cách mạng u cầu. Phần lớn sáng tác của Người được làm để phục vụ cho cuộc đấu tranh
cách mạng của dân tộc
Không tự coi mình là nhà văn nhà thơ, nhưng trên thực tế Hồ Chí Minh để lại di sản văn
học vô cùng quý giá cho dân tộc và nhân loại. Đó là sự nghiệp văn học lớn lao về tầm vóc,
phong phú đa dạng về thể loại và đặc sắc về phong cách sáng tạo.
Do điều kiện hoạt động cách mạng ở nước ngoài từ những thập niên đầu của thế kỷ XX,
chủ yếu ở Pháp và Trung Quốc, nên sáng tác của Hồ Chí Minh viết bằng 3 thứ tiếng: Tiếng
Pháp, Tiếng Hán và Tiếng Việt. Trên con đường hoạt động cách mạng rồi trở thành lãnh tụ vĩ
đại của nhân dân Việt Nam, Hồ Chí Minh đã viết nhiều thể loại, khởi đầu bằng những bài
báo, những bài nghị luận sắc sảo tinh thần chiến đấu, rồi Người sáng tác cả truyện, ký, kịch,
thơ ca… Có thể nói, sáng tác văn học của Hồ Chí Minh chủ yếu tḥc 3 lĩnh vực chính sau
đây: văn chính luận, truyện và kí, thơ ca.

19

5. SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH CỦA ĐẢNG TRONG GIAI
ĐOẠN HIỆN NAY
Hồ Chí Minh khẳng định, con người là vốn quý nhất, nhân tố quyết định thành công của
sự nghiệp cách mạng. Theo Người, “vô luận việc gì, đều do người làm ra, và từ nhỏ đến to, từ
gần đến xa, đều thế cả”.
Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng. Con người là mục tiêu của
cách mạng, nên mọi chủ trương, đường lới, chính sách của Đảng, Chính phủ đều vì lợi ích
chính đáng của con người, có thể là lợi ích lâu dài, lợi ích trước mắt; lợi ích cả dân tợc và lợi
ích của bợ phận, giai cấp, tầng lớp và cá nhân.
Không phải mọi con người đều trở thành động lực mà phải là những con người được
giác ngợ và tổ chức. Họ phải có trí tuệ và bản lĩnh, văn hóa, đạo đức, được ni dưỡng trên
nền tảng truyền thớng lịch sử và văn hóa hàng ngàn năm của dân tợc Việt Nam… Chính trị,
văn hóa, tinh thần là động lực cơ bản trong động lực con người. Con người là đợng lực chỉ có
thể thực hiện được khi họ hoạt đợng có tổ chức, có lãnh đạo. Vì vậy, cần có sự lãnh đạo của
Đảng Cợng sản.
Hồ Chí Minh khẳng định: “Trồng người” là yêu cầu khách quan, vừa cấp bách, vừa lâu
dài của cách mạng. Con người phải được đặt vào vị trí trung tâm của sự phát triển, vừa nằm
trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước với nghĩa rộng, vừa nằm trong chiến
lược giáo dục - đào tạo theo nghĩa hẹp…
Trên con đường tiến lên chủ nghĩa xã hợi, “trước hết cần có những con người xã hội chủ
nghĩa”. Điều này cần được hiểu là ngay từ đầu phải đặt ra nhiệm vụ xây dựng con người có
những phẩm chất cơ bản, tiêu biểu cho con người mới xã hội chủ nghĩa, làm gương, lôi cuốn
xã hội. Đây là mợt q trình lâu dài, phải khơng ngừng hồn thiện, nâng cao; là trách nhiệm
của Đảng, Nhà nước, gia đình và của chính bản thân mỗi người.
Nghị quyết Hợi nghị Trung ương 5, khóa VIII năm 1998 về xây dựng và phát triển nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Đảng ta đề ra: Xây dựng con người Việt
Nam trong giai đoạn cách mạng mới có lới sớng lành mạnh, nếp sớng văn minh, xây dựng tư
tưởng văn hóa; đồng thời xác định nhiệm vụ quan trọng là: “xây dựng mơi trường vǎn hóa,
tạo ra ở các đơn vị cơ sở (gia đình, làng, bản, xã, phường, khu tập thể, cơ quan, xí nghiệp,
20

nông trường, lâm trường, trường học, đơn vị bộ đội...), các vùng dân cư (đô thị, nông thôn,
miền núi...) đời sống vǎn hóa lành mạnh, đáp ứng những nhu cầu vǎn hóa đa dạng và khơng
ngừng tǎng lên của các tầng lớp nhân dân. Gìn giữ và phát huy những đạo lý tốt đẹp của gia
đình Việt Nam. Nêu cao vai trò gương mẫu của các bậc cha mẹ. Coi trọng xây dựng gia đình
vǎn hóa. Xây dựng mối quan hệ khǎng khít giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Đẩy mạnh
phong trào xây dựng làng, ấp, xã, phường vǎn hóa, nâng cao tính tự quản của cộng đồng dân
cư trong công cuộc xây dựng nếp sống vǎn minh. Thu hẹp dần khoảng cách đời sống vǎn hóa
giữa các trung tâm đô thị và nông thôn, giữa những vùng kinh tế phát triển với các vùng sâu,
vùng xa, vùng núi, biên giới, hải đảo, giữa các tầng lớp nhân dân. Phát triển và không ngừng
nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết chế vǎn hóa ở cơ sở; đầu tư xây dựng một số
cơng trình vǎn hóa trọng điểm tầm quốc gia.
Tǎng cường hoạt động của các tổ chức vǎn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, phát triển
phong trào quần chúng hoạt động vǎn hóa, nghệ thuật”. Đặt trọng tâm nhiệm vụ xây dựng
tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sớng văn hóa lành mạnh trong xã hợi, trước hết là trong các
tổ chức đảng và cơ quan nhà nước, trong các đoàn thể quần chúng và trong từng gia đình.

.

21


PHẦN KẾT THÚC
Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa đã dựa trên sự nhận thức về tầm quan trọng của văn
hóa trong cơng c̣c dựng nước và giử nước để đưa ra những định hướng đúng đắn về các
hoạt động giáo dục, văn nghệ , cũng như đời sống con người.
Giữa một xu thế hội nhập như ngày nay, khi mà các nền văn hóa của nhiều nước đang
có xu hướng hịa trợn vào nhau , tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa đã khẳng định sự cần thiết
của mình tronbg việc lưu giử các giá trị văn hóa nước nhà cũng như tiếp thu những cái tớt cái

đẹp của nền văn hóa khác , để hướng đến mợt nền văn hóa “ hịa lẫn chứ khơng hịa tan”.
Đảng và nhà nước cần có những biện pháp để giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh và trong
đại đa số quần chúng nhân dân chứ không gì học sinh sinh viên Việt Nam.
Tổ chức nhiều hơn những cuộc triễn lãm trưng bày hoặc các chương trình văn hóa để
xây dựng trong mõi con người Việt Nam một niềm tự hào dân tộc.

22


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh (Dành cho Bậc Đại Học Hệ không Chuyên Lý
Luận Chính Trị) - Xuất bản lần thứ 11.
2. Giáo trình Cơ sở văn hóa Việt Nam - Gs. Trần Ngọc Thêm, Nxb Giáo dục
3. Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb Chính trị q́c gia, Hà Nợi
4. />5. />6. />7. />8. Một số tài liệu khác…

23