Bai 14 Choi chu

TIẾT 60: CHƠI CHỮ


Bà già đi chợ Cầu Đơng,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng khơng cịn.
(Ca dao)
- Lợi (câu 2): Lợi lộc, lợi ích.
- Lợi (câu 4): Phần thịt bao quanh chân răng.

 Dựa vào hiện tượng đồng âm.
.

 Giễu cợt, châm biếm một cách hài hước, dí dỏm...
Chơi chữ.


Bài tập nhanh:
Hãy phát hiện ra cách chơi chữ
trong hai vế đối sau?
Da trắng vỗ bì bạch
Rừng sâu mưa lâm thâm
(Câu đối)

Da trắng – bì bạch
Rừng sâu – lâm thâm
→ Dùng từ đồng nghĩa

.

Bài tập 1:

Tác giả đã dùng những từ ngữ để
chơi chữ:

Đọc bài thơ dưới đây và cho biết
tác giả đã dùng những từ ngữ nào
để chơi chữ ?

Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
- liu điu, rắn, hổ lửa, mai gầm, ráo,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
lằn, Trâu Lỗ, hổ mang → các từ chỉ
Thẹn đèn hổ lửa đau lịng mẹ,
các lồi rắn.
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
→ Dùng các từ gần nghĩa ( cùng
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
trường nghĩa)
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
→ kết hợp với lối chơi chữ đồng
Từ nay Trâu Lỗ(a) chăm nghề học,
âm
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
( Lê Quý Đôn)


Thảo luận nhóm 5’: Em hãy tìm lối chơi chữ trong các ví dụ sau:
1. Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp

Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.

( Tú Mỡ)

2. Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú Mỡ)
3. Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
( Ca dao)
4. Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lịng.
Mời cơ mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
( Phạm Hổ)
5. Trời mưa đất thịt trơn như mỡ, dò đến hàng nem chả muốn ăn.


Em hãy
các được
lối chơi
chữ khi
Chơi
chữ nêu
thường
sử dụng
thường gặp. nào?
- Dùng lối nói trại âm.
- Dùng cách điệp âm.

- Dùng lối nói lái.
- Dùng từ ngữ đồng âm.
- Dùng từ trái nghĩa, từ đồng
nghĩa, từ gần nghĩa.
- Chơi chữ thường được sử dụng
trong cuộc sống thường ngày, trong
văn thơ, câu đối, câu đố.


Bài tập 2:
Câu sau có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau? Cách
nói này có phải là chơi chữ khơng?

- Bà đồ Nứa, đi võng địn tre, đến khóm trúc, thở dài hi hóp.
Những tiếng chỉ các sự vật gần gũi nhau:
Nứa, tre, trúc, hóp → Họ hàng tre
 Cách nói này là chơi chữ → gần nghĩa.


2

Đ
?
Đ
?

Ệ
?

?I

Ồ
?
1

5

P
?

Â
?

M
? N
?

Ó
?

?I

L
?

V
? Ề
? Â
? M
?
V

? Ề
? N
? G
? H
? ?Ĩ A
?
N
?

G
?

Â
?

R
?

Ạ
?

TỪ KHÓA

3

?I

Á
?
Â

?

?I
M
?

4

M
? T
?
Đ
? Ồ
? N
? G
? N
? G
? H
? ?Ĩ A
?
T
? R
? Á
? ?Ị N
? G
? H
? ?Ĩ A
?

6

Câu
6:
“Giày
thừa,
guốc
thiếu
mới
xinh
Lợi dụng
đặc
sắc
…,
…
của
từ
ngữ
để
tạo
sắcsử
thái
dícầm
dỏm,
Câu
2:
Đây
là
lối
chơi
chữ

kiểu
gì
?
“Cơ
cẩm
cáichữ
chổi
chọc
chú
Câu
1:
Lối
chơi
chữ
nào
được
dụng
trong
câu
sau:
Câu
4
:Lối
chơi
chữ
được
sử
dụng
trong
câu

đố
sau:
5: Một
Chuồng
gà
kê
sát
chuồng
vịt.Đây
là
kiểu
chơi
gì
?
Câu 3:
đàn gà mà bươi bếp, hai ơng bà đập chết hai con.
chuột
chù
chết
cứng
.”khicâu
“Kiến
bị
đĩa
thịt
bị.”
hài
hước,
châm
biếm,

làm
hấp
dẫn
và thúChơi
vị.(11chữ
chữtheo
cái) kiểu nào?
Khi
đi
cưa
ngọn
về
cũng
cưa
ngọn
Thói
đời
giàu
trọng,
khó
thấy
buồn”.
Hỏi cịn mấy con ? Đây làkhinh
lốivăn
chơi
chữ
nào?


Bài 4: Năm

1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam, Bác

Hồ đã làm một bài thơ tỏ lịng cảm ơn như sau:
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai ?
Trong bài thơ này, Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào?
- Nghĩa của thành ngữ Hán Việt: “khổ tận cam lai”:
+ Nghĩa bóng: hết khổ đến lúc sung sướng ( khổ: đắng; tận:
hết; cam: ngọt; lai: đến).

 Lối chơi chữ đồng âm.


Hướng dẫn về nhà
- Học ghi nhớ
- Làm bài tập cịn lại.
- Tìm trong sáng tác văn học, câu đối , câu đố có sử dụng
biện pháp chơi chữ.
- Chuẩn bị bài chuẩn mực sử dụng từ:
+ Đọc kĩ các ngữ liệu sgk/166,167